Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
1993 Yay əməliyyatları və ya 1993-cü ilin Yay hücumları — Birinci Qarabağ müharibəsi gedişində 1993-cü ilin iyun ayından oktyabr ayına qədər baş vermiş olan bir sıra döyüşlərdən sonra Azərbaycanın bir neçə rayonunun erməni hərbi birləşmələri tərəfindən ələ keçirilməsi hadisəsidir.
| 1993 Yay əməliyyatları, 1993-cü ilin Yay hücumları | |||
|---|---|---|---|
| Birinci Qarabağ müharibəsi | |||
| Tarix | iyun–oktyabr 1993 | ||
| Yeri | Qarabağ | ||
| Nəticəsi | Ermənistanın qəti qələbəsi | ||
| Ərazi dəyişikliyi | Azərbaycanın Ağdərə və Ağdam şəhərləri, Cəbrayıl, Qubadlı və Zəngilan rayonları Ermənistanın nəzarəti altına keçdi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
Hücum
1993-cü ilin yayında Ağdam rayonu hər iki tərəfdən artilleriya mübadiləsi səhnəsinə çevrilmişdir. İyulun 4-də Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən Ağdam şəhərinin artilleriyadan bombardmanına başlanılmışdır. Mülki əhali şəhəri boşaltmağa başladıqdan sonra, əsgərlər də şəhəri tərk etməyə başlamışdırlar. Rayon uğrunda küçə-küçə, ev-ev döyüşlərin getdiyi ərəfədə azərbaycanlıların sürətlə şəhəri tərk etməsi, onun müdafiəsi işində ciddi problemlərin meydana gəlməsinə səbəb olmuşdur. İyul ayının sonunda erməni qüvvələri Ağdamı ələ keçirdi və təxminən 120.000 mülki azərbaycanlı regionu tərk etmək məcburiyyətində qaldılar. İyulun 29-da BMT Təhlükəsizlik Şurasının 853 nömrəli ikinci qətnaməsi qəbul edildi və bu qətnamədə də əvvəlki qətnamədə olduğu kimi hücum pislənilmiş və əvvəlki qətnamədə mövcud olan məqamlar bir daha təsdiqlənmişdir. Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin və Qarabağ ermənilərinin irəliləyişlərini dayandırmaq çağırışlarına baxmayaraq, Ermənistan hökuməti hücumu dayandırmaq üçün anklavın hərbi rəhbərləri üzərində heç bir nəzarətlərinin olmadığını bildirmişdir.
Hərbi çöküşlə üzləşən Əliyev faktiki Dağlıq Qarabağ hökuməti və Minsk Qrupunun rəsmiləri ilə vasitəçilik etməyə cəhdlər etmişdir. İyulun 26-dan başlayaraq hər iki hökumət tərəfindən üç günlük atəşkəs elan edilmişdir. Lakin bir neçə gündən sonra hər iki tərəf üçün də çox tanış bir mənzərə olan bir hadisə baş verdi, yəni atəşkəs yenidən pozuldu və hər iki tərəfdə döyüşlərə qaldıqları yerdən davam etdilər. Avqustun ortalarında ermənilər Azərbaycanın nəzarəti altında olan və DQMV-nin cənubunda yerləşən Füzuli və Cəbrayılı ələ keçirmək üçün qoşun yığmağa başladılar. Azərbaycan tərəfi Ermənistan Silahlı Qüvvələrini artıq adları çəkilən rayonların kəndlərini bombalamağa başlamaqda ittiham etmiş, erməni tərəfi isə bunu təkzib edərək, “anklavın cənub sərhədlərini azərbaycanlıların hücumlarından müdafiə etdiklərini” iddia etmişdirlər. Hər iki halda da erməni qüvvələri cənub sərhəddini keçərək cənub istiqamətində İran sərhəddinə doğru, yəni Füzuli rayonu istiqamətində irəliyə doğru hərəkət etmişdir. İran hökumətinin yeni hücumlar ilə bağlı olan bir neçə xəbərdarlığına, eyni zamanda da, yeni sülh danışıqlarının məsuliyyətini yenidən öhdəsinə götürməsini bildirməsinə baxmayaraq, ermənilər ağır zirehli qoşunların dəstəyini alaraq regionu ələ keçirməyə başlamışdılar. Regionda 30-50.000 arasında azərbaycanlı yaşayırdı və onların çoxu sağ qalmaq üçün qaçıb İrana sığınmağa məcbur olmuşdurlar. Bundan sonra Azərbaycan ard-arda olaraq yeni rayonlar itirməyə başladı. İlk növbədə avqustun 23-də Cəbrayıl rayonuna nəzarət itirildi. Onu ardıcıl olaraq 25 avqust 1993-cü ildə Füzuli, 31 avqust 1993-cü ildə Qubadlı və 29 oktyabr 1993-cü ildə Zəngilan rayonlarının itirilməsi izlədi. Nəticə etibarı ilə Dağlıq Qarabağ anklavını əhatə edən və Ermənistan tərəfindən işğal olunmuş Azərbaycan əraziləri formalaşdırıldı.
Bu hərbi əməliyyatlar zamanı “Hizb-e-İslami Gülbəddin”dən olan əfqan mücahidləri Azərbaycan tərəfdən döyüşlərdə iştirak etmişdirlər.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Taarnby, Michael. "The Mujaheddin in Nagorno-Karabakh: A Case Study in the Evolution of Global Jihad". realinstitutoelcano.org. 2022-01-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-10-27.
- Sonni, Efron. "Armenians hand Azerbaijanis major loss". The Montreal Gazette. July 25, 1993. səh. B1. March 21, 2009 tarixində . İstifadə tarixi: October 27, 2022.
- The New York Times Company. Caucasus City Falls to Armenian Forces 2020-11-21 at the Wayback Machine. New York Times. August 24, 1993. pg. A7
- "İşgal Tarihleri - İti qovan kimi qov".
Mənbə
- Ağdam uğrunda döyüşlər (1993)
- Füzuli və Cəbrayılın işğalı (1993)
- Zəngilanın işğalı (1993) – I hissə
- Zəngilanın işğalı (1993) – II hissə
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
1993 Yay emeliyyatlari ve ya 1993 cu ilin Yay hucumlari Birinci Qarabag muharibesi gedisinde 1993 cu ilin iyun ayindan oktyabr ayina qeder bas vermis olan bir sira doyuslerden sonra Azerbaycanin bir nece rayonunun ermeni herbi birlesmeleri terefinden ele kecirilmesi hadisesidir 1993 Yay emeliyyatlari 1993 cu ilin Yay hucumlariBirinci Qarabag muharibesiTarix iyun oktyabr 1993Yeri QarabagNeticesi Ermenistanin qeti qelebesiErazi deyisikliyi Azerbaycanin Agdere ve Agdam seherleri Cebrayil Qubadli ve Zengilan rayonlari Ermenistanin nezareti altina kecdiMunaqise terefleriErmenistan Respublikasi Arsax Respublikasi Azerbaycan Respublikasi Hizbi Islamdan efqan mucahidleriTereflerin quvvesi1 000 esger ve qeyri mueyyen sayda tank ve helikopter Boyuk ehtimalla 200 Mucahid MiQ 21 Mi 24 20 32 tank daxil olmaqla umumilikde 3 000 neferItkiler235 nefer 840 neferHucum1993 cu ilin yayinda Agdam rayonu her iki terefden artilleriya mubadilesi sehnesine cevrilmisdir Iyulun 4 de Ermenistan silahli quvveleri terefinden Agdam seherinin artilleriyadan bombardmanina baslanilmisdir Mulki ehali seheri bosaltmaga basladiqdan sonra esgerler de seheri terk etmeye baslamisdirlar Rayon ugrunda kuce kuce ev ev doyuslerin getdiyi erefede azerbaycanlilarin suretle seheri terk etmesi onun mudafiesi isinde ciddi problemlerin meydana gelmesine sebeb olmusdur Iyul ayinin sonunda ermeni quvveleri Agdami ele kecirdi ve texminen 120 000 mulki azerbaycanli regionu terk etmek mecburiyyetinde qaldilar Iyulun 29 da BMT Tehlukesizlik Surasinin 853 nomreli ikinci qetnamesi qebul edildi ve bu qetnamede de evvelki qetnamede oldugu kimi hucum pislenilmis ve evvelki qetnamede movcud olan meqamlar bir daha tesdiqlenmisdir Ermenistan Silahli Quvvelerinin ve Qarabag ermenilerinin irelileyislerini dayandirmaq cagirislarina baxmayaraq Ermenistan hokumeti hucumu dayandirmaq ucun anklavin herbi rehberleri uzerinde hec bir nezaretlerinin olmadigini bildirmisdir Herbi cokusle uzlesen Eliyev faktiki Dagliq Qarabag hokumeti ve Minsk Qrupunun resmileri ile vasitecilik etmeye cehdler etmisdir Iyulun 26 dan baslayaraq her iki hokumet terefinden uc gunluk ateskes elan edilmisdir Lakin bir nece gunden sonra her iki teref ucun de cox tanis bir menzere olan bir hadise bas verdi yeni ateskes yeniden pozuldu ve her iki terefde doyuslere qaldiqlari yerden davam etdiler Avqustun ortalarinda ermeniler Azerbaycanin nezareti altinda olan ve DQMV nin cenubunda yerlesen Fuzuli ve Cebrayili ele kecirmek ucun qosun yigmaga basladilar Azerbaycan terefi Ermenistan Silahli Quvvelerini artiq adlari cekilen rayonlarin kendlerini bombalamaga baslamaqda ittiham etmis ermeni terefi ise bunu tekzib ederek anklavin cenub serhedlerini azerbaycanlilarin hucumlarindan mudafie etdiklerini iddia etmisdirler Her iki halda da ermeni quvveleri cenub serheddini kecerek cenub istiqametinde Iran serheddine dogru yeni Fuzuli rayonu istiqametinde ireliye dogru hereket etmisdir Iran hokumetinin yeni hucumlar ile bagli olan bir nece xeberdarligina eyni zamanda da yeni sulh danisiqlarinin mesuliyyetini yeniden ohdesine goturmesini bildirmesine baxmayaraq ermeniler agir zirehli qosunlarin desteyini alaraq regionu ele kecirmeye baslamisdilar Regionda 30 50 000 arasinda azerbaycanli yasayirdi ve onlarin coxu sag qalmaq ucun qacib Irana siginmaga mecbur olmusdurlar Bundan sonra Azerbaycan ard arda olaraq yeni rayonlar itirmeye basladi Ilk novbede avqustun 23 de Cebrayil rayonuna nezaret itirildi Onu ardicil olaraq 25 avqust 1993 cu ilde Fuzuli 31 avqust 1993 cu ilde Qubadli ve 29 oktyabr 1993 cu ilde Zengilan rayonlarinin itirilmesi izledi Netice etibari ile Dagliq Qarabag anklavini ehate eden ve Ermenistan terefinden isgal olunmus Azerbaycan erazileri formalasdirildi Bu herbi emeliyyatlar zamani Hizb e Islami Gulbeddin den olan efqan mucahidleri Azerbaycan terefden doyuslerde istirak etmisdirler Hemcinin baxGoranboy emeliyyati Agdam ugrunda doyus Arazboyu emeliyyatlar Gence qiyamiIstinadlarTaarnby Michael The Mujaheddin in Nagorno Karabakh A Case Study in the Evolution of Global Jihad realinstitutoelcano org 2022 01 01 tarixinde Istifade tarixi 2022 10 27 Sonni Efron Armenians hand Azerbaijanis major loss The Montreal Gazette July 25 1993 seh B1 March 21 2009 tarixinde Istifade tarixi October 27 2022 The New York Times Company Caucasus City Falls to Armenian Forces 2020 11 21 at the Wayback Machine New York Times August 24 1993 pg A7 Isgal Tarihleri Iti qovan kimi qov MenbeAgdam ugrunda doyusler 1993 Fuzuli ve Cebrayilin isgali 1993 Zengilanin isgali 1993 I hisse Zengilanin isgali 1993 II hisseXarici kecidler