Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şeyx Əhməd Mədani üsyanı — İranın Qamsirat bölgəsində 1730-cu ilin yanvarında başlayıb 1734-cü ilin may ayına qədər davam edən üsyan. Üsyan Səfəvi imperiyasına qarşı olmaqla birlikdə, əfqanların imperiya ərazilərindən qovulması ilə eyni dövrdə başlamış, Şeyx Əhməd Mədaninin ələ keçirilməsi ilə də sonlanmışdır. Şeyx Əhməd Mədani ələ keçirildikdən sonra da üsyan zəifləsə də bir müddət davam etmiş və iyun ayının ortalarında tamamilə yatırılmışdır.
| Şeyx Əhməd Mədani üsyanı | |||
|---|---|---|---|
| Nadirin yürüşləri və Məhəmməd xan Bəluc üsyanı | |||
| Tarix | Yanvar 1730-iyun 1734 | ||
| Yeri | Laristan və Hörmüzgan (İran) | ||
| Nəticəsi | Üsyan yatırıldı. | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
Arxa plan
İsfahanın ələ keçirilməsindən sonra Səfəvi sülaləsi hakimiyyətdən devrilmiş və Hotakilərin komandanı Mir Mahmud özünü şah elan etmişdi. Lakin onlar bütün imperiya ərazisinə nəzarət etmirdilər. Əvvəlcə İsfahan ətrafındakı məntəqələr tabe etdirildi, daha sonra İraqi Əcəmdə bir sıra ərazilər ələ keçirildi. Yalnız bundan sonra onlar cənuba doğru yönəlməyə başladılar. Onlar əvvəldə ərəb dərəbəylərindən olan Hacı Baqeri tabe etdirdilər. Hacı Baqer Şəhrza bölgəsini idarə etməkdə idi. Bundan sonra 28 iyulda Şiraz mühasirəyə alındı və 1724-cü ilin aprelində ələ keçirildi. Şirazın tabe etdirilməsi əfqanlara öz hakimiyyətlərini cənubda daha böyük ərazilərə yaymaq imkanı verdi. 1724-cü ilin iyununda Lar əfqanlar tərəfindən ələ keçirildi və 3 noyabrda Bəndər-Abbas da Lardan gələn əfqan qüvvələrinin əlinə keçdi. Əfqanlar bu işğalları zamanı yalnız böyük şəhərlərə nəzarət etməkdə idilər. Villem Floor özünün "The Rise and Fall of Nader Shah: Dutch East India Company Reports, 1730-1747" kitabında belə yazmaqdadır:
 | 1726-1730-cu illərdə əfqanlar Laristan və Qarmsiratın mütləq ağaları deyildilər. Əslində, bu bölgələrdəki insanlar ya şəhərdə güclü qarnizon olduğunda, ya da müəyyən bir kəndi tabe etmək üçün ordu göndərildiyində tabe olurdular. 1729-cu ilin oktyabrında Ların əfqan hakimi Neda xan Sulqarini ələ keçirmək tapşırığında artilleriyası olmadığı üçün uğursuz olmuşdu. Həmçinin Gheyst kəndində də ona qarşı müqavimət var idi. Neda xan maddi və texniki təminat məsələlərində yerli sünni feodal hakimlərinə güvənməkdə idi. |  |
3 iyun 1725-ci ildə səfəvipərəst qüvvələr Ları (baxmayaraq ki, əfqanlar hələ də ətrafda mövcudiyyətlərini qorumaqda idilər) geri qaytardılar və 10 iyunda Bəndər Abbas da əfqanlardan azad edildi. 1726-cı ildə Səfəvi şahzadəsi olan Şah Əhməd Maraşinin yürüşü əfqanlara qarşı böyük təhlükə ərz etməyə başladı. Lakin 1727-ci ilin sonlarında əfqanlar əkshücuma keçdilər və 20 dekabrda Bəndər Abbasa daxil oldular. Bu bölgə 1727-ci ilin oktyabrından Şah Əhməd tərəfindən idarə edilirdi. Beləliklə, 1728-ci ildə Şah Əhməd Maraşinin fəaliyyəti dayandırıldı və bir qədər sonra edam edildi. 16 dekabr 1729-cu ildə Bəndər Abbas Səfəvi qüvvələri tərəfindən yenidən ələ keçirildi. Bir neçə gündən sonra əfqanlar şəhəri geri ala bildilər. 9 yanvar 1730-cu ildə Bəndər Abbasın əfqan hakimi Şiraza qaçdı və 15 yanvar 1730-cu ildə Zərqan döyüşündə əfqan ordusu Səfəvi ordusu tərəfindən darmadağın edildi. Müxtəlif əfqan qrupları Lara qaçdılar, qaça bilməyənlər isə, ətraf kəndlərdə edam edildilər. Bir qrup əfqan döyüşçüləri isə sahil ərəblərinin yanına sığındılar.
Üsyan
Üsyan Səfəvi taxt-tacının 1729-cu ildə bərpa olunmasının nəticəsində meydana çıxmışdır. Məğlub edilən əfqan Hotaki döyüşçülərinin çoxu uzaq məsafədə olan Kirmana getmək əvəzinə Qamsirat bölgəsinə gəldilər və bundan yararlanan yerli ərəb tayfa başçıları müstəqil ola bilmək üçün onlara sığınacaq təmin etdilər. Yüksək vergi toplanması da səbəblərdən biri idi. Yerli bir çox ərəb tayfası da üsyan qatılmışdı və üsyanı yatırmaq üçün göndərilmiş Səfəvi orduları hərbi donanma gücündə yoxsun olduğu üçün üsyanı yatıra bilmirdi.
Holland Şərqi Hindistan şirkətinin məktublarından aydın olur ki, Şeyx Əhməd Mədani Larla Şiraz arasındakı bölgəlrədən gəlir əldə etmişdir. 1730-cu ilin payızında Məhəmmədəli xan üsyançıları bir neçə dəfə məğlub edə bildi. Məhəmmədəli xan edilən bütün sülh təkliflərini rədd etdi, çünki o, üsyanı tamamilə ortadanq aldırmaq istəyirdi. Lakin o, bunda uğursuzluğa düçar oldu. Bundan sonra Şeyx Əhməd yenidən Ları ələ keçirdi və qalanı mühasirəyə aldı. Lakin qalanı ələ keçirməkdə uğursuz olaraq, məğlub edildi. Lakin o, hələ də regiondakı Səfəvi qüvvələrinə təhlükə olaraq qalmaqda idi.
1732-ci ildə 12 minlik qüvvə ilə üsyanı yatırmaq üçün göndərildi. Lakin o, üsyançılarla mübarizəyə girməyərək Cahrom valisi ilə olan şəxsi ədavəti ilə məşğul oldu. 1733-cü ilin payızında Məhəmməd xan Bəluc Şeyx Əhməd Mədaninin təlqini ilə Nadirə qarşı özü üsyana başladı. Bu bölgədən narahat olan Nadir xanın səbrini daşıran son damla oldu və bölgəyə edilən yürüşə özü şəxsən komandanlıq etdi. Nadir xan üsyançılara qarşı yürüşdə hollandiyalı və ingiltərəli qüvvələrdən də yardım alırdı. 1734-cü ilin mayında Şeyx Əhmədin istehkamı olan Marağ ələ keçirildi və özü də əsir düşdü. 1734-cü ilin iyun ayının ortalarında üsyan əleyhinə olan yürüş uğurla tamamlandı. Məhəmməd xan Bəlucun və Şeyx Əhməd Mədaninin tərəfdarlarının bir hissəsi Kişə getdilər və orada üsyanlarını davam etdirdilər. Lakin onların bu müqaviməti də ortadan qaldırıldı.
Nəticəsi
Üsyan tamamilə yatırıldı, üsyançıların rəhbərləri edam edildilər. Cənubi İranda Səfəvi hakimiyyəti yenidən bərpa edildi.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Floor, Willem M. The Rise and Fall of Nader Shah: Dutch East India Company Reports, 1730-1747 (ingilis). Mage Publishers. 2009. ISBN . 2022-09-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-21.
- Floor, Willem M. The Persian Gulf: The Rise of the Gulf Arabs : the Politics of Trade on the Persian Littoral, 1747-1792 (ingilis). Mage Publishers. 2007. 7–8. ISBN . 2022-09-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-21.
- Lockhart, Laurence. The Fall of the Safavī Dynasty and the Afghan Occupation of Persia, by Laurence Lockhart ... (ingilis). University Press. 1958. 2022-09-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-21.
- Petros di Sarkis Gilanentz. The Chronicle of Petros di Sarkis Gilanentz (English).
- Muḥammad ʻAlī Ḥazīn, 1692?-1766?. The life of Sheikh Mohammed Ali Hazin (English). F. C. Belfour. London, Printed for the Oriental translation fund, sold by J. Murray [etc.] 1830.
- Floor, Willem M. The Afghan Occupation of Safavid Persia, 1721-1729 (ingilis). Peeters Publishers & Booksellers. 1998. ISBN . 2022-09-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-21.
- Hanway, Jonas. An Historical Account of the British Trade Over the Caspian Sea: With the Author's Journal of Travels from England Through Russia Into Persia, and Back Through Russia, Germany and Holland : to which are Added, The Revolutions of Persia During the Present Century, with the Particular History of the Great Usurper Nadir Kouli : Illustrated with Maps and Copper-plates (ingilis). T. Osborne [and 9 others]. 1762. 2022-09-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-21.
- AXWORTHY, MICHAEL. "Nader Shah and Persian Naval Expansion in the Persian Gulf, 1700—1747". Journal of the Royal Asiatic Society. 21 (1). 2011: 31–39. ISSN 1356-1863. JSTOR 23011520. 2022-09-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-21.
- Axworthy, Michael. The Sword of Persia: Nader Shah, from Tribal Warrior to Conquering Tyrant (ingilis). Bloomsbury Academic. 2009-02-28. 139–143. ISBN . 2022-09-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-21.
- Floor, Willem M. The Hula Arabs of the Shibkuh Coast of Iran (ingilis). Mage Publishers. 2014. ISBN . 2022-09-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-21.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Seyx Ehmed Medani usyani Iranin Qamsirat bolgesinde 1730 cu ilin yanvarinda baslayib 1734 cu ilin may ayina qeder davam eden usyan Usyan Sefevi imperiyasina qarsi olmaqla birlikde efqanlarin imperiya erazilerinden qovulmasi ile eyni dovrde baslamis Seyx Ehmed Medaninin ele kecirilmesi ile de sonlanmisdir Seyx Ehmed Medani ele kecirildikden sonra da usyan zeiflese de bir muddet davam etmis ve iyun ayinin ortalarinda tamamile yatirilmisdir Seyx Ehmed Medani usyaniNadirin yurusleri ve Mehemmed xan Beluc usyaniTarix Yanvar 1730 iyun 1734Yeri Laristan ve Hormuzgan Iran Neticesi Usyan yatirildi Munaqise terefleriSefevi imperiyasi Nadir xanin sexsi quvveleri Destekleyenler Ost Hind sirketi Boyuk Britaniya Niderland Ost Hind Sirketi Seyx Ehmed Medaninin quvveleri Seyx Cabbaranin quvveleri Seyx Resid ibn Seidin quvveleri Diger ereb tayfalari Sag qalmis Efqan Hotaki quvveleriKomandan lar Nadir xan Efsar Imamverdi xan Mehemmed xan Beluc 1733 cu ile qeder Seyx Ellaq Huvala Mehemmed Letif xan Mir Mehr e Eli Haci Gani bey Mohsen xan Mehemmedeli xan Haci Eliqulu xan Mirze Mehemmed Seyx Ehmed Medani Seyx Cabbara Seyx Resid ibn Seid Ismail Sefidbani Esref Hotaki Neda xan Ehmed bey Mehemmed SefidbaniTereflerin quvvesi1731 ci ile qeder 5 min 1732 ci ilden sonra 12 min 1730 cu ilde 6 min 1732 ci ilden sonra 30 minArxa planIsfahanin ele kecirilmesinden sonra Sefevi sulalesi hakimiyyetden devrilmis ve Hotakilerin komandani Mir Mahmud ozunu sah elan etmisdi Lakin onlar butun imperiya erazisine nezaret etmirdiler Evvelce Isfahan etrafindaki menteqeler tabe etdirildi daha sonra Iraqi Ecemde bir sira eraziler ele kecirildi Yalniz bundan sonra onlar cenuba dogru yonelmeye basladilar Onlar evvelde ereb derebeylerinden olan Haci Baqeri tabe etdirdiler Haci Baqer Sehrza bolgesini idare etmekde idi Bundan sonra 28 iyulda Siraz muhasireye alindi ve 1724 cu ilin aprelinde ele kecirildi Sirazin tabe etdirilmesi efqanlara oz hakimiyyetlerini cenubda daha boyuk erazilere yaymaq imkani verdi 1724 cu ilin iyununda Lar efqanlar terefinden ele kecirildi ve 3 noyabrda Bender Abbas da Lardan gelen efqan quvvelerinin eline kecdi Efqanlar bu isgallari zamani yalniz boyuk seherlere nezaret etmekde idiler Villem Floor ozunun The Rise and Fall of Nader Shah Dutch East India Company Reports 1730 1747 kitabinda bele yazmaqdadir 1726 1730 cu illerde efqanlar Laristan ve Qarmsiratin mutleq agalari deyildiler Eslinde bu bolgelerdeki insanlar ya seherde guclu qarnizon oldugunda ya da mueyyen bir kendi tabe etmek ucun ordu gonderildiyinde tabe olurdular 1729 cu ilin oktyabrinda Larin efqan hakimi Neda xan Sulqarini ele kecirmek tapsiriginda artilleriyasi olmadigi ucun ugursuz olmusdu Hemcinin Gheyst kendinde de ona qarsi muqavimet var idi Neda xan maddi ve texniki teminat meselelerinde yerli sunni feodal hakimlerine guvenmekde idi 3 iyun 1725 ci ilde sefeviperest quvveler Lari baxmayaraq ki efqanlar hele de etrafda movcudiyyetlerini qorumaqda idiler geri qaytardilar ve 10 iyunda Bender Abbas da efqanlardan azad edildi 1726 ci ilde Sefevi sahzadesi olan Sah Ehmed Marasinin yurusu efqanlara qarsi boyuk tehluke erz etmeye basladi Lakin 1727 ci ilin sonlarinda efqanlar ekshucuma kecdiler ve 20 dekabrda Bender Abbasa daxil oldular Bu bolge 1727 ci ilin oktyabrindan Sah Ehmed terefinden idare edilirdi Belelikle 1728 ci ilde Sah Ehmed Marasinin fealiyyeti dayandirildi ve bir qeder sonra edam edildi 16 dekabr 1729 cu ilde Bender Abbas Sefevi quvveleri terefinden yeniden ele kecirildi Bir nece gunden sonra efqanlar seheri geri ala bildiler 9 yanvar 1730 cu ilde Bender Abbasin efqan hakimi Siraza qacdi ve 15 yanvar 1730 cu ilde Zerqan doyusunde efqan ordusu Sefevi ordusu terefinden darmadagin edildi Muxtelif efqan qruplari Lara qacdilar qaca bilmeyenler ise etraf kendlerde edam edildiler Bir qrup efqan doyusculeri ise sahil ereblerinin yanina sigindilar UsyanUsyan Sefevi taxt tacinin 1729 cu ilde berpa olunmasinin neticesinde meydana cixmisdir Meglub edilen efqan Hotaki doyusculerinin coxu uzaq mesafede olan Kirmana getmek evezine Qamsirat bolgesine geldiler ve bundan yararlanan yerli ereb tayfa bascilari musteqil ola bilmek ucun onlara siginacaq temin etdiler Yuksek vergi toplanmasi da sebeblerden biri idi Yerli bir cox ereb tayfasi da usyan qatilmisdi ve usyani yatirmaq ucun gonderilmis Sefevi ordulari herbi donanma gucunde yoxsun oldugu ucun usyani yatira bilmirdi Holland Serqi Hindistan sirketinin mektublarindan aydin olur ki Seyx Ehmed Medani Larla Siraz arasindaki bolgelreden gelir elde etmisdir 1730 cu ilin payizinda Mehemmedeli xan usyancilari bir nece defe meglub ede bildi Mehemmedeli xan edilen butun sulh tekliflerini redd etdi cunki o usyani tamamile ortadanq aldirmaq isteyirdi Lakin o bunda ugursuzluga ducar oldu Bundan sonra Seyx Ehmed yeniden Lari ele kecirdi ve qalani muhasireye aldi Lakin qalani ele kecirmekde ugursuz olaraq meglub edildi Lakin o hele de regiondaki Sefevi quvvelerine tehluke olaraq qalmaqda idi 1732 ci ilde 12 minlik quvve ile usyani yatirmaq ucun gonderildi Lakin o usyancilarla mubarizeye girmeyerek Cahrom valisi ile olan sexsi edaveti ile mesgul oldu 1733 cu ilin payizinda Mehemmed xan Beluc Seyx Ehmed Medaninin telqini ile Nadire qarsi ozu usyana basladi Bu bolgeden narahat olan Nadir xanin sebrini dasiran son damla oldu ve bolgeye edilen yuruse ozu sexsen komandanliq etdi Nadir xan usyancilara qarsi yurusde hollandiyali ve ingiltereli quvvelerden de yardim alirdi 1734 cu ilin mayinda Seyx Ehmedin istehkami olan Marag ele kecirildi ve ozu de esir dusdu 1734 cu ilin iyun ayinin ortalarinda usyan eleyhine olan yurus ugurla tamamlandi Mehemmed xan Belucun ve Seyx Ehmed Medaninin terefdarlarinin bir hissesi Kise getdiler ve orada usyanlarini davam etdirdiler Lakin onlarin bu muqavimeti de ortadan qaldirildi NeticesiUsyan tamamile yatirildi usyancilarin rehberleri edam edildiler Cenubi Iranda Sefevi hakimiyyeti yeniden berpa edildi Hemcinin baxMehemmed xan Beluc usyaniIstinadlarFloor Willem M The Rise and Fall of Nader Shah Dutch East India Company Reports 1730 1747 ingilis Mage Publishers 2009 ISBN 978 1 933823 32 4 2022 09 21 tarixinde Istifade tarixi 2022 07 21 Floor Willem M The Persian Gulf The Rise of the Gulf Arabs the Politics of Trade on the Persian Littoral 1747 1792 ingilis Mage Publishers 2007 7 8 ISBN 978 1 933823 18 8 2022 09 21 tarixinde Istifade tarixi 2022 07 21 Lockhart Laurence The Fall of the Safavi Dynasty and the Afghan Occupation of Persia by Laurence Lockhart ingilis University Press 1958 2022 09 21 tarixinde Istifade tarixi 2022 07 21 Petros di Sarkis Gilanentz The Chronicle of Petros di Sarkis Gilanentz English Muḥammad ʻAli Ḥazin 1692 1766 The life of Sheikh Mohammed Ali Hazin English F C Belfour London Printed for the Oriental translation fund sold by J Murray etc 1830 Floor Willem M The Afghan Occupation of Safavid Persia 1721 1729 ingilis Peeters Publishers amp Booksellers 1998 ISBN 978 2 910640 05 7 2022 09 21 tarixinde Istifade tarixi 2022 07 21 Hanway Jonas An Historical Account of the British Trade Over the Caspian Sea With the Author s Journal of Travels from England Through Russia Into Persia and Back Through Russia Germany and Holland to which are Added The Revolutions of Persia During the Present Century with the Particular History of the Great Usurper Nadir Kouli Illustrated with Maps and Copper plates ingilis T Osborne and 9 others 1762 2022 09 21 tarixinde Istifade tarixi 2022 07 21 AXWORTHY MICHAEL Nader Shah and Persian Naval Expansion in the Persian Gulf 1700 1747 Journal of the Royal Asiatic Society 21 1 2011 31 39 ISSN 1356 1863 JSTOR 23011520 2022 09 21 tarixinde Istifade tarixi 2022 07 21 Axworthy Michael The Sword of Persia Nader Shah from Tribal Warrior to Conquering Tyrant ingilis Bloomsbury Academic 2009 02 28 139 143 ISBN 978 1 84511 982 9 2022 09 22 tarixinde Istifade tarixi 2022 07 21 Floor Willem M The Hula Arabs of the Shibkuh Coast of Iran ingilis Mage Publishers 2014 ISBN 978 1 933823 66 9 2022 09 22 tarixinde Istifade tarixi 2022 07 21