Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əshabi-Kəhf – Culfa rayonunda ziyarətgahdır.
| Əshabi-Kəhf (ziyarətgah) | |
|---|---|
 | |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Region | |
| | |
Haqqında
Əshab-i Kəhf dağın (1665 m) və pirin adıdır. Naxçıvan əhalisinin müqəddəs sandığı yer – Əshab-i Kəhf mağarası dağlar arasında yerləşir. "Əshab" yeniyetmə cavan oğlanlar, "kəhf" isə mağara, sığınacaq yeri deməkdir. Deməli, Əshab-i Kəhf yeniyetmə cavanların sığınacaq yeri – mağara mənasındadır. İslam rəvayətlərinə görə, mağaradakılar Dəqyanus adlı padşahın zülmündən qaçıb burada gizlənərək, 300 il yuxuya getdikdən sonra ayılaraq behiştə düşmüş altı yeniyetmə cavan oğlandan və onların yanında olan Qitmir adlı itdən ibarət olmuşdur. Digər rəvayətə görə, Dəqyanus padşah olduğu vaxt əhalini bütpərəstliyə məcbur edirdi. Təkallahlığa inanan yeniyetmə cavan oğlanlar şahın zülm və təqiblərindən yaxa qurtarmaq üçün şəhərdən qaçıb mağarada özləri üçün sığınacaq tapmışlar. Çələbi, Beyzavinin təfsiri haşiyəsində yazır ki, Rəqim ayəsi lövhəyə yazılıb, həmin mağaranın qapısında təfsir olunmuşdur. O, dağm və ya kəndin adı ilə daşa həkk olunmuş yazıda şərh edilmişdir.
Qurani-Kərimdə Əshabi-Kəhf haqqında
Quranın 18-ci "Əl-kəhf" surəsində bu barədə maraqlı məlumat verilmişdir. Həmin surədə deyilir: "Ey peyğəmbərimiz! Sən fikirləşirsən ki, Əshab-i Kohf və Rəqim hekayəsi bizim bu qədər qüdrətli hikmətlərimiz müqabilində təəccüblü hadisədir? O vaxt ki, Kəhf cavanlan düşmənin qorxusundan dağ mağarasında gizləndilər və Allahdan xahiş etdilər ki, İlahi, sən bizim haqqımızda rəhmə əta eylə, bizə bir kamil yol göstər. Biz haman mağarada onlan bir neçə il bihuş etdikdən sonra yuxudan oyatdıq ki, görək onlar, neçə vaxt mağarada olduqları və yuxuya getdiklərini bilə biləcəklərmi?… Onlar cəvan-mərdlər idi ki, öz Allahlarına iman gətirdilər. Biz (lütfümüz ilə) onlara düzgün yol göstərdik, onların (təmiz) ürəklərində (Allaha iman və məhəbbət) əlaqələrini möhkəmləndirdik. Onlar (bütpərəstlər və kafirlər) arasında qiyam edib dedilər: "Bizim Allahımız yeri, göyləri yaradandır və biz o tək Allahdan başqa heç kəsi Allahlığa qəbul etmirik. Əgər biz bütpərəstlər kimi fikirləşsək, çox ağır xətaya yol vermiş olarıq…". Maraqlıdır ki, miladdan əvvəl 18-ci əsrdən miladın 2-ci əsrinə qədər olan müxtəlif xarakterli hekayələrin məcmusundan ibarət olan Tövratda Əshab-i Kəhf barədə məlumat verilmişdir.
Səyyahlar və tarixçilər Əshabi-Kəhf haqqında
1664-cü ildə Təbrizdə olmuş fransız səyyahı və taciri Şarden yazır: "Azərbaycanın maliyyə naziri Mirzə Tahir mənə dedi: "Tapılmış sikkələr arasında Midiyanın qədim şahları tərəfindən zərb edilmiş çoxlu qızıl və gümüş sikkə vardır". Mirzə Tahir həmin sikkələr üzərində yunan hərflərilə yazılar və təsvirlər olduğunu söylədi. Onun dediyinə görə "Dəqyanus" sözü həmin sikkələr üzərində zərb edilmişdir. O, Dəqyanus sözü haqqında məlumat verməyi məndən xahiş etdi. Mən cavabında dedim İri, heç vaxt belə bir ada rast gəlməmişəm. Lakin, hər halda bu, Daranın adı ola bilər". Qeyd etmək lazımdır ki, I Dara miladdan əvvəl 522–486-cı illərdə hökmranlıq etmişdir. Bəs Dəqyanus kim idi? Azərbaycanın bəzi tarixçiləri iddia edirlər ki, miladi 284–305-ci illər arasında Roma hökmdarından olmuş Diokletian Qay Avreli ola bilər. Çünki o, xristianları sıxışdırmağa başlamışdı. Lakin apardığımız axtarışlar nəticəsində məlum olmuşdur ki, Dəqyanus təqribən miladi 200–251-ci illər arasında yaşamış və miladi 249-cu ildən Roma imperatoru olmuş Desi Qay Mcssi Kvin Trayandır. Desi həqiqətən imperiya ərazisinin hər yerində ilk dəfə xristianları təqib etməyə başlamışdır. Nəhayət, 251-ci ildə qatlarla, yəni qədim German tayfaları ilə vuruşmada həlak olmuşdur. Yeniyetmə cavanmərdlər həmin imperatorun zülmündən və təqibindən yaxa qurtarmaq üçün qaçıb Naxçıvandakı mağarada sığınacaq tapmışdılar. Quranın "Əshab-i Kəhf" surəsində Makedoniyalı İskəndərin (miladdan qabaq 336–323-cü illərdə hökmranlıq etmişdir) Dərbənddə dəmir qapı saldırması hadisəsi Əshab-i Kəhf hadisəsindən sonra şərh edilmişdir. Bundan başqa, həmin hadisə Tövratda da qeyd edilmişdir. Deməli, cavan mərdlər mağaraya islamiyyət dövründə deyil, Məhəmməd peyğəmbər anadan olandan təqribən 320 il qabaq sığınmışdılar. Quranda qeyd edildiyi kimi, onların 300 il mağarada yuxuya getmələrini nəzərə alsaq, mərd cavanlar Məhəmməd peyğəmbər anadan olandan 11 il qabaq Allah tərəfindən behiştə aparılmışlar. Əshab-i Kəhf mağarasında üzərində gözəl nəstəliq xəttilə, ərəb dilində yazı həkk edilmiş daş qoyulmuşdur. Həmin daşın ortasında Qurandan "Əshab-i Kəhf" surəsinin bir neçə ayəsi eynilə köçürülmüş, daşın ətrafında isə Naxçıvan hakimi, Kəngərli tayfasından olan Xuda- qulu xanın xələfi Şükrulla xan hicri 1190-cı il səfər ayında (mart, 1776-cı ildə) atası, Naxçıvan hakimi Xudaqulu xanın şərəfinə sözlər yazdırmışdır. Deməli, hələ 220 il bundan öncə Naxçıvan hakimi olmuş Şükrulla xan Əshab-i Kəhfın Naxçıvan şəhəri yaxınlığındakı mağarada olduğunu dəqiq bilirmiş. Daş üzərindəki ərəb dilində yazı ilk dəfə bizim Seyidağa Onullahi tərəfindən oxunmuşdur. Qəribədir ki, Türkiyə alimləri Əshab-i Kəhfin Anadolu ərazisində yerləşdiyini iddia edir və aldığımız məlumata görə bu barədə kitabça da buraxmışlar. Təəssüf ki, biz həmin kitabçanı əldə edə bilmədik. Lakin Quranda günəş çıxarkən mağaranın sağ tərəfindən, batarkən sol tərəfindən şüa salması, indi də haqqında bəhs etdiyimiz mağarada həmin vəziyyətin mövcud olması, 220 il bundan öncə həmin mağarada üzərində "Əshab-i Kəhf" surəsindən bir neçə ayənin ərəb dilində yazılıb həmin mağaraya qoyulması, mağaranın quruluşu, görünüşü – bütün deyilənlər bizə qəti fikir söyləməyə imkan verir ki, Əshab-i Kəhf Naxçıvan şəhəri yaxınlığındakı mağaradır.
İstinadlar
- B. Budaqov, Q. Qeybullayev. Naxçıvan diyarının yer yaddaşı. Bakı, "Nafta-Press", 2004
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Eshabi Kehf Eshabi Kehf Culfa rayonunda ziyaretgahdir Eshabi Kehf ziyaretgah Yerlesmesi39 13 13 sm e 45 35 21 s u Olke AzerbaycanRegion Kicik QafqazEshabi Kehf ziyaretgah HaqqindaEshab i Kehf dagin 1665 m ve pirin adidir Naxcivan ehalisinin muqeddes sandigi yer Eshab i Kehf magarasi daglar arasinda yerlesir Eshab yeniyetme cavan oglanlar kehf ise magara siginacaq yeri demekdir Demeli Eshab i Kehf yeniyetme cavanlarin siginacaq yeri magara menasindadir Islam revayetlerine gore magaradakilar Deqyanus adli padsahin zulmunden qacib burada gizlenerek 300 il yuxuya getdikden sonra ayilaraq behiste dusmus alti yeniyetme cavan oglandan ve onlarin yaninda olan Qitmir adli itden ibaret olmusdur Diger revayete gore Deqyanus padsah oldugu vaxt ehalini butperestliye mecbur edirdi Tekallahliga inanan yeniyetme cavan oglanlar sahin zulm ve teqiblerinden yaxa qurtarmaq ucun seherden qacib magarada ozleri ucun siginacaq tapmislar Celebi Beyzavinin tefsiri hasiyesinde yazir ki Reqim ayesi lovheye yazilib hemin magaranin qapisinda tefsir olunmusdur O dagm ve ya kendin adi ile dasa hekk olunmus yazida serh edilmisdir Qurani Kerimde Eshabi Kehf haqqindaQuranin 18 ci El kehf suresinde bu barede maraqli melumat verilmisdir Hemin surede deyilir Ey peygemberimiz Sen fikirlesirsen ki Eshab i Kohf ve Reqim hekayesi bizim bu qeder qudretli hikmetlerimiz muqabilinde teeccublu hadisedir O vaxt ki Kehf cavanlan dusmenin qorxusundan dag magarasinda gizlendiler ve Allahdan xahis etdiler ki Ilahi sen bizim haqqimizda rehme eta eyle bize bir kamil yol goster Biz haman magarada onlan bir nece il bihus etdikden sonra yuxudan oyatdiq ki gorek onlar nece vaxt magarada olduqlari ve yuxuya getdiklerini bile bileceklermi Onlar cevan merdler idi ki oz Allahlarina iman getirdiler Biz lutfumuz ile onlara duzgun yol gosterdik onlarin temiz ureklerinde Allaha iman ve mehebbet elaqelerini mohkemlendirdik Onlar butperestler ve kafirler arasinda qiyam edib dediler Bizim Allahimiz yeri goyleri yaradandir ve biz o tek Allahdan basqa hec kesi Allahliga qebul etmirik Eger biz butperestler kimi fikirlessek cox agir xetaya yol vermis olariq Maraqlidir ki miladdan evvel 18 ci esrden miladin 2 ci esrine qeder olan muxtelif xarakterli hekayelerin mecmusundan ibaret olan Tovratda Eshab i Kehf barede melumat verilmisdir Seyyahlar ve tarixciler Eshabi Kehf haqqinda1664 cu ilde Tebrizde olmus fransiz seyyahi ve taciri Sarden yazir Azerbaycanin maliyye naziri Mirze Tahir mene dedi Tapilmis sikkeler arasinda Midiyanin qedim sahlari terefinden zerb edilmis coxlu qizil ve gumus sikke vardir Mirze Tahir hemin sikkeler uzerinde yunan herflerile yazilar ve tesvirler oldugunu soyledi Onun dediyine gore Deqyanus sozu hemin sikkeler uzerinde zerb edilmisdir O Deqyanus sozu haqqinda melumat vermeyi menden xahis etdi Men cavabinda dedim Iri hec vaxt bele bir ada rast gelmemisem Lakin her halda bu Daranin adi ola biler Qeyd etmek lazimdir ki I Dara miladdan evvel 522 486 ci illerde hokmranliq etmisdir Bes Deqyanus kim idi Azerbaycanin bezi tarixcileri iddia edirler ki miladi 284 305 ci iller arasinda Roma hokmdarindan olmus Diokletian Qay Avreli ola biler Cunki o xristianlari sixisdirmaga baslamisdi Lakin apardigimiz axtarislar neticesinde melum olmusdur ki Deqyanus teqriben miladi 200 251 ci iller arasinda yasamis ve miladi 249 cu ilden Roma imperatoru olmus Desi Qay Mcssi Kvin Trayandir Desi heqiqeten imperiya erazisinin her yerinde ilk defe xristianlari teqib etmeye baslamisdir Nehayet 251 ci ilde qatlarla yeni qedim German tayfalari ile vurusmada helak olmusdur Yeniyetme cavanmerdler hemin imperatorun zulmunden ve teqibinden yaxa qurtarmaq ucun qacib Naxcivandaki magarada siginacaq tapmisdilar Quranin Eshab i Kehf suresinde Makedoniyali Iskenderin miladdan qabaq 336 323 cu illerde hokmranliq etmisdir Derbendde demir qapi saldirmasi hadisesi Eshab i Kehf hadisesinden sonra serh edilmisdir Bundan basqa hemin hadise Tovratda da qeyd edilmisdir Demeli cavan merdler magaraya islamiyyet dovrunde deyil Mehemmed peygember anadan olandan teqriben 320 il qabaq siginmisdilar Quranda qeyd edildiyi kimi onlarin 300 il magarada yuxuya getmelerini nezere alsaq merd cavanlar Mehemmed peygember anadan olandan 11 il qabaq Allah terefinden behiste aparilmislar Eshab i Kehf magarasinda uzerinde gozel nesteliq xettile ereb dilinde yazi hekk edilmis das qoyulmusdur Hemin dasin ortasinda Qurandan Eshab i Kehf suresinin bir nece ayesi eynile kocurulmus dasin etrafinda ise Naxcivan hakimi Kengerli tayfasindan olan Xuda qulu xanin xelefi Sukrulla xan hicri 1190 ci il sefer ayinda mart 1776 ci ilde atasi Naxcivan hakimi Xudaqulu xanin serefine sozler yazdirmisdir Demeli hele 220 il bundan once Naxcivan hakimi olmus Sukrulla xan Eshab i Kehfin Naxcivan seheri yaxinligindaki magarada oldugunu deqiq bilirmis Das uzerindeki ereb dilinde yazi ilk defe bizim Seyidaga Onullahi terefinden oxunmusdur Qeribedir ki Turkiye alimleri Eshab i Kehfin Anadolu erazisinde yerlesdiyini iddia edir ve aldigimiz melumata gore bu barede kitabca da buraxmislar Teessuf ki biz hemin kitabcani elde ede bilmedik Lakin Quranda gunes cixarken magaranin sag terefinden batarken sol terefinden sua salmasi indi de haqqinda behs etdiyimiz magarada hemin veziyyetin movcud olmasi 220 il bundan once hemin magarada uzerinde Eshab i Kehf suresinden bir nece ayenin ereb dilinde yazilib hemin magaraya qoyulmasi magaranin qurulusu gorunusu butun deyilenler bize qeti fikir soylemeye imkan verir ki Eshab i Kehf Naxcivan seheri yaxinligindaki magaradir IstinadlarB Budaqov Q Qeybullayev Naxcivan diyarinin yer yaddasi Baki Nafta Press 2004