Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tümən (osman. تومان; ərəb. تومان) — 1919-1920-ci illərdə dövriyyəyə buraxılmış Şimali-Qafqaz əmirliyinin pul vahidi. Əskinasların üzərində nominal həm tümənlərdə, həm də rublda göstərilmişdir (1 tümən = 10 rubl nisbətində idi).
| Şimali-Qafqaz əmirliyi tüməni | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| ərəb. تومان | |||||
| |||||
| Dövriyyə ərazisi | |||||
 Şimali-Qafqaz əmirliyi | |||||
| Dövriyyədə olan sikkə və əsginaslar | |||||
| Sikkələr | 10 tümən | ||||
| Əsginas | 5, 25, 50, 100, 250, 500 və 1000 tümən (1000 tüməndən başqa hamısı dövriyyəyə buraxılmışdır) | ||||
| Tarixi | |||||
| Dövriyyə periodu | 1919—1920 | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Tarixi
1919-cu ilin aprelində Rusiyanın Cənubunun Silahlı Qüvvələrinin qoşunları Çeçenistanı işğal etdikdən sonra Dağıstanın dini və siyasi lideri Uzun-Hacı Saltinski Rusiya ordusuna qarşı müstəqillik və dini müharibə üçün könüllülərdən ibarət dəstələr toplamağa başladı. Mayın 22-də Dağıstandakı Dağlılar Respublikası hökumətinin fəaliyyətinə xitam verildi. Hacı-Uzun ordusunu toplayaraq Çeçenistan və Dağıstan sərhədindəki dağlara getdi. May ayının sonunda Botlix kəndində böyük bir məclis topladı, burada Qağatlı kəndindən olan Alimin təklifi ilə Səid-Maqomed Uzun-Hacı Dağıstan və Çeçenistan əmiri seçildi. Vedeno dağ kəndi yeni dövlətin faktiki iqamətgahı oldu.
1919-cu ilin yayında, çeçen İnaluk Arsanukayev (o həm də Dışninski idi)Osmanlı Sultanı VI Mehmed Vahidəddindən Uzun-Hacı üçün fərman gətirdi. Uzun-Hacı Şimali Qafqaz Əmirliyində hərbi və mülki quruluşlar yaratmağa başladı. Əmirlik Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti, Gürcüstan Demokratik Respublikası, Osmanlı imperiyası tərəfindən rəsmən tanınmışdı.
Yeni qurulmuş hökumətin özünü təsdiqləməyə yönəlmiş ilk tədbirlərindən biri də o vaxtkı Terek Respublikasının pulunun ləğvi olunması oldu. Əskinasların buraxılması üçün kifayət qədər imkan və vəsait olmadığına görə, əmir tabe olduğu ərazilərdə Terek Respublikası pullarının üzərinə əmirin “dəftərxanası” tərəfindən vurulmuş möhür ilə dövriyyəyə buraxıldı.
Əskinaslar
Əmirlik hökuməti 1919-cu ilin sentyabrında ilk banknot buraxılışını Terek Respublikasının 100 rubl nomunalında əskinasları üzərində - ərəb dilində Uzun-Hacı möhürünün əksini qoyaraq həyata keçirdi: (ərəbcə: خادم الفقراء أذن خير) "Kasıbların xidmətçisi Uzun Xeyr".
Əskinasların ikinci buraxılışı 1919-cu il oktyabrın 2-dən noyabrın ortalarına qədər davam etmışdir. Əmirlik banknotlarının 1919-cu ilin dekabrında üçüncü buraxılışı çıxdı.
Banknotlar 5, 25, 50, 100, 250, 500 və 1000 tümən nominalında çap olunurdu. 1000 tümən istisna olmaqla bütün pul nominalları dövriyyəyə buraxılmışdı. Az sayda 500 rublluq banknotlar xüsusi kağız və işarələrlə çap edilmişdi. Pulun əsas hissəsi xüsusi nişan olmadan buraxılmışdı. Banknotlar üzərində yazılar ərəb, fransız və rus dillərində idi. Əskinasların hamısının üzərində Əmirliyin gerbi və dağ üzərinə sancılan bayraq təsvir olunmuşdu
Şimali-Qafqaz əmirliyi əskinaslarla yanaşı, kredit istiqrazları da buraxmışdı. Əmirliyin kredit istiqrazlarının da üzərində Əmirliyin gerbi və dağ üzərinə sancılan bayraq təsvir olunmuşdu. Kredit istiqrazlarında ərəb dilində mətnlər yazılmışdı: ön tərəfində - “Şimali Qafqazda bütün möminlərin imamı Hacı-Uzun Xair”, “Maliyyə idarəçisi Əbdül Əzim Abdulla”, arxa tərəfdə - “Digər kağız pullarla birlikdə qüvvədədir. Vedenoda çap edilmişdir. Allahdan hər kəsdən yüksəkdədir. Çap edilməsi hökumətin qanuni icazə verdiyi hallar istisna olmaqla cəzalandırılır."
Bütün əskinaslarda rus və ərəb dilində xəbərdarlıq var idi: "Saxtasının hazırlanması qanunla cəzalandırılır".
| Şimali-Qafqaz əmirliyinin əskinasları | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Şəkili | Dəyəri (tümən) | Ölçüləri (mm) | Əsas rənglər | Təsviri | Zaman | |||||
| Ön tərəfi | Arxa tərəfi | Üz tərəfində | Arxa tərəfində | Mühafizə elementləri | ||||||
| 5 | xüsusi | qara-yaşıl | əmirliyin gerbi | dəniz sahilində qayanın üzərində əmirliyin bayrağı | xüsusi | 1919—1920 | ||||
 |  | 25 | xüsusi | qara-yaşıl | əmirliyin gerbi | dənizdən doğan günəş | xüsusi | |||
 |  | 50 | xüsusi | qara-yaşıl | əmirliyin gerbi | dənizdən doğan günəş | xüsusi | |||
| 100 | xüsusi | qara-yaşıl | əmirliyin gerbi | dəniz sahilində qayanın üzərində əmirliyin bayrağı | xüsusi | |||||
| 250 | xüsusi | qara-yaşıl | əmirliyin gerbi | dəniz və qaya | xüsusi | |||||
| 500 | xüsusi | qara-yaşıl | əmirliyin gerbi | ? | ? | |||||
Sikkələr
Əmirlikdə həmçinin kiçik həcmdə olsa da, sikkələr zərb edilmişdir. Bu Rusiya imperiyasının mis sikkələrinin üzərinə ərəb qrafikalı yazı ilə möhür vurulması ilə mümkün olmuşdur.
İstinadlar
- "ДЕНЬГИ ЭМИРАТА УЗУН-ХАДЖИ". 2016-11-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-24.
- "Газават.ру :: История — Гражданская война — ДЕНЬГИ ЭМИРАТА УЗУН-ХАДЖИ". 2017-09-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-24.
- Нахибашев Махач Закарьяев. Узун-Хаджи Салтинский — общественно-политический и религиозный деятель Дагестана и Чечни [1] 2017-09-06 at the Wayback Machine
- Гилани Турашев Сколько генералов-чеченцев в России? 2008-12-12 at the Wayback Machine
- "… İnaluk Arsanukayev Dışninski ... Milliyyətcə çeçen, Çar Rusiyasında kiçik bir kənddə icra məmuru - polis rəisi vəzifəsini icra etmişdir. Gürcü kniginyası Dışninski ilə evləndikdən sonra Dışninski knyaz titulunu almışdır". — bax. Ростислав Николаев. Дензнаки рисовали на камнях. «Водяной знак» № 6 (38) июнь 2006 2020-02-23 at the Wayback Machine
- "ДЕНЕЖНОЕ ОБРАЩЕНИЕ И ЭМИССИИ СЕВЕРО-КАВКАЗСКОГО ЭМИРАТА В 1919-1920 ГГ Ю.Д. ПАХОМОВ - Иностранные монеты - Центральный Форум Нумизматов СССР". 2017-10-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-25.
- . 2020-10-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-03-25.
Xarici keçidlər
- Vətəndaş müharibəsi dövründə pul nişanları (rus.)
- «Əmir Uzun-Hacının pulları» (rus.)
- Şimali Qafqaz əmirliyinin pul nişanları (rus.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tumen osman تومان ereb تومان 1919 1920 ci illerde dovriyyeye buraxilmis Simali Qafqaz emirliyinin pul vahidi Eskinaslarin uzerinde nominal hem tumenlerde hem de rublda gosterilmisdir 1 tumen 10 rubl nisbetinde idi Simali Qafqaz emirliyi tumeniereb تومان 50 tumen on hissesi25 tumen arxa hisseDovriyye erazisi Simali Qafqaz emirliyiDovriyyede olan sikke ve esginaslarSikkeler 10 tumenEsginas 5 25 50 100 250 500 ve 1000 tumen 1000 tumenden basqa hamisi dovriyyeye buraxilmisdir TarixiDovriyye periodu 1919 1920 Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixi1919 cu ilin aprelinde Rusiyanin Cenubunun Silahli Quvvelerinin qosunlari Cecenistani isgal etdikden sonra Dagistanin dini ve siyasi lideri Uzun Haci Saltinski Rusiya ordusuna qarsi musteqillik ve dini muharibe ucun konullulerden ibaret desteler toplamaga basladi Mayin 22 de Dagistandaki Daglilar Respublikasi hokumetinin fealiyyetine xitam verildi Haci Uzun ordusunu toplayaraq Cecenistan ve Dagistan serhedindeki daglara getdi May ayinin sonunda Botlix kendinde boyuk bir meclis topladi burada Qagatli kendinden olan Alimin teklifi ile Seid Maqomed Uzun Haci Dagistan ve Cecenistan emiri secildi Vedeno dag kendi yeni dovletin faktiki iqametgahi oldu 1919 cu ilin yayinda cecen Inaluk Arsanukayev o hem de Disninski idi Osmanli Sultani VI Mehmed Vahideddinden Uzun Haci ucun ferman getirdi Uzun Haci Simali Qafqaz Emirliyinde herbi ve mulki quruluslar yaratmaga basladi Emirlik Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Gurcustan Demokratik Respublikasi Osmanli imperiyasi terefinden resmen taninmisdi Yeni qurulmus hokumetin ozunu tesdiqlemeye yonelmis ilk tedbirlerinden biri de o vaxtki Terek Respublikasinin pulunun legvi olunmasi oldu Eskinaslarin buraxilmasi ucun kifayet qeder imkan ve vesait olmadigina gore emir tabe oldugu erazilerde Terek Respublikasi pullarinin uzerine emirin defterxanasi terefinden vurulmus mohur ile dovriyyeye buraxildi EskinaslarEmirlik hokumeti 1919 cu ilin sentyabrinda ilk banknot buraxilisini Terek Respublikasinin 100 rubl nomunalinda eskinaslari uzerinde ereb dilinde Uzun Haci mohurunun eksini qoyaraq heyata kecirdi erebce خادم الفقراء أذن خير Kasiblarin xidmetcisi Uzun Xeyr Eskinaslarin ikinci buraxilisi 1919 cu il oktyabrin 2 den noyabrin ortalarina qeder davam etmisdir Emirlik banknotlarinin 1919 cu ilin dekabrinda ucuncu buraxilisi cixdi Banknotlar 5 25 50 100 250 500 ve 1000 tumen nominalinda cap olunurdu 1000 tumen istisna olmaqla butun pul nominallari dovriyyeye buraxilmisdi Az sayda 500 rublluq banknotlar xususi kagiz ve isarelerle cap edilmisdi Pulun esas hissesi xususi nisan olmadan buraxilmisdi Banknotlar uzerinde yazilar ereb fransiz ve rus dillerinde idi Eskinaslarin hamisinin uzerinde Emirliyin gerbi ve dag uzerine sancilan bayraq tesvir olunmusdu Simali Qafqaz emirliyi eskinaslarla yanasi kredit istiqrazlari da buraxmisdi Emirliyin kredit istiqrazlarinin da uzerinde Emirliyin gerbi ve dag uzerine sancilan bayraq tesvir olunmusdu Kredit istiqrazlarinda ereb dilinde metnler yazilmisdi on terefinde Simali Qafqazda butun mominlerin imami Haci Uzun Xair Maliyye idarecisi Ebdul Ezim Abdulla arxa terefde Diger kagiz pullarla birlikde quvvededir Vedenoda cap edilmisdir Allahdan her kesden yuksekdedir Cap edilmesi hokumetin qanuni icaze verdiyi hallar istisna olmaqla cezalandirilir Butun eskinaslarda rus ve ereb dilinde xeberdarliq var idi Saxtasinin hazirlanmasi qanunla cezalandirilir Simali Qafqaz emirliyinin eskinaslariSekili Deyeri tumen Olculeri mm Esas rengler Tesviri ZamanOn terefi Arxa terefi Uz terefinde Arxa terefinde Muhafize elementleri5 xususi qara yasil emirliyin gerbi deniz sahilinde qayanin uzerinde emirliyin bayragi xususi 1919 192025 xususi qara yasil emirliyin gerbi denizden dogan gunes xususi50 xususi qara yasil emirliyin gerbi denizden dogan gunes xususi100 xususi qara yasil emirliyin gerbi deniz sahilinde qayanin uzerinde emirliyin bayragi xususi250 xususi qara yasil emirliyin gerbi deniz ve qaya xususi500 xususi qara yasil emirliyin gerbi SikkelerEmirlikde hemcinin kicik hecmde olsa da sikkeler zerb edilmisdir Bu Rusiya imperiyasinin mis sikkelerinin uzerine ereb qrafikali yazi ile mohur vurulmasi ile mumkun olmusdur Istinadlar DENGI EMIRATA UZUN HADZhI 2016 11 26 tarixinde Istifade tarixi 2021 03 24 Gazavat ru Istoriya Grazhdanskaya vojna DENGI EMIRATA UZUN HADZhI 2017 09 27 tarixinde Istifade tarixi 2021 03 24 Nahibashev Mahach Zakaryaev Uzun Hadzhi Saltinskij obshestvenno politicheskij i religioznyj deyatel Dagestana i Chechni 1 2017 09 06 at the Wayback Machine Gilani Turashev Skolko generalov chechencev v Rossii 2008 12 12 at the Wayback Machine Inaluk Arsanukayev Disninski Milliyyetce cecen Car Rusiyasinda kicik bir kendde icra memuru polis reisi vezifesini icra etmisdir Gurcu kniginyasi Disninski ile evlendikden sonra Disninski knyaz titulunu almisdir bax Rostislav Nikolaev Denznaki risovali na kamnyah Vodyanoj znak 6 38 iyun 2006 2020 02 23 at the Wayback Machine DENEZhNOE OBRAShENIE I EMISSII SEVERO KAVKAZSKOGO EMIRATA V 1919 1920 GG Yu D PAHOMOV Inostrannye monety Centralnyj Forum Numizmatov SSSR 2017 10 18 tarixinde Istifade tarixi 2021 03 25 2020 10 01 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 03 25 Xarici kecidlerVetendas muharibesi dovrunde pul nisanlari rus Emir Uzun Hacinin pullari rus Simali Qafqaz emirliyinin pul nisanlari rus