Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şüalılar(lat. Radiolaria ) protozoylar aləminə daxil olan yarımtip.
| Şüalılar | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Haqqında
Şüalılar — plankton həyat tərzi keçirən dəniz sarkodinləridir. Onlar yüksək duzluluğa malik isti dənizlərdə daha çox üstünlük təşkil edirlər. Əksər şüalıların bədəni şar şəklində olub, yalançı ayaqları şüa şəklində yerləşmişdir. Şüalıların bədəninin endoplazma və ektoplazma ilə əhatə olunmuş mərkəzi hissəsi bir və ya bir neçə nüvəyə malikdir. Bu hissə şüalılar üçün xarakterik olan xitinli mərkəzi kapsulanı əmələ gətirir . Mərkəzi kapsulanın daxili hissəsi kapsuladaxili sitoplazma, xarici hissəsi isə kapsuladankənar sitoplazma adlanır. Bəzən kapsuladankənar sitoplazmanın tərkibində müxtəlif piqment və şirələr olur. Mərkəzi kapsula çoxlu dəliklərə malikdir. Bu dəliklər vasitəsilə kapsuladaxili sitoplazma kapsuladankənar sitoplazma ilə əlaqədardır. Kapsuladankənar sitoplazma qalın plazma qatı ilə mərkəzi kapsulanı əhatə edir və burada olan çoxlu vakuolların hesabına bədənin ümümi səthinin azalmasına səbəb olur. Ona görədə şüalılar plankton həyat tərzi keçirirlər. Kapsuladankənar sitoplazma, bəzən mərkəzi kapsulada şüalılara simbioz həyat tərzi keçirən birhüceyrəli zooxlorella yosunları yaşayır. Yosunlar şüalıların əmələ gətirdikləri karbon qazını mənimsəyir, şüalılar isə onların fotosintez prosesi nəticəsində əmələ gətirdikləri oksigendən istifadə edirlər. Şüalılar — öz başlanğıcını kapsuladaxili sitoplazmadan götürən , mərkəzi kapsuladan və kapsuladankənar sitoplazmadan müxtəlif istiqamətlərdə keçən yalançı ayaqlara malikdir. Bu ayaqlar radial şəkildə yerləşir, nazik , uzun olur və foraminiferlərin tipik torşəkilli yalançı ayaqlarına oxşayır. Şüalılar qamçılılarla, infüzorlarla, kiçik yosunlarla qidalanırlar. Həzm vakuolları yalançı ayaqlarda və ya kapsuladankənar sitoplazma əmələ gətirir. Şüalılarda yumulan vakuollar olmur. Bəzi şüalılarda mərkəzi kapsuladan başqa skelet yoxdur. Şüalıların əksəriyyəti silisium-oksid və stronsium-sulfatdan ibarət mürəkkəb quruluşlu daxili skeletə malikdir. Belə formalarda kapsuladankənar plazmada sıx silisiumlu iynəciklərdən ibarətdir. Bir çox şüalıların skeleti düzgün quruluşlu radial iynəciklərdən ibarətdir. Digər formalarda skelet iynəcikləri bədəni əhatə edən mürəkkəb tor əmələ gətirir. Əksər şüalılarda skelet daha mürəkkəb olub, çox qəribə formalar əmələ gətirir. Radiolariyalar müxtəlif dərinliklərində yaşayırlar, onların əksəriyyətində suyun üst qatlarına qalxmasına və enməsinə yardım edən xüxusi uyğunlaşmalar vardır. Acanthometra pellucida növünün skeleti radial yerləşən iynəciklərdən ibarətdir. Bu iynəciklər miofriska adlanan əzələ liflərindən ibarət olur ki, onların digər ucu plazmanın üst səthinə birləşir. Əzələ lifləri yığıldıqda ektoplazmanın üst səthi gərilir, bu zaman şüalının bədəninin həcmi artaraq , sıxlığı azalır və şüalı suyun üst qatlarına qalxa bilir. Miofrisklər açıldıqda bədən həcmi kiçilir, ümümi səthi böyüyür və şüalı yavaş-yavaş suyun alt qatına enməyə başlayır. Şüalılar əsasən qeyri-cinsi yolla çoxalırlar. Qeyri-cinsi çoxalma zamanı mitoz yolla əvvəlcə nüvə, sonra mərkəzi kapsula və mineral skelet, daha sonra kapsuladankənar plazma bölünür. Kapsuladankənar plazmanın bölünməsi gecikdikdə mərkəzi kapsuladan ibarət olan çoxlu koloniyalar əmələ gəlir. Kaloniyalar qeyri-cinsi çoxalmanın başa çatması nəticəsində əmələ gəlir. Bir çox şüalılar iki qamçılı kiçik qametlər əmələ gətirirlər . Onlar qametlərin kopulyasiyası və ziqotanın formalaşması müşahidə olunmuşdur. Lakin qeyr-cinsi çoxalma ilə cinsi çoxalmanın növbələşməsi prosesi aşkar edilməmişdir.
Mənbə
B. İ. Ağayev, Z. A. Zeynalova. Onurğasızlar zoologiyası. Bakı , "Təhsil" 2008 , 568 səh
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- RADIOLARIA-1.1-short-v1
- Радиолярии биология скелет фото
- Радиолярии
İstinadlar
- B. İ. Ağayev, Z. A. Zeynalova. Onurğasızlar zoologiyası. Bakı , "Təhsil" 2008 , 568 səh
- Azərbaycanın heyvanlar aləmi. I cild. Bakı, Elm, 2002, 268 s
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sualilar lat Radiolaria protozoylar alemine daxil olan yarimtip SualilarElmi tesnifatDomen NuvelilerAlem Protozoylar SualilarBeynelxalq elmi adiRadiolaria Caval Sm 1987Sekil axtarisiITIS 46088EOL 13073315FW 4HaqqindaSualilar plankton heyat terzi keciren deniz sarkodinleridir Onlar yuksek duzluluga malik isti denizlerde daha cox ustunluk teskil edirler Ekser sualilarin bedeni sar seklinde olub yalanci ayaqlari sua seklinde yerlesmisdir Sualilarin bedeninin endoplazma ve ektoplazma ile ehate olunmus merkezi hissesi bir ve ya bir nece nuveye malikdir Bu hisse sualilar ucun xarakterik olan xitinli merkezi kapsulani emele getirir Merkezi kapsulanin daxili hissesi kapsuladaxili sitoplazma xarici hissesi ise kapsuladankenar sitoplazma adlanir Bezen kapsuladankenar sitoplazmanin terkibinde muxtelif piqment ve sireler olur Merkezi kapsula coxlu deliklere malikdir Bu delikler vasitesile kapsuladaxili sitoplazma kapsuladankenar sitoplazma ile elaqedardir Kapsuladankenar sitoplazma qalin plazma qati ile merkezi kapsulani ehate edir ve burada olan coxlu vakuollarin hesabina bedenin umumi sethinin azalmasina sebeb olur Ona gorede sualilar plankton heyat terzi kecirirler Kapsuladankenar sitoplazma bezen merkezi kapsulada sualilara simbioz heyat terzi keciren birhuceyreli zooxlorella yosunlari yasayir Yosunlar sualilarin emele getirdikleri karbon qazini menimseyir sualilar ise onlarin fotosintez prosesi neticesinde emele getirdikleri oksigenden istifade edirler Sualilar oz baslangicini kapsuladaxili sitoplazmadan goturen merkezi kapsuladan ve kapsuladankenar sitoplazmadan muxtelif istiqametlerde kecen yalanci ayaqlara malikdir Bu ayaqlar radial sekilde yerlesir nazik uzun olur ve foraminiferlerin tipik torsekilli yalanci ayaqlarina oxsayir Sualilar qamcililarla infuzorlarla kicik yosunlarla qidalanirlar Hezm vakuollari yalanci ayaqlarda ve ya kapsuladankenar sitoplazma emele getirir Sualilarda yumulan vakuollar olmur Bezi sualilarda merkezi kapsuladan basqa skelet yoxdur Sualilarin ekseriyyeti silisium oksid ve stronsium sulfatdan ibaret murekkeb quruluslu daxili skelete malikdir Bele formalarda kapsuladankenar plazmada six silisiumlu iyneciklerden ibaretdir Bir cox sualilarin skeleti duzgun quruluslu radial iyneciklerden ibaretdir Diger formalarda skelet iynecikleri bedeni ehate eden murekkeb tor emele getirir Ekser sualilarda skelet daha murekkeb olub cox qeribe formalar emele getirir Radiolariyalar muxtelif derinliklerinde yasayirlar onlarin ekseriyyetinde suyun ust qatlarina qalxmasina ve enmesine yardim eden xuxusi uygunlasmalar vardir Acanthometra pellucida novunun skeleti radial yerlesen iyneciklerden ibaretdir Bu iynecikler miofriska adlanan ezele liflerinden ibaret olur ki onlarin diger ucu plazmanin ust sethine birlesir Ezele lifleri yigildiqda ektoplazmanin ust sethi gerilir bu zaman sualinin bedeninin hecmi artaraq sixligi azalir ve suali suyun ust qatlarina qalxa bilir Miofriskler acildiqda beden hecmi kicilir umumi sethi boyuyur ve suali yavas yavas suyun alt qatina enmeye baslayir Sualilar esasen qeyri cinsi yolla coxalirlar Qeyri cinsi coxalma zamani mitoz yolla evvelce nuve sonra merkezi kapsula ve mineral skelet daha sonra kapsuladankenar plazma bolunur Kapsuladankenar plazmanin bolunmesi gecikdikde merkezi kapsuladan ibaret olan coxlu koloniyalar emele gelir Kaloniyalar qeyri cinsi coxalmanin basa catmasi neticesinde emele gelir Bir cox sualilar iki qamcili kicik qametler emele getirirler Onlar qametlerin kopulyasiyasi ve ziqotanin formalasmasi musahide olunmusdur Lakin qeyr cinsi coxalma ile cinsi coxalmanin novbelesmesi prosesi askar edilmemisdir RadiolariaMenbeB I Agayev Z A Zeynalova Onurgasizlar zoologiyasi Baki Tehsil 2008 568 sehHemcinin baxForaminiferler GuneskimilerXarici kecidlerRADIOLARIA 1 1 short v1 Radiolyarii biologiya skelet foto RadiolyariiIstinadlarB I Agayev Z A Zeynalova Onurgasizlar zoologiyasi Baki Tehsil 2008 568 seh Azerbaycanin heyvanlar alemi I cild Baki Elm 2002 268 s