Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Ərdəbil civarında döyüş — ərəblər ilə xəzərlər arasında ən böyük vuruşma. 730-ci il 6-8 dekabrda Ərdəbil həndəvərində baş verib, və ərəb ordusunun tamamilə darmadağın edilməsi ilə bitib. Xəzər-ərəb müharibələrinin döyüşlərindən biri.
| Ərdəbil civarında döyüş | |
|---|---|
| Tarix | 9 dekabr 730 |
| Yeri | |
Hərbi əməliyatların gedişi
730\731-ci ildə xəzər və türklərin 300 minlik ordusuBarçikin komandası altında ərəblərə qarşı əks-hücüma başlayıb Dərbənd, Daryal və digər keçidlərlə Arran ərazisinə soxuldu.Əl-Cərrah öz qoşunlarını Bərdə yolu ilə Ərdəbilə çəkdi və orada hadisələrin inkişafını gözləməyə başladı. Xəzərlər ərəb qoşunlarının harada yerləşdiyini bir gürcü knyazından öyrəndilər. İki ordu Araz sahilindəki Varsanda qarşılaşdı. Ərəblər xəzərlərin üstün qüvvələrinin təzyiqi altında Ərdəbilə tərəf çəkildilər; burada Savalan dağı yaxınlığında onların arasında bir gecə-gündüz davam edən böyük vuruşma oldu. Ərəblər tamamilə məğlub edildilər, Əl-Cərrah öldürüldü. Xəzərlər uzun mühasirədən sonra Ərdəbili aldılar, şəhərin kişi əhalisini qırdılar, qadın və uşaqları isə əsir apardılar. Sonra xəzər ordusu Azərbaycanı viran etdi, ölkənin şəhərlərini bir birinin ardınca tutub Diyarbəkir və Mosula çatdı. Gevond xəzərlərin basqını barədə belə məlumat verir:
Onlar "Hunlar torpağından, Çor keçidindən, Maskutlar torpağından keçərək Paytakaran ölkəsinə basqın etdilər; Araz çayından keçib Azərbaycana getdilər, Artaveti, Qandzak-Şahastani, Atşi-Baquan adlanan vilayəti, Sparat-Perozu və Ormizd-Perozu dağıtdıları"
Xəzərlərin belə surətli hücumu xəlifəni və onun saray əhlini çox çaşdırdı. Hişam ərəb qoşunlarının baş komandanı vəzifəsinə Səid ibn Əmr ül-Həraşini təyin etdi və o dərhal 30 minlik orduyla xəzərlərə qarşı yola çıxdı.
Xəzərlərin sonrakı hərəkətləri
Xəzərlər ölkəni yağmalamaq üçün dörd tərəfə dağılır. Xəzər qoşunları yürüşü davam edərək Diyarbəkir və Mosula qədər gedib çıxır. Xəzərlərin bu qələbəsi bizanslı, erməni və gürcü mənbələrində öz təstiqini tapır. Çox güman ki bu hadisə 732-ci ildə Bizans imperatoru Konstantinlə Xəzər xaqanının qızı arasında nigahın bağlanmasıyla əlqaəsi var. Buna baxmayaraq xəzərlərin hətta belə uzağa getmələri müharibənin gedişini dəyişdirə bilmir.
Xəzərlərin geri çəkilməsi
731-ci ilin yanvarına ərəblər yeni ordu yığaraq başçılığı altında xəzərləri aldıqları mövqelərdən sıxışdıra bilirlər. Aaltı il sonra 737-ci ildə ərəb sərkərdəsi, gələcək xəlifə, Mərvan ibn Məhəmməd Xəzər xaqanlığının içərilərinə genişmiqyaslı yürüş təşkil edir ki bunun nəticəsində Xəzərlərin Xilafət ərazisinə yürüşlərinə uzun müddətə dayandırılır.
Mənbə
- Ziya Bünyadov. Azərbaycan 7-9-cu əsrlər. Azərbaycan Dövlət Nəşriyatı Bakı -1989
Qeydlər
- Gevond, səh. 71-72; Təbəri, II, 1530-31; İbn əl-Əsir, V, 118
- Bal'ami, səh. 517.
- yenə orada, səh. 516.
- История Агван, стр. 261; əl-Malik, səh. 79; Təbəri, II, 1521; əz-Zəhəbi, səh. 56; Dərbəndnamə, səh. 175-176; İbn əl-Əsir, V, 118; "Aqvan tarixi"nə görə əl-Cərrah erm. erasının 179-cu ilində(28.V. 730-727, V. 731), ərəb mənbələrinə görə əl-Cərrah 112-ci hicri (26.III.730-14.III 731), ilində öldürülmüşdür.(Bax: Baratov. Sit. gət. əsər, səh. 79
- İbn -əl-Əsir, hicri 112-ci il; Feofan, səh. 626; Gevond, səh.72.
- əz-Zəhəbi, səh. 56-57; İbn-əl-Əsir, V.118
- Gevond, səh.72
- Bal'ami, səh. 520
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Erdebil civarinda doyus erebler ile xezerler arasinda en boyuk vurusma 730 ci il 6 8 dekabrda Erdebil hendeverinde bas verib ve ereb ordusunun tamamile darmadagin edilmesi ile bitib Xezer ereb muharibelerinin doyuslerinden biri Erdebil civarinda doyusTarix 9 dekabr 730Yeri ErdebilXezer Xaqanligi 600 850 Herbi emeliyatlarin gedisi730 731 ci ilde xezer ve turklerin 300 minlik ordusuBarcikin komandasi altinda ereblere qarsi eks hucuma baslayib Derbend Daryal ve diger kecidlerle Arran erazisine soxuldu El Cerrah oz qosunlarini Berde yolu ile Erdebile cekdi ve orada hadiselerin inkisafini gozlemeye basladi Xezerler ereb qosunlarinin harada yerlesdiyini bir gurcu knyazindan oyrendiler Iki ordu Araz sahilindeki Varsanda qarsilasdi Erebler xezerlerin ustun quvvelerinin tezyiqi altinda Erdebile teref cekildiler burada Savalan dagi yaxinliginda onlarin arasinda bir gece gunduz davam eden boyuk vurusma oldu Erebler tamamile meglub edildiler El Cerrah olduruldu Xezerler uzun muhasireden sonra Erdebili aldilar seherin kisi ehalisini qirdilar qadin ve usaqlari ise esir apardilar Sonra xezer ordusu Azerbaycani viran etdi olkenin seherlerini bir birinin ardinca tutub Diyarbekir ve Mosula catdi Gevond xezerlerin basqini barede bele melumat verir Onlar Hunlar torpagindan Cor kecidinden Maskutlar torpagindan kecerek Paytakaran olkesine basqin etdiler Araz cayindan kecib Azerbaycana getdiler Artaveti Qandzak Sahastani Atsi Baquan adlanan vilayeti Sparat Perozu ve Ormizd Perozu dagitdilari Xezerlerin bele suretli hucumu xelifeni ve onun saray ehlini cox casdirdi Hisam ereb qosunlarinin bas komandani vezifesine Seid ibn Emr ul Herasini teyin etdi ve o derhal 30 minlik orduyla xezerlere qarsi yola cixdi Xezerlerin sonraki hereketleriXezerler olkeni yagmalamaq ucun dord terefe dagilir Xezer qosunlari yurusu davam ederek Diyarbekir ve Mosula qeder gedib cixir Xezerlerin bu qelebesi bizansli ermeni ve gurcu menbelerinde oz testiqini tapir Cox guman ki bu hadise 732 ci ilde Bizans imperatoru Konstantinle Xezer xaqaninin qizi arasinda nigahin baglanmasiyla elqaesi var Buna baxmayaraq xezerlerin hetta bele uzaga getmeleri muharibenin gedisini deyisdire bilmir Xezerlerin geri cekilmesi731 ci ilin yanvarina erebler yeni ordu yigaraq basciligi altinda xezerleri aldiqlari movqelerden sixisdira bilirler Aalti il sonra 737 ci ilde ereb serkerdesi gelecek xelife Mervan ibn Mehemmed Xezer xaqanliginin icerilerine genismiqyasli yurus teskil edir ki bunun neticesinde Xezerlerin Xilafet erazisine yuruslerine uzun muddete dayandirilir MenbeZiya Bunyadov Azerbaycan 7 9 cu esrler Azerbaycan Dovlet Nesriyati Baki 1989QeydlerGevond seh 71 72 Teberi II 1530 31 Ibn el Esir V 118 Bal ami seh 517 yene orada seh 516 Istoriya Agvan str 261 el Malik seh 79 Teberi II 1521 ez Zehebi seh 56 Derbendname seh 175 176 Ibn el Esir V 118 Aqvan tarixi ne gore el Cerrah erm erasinin 179 cu ilinde 28 V 730 727 V 731 ereb menbelerine gore el Cerrah 112 ci hicri 26 III 730 14 III 731 ilinde oldurulmusdur Bax Baratov Sit get eser seh 79 Ibn el Esir hicri 112 ci il Feofan seh 626 Gevond seh 72 ez Zehebi seh 56 57 Ibn el Esir V 118 Gevond seh 72 Bal ami seh 520