Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
11 sentyabr hücumları — Əl-Qaidə terror təşkilatı tərəfindən 2001-ci il sentyabr ayının 11-də ABŞ-nin Nyu-York və Vaşinqton şəhərlərindəki hədəflərə qarşı həyata keçirilən silsilə terror aktları.
| 11 sentyabr hücumları | |
|---|---|
 11 sentyabr hadisələri zamanı qeydə alınan görüntülər | |
| Hücum yeri |  ABŞ Nyu-York, Manhetten; Virciniya, Arlinqton; Pensilvaniya, Şanksvill |
| Vaxt | 2001-ci ilin sentyabrın 11-i 8:46 – 10:28 |
| Hücum üsulu | Aviaquldurluq, intihar hücumu, qətliam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Yerli vaxtla saat 08:46-da "American Airlines" (Amerika hava yolları) şirkətinə məxsus sərnişin təyyarəsi Nyu-Yorkda yerləşən Dünya Ticarət Mərkəzinin Şimal qülləsinə çırpıldı. 09:03 radələrində isə Cənub qülləsi bənzər hücuma məruz qaldı. Binaların aşmasına səbəb baş vermiş güclü yanğınlar idi. Sonuncu hücumdan 40 dəqiqə sonra ABŞ Müdafiə Nazirliyi — Pentaqonun binası da intiharçıların idarə etdikləri təyyarə tərəfindən vuruldu. Bu hücumdan 25 dəqiqə keçdikdən sonra eyni məqsədlə qaçırılan bir sərnişin təyyarəsinin hava hücumundan müdafiə qüvvələri tərəfindən vurularaq zərərsizləşdirildiyi açıqlandı. Həmin təyyarənin hədəfinin Ağ Ev olduğu bildirildi.
Hücumun hədəfləri
Bu hücumun əsas məqsədi sadəcə binalar, hətta bina və təyyarələrdəki minlərlə günahsız qurbandan daha böyük bir şey idi. Ən yaxın fiziki hədəflər Pentaqonun bir hissəsi, aşağı Manhetten və 4 təyyarə idi. Dünya Ticarət Mərkəzi bir zamanlar dünyanın ən hündür binası sayılan məşhur Əkiz Qüllələrin də daxil olduğu aşağı Manhettendə yerləşən 7 binadan ibarətdir. Müstəqil blokda yerləşən Bina 7 də daxil olmaqla 7 binadan ibarət kompleksə 2001-ci il sentyabrın 11-də çox ağır zərbə vuruldu. Dünyanın ən böyük ofis binası sayılan Pentaqon Amerika Birləşmiş Ştatlarının ürəyi hesab edilir. 11 sentyabr hücumlarında binanın 10 hissəsindən biri zərər gördü. Pentaqonda yerləşən Dünya Ticarət Mərkəzi dünyada iki ən yaxşı müdafiə olunan binadan biri hesab edilirdi. Geriyə qalan mənzərə isə misli görülməmiş bir dəhşətdir. 11 nömrəli sərnişin təyyarəsinin Şimal qülləsinin 95-ci mərtəbəsi ilə toqquşması nəticəsində yaranan qəza 92-ci mərtəbədən yuxarıda olan insanlara zərər verdi. Qəza bölgəsi olan mərtəbələr tüstü ilə dolduqca insanlar tullanmağa başladılar. Təmiz havada 10 saniyə yaşamaq zəhərli tüstünü ciyərlərə çəkərək ağır və dözülməz ölümdən əziyyət çəkməkdən daha yaxşı idi. Çoxlu sayda insan ilk öncə Cənub qülləsinin partlayışına şahidlik etdi. Onlar Dünya Ticarət Mərkəzinin tamamilə dağılacağı haqda heç bir fikri olmayan, binanın ətrafına yığışan çoxlu sayda yanğınsöndürən və tibb işçilərindən ibarət fövqəladə hallar zamanı yardıma gələn insanlar idilər. Cənub Qülləsinin şəkil və videoları Şimal qülləsinin dağılması haqqında ətraflı sübutlar verir. Hər iki qüllə qəza bölgəsində yaranan partlayış nəticəsində aşağıya doğru parçalandı və yerə çatmamışdan əvvəl çox böyük toz və çöküntüyə çevrildi. Bu hadisələr 3 minə yaxın sadə vətəndaşın ölümü, 6 mindən çox insanın yaralanması ilə nəticələndi. Bu hadisələrin baş verməsi hələdə aktualdır və indiyə qədər araşdırılır. Sentyabrın 11-i baş vermiş hadisə üzrə bir çox filmlər hazırlanmışdır.
PENTTBOM əməliyyatı
Federal Təhqiqat Bürosu 3 gün içində təyyarə oğrularının siyahısını tərtib etdi. Üsamə bin Laden bu əməliyyatı Əfqanistanda bir mağarada planlamışdı. Talibana qarşı cavab hücumu tezliklə baş verdi. Federal Təhqiqat Bürosu Amerika tarixində ilk dəfə PENTTBOM əməliyyatı adlanan böyük araşdırma başlatdı. Şübhəlilər 72 saat içində müəyyənləşdirildi, çünki onların bir neçəsi uçuş biletlərində və kredit kartı qeydlərində adlarını dəyişdirməyə təşəbbüs etmişdilər. Onlar təyyarədə Amerika vətəndaşı olmayan sərnişinlər arasında demək olar ki, yeganə ərəb sərnişinlər idilər və bu da Federal Təhqiqat Bürosuna doğum tarixi, viza statusu, yaşayış yeri kimi məlumatlardan istifadə edərək şübhəli sərnişinlərin kimliyini müəyyənləşdirməyə imkan verdi. 2001-ci il sentyabrın 27-də Federal Təhqiqat Bürosu 19 təyyarə oğrusunun milliyyəti və uydurma adları haqqında məlumatları və şəkillərini yayımladı. Şübhəli təyyarə oğruları Səudiyyə Ərəbistan, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Liviya və Misirdən idilər.
Amerikalılar üzərindəki təsirləri
11 sentyabr hücumlarının amerikalılar üzərində çox ağır təsirləri qaldı. Ölkənin hər yerindən polis məmurları və xilas etmə işçiləri Əkiz Qüllələrin qalıqları altında qalan insan cəsədlərini qurtarmaq prosesinə yardım etmək üçün Nyu-York şəhərinə axışıb gəldilər. Birləşmiş Ştatlar üzrə qan vermə göstəricisində 11 sentyabr həftəsindən sonra böyük artım yaşandı.
Bu hücumlar Amerika və dünya bazarına əhəmiyyətli dərəcədə təsir etdi. Nyu-York məzənnə fondu (NYMF) və Amerika məzənnə fondu Sentyabrın 11-də açılmadı və senytabrın 17-dək qapalı qaldı. Məzənnə fondu yenidən açılanda səhm bazarı 71%-dən 8921-ə endi, bu isə bir gündə qeydə alınan ən böyük enmə idi.
Eyni zamanda yaxın şərqlilərə və yaxın şərqlilərə bənzəyən digər insanlara qarşı çoxlu sayda hücum və nifrət zəminində törədilmış cinayətlər də qeydə alındı. Məsələn, sixlərə qarşı bu cür hücumlar baş verirdi, çünki six kişiləri ənənəvi olaraq türban geyinirlər, bu da Birləşmiş Ştatlarda bir qayda olaraq müsəlmanlarla əlaqələndirilən bir əlamətdir. Hind məbədinin partladılması, insanlara edilən hücumlar, təhqirlər, məscid və başqa dini binalara edilən hücumlar və sentyabrın 15-də Balbir Sinq Sodhinin qətlə yetirilməsi amerikalıların qəzəbinin göstəricisi idi. Balbir Sinq Sodhi güllələnmişdi, o da digərləri kimi müsəlman zənn edilən sıravi six idi.
Terrorla mübarizə
Hücumdan sonra Corc Buş administarsiyası Osama Bin Laden və Əl Qaidə təşkilatının ədalətə təslim olunmasi və digər terror şəbəkələrinin yaranmasının qarşısını almaq üçün terrorizmlə mübarizə elan etdi. Bu mübarizə terror törədən dövlətlərə qarşı iqtisadi və hərbi sanksiyalar tətbiq etmək, qlobal ciddi nəzarət və kəşfiyyatı artırmaq məqsədlərini hədəfləyirdi. Bu hadisələr ABŞ-nin beynəlxalq terrorçuluqla mübarizəyə başlamasına, əvvəlcə Əfqanıstan və daha sonra İraqa qarşı hərbi əməliyyatlara başlaması və dünyada intensiv anti-islam təbliğatının aparılması üçün bəhanə oldu.
2001-ci il sentyabrın 20-ində prezident Buş ABŞ Konqresinin birgə sessiyasında 11 sentyabr günü baş verən hadisələr, 9 günlük xilasetmə və bərpa cəhdləri və 11 sentyabr terroruna qarşı cavab tədbirləri haqqında danışdı. Zərər çəkənlərin ailələrini və həyatda qalanları maliyyə yardımı ilə təmin etmək məqsədilə hücumların qurbanlarına yardım etmək üçün böyük miqdarda pul ayrıldı, xeyriyyə cəmiyyətləri yaradıldı.
2002-ci ilin sonunda terror aktlarına qarşı hazırlıq və təxirəsalınmaz tədbirlər üçün Tomas Kinin rərbərlik etdiyi Birləşmiş Ştatlarda Terror Aktları üzrə Milli Komitə (9/11 Komitəsi) yaradıldı. 2004-cü il iyulun 22-də Komitə özünün 9/11 Komitə məruzəsini yayımladı.
Hücumun qlobal kütləvi mediada işıqlandırılması
Hücüm barədə məlumatlar kütləvi informasiya vasitələri və dövlət tərəfindən dünyanın hər yerinə elan edildi. Lakin İraq “Amerika kouboyları insanlığa qarşı törətdikləri cinayətlərin bəhrəsini görürlər” kimi rəsmi bəyanatla fərqləndi.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
11 sentyabr hucumlari El Qaide terror teskilati terefinden 2001 ci il sentyabr ayinin 11 de ABS nin Nyu York ve Vasinqton seherlerindeki hedeflere qarsi heyata kecirilen silsile terror aktlari 11 sentyabr hucumlari11 sentyabr hadiseleri zamani qeyde alinan goruntulerHucum yeri ABS Nyu York Manhetten Virciniya Arlinqton Pensilvaniya SanksvillVaxt 2001 ci ilin sentyabrin 11 i 8 46 10 28Hucum usulu Aviaquldurluq intihar hucumu qetliam Vikianbarda elaqeli mediafayllar Yerli vaxtla saat 08 46 da American Airlines Amerika hava yollari sirketine mexsus sernisin teyyaresi Nyu Yorkda yerlesen Dunya Ticaret Merkezinin Simal qullesine cirpildi 09 03 radelerinde ise Cenub qullesi benzer hucuma meruz qaldi Binalarin asmasina sebeb bas vermis guclu yanginlar idi Sonuncu hucumdan 40 deqiqe sonra ABS Mudafie Nazirliyi Pentaqonun binasi da intiharcilarin idare etdikleri teyyare terefinden vuruldu Bu hucumdan 25 deqiqe kecdikden sonra eyni meqsedle qacirilan bir sernisin teyyaresinin hava hucumundan mudafie quvveleri terefinden vurularaq zerersizlesdirildiyi aciqlandi Hemin teyyarenin hedefinin Ag Ev oldugu bildirildi Hucumun hedefleriBu hucumun esas meqsedi sadece binalar hetta bina ve teyyarelerdeki minlerle gunahsiz qurbandan daha boyuk bir sey idi En yaxin fiziki hedefler Pentaqonun bir hissesi asagi Manhetten ve 4 teyyare idi Dunya Ticaret Merkezi bir zamanlar dunyanin en hundur binasi sayilan meshur Ekiz Qullelerin de daxil oldugu asagi Manhettende yerlesen 7 binadan ibaretdir Musteqil blokda yerlesen Bina 7 de daxil olmaqla 7 binadan ibaret komplekse 2001 ci il sentyabrin 11 de cox agir zerbe vuruldu Dunyanin en boyuk ofis binasi sayilan Pentaqon Amerika Birlesmis Statlarinin ureyi hesab edilir 11 sentyabr hucumlarinda binanin 10 hissesinden biri zerer gordu Pentaqonda yerlesen Dunya Ticaret Merkezi dunyada iki en yaxsi mudafie olunan binadan biri hesab edilirdi Geriye qalan menzere ise misli gorulmemis bir dehsetdir 11 nomreli sernisin teyyaresinin Simal qullesinin 95 ci mertebesi ile toqqusmasi neticesinde yaranan qeza 92 ci mertebeden yuxarida olan insanlara zerer verdi Qeza bolgesi olan mertebeler tustu ile dolduqca insanlar tullanmaga basladilar Temiz havada 10 saniye yasamaq zeherli tustunu ciyerlere cekerek agir ve dozulmez olumden eziyyet cekmekden daha yaxsi idi Coxlu sayda insan ilk once Cenub qullesinin partlayisina sahidlik etdi Onlar Dunya Ticaret Merkezinin tamamile dagilacagi haqda hec bir fikri olmayan binanin etrafina yigisan coxlu sayda yanginsonduren ve tibb iscilerinden ibaret fovqelade hallar zamani yardima gelen insanlar idiler Cenub Qullesinin sekil ve videolari Simal qullesinin dagilmasi haqqinda etrafli subutlar verir Her iki qulle qeza bolgesinde yaranan partlayis neticesinde asagiya dogru parcalandi ve yere catmamisdan evvel cox boyuk toz ve cokuntuye cevrildi Bu hadiseler 3 mine yaxin sade vetendasin olumu 6 minden cox insanin yaralanmasi ile neticelendi Bu hadiselerin bas vermesi helede aktualdir ve indiye qeder arasdirilir Sentyabrin 11 i bas vermis hadise uzre bir cox filmler hazirlanmisdir PENTTBOM emeliyyatiFederal Tehqiqat Burosu 3 gun icinde teyyare ogrularinin siyahisini tertib etdi Usame bin Laden bu emeliyyati Efqanistanda bir magarada planlamisdi Talibana qarsi cavab hucumu tezlikle bas verdi Federal Tehqiqat Burosu Amerika tarixinde ilk defe PENTTBOM emeliyyati adlanan boyuk arasdirma baslatdi Subheliler 72 saat icinde mueyyenlesdirildi cunki onlarin bir necesi ucus biletlerinde ve kredit karti qeydlerinde adlarini deyisdirmeye tesebbus etmisdiler Onlar teyyarede Amerika vetendasi olmayan sernisinler arasinda demek olar ki yegane ereb sernisinler idiler ve bu da Federal Tehqiqat Burosuna dogum tarixi viza statusu yasayis yeri kimi melumatlardan istifade ederek subheli sernisinlerin kimliyini mueyyenlesdirmeye imkan verdi 2001 ci il sentyabrin 27 de Federal Tehqiqat Burosu 19 teyyare ogrusunun milliyyeti ve uydurma adlari haqqinda melumatlari ve sekillerini yayimladi Subheli teyyare ogrulari Seudiyye Erebistan Birlesmis Ereb Emirlikleri Liviya ve Misirden idiler Amerikalilar uzerindeki tesirleri11 sentyabr hucumlarinin amerikalilar uzerinde cox agir tesirleri qaldi Olkenin her yerinden polis memurlari ve xilas etme iscileri Ekiz Qullelerin qaliqlari altinda qalan insan cesedlerini qurtarmaq prosesine yardim etmek ucun Nyu York seherine axisib geldiler Birlesmis Statlar uzre qan verme gostericisinde 11 sentyabr heftesinden sonra boyuk artim yasandi Bu hucumlar Amerika ve dunya bazarina ehemiyyetli derecede tesir etdi Nyu York mezenne fondu NYMF ve Amerika mezenne fondu Sentyabrin 11 de acilmadi ve senytabrin 17 dek qapali qaldi Mezenne fondu yeniden acilanda sehm bazari 71 den 8921 e endi bu ise bir gunde qeyde alinan en boyuk enme idi Eyni zamanda yaxin serqlilere ve yaxin serqlilere benzeyen diger insanlara qarsi coxlu sayda hucum ve nifret zemininde toredilmis cinayetler de qeyde alindi Meselen sixlere qarsi bu cur hucumlar bas verirdi cunki six kisileri enenevi olaraq turban geyinirler bu da Birlesmis Statlarda bir qayda olaraq muselmanlarla elaqelendirilen bir elametdir Hind mebedinin partladilmasi insanlara edilen hucumlar tehqirler mescid ve basqa dini binalara edilen hucumlar ve sentyabrin 15 de Balbir Sinq Sodhinin qetle yetirilmesi amerikalilarin qezebinin gostericisi idi Balbir Sinq Sodhi gullelenmisdi o da digerleri kimi muselman zenn edilen siravi six idi Terrorla mubarizeHucumdan sonra Corc Bus administarsiyasi Osama Bin Laden ve El Qaide teskilatinin edalete teslim olunmasi ve diger terror sebekelerinin yaranmasinin qarsisini almaq ucun terrorizmle mubarize elan etdi Bu mubarize terror toreden dovletlere qarsi iqtisadi ve herbi sanksiyalar tetbiq etmek qlobal ciddi nezaret ve kesfiyyati artirmaq meqsedlerini hedefleyirdi Bu hadiseler ABS nin beynelxalq terrorculuqla mubarizeye baslamasina evvelce Efqanistan ve daha sonra Iraqa qarsi herbi emeliyyatlara baslamasi ve dunyada intensiv anti islam tebligatinin aparilmasi ucun behane oldu 2001 ci il sentyabrin 20 inde prezident Bus ABS Konqresinin birge sessiyasinda 11 sentyabr gunu bas veren hadiseler 9 gunluk xilasetme ve berpa cehdleri ve 11 sentyabr terroruna qarsi cavab tedbirleri haqqinda danisdi Zerer cekenlerin ailelerini ve heyatda qalanlari maliyye yardimi ile temin etmek meqsedile hucumlarin qurbanlarina yardim etmek ucun boyuk miqdarda pul ayrildi xeyriyye cemiyyetleri yaradildi 2002 ci ilin sonunda terror aktlarina qarsi hazirliq ve texiresalinmaz tedbirler ucun Tomas Kinin rerberlik etdiyi Birlesmis Statlarda Terror Aktlari uzre Milli Komite 9 11 Komitesi yaradildi 2004 cu il iyulun 22 de Komite ozunun 9 11 Komite meruzesini yayimladi Hucumun qlobal kutlevi mediada isiqlandirilmasiHucum barede melumatlar kutlevi informasiya vasiteleri ve dovlet terefinden dunyanin her yerine elan edildi Lakin Iraq Amerika kouboylari insanliga qarsi toretdikleri cinayetlerin behresini gorurler kimi resmi beyanatla ferqlendi IstinadlarVikianbarda 11 sentyabr hucumlari ile elaqeli mediafayllar var