Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalə . |
İsmayıl Qaspıralı (Qasprinski; 8 (20) mart 1851, Avcıköy[d], Tavriya quberniyası[d] – 11 (24) sentyabr 1914, Bağçasaray, Tavriya quberniyası[d]) — əslən Krım tatarı olan pedaqoq, naşir və siyasətçi. Qaspıralı Rus İmperiyasında türk və islam cəmiyyətlərinin təhsil, mədəniyyət islahatı və müasirləşməyə ehtiyacı olduğunun fərqinə varan ilk müsəlman ziyalılarındandır. Soyadı Krımdakı şəhərinin adındandır.
| İsmayıl Qaspıralı | |
|---|---|
| krımtat. İsmail Mustafa oğlu Gaspıralı | |
 | |
| Doğum tarixi | 8 (20) mart 1851 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 11 (24) sentyabr 1914(63 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Dəfn yeri | |
| Uşaqları | |
| Elm sahəsi | mədəniyyət |
| Təhsili | |
| Mükafatları |  |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Qaspıralı düşüncələrini 1883-cü ildə qurduğu və 1918-ci ilə qədər varlığını davam etdirən "Tərcüman" adlı qəzeti ilə yaymışdır. Nəşrlərində türk xalqlarını birlik və həmrəyliyə çağırırdı. O, indi də öz aktuallığını qoruyub saxlayan "Dildə, fikirdə, işdə birlik!" şüarı ilə türk xalqları arasındakı birliyin əsas istiqamətlərini müəyyənləşdirmişdir.
Qaspıralı müasirləşmənin Avropalılaşma olduğunu müdafiə edirdi. Müasirləşmənin tək yolunun təhsil olduğuna inanırdı. O, İslam məktəblərindəki əsasən dinə əsaslanan təhsil sistemini tənqid edərək, uşaqların ana dillərini daha yaxşı mənimsəmələrini təmin edəcək yeni bir təhsil sistemi təklif etdi. Buna uyğun olaraq yeni tədris planını təqdim etdi. 1881-ci il tarixli bir yazısında: "Geri qalmışlığımızın tək səbəbi cəhalətimizdir. Avropada nəyin icad edildiyinə və ya nələr olduğuna dair heç bir fikrimiz yoxdur. Bu izolyasiyadan xilas olmaq üçün bunları oxuya bilməyimiz lazımdır; Avropa fikirlərini Avropa qaynaqlarından öyrənməliyik. İlk və orta məktəblərimizin tədris planlarına bu dərsləri qoymalıyıq ki, göz bəbəklərimiz, yəni şagirdlərimiz bu fikirlərə çata bilsin" deyərək düşüncələrini ortaya qoymuşdur.
Qaspıralı qadınlar üçün Aləmi Nisvan (Dünya Qadınları) adlı bir jurnal çıxarmış və bu jurnalı qızı Şəfiqə nəşrə hazırlamışdır. Uşaqlar üçün də Aləmi Subyan (Dünya Uşaqları) adlı bir nəşr çıxarmışdır. Qaspıralı, İslam Birliyinin (İttifaqi Müsəlmanlar) qurucularından biridir; 1907-də qurulan birlik Rus İmperiyasındakı müsəlman türk intellektualları birləşdirmişdir. Ayrıca ilk rus-müsəlman konqresinin təşkilatçılarından biri idi və Rusiyadakı müsəlmanlar üçün ictimai və dini islahatları ön plana çıxarmağı məqsəd qoymuşdu.
İlk müsəlman qadın hərəkatının lideri Şəfiqə Qasprinskayanın atasıdır.
Əsərləri
Qəzetlər
- Tərcüməçi (Baxçasaray, 1883–1918)
- Aləmi Nisvan (Baxçasaray, 1906–1910)
- Aləmi Subyan (Baxçasaray, 1906–1912?)
- Al-Nahdah/The Renaissance (Qahirə, 1908)
- Kha! Kha! Kha! (Baxçasaray, 1906-?)
Kitablar
- Russkoe Musulmanstvo (Urıs İslam) Simferopol, 1881
- Salname-i Türkü (Baxçasaray, 1882)
- Mirat-ı Cədid (Baxçasaray, 1882)
- Müəllim-i Subyan (Baxçasaray, 1884; 3. bas. 1892; 7. bas. 1898)
- Avropa mədəniyyətinə bir nəzəri müvazinət (Baxçasaray, 1885)
- Müsəlmanlara dair Nizamlar və İmtiyazlar (Baxçasaray, 1885)
- Rusiya coğrafiyası (Baxçasaray, 1885)
- İki Bahadır (Baxçasaray, 1886)
- Qiraət-i Türkü (Baxçasaray, 1886; 2. bas. 1894)
- Maişet müharibəsi (Baxçasaray, 1886)
- Xolera vəbası və onun dərman və darısı (Baxçasaray, 1887)
- Bəxtiyar Nəzm (Baxçasaray, 1889)
- Atlaslı Dünyanamə (Baxçasaray, 1889)
- Mədəniyyət-i Islamiye (Baxçasaray, 1889)
- Garaib-i Adat-i Akvam (Baxçasaray, 1890)
- Aslan Qız (Baxçasaray, 1894)
- Məktəb və Üsul-i Cedid Nədir? (Baxçasaray, 1894)
- Risalə-i Tərkib (Baxçasaray, 1894)
- Russko-vostochnoe Soglashenie (Baxçasaray, 1896)
- Hesab. Muhtasar Ilm-i Hesab və Mesail-i Hesabıya (Baxçasaray, 1897)
- Hər gün Gərək Zakonlar (Baxçasaray, 1897)
- Rəhbər-i İslamiyə (Baxçasaray, 1898)
- Şarait al/götür-Islam (Baxçasaray, 1897)
- Rəhbər-i Müəllimin (Müəllimlərə Yoldaş) (Baxçasaray, 1898)
- Türkistan Üləması (Baxçasaray, 1900)
- Mevlud-i Cənab-ı Həzrət-i Əli (Baxçasaray, 1900)
- Bədən-i İnsan (Baxçasaray, 1901)
- Iran. Şəkilli Məcmuə (Baxçasaray, 1901)
- Mebadi-yi Temeddün-i Islamiyan-i Rus
- Məşhur Payitahtlar (Baxçasaray, 1901)
- Üsul-i Ədəb (Şərq və Qərb Qaidələri) (Baxçasaray, 1901)
- Zorakı Təbib (Baxçasaray, 1901)
- Məlumat-i Nafia (Baxçasaray, 1901)
- Təshih-i Akaidden (Baxçasaray, 1901)
- Temsilat-i Krilof (Baxçasaray, 1901)
- Asiyada Qonşularımız (Baxçasaray, 1903)
- Darı-l Rahat Müsəlmanları (Baxçasaray, 1906)
- Müsəlman Konqressi (Baxçasaray, 1909)
Məqalələr
- "Türk yurduçularına" (Türk Yurdu 1: 190–95, 1328 1912)
- "Hind yolundan" (Türk Yurdu 1: 307–10, 1328, 1912)
- "Hindistandan dönərkən" (Türk Yurdu 1: 369–71, 1328, 1912)
- "Mühacirət müntəzəmə" (Türk Yurdu 1: 706–13, 1328, 1913)
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Hüseyn Əhmədov. Azərbaycan məktəb və pedaqoji fikir tarixi. Bakı: Elm və təhsil, 2014. — səh. 173.
Haqqında kitablar
- Abid Tahirli. Bütün türklərin tərcümanı. Bakı: "Ozan", 2012.
Mənbə
- "İsmayılbəy Qasprinski". Yusif Talıbov, Fərahim Sadıqov, Sərdar Quliyev. Azərbaycanda məktəb və pedaqoji fikir tarixi. Bakı: Ünsiyyət, 2000. — səh. 243–246.
Xarici keçidlər
- Ismail bey Gaspıralı
 | Şəxs və ya bioqrafiya haqqında olan bu məqalə halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Ismayil Qaspirali Qasprinski 8 20 mart 1851 Avcikoy d Tavriya quberniyasi d 11 24 sentyabr 1914 Bagcasaray Tavriya quberniyasi d eslen Krim tatari olan pedaqoq nasir ve siyasetci Qaspirali Rus Imperiyasinda turk ve islam cemiyyetlerinin tehsil medeniyyet islahati ve muasirlesmeye ehtiyaci oldugunun ferqine varan ilk muselman ziyalilarindandir Soyadi Krimdaki seherinin adindandir Ismayil Qaspiralikrimtat Ismail Mustafa oglu GaspiraliDogum tarixi 8 20 mart 1851Dogum yeri Avcikoy d Yalta qezasi d Tavriya quberniyasi d Rusiya imperiyasiVefat tarixi 11 24 sentyabr 1914 63 yasinda Vefat yeri Bagcasaray Simferopol qezasi d Tavriya quberniyasi d Rusiya imperiyasiDefn yeri Zincirli medreseUsaqlari Sefiqe YusifbeyliElm sahesi medeniyyetTehsili Paris UniversitetiMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiIsmayil Qaspirali Hesen bey Zerdabi ve Elimerdan bey Topcubasov Baki 1894 Qaspirali dusuncelerini 1883 cu ilde qurdugu ve 1918 ci ile qeder varligini davam etdiren Tercuman adli qezeti ile yaymisdir Nesrlerinde turk xalqlarini birlik ve hemreyliye cagirirdi O indi de oz aktualligini qoruyub saxlayan Dilde fikirde isde birlik suari ile turk xalqlari arasindaki birliyin esas istiqametlerini mueyyenlesdirmisdir Qaspirali muasirlesmenin Avropalilasma oldugunu mudafie edirdi Muasirlesmenin tek yolunun tehsil olduguna inanirdi O Islam mekteblerindeki esasen dine esaslanan tehsil sistemini tenqid ederek usaqlarin ana dillerini daha yaxsi menimsemelerini temin edecek yeni bir tehsil sistemi teklif etdi Buna uygun olaraq yeni tedris planini teqdim etdi 1881 ci il tarixli bir yazisinda Geri qalmisligimizin tek sebebi cehaletimizdir Avropada neyin icad edildiyine ve ya neler olduguna dair hec bir fikrimiz yoxdur Bu izolyasiyadan xilas olmaq ucun bunlari oxuya bilmeyimiz lazimdir Avropa fikirlerini Avropa qaynaqlarindan oyrenmeliyik Ilk ve orta mekteblerimizin tedris planlarina bu dersleri qoymaliyiq ki goz bebeklerimiz yeni sagirdlerimiz bu fikirlere cata bilsin deyerek dusuncelerini ortaya qoymusdur Ismayil bey Qaspiralinin cenazesi evinden cixarilarken Bagcasaray 1914 Qaspirali qadinlar ucun Alemi Nisvan Dunya Qadinlari adli bir jurnal cixarmis ve bu jurnali qizi Sefiqe nesre hazirlamisdir Usaqlar ucun de Alemi Subyan Dunya Usaqlari adli bir nesr cixarmisdir Qaspirali Islam Birliyinin Ittifaqi Muselmanlar qurucularindan biridir 1907 de qurulan birlik Rus Imperiyasindaki muselman turk intellektuallari birlesdirmisdir Ayrica ilk rus muselman konqresinin teskilatcilarindan biri idi ve Rusiyadaki muselmanlar ucun ictimai ve dini islahatlari on plana cixarmagi meqsed qoymusdu Ilk muselman qadin herekatinin lideri Sefiqe Qasprinskayanin atasidir EserleriQezetler Tercumeci Baxcasaray 1883 1918 Alemi Nisvan Baxcasaray 1906 1910 Alemi Subyan Baxcasaray 1906 1912 Al Nahdah The Renaissance Qahire 1908 Kha Kha Kha Baxcasaray 1906 Kitablar Russkoe Musulmanstvo Uris Islam Simferopol 1881 Salname i Turku Baxcasaray 1882 Mirat i Cedid Baxcasaray 1882 Muellim i Subyan Baxcasaray 1884 3 bas 1892 7 bas 1898 Avropa medeniyyetine bir nezeri muvazinet Baxcasaray 1885 Muselmanlara dair Nizamlar ve Imtiyazlar Baxcasaray 1885 Rusiya cografiyasi Baxcasaray 1885 Iki Bahadir Baxcasaray 1886 Qiraet i Turku Baxcasaray 1886 2 bas 1894 Maiset muharibesi Baxcasaray 1886 Xolera vebasi ve onun derman ve darisi Baxcasaray 1887 Bextiyar Nezm Baxcasaray 1889 Atlasli Dunyaname Baxcasaray 1889 Medeniyyet i Islamiye Baxcasaray 1889 Garaib i Adat i Akvam Baxcasaray 1890 Aslan Qiz Baxcasaray 1894 Mekteb ve Usul i Cedid Nedir Baxcasaray 1894 Risale i Terkib Baxcasaray 1894 Russko vostochnoe Soglashenie Baxcasaray 1896 Hesab Muhtasar Ilm i Hesab ve Mesail i Hesabiya Baxcasaray 1897 Her gun Gerek Zakonlar Baxcasaray 1897 Rehber i Islamiye Baxcasaray 1898 Sarait al gotur Islam Baxcasaray 1897 Rehber i Muellimin Muellimlere Yoldas Baxcasaray 1898 Turkistan Ulemasi Baxcasaray 1900 Mevlud i Cenab i Hezret i Eli Baxcasaray 1900 Beden i Insan Baxcasaray 1901 Iran Sekilli Mecmue Baxcasaray 1901 Mebadi yi Temeddun i Islamiyan i Rus Meshur Payitahtlar Baxcasaray 1901 Usul i Edeb Serq ve Qerb Qaideleri Baxcasaray 1901 Zoraki Tebib Baxcasaray 1901 Melumat i Nafia Baxcasaray 1901 Teshih i Akaidden Baxcasaray 1901 Temsilat i Krilof Baxcasaray 1901 Asiyada Qonsularimiz Baxcasaray 1903 Dari l Rahat Muselmanlari Baxcasaray 1906 Muselman Konqressi Baxcasaray 1909 Meqaleler Turk yurducularina Turk Yurdu 1 190 95 1328 1912 Hind yolundan Turk Yurdu 1 307 10 1328 1912 Hindistandan donerken Turk Yurdu 1 369 71 1328 1912 Muhaciret muntezeme Turk Yurdu 1 706 13 1328 1913 IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Huseyn Ehmedov Azerbaycan mekteb ve pedaqoji fikir tarixi Baki Elm ve tehsil 2014 seh 173 Haqqinda kitablarAbid Tahirli Butun turklerin tercumani Baki Ozan 2012 Menbe Ismayilbey Qasprinski Yusif Talibov Ferahim Sadiqov Serdar Quliyev Azerbaycanda mekteb ve pedaqoji fikir tarixi Baki Unsiyyet 2000 seh 243 246 Xarici kecidlerVikisitatda Ismayil Qaspirali ile elaqedar sitatlar var Ismail bey Gaspirali Sexs ve ya bioqrafiya haqqinda olan bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin