Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əzələ toxuması — Əzələ toxumaları əksər heyvanlarda müxtəlif növ əzələləri təşkil edən və əzələlərə yığılma qabiliyyəti verən yumşaq toxumalardır. Buna miyopropulsiv toxuma da deyilir. Əzələ toxuması miyogenez kimi tanınan bir prosesdə embrional inkişaf zamanı əmələ gəlir. Əzələ toxumasında aktin və miyozin adlı xüsusi kontraktil zülallar var ki, onlar daralır və hərəkətə səbəb olur. Bir çox digər əzələ zülalları arasında iki tənzimləyici zülal, troponin və tropomiyozin mövcuddur.
| Əzələ toxuması | |
|---|---|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Yerləşməsi
Əzələ toxumaları funksiyasına və bədəndə yerləşməsinə görə fərqlənir. Məməlilərdə bunlar üç növdür: skelet və ya zolaqlı əzələ toxuması; hamar əzələ (zolaqsız) əzələlər; və ürək əzələsi. Skelet əzələ toxuması əzələ lifləri adlanan uzunsov əzələ hüceyrələrindən ibarətdir və bədənin hərəkətindən məsuldur. Digər skelet əzələ toxumalarına tendonlar və perimizium daxildir. Hamar və ürək əzələləri şüurlu müdaxilə olmadan qeyri-ixtiyari daralır. Bu tip əzələlər həm mərkəzi sinir sistemi ilə qarşılıqlı əlaqə, həm də periferik pleksusdan innervasiya və ya endokrin (hormonal) aktivasiya yolu ilə aktivləşdirilə bilər. Zolaqlı və ya skelet əzələləri mərkəzi sinir sisteminin təsiri altında yalnız könüllü şəkildə yığılır. Reflekslər şüursuz skelet əzələlərinin aktivləşdirilməsinin bir formasıdır, lakin buna baxmayaraq mərkəzi sinir sisteminin aktivləşdirilməsi nəticəsində yaranır, baxmayaraq ki, yığılma baş verənə qədər kortikal strukturları əhatə etmirlər.
Fərqli əzələ növləri əzələ növündən və əzələnin dəqiq yerindən asılı olaraq nörotransmitterlərə və asetilkolin, norepinefrin, epinefrin və azot oksidi kimi hormonlara cavab olaraq fərqlənir.
Struktur
Onurğalılarda üç növ əzələ toxuması var: skelet, ürək və saya. Skelet və ürək əzələləri zolaqlı əzələ toxumasının növləridir. Saya əzələlər zolaqlı deyil.
Skelet əzələ toxuması bir neçə millimetrdən təqribən 10 santimetr uzunluğunda və 10 ilə 100 mikrometre enində olan uzunsov zolaqlı əzələ toxumasıdır. Skelet zolaqlı əzələ toxuması, toxumaya zolaqlı (zolaqlı) görünüş verən sarkomerlər kimi tanınan çoxlu daralma vahidlərindən ibarət müntəzəm, paralel miofibril dəstələri şəklində təşkil edilmişdir. Skelet əzələsi vətərlər və ya bəzən aponevrozlar tərəfindən sümüklərə bağlanan könüllü əzələdir və hərəkət kimi skelet hərəkətlərini yerinə yetirmək və duruş saxlamaq üçün istifadə olunur. Postural nəzarət adətən şüursuz bir refleks kimi saxlanılır, lakin buna cavabdeh olan əzələlər də şüurlu nəzarətə cavab verə bilər. Orta yetkin kişi bədən çəkisinin faizi olaraq 42% skelet əzələsindən, orta yaşlı qadın isə 36% təşkil edir.
Ürək əzələ toxuması yalnız ürəyin divarlarında miokard şəklində yerləşir və avtonom sinir sistemi tərəfindən qeyri-ixtiyari olaraq idarə olunur. Ürək əzələsi toxuması skelet əzələsi kimi zolaqlıdır və sarkomerlər adlanan büzülmə vahidlərindən ibarətdir. Skelet əzələləri müntəzəm paralel dəstələrdə düzülərkən, ürək əzələsi interkalasiya edilmiş disklər kimi tanınan budaqlanmış nizamsız açılarda bağlanır.
Hamar əzələ toxuması zolaqlı və qeyri-iradi deyil. Hamar əzələlər yemək borusu, mədə, bağırsaq, bronxlar, uşaqlıq yolu, sidik kanalı, sidik kisəsi, qan damarları kimi orqan və strukturların divarlarında, həmçinin bədən tüklərinin qurulmasına nəzarət edən dəridə olur.
Funksiya
Əzələ toxumasının əsas funksiyası daralmadır. Üç növ əzələ toxuması (skelet, ürək və hamar) əhəmiyyətli fərqlərə malikdir. Bununla belə, hər üçü daralma yaratmaq üçün aktinin miozinə qarşı hərəkətindən istifadə edir.
Skelet əzələsi
Skelet əzələlərində daralma motor sinirləri tərəfindən ötürülən elektrik impulsları ilə stimullaşdırılır. Ürək və hamar əzələlərin daralması daxili kardiostimulyator hüceyrələri tərəfindən stimullaşdırılır ki, onlar müntəzəm olaraq daralır və daralmaları təmasda olduqları digər əzələ hüceyrələrinə yayırlar. Bütün skelet əzələləri və bir çox hamar əzələ daralması nörotransmitter asetilkolin tərəfindən asanlaşdırılır.
Saya əzələ
Saya əzələ demək olar ki, bütün orqan sistemlərində olur, məsələn, mədə və sidik kisəsi daxil olmaqla içi boş orqanlar; qan və limfa damarları və safra kanalları kimi boru strukturlarında; uşaqlıq yolunda və göz kimi sfinkterlərdə. Bundan əlavə, ekzokrin vəzlərin kanallarında mühüm rol oynayır. Saya əzələ hüceyrələri skelet əzələ hüceyrələrindən daha yavaş büzülür, lakin onlar daha güclü, davamlıdır və daha az enerji tələb edir. Saya əzələ də stimul tələb edən skelet əzələsindən fərqli olaraq qeyri-iradidir.
Ürək əzələsi
Ürək əzələsi ürəyin əzələsidir. O, öz-özünə bağlanır, avtonom şəkildə tənzimlənir və orqanizmin bütün həyatı boyu ritmik şəkildə daralmağa davam etməlidir. Buna görə də xüsusi xüsusiyyətlərə malikdir.
İstinadlar
- Pratt, Rebecca. . AnatomyOne. Amirsys, Inc. 2 February 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 October 2012.
- Hugh Potter, Summary of muscle tissue . Archived from the original on 2014-10-21. İstifadə tarixi: 2014-09-02.
- Olivetti G, Cigola E, Maestri R, və b. "Aging, cardiac hypertrophy and ischemic cardiomyopathy do not affect the proportion of mononucleated and multinucleated myocytes in the human heart". Journal of Molecular and Cellular Cardiology. 28 (7). July 1996: 1463–77. doi:10.1006/jmcc.1996.0137. PMID 8841934.
- Marieb, Elaine; Hoehn, Katja. Human Anatomy & Physiology (7th). Pearson Benjamin Cummings. 2007. səh. 317. ISBN .
- Smerdu, V; Karsch-Mizrachi, I; Campione, M; Leinwand, L; Schiaffino, S. "Type IIx myosin heavy chain transcripts are expressed in type IIb fibers of human skeletal muscle". The American Journal of Physiology. 267 (6 pt 1). December 1994: C1723–1728. doi:10.1152/ajpcell.1994.267.6.C1723. PMID 7545970.Note: Access to full text requires subscription; abstract freely available
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ezele toxumasi Ezele toxumalari ekser heyvanlarda muxtelif nov ezeleleri teskil eden ve ezelelere yigilma qabiliyyeti veren yumsaq toxumalardir Buna miyopropulsiv toxuma da deyilir Ezele toxumasi miyogenez kimi taninan bir prosesde embrional inkisaf zamani emele gelir Ezele toxumasinda aktin ve miyozin adli xususi kontraktil zulallar var ki onlar daralir ve herekete sebeb olur Bir cox diger ezele zulallari arasinda iki tenzimleyici zulal troponin ve tropomiyozin movcuddur Ezele toxumasi Vikianbarda elaqeli mediafayllarUc ferqli ezele novu soldan saga daxili orqanlarin saya zolaqsiz ezeleleri urek ezelesi ve skelet ezeleleri YerlesmesiEzele toxumalari funksiyasina ve bedende yerlesmesine gore ferqlenir Memelilerde bunlar uc novdur skelet ve ya zolaqli ezele toxumasi hamar ezele zolaqsiz ezeleler ve urek ezelesi Skelet ezele toxumasi ezele lifleri adlanan uzunsov ezele huceyrelerinden ibaretdir ve bedenin hereketinden mesuldur Diger skelet ezele toxumalarina tendonlar ve perimizium daxildir Hamar ve urek ezeleleri suurlu mudaxile olmadan qeyri ixtiyari daralir Bu tip ezeleler hem merkezi sinir sistemi ile qarsiliqli elaqe hem de periferik pleksusdan innervasiya ve ya endokrin hormonal aktivasiya yolu ile aktivlesdirile biler Zolaqli ve ya skelet ezeleleri merkezi sinir sisteminin tesiri altinda yalniz konullu sekilde yigilir Refleksler suursuz skelet ezelelerinin aktivlesdirilmesinin bir formasidir lakin buna baxmayaraq merkezi sinir sisteminin aktivlesdirilmesi neticesinde yaranir baxmayaraq ki yigilma bas verene qeder kortikal strukturlari ehate etmirler Ferqli ezele novleri ezele novunden ve ezelenin deqiq yerinden asili olaraq norotransmitterlere ve asetilkolin norepinefrin epinefrin ve azot oksidi kimi hormonlara cavab olaraq ferqlenir StrukturOnurgalilarda uc nov ezele toxumasi var skelet urek ve saya Skelet ve urek ezeleleri zolaqli ezele toxumasinin novleridir Saya ezeleler zolaqli deyil Skelet ezele toxumasi bir nece millimetrden teqriben 10 santimetr uzunlugunda ve 10 ile 100 mikrometre eninde olan uzunsov zolaqli ezele toxumasidir Skelet zolaqli ezele toxumasi toxumaya zolaqli zolaqli gorunus veren sarkomerler kimi taninan coxlu daralma vahidlerinden ibaret muntezem paralel miofibril desteleri seklinde teskil edilmisdir Skelet ezelesi veterler ve ya bezen aponevrozlar terefinden sumuklere baglanan konullu ezeledir ve hereket kimi skelet hereketlerini yerine yetirmek ve durus saxlamaq ucun istifade olunur Postural nezaret adeten suursuz bir refleks kimi saxlanilir lakin buna cavabdeh olan ezeleler de suurlu nezarete cavab vere biler Orta yetkin kisi beden cekisinin faizi olaraq 42 skelet ezelesinden orta yasli qadin ise 36 teskil edir Urek ezele toxumasi yalniz ureyin divarlarinda miokard seklinde yerlesir ve avtonom sinir sistemi terefinden qeyri ixtiyari olaraq idare olunur Urek ezelesi toxumasi skelet ezelesi kimi zolaqlidir ve sarkomerler adlanan buzulme vahidlerinden ibaretdir Skelet ezeleleri muntezem paralel destelerde duzulerken urek ezelesi interkalasiya edilmis diskler kimi taninan budaqlanmis nizamsiz acilarda baglanir Hamar ezele toxumasi zolaqli ve qeyri iradi deyil Hamar ezeleler yemek borusu mede bagirsaq bronxlar usaqliq yolu sidik kanali sidik kisesi qan damarlari kimi orqan ve strukturlarin divarlarinda hemcinin beden tuklerinin qurulmasina nezaret eden deride olur FunksiyaEzele toxumasinin esas funksiyasi daralmadir Uc nov ezele toxumasi skelet urek ve hamar ehemiyyetli ferqlere malikdir Bununla bele her ucu daralma yaratmaq ucun aktinin miozine qarsi hereketinden istifade edir Skelet ezelesiSkelet ezelelerinde daralma motor sinirleri terefinden oturulen elektrik impulslari ile stimullasdirilir Urek ve hamar ezelelerin daralmasi daxili kardiostimulyator huceyreleri terefinden stimullasdirilir ki onlar muntezem olaraq daralir ve daralmalari temasda olduqlari diger ezele huceyrelerine yayirlar Butun skelet ezeleleri ve bir cox hamar ezele daralmasi norotransmitter asetilkolin terefinden asanlasdirilir Saya ezeleSaya ezele demek olar ki butun orqan sistemlerinde olur meselen mede ve sidik kisesi daxil olmaqla ici bos orqanlar qan ve limfa damarlari ve safra kanallari kimi boru strukturlarinda usaqliq yolunda ve goz kimi sfinkterlerde Bundan elave ekzokrin vezlerin kanallarinda muhum rol oynayir Saya ezele huceyreleri skelet ezele huceyrelerinden daha yavas buzulur lakin onlar daha guclu davamlidir ve daha az enerji teleb edir Saya ezele de stimul teleb eden skelet ezelesinden ferqli olaraq qeyri iradidir Urek ezelesiUrek ezelesi ureyin ezelesidir O oz ozune baglanir avtonom sekilde tenzimlenir ve orqanizmin butun heyati boyu ritmik sekilde daralmaga davam etmelidir Buna gore de xususi xususiyyetlere malikdir IstinadlarPratt Rebecca AnatomyOne Amirsys Inc 2 February 2017 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 26 October 2012 Hugh Potter Summary of muscle tissue Archived from the original on 2014 10 21 Istifade tarixi 2014 09 02 Olivetti G Cigola E Maestri R ve b Aging cardiac hypertrophy and ischemic cardiomyopathy do not affect the proportion of mononucleated and multinucleated myocytes in the human heart Journal of Molecular and Cellular Cardiology 28 7 July 1996 1463 77 doi 10 1006 jmcc 1996 0137 PMID 8841934 Marieb Elaine Hoehn Katja Human Anatomy amp Physiology 7th Pearson Benjamin Cummings 2007 seh 317 ISBN 978 0 8053 5387 7 Smerdu V Karsch Mizrachi I Campione M Leinwand L Schiaffino S Type IIx myosin heavy chain transcripts are expressed in type IIb fibers of human skeletal muscle The American Journal of Physiology 267 6 pt 1 December 1994 C1723 1728 doi 10 1152 ajpcell 1994 267 6 C1723 PMID 7545970 Note Access to full text requires subscription abstract freely available