Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şamo Rəhimov (tam adı: Şamo Süleyman oğlu Rəhimov; d. 2 aprel 1931, Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ – ö. iyul 1965, Azərbaycan SSR, SSRİ) — dünya şöhrətli azərbaycanlı seysmoloq; xalq yazıçısı Süleyman Rəhimovun oğlu.
| Şamo Rəhimov | |
|---|---|
| Şamo Süleyman oğlu Rəhimov | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ |
| Vəfat tarixi | (34 yaşında) |
| Vəfat yeri | Azərbaycan SSR, SSRİ |
| Vətəndaşlığı |  SSRİ |
| Atası | Süleyman Rəhimov |
| Milliyyəti | azərbaycanlı |
| İxtisası | fizik |
| Təhsili | Moskva Dövlət Universiteti |
| Fəaliyyəti | alim |
Bioqrafiya
Şamo Rəhimov 2 aprel 1931-ci ildə Bakıda anadan olub. Mənşəcə kürddür. Həmin vaxt atasının "Şamo" romanının ilk variantı dərc olunmuşdur. Elə ona görə də atası Süleyman Rəhimov dünyaya gələn oğluna Şamo adını verir.
Ailədə altı uşaq olublar: dörd qardaş - Oqtay, Şamo, Arif, Aqil və iki bacı - Şəfiqə, Rəfiqə.
1948-ci ildə orta məktəbi qızıl medalla, 1953-cü ildə Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin Fizika fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. Həmin ildə SSRİ Elmlər Akademiyası Yer Fizikası İnstitutunun seysmologiya ixtisası üzrə aspiranturasına daxil olmuşdur.
Fəaliyyəti
Elmi fəaliyyəti
Hələ gənc yaşlarından dünya şöhrətli seysmoloq kimi tanınmışdır. Onun zəlzələ ocağında gedən proseslər, zəlzələlərin oxunuşu, lava dalğaları, seysmik rayonlaşdırma xəritələrinin qurulması və tərtibi sahəsində böyük xidmətləri var.
1958-ci ildə səthi dalğalar nəzəriyyəsi problemlərinə həsr olunmuş "Üç yaxın stansiyalarda müşahidə edilən Reley dalğalarının yayılma sürətinin dispersiyasının eksperimental öyrənilməsi" mövzusunda yazdığı elmi əsərində səthi dalğalar sürətlərinin fazasının təyin edilməsində əvvəlki üsulların effektsiz olduğunu sübut etmişdir.
O, Reley və Lyava səthi dalğaları üzrə zəlzələnin episentrinə istiqamətlərin təyini üsulunu işləyib hazırlayıb. 1962-ci ildə Reley qrupu dalğalarının yeni seriyasını aşkar edərək onların xüsusiyyətlərini səciyyələndirib. Onun işləyib hazırladığı üsullar Azərbaycanın seysmik rayonlaşdırılması üçün baza olmuşdur. Şamo Rəhimov Azərbaycan üzrə seysmostatistik məlumatlar əsasında yer qabığının öyrənilməsinin yeni üsulunu da işləyib hazırlamışdır. Bu üsul 1961-1963-cü illərdə Azərbaycanda baş vermiş on güclü dağıdıcı zəlzələnin məlumatlarının öyrənilməsi əsasında həyata keçirilib sübut olunmuşdur.
Eyni gücə malik yeni-yeni zəlzələlərin tədqiqatlarını davam etdirərək, bu üsulun, həmçinin tektonik qırılmaların aşkar olunmasına və onların yer qabığında aşkar edilməsinə imkan yaratdı. Doktor Şamo Rəhimovun bir sıra işləri planetin quruluşunun fundamental probleminin həllinə yönəldilmişdir. Bunlar seysmologiyada "qlobal və lokal" dalğaların olması haqqında yeni təsəvvürlərin meydana çıxmasını mümkün etdi.
Alim az vaxtda müasir seysmologiyanın inkişafı üçün çox iş görmüşdür. Şamo Rəhimovun əsərləri orijinallığı, elmi fikrin dərinliyi, baxışların təzəliyi, problemlərin müfəssəl və dəqiq işıqlandırılması ilə seçilirdi. Tədqiqatlarının nəticələri birmənalı olaraq beynəlxalq miqyasda qəbul edilmişdir. Doktor Şamo Rəhimov qeyri-adi və geniş intellektə malik insan idi. O, SSRİ Elmlər Akademiyası Seysmologiya Şurasının seysmik müşahidələr vahid şəbəkəsi komissiyasının, Qafqazın dərinliyinin seysmikasını öyrənən komissiyanın, SSRİ Elmlər Akademiyası Geologiya Şurasının, SSRİ Elmlər Akademiyası Regional Şurasının Qafqaz bölməsinin inkişafı və öyrənilməsi komissiyasının üzvü idi.
Ölməmişdən əvvəl 40-a yaxın elmi işin müəllifi olan Şamo Rəhimovun fəaliyyəti beynəlxalq aləmin də diqqətini cəlb etmiş və onu seysmologiya sahəsində ən məşhur alimlərdən biri kimi qəbul etmişdilər.
Görkəmli seysmoloq, professor, ABŞ Prezidentinin elm üzrə məsləhətçisi Frank Press Şamo Rəhimovu Amerikaya dəvət etmiş, lakin Sovet hakimiyyəti ona xaricə getməyi icazə verməmişdi. Buna baxmayaraq ABŞ-nin Seysmologiya Cəmiyyəti Azərbaycan Elmlər Akademiyasına, Şamo Rəhimova öz aylıq bülletenini göndərirdi. Hətta ölümündən sonra azı 11 il də bülletenlərin Şamo Rəhimovun ünvanına göndərilməsi davam etmişdir. Qeyd edək ki, Şamo Rəhimov Frank Press və müəllimi M.Yuinqin səhvlərini, Yer quruluşunun öyrənilməsindəki metodların əsaslarının etibarsızlığını sübut etmişdi. Doktor Şamo Rəhimov bu barədə öz üsulunu təklif etmiş və yeni əsaslı düstur çıxarmışdı. Bir qədər sonra isə Amerika alimlərindən professor İ.Dorman, M.Evinq və eləcə də Frank Press, M.Yuinq də Şamo Rəhimovun bu yeni kəşflərini təsdiq etmişdirlər.
2002-ci ildə ABŞ-də çap olunmuş "Seysmologiya və mühəndisi seysmologiya" məlumat kitabında seysmoloqların XX əsrdə əldə etdikləri əsas nəticələrinə həsr olunmuş fəsildə, azərbaycanlı alim İkram Kərimovun təqdim etdiyi bioqrafik arayış dərc edilmişdir ki, orada da Şamo Rəhimovun nailiyyətləri öz əksini tapmışdır.
Ədəbi yaradıcılığı
Şamo "Nizami" adlı dram, "Cahanşah" adlı poema da yazmışdı.
Vəfatı
1965-ci ilin iyulunda 34 yaşında ikən qəflətən vəfat etmişdir.
Qardaşı Arif xatirələrində bu hadisə ilə bağlı belə qeyd etmişdir:
"O faciəli gündən bir gün əvvəl Moskvadan Şebalin adlı bir alim evimizin qonağı oldu. Birlikdə şam yeməyi etdilər. Sabahısı qardaşım dünyasını dəyişdi. Bu müəmmalı, amansız ölüm dağ vüqarlı atamı yaman sarsıtdı."
Görkəmli tənqidçi, yazıçı Qulu Xəlili belə yazır:
"Dəfn zamanı Süleyman müəllim qollarından yapışanları özündən araladı. Qəfildən əlini gursaçlı başına atdı, oradan bir çəngə tük qoparıb dedi: "Xalqım, siz ki, mənim övladımı belə böyük məhəbbətlə, hörmətlə bu uzun, ağır yolu çiyninizdə gətirib torpağa tapşırdınız, çox sağ olun! Mən bu ağ saçlarımı sizin ayaqlarınızın altına atıram. Sizin qədəmlərinizi bu qoca vaxtımda öpürəm, üzümü sizin ayaqlarınızın tozuna sürtürəm...".
Onu da qeyd edək ki, elmi işi - zəlzələləri öyrənmək məqsədilə Ermənistanda yerləşən seysmik stansiyaların məlumatlarını əldə etməkdən ötrü tez-tez oraya ezamiyyə olunan Şamo Rəhimov 1965-ci ildə deyirdi ki,
"Ermənilərin hərəkətləri təhlükəli xarakter alır. Onlar silahlanır, əhalidən pul yığır, Dağlıq Qarabağı zəbt etməyə hazırlaşırlar. Respublika hökuməti bütün tədbirləri görməlidir ki, bunun qabağı alınsın."
Xatirəsi
Qardaşı Arif Şamonun vəfatından bir müddət sonra atası və anasının razılığı ilə qardaşının adını yaşatmaqdan ötrü adının qarşısına Şamo adını qəbul edib, Şamo Arif olub.
Həmin vaxtlar atası da belə deyirdi:
"Mən bu sarsıntılar içində özüm üçün "Şamo vaxtı" təyin etmişəm. Müəyyən vaxt ərzində öz əvəzimə işlədiyim kimi, yaşla, səhhətlə hesablaşmadan "Şamo vaxtı"nı da işləyirəm. "Şamo vaxtı" mənim ən əziz vaxtımdır...".
2013-cü ilin iyun ayında "Ayrıldıq ki, qovuşaq" adlı qısametrajlı filmin təqdimat mərasimi keçirilmişdir ki, həmin film Şamo Rəhimovun və atası Süleyman Rəhimov ilə qardaşı Şamo Arifin həyatından bəhs edir.
Filmoqrafiya
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- Ədalət Daşdəmirli, Xalq yazıçısı Süleyman Rəhimovun oğlu Şamo Arifin atası ilə bağlı xatirələri[ölü keçid], "Azərbaycan müəllimi" qəzeti, 28.10.2011, № 42. (az.)
- İkram Kərimov. Qeyri – adi təfəkkür tərzi ilə seçilərdi 2020-02-15 at the Wayback Machine. anl.az, "Azərbaycan", 2 aprel 2011, səh. 10. (az.)
- "Azərbaycanın tarixi şəxsiyyətlərinə dair polemika". Yeni Müsavat (az.). 3 may 2013. 9 February 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 fevral 2022.
- Ayrıldıq ki, qovuşaq (2013)(TV) 2016-03-04 at the Wayback Machine azerikino.com, 10.06.2015 (az.)
- “ÖLKƏNİN HANSI ƏRAZİSİNDƏ ZƏLZƏLƏ OLACAĞINI MÜƏYYƏN EDƏ BİLİRİK” 2014-08-12 at the Wayback Machine. mediaforum.az, 31.05.2012 (az.)
- Dünyanı lərzəyə salan tektonik silah və sirli zəlzələlər (3)[ölü keçid]. zaman.az, 04.02.2012 (az.)
- "Ayrıldıq ki, qovuşaq" adlı filmin təqdimat mərasimi keçirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine. topnews.az, 08.06.2013 (az.)
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Samo Rehimov tam adi Samo Suleyman oglu Rehimov d 2 aprel 1931 Baki Azerbaycan SSR SSRI o iyul 1965 Azerbaycan SSR SSRI dunya sohretli azerbaycanli seysmoloq xalq yazicisi Suleyman Rehimovun oglu Samo RehimovSamo Suleyman oglu RehimovDogum tarixi 2 aprel 1931Dogum yeri Baki Azerbaycan SSR SSRIVefat tarixi iyul 1965 34 yasinda Vefat yeri Azerbaycan SSR SSRIVetendasligi SSRIAtasi Suleyman RehimovMilliyyeti azerbaycanliIxtisasi fizikTehsili Moskva Dovlet UniversitetiFealiyyeti alimBioqrafiyaSamo Rehimov 2 aprel 1931 ci ilde Bakida anadan olub Mensece kurddur Hemin vaxt atasinin Samo romaninin ilk varianti derc olunmusdur Ele ona gore de atasi Suleyman Rehimov dunyaya gelen ogluna Samo adini verir Ailede alti usaq olublar dord qardas Oqtay Samo Arif Aqil ve iki baci Sefiqe Refiqe 1948 ci ilde orta mektebi qizil medalla 1953 cu ilde Lomonosov adina Moskva Dovlet Universitetinin Fizika fakultesini ferqlenme diplomu ile bitirmisdir Hemin ilde SSRI Elmler Akademiyasi Yer Fizikasi Institutunun seysmologiya ixtisasi uzre aspiranturasina daxil olmusdur FealiyyetiElmi fealiyyeti Hele genc yaslarindan dunya sohretli seysmoloq kimi taninmisdir Onun zelzele ocaginda geden prosesler zelzelelerin oxunusu lava dalgalari seysmik rayonlasdirma xeritelerinin qurulmasi ve tertibi sahesinde boyuk xidmetleri var 1958 ci ilde sethi dalgalar nezeriyyesi problemlerine hesr olunmus Uc yaxin stansiyalarda musahide edilen Reley dalgalarinin yayilma suretinin dispersiyasinin eksperimental oyrenilmesi movzusunda yazdigi elmi eserinde sethi dalgalar suretlerinin fazasinin teyin edilmesinde evvelki usullarin effektsiz oldugunu subut etmisdir O Reley ve Lyava sethi dalgalari uzre zelzelenin episentrine istiqametlerin teyini usulunu isleyib hazirlayib 1962 ci ilde Reley qrupu dalgalarinin yeni seriyasini askar ederek onlarin xususiyyetlerini seciyyelendirib Onun isleyib hazirladigi usullar Azerbaycanin seysmik rayonlasdirilmasi ucun baza olmusdur Samo Rehimov Azerbaycan uzre seysmostatistik melumatlar esasinda yer qabiginin oyrenilmesinin yeni usulunu da isleyib hazirlamisdir Bu usul 1961 1963 cu illerde Azerbaycanda bas vermis on guclu dagidici zelzelenin melumatlarinin oyrenilmesi esasinda heyata kecirilib subut olunmusdur Eyni guce malik yeni yeni zelzelelerin tedqiqatlarini davam etdirerek bu usulun hemcinin tektonik qirilmalarin askar olunmasina ve onlarin yer qabiginda askar edilmesine imkan yaratdi Doktor Samo Rehimovun bir sira isleri planetin qurulusunun fundamental probleminin helline yoneldilmisdir Bunlar seysmologiyada qlobal ve lokal dalgalarin olmasi haqqinda yeni tesevvurlerin meydana cixmasini mumkun etdi Alim az vaxtda muasir seysmologiyanin inkisafi ucun cox is gormusdur Samo Rehimovun eserleri orijinalligi elmi fikrin derinliyi baxislarin tezeliyi problemlerin mufessel ve deqiq isiqlandirilmasi ile secilirdi Tedqiqatlarinin neticeleri birmenali olaraq beynelxalq miqyasda qebul edilmisdir Doktor Samo Rehimov qeyri adi ve genis intellekte malik insan idi O SSRI Elmler Akademiyasi Seysmologiya Surasinin seysmik musahideler vahid sebekesi komissiyasinin Qafqazin derinliyinin seysmikasini oyrenen komissiyanin SSRI Elmler Akademiyasi Geologiya Surasinin SSRI Elmler Akademiyasi Regional Surasinin Qafqaz bolmesinin inkisafi ve oyrenilmesi komissiyasinin uzvu idi Olmemisden evvel 40 a yaxin elmi isin muellifi olan Samo Rehimovun fealiyyeti beynelxalq alemin de diqqetini celb etmis ve onu seysmologiya sahesinde en meshur alimlerden biri kimi qebul etmisdiler Gorkemli seysmoloq professor ABS Prezidentinin elm uzre meslehetcisi Frank Press Samo Rehimovu Amerikaya devet etmis lakin Sovet hakimiyyeti ona xarice getmeyi icaze vermemisdi Buna baxmayaraq ABS nin Seysmologiya Cemiyyeti Azerbaycan Elmler Akademiyasina Samo Rehimova oz ayliq bulletenini gonderirdi Hetta olumunden sonra azi 11 il de bulletenlerin Samo Rehimovun unvanina gonderilmesi davam etmisdir Qeyd edek ki Samo Rehimov Frank Press ve muellimi M Yuinqin sehvlerini Yer qurulusunun oyrenilmesindeki metodlarin esaslarinin etibarsizligini subut etmisdi Doktor Samo Rehimov bu barede oz usulunu teklif etmis ve yeni esasli dustur cixarmisdi Bir qeder sonra ise Amerika alimlerinden professor I Dorman M Evinq ve elece de Frank Press M Yuinq de Samo Rehimovun bu yeni kesflerini tesdiq etmisdirler 2002 ci ilde ABS de cap olunmus Seysmologiya ve muhendisi seysmologiya melumat kitabinda seysmoloqlarin XX esrde elde etdikleri esas neticelerine hesr olunmus fesilde azerbaycanli alim Ikram Kerimovun teqdim etdiyi bioqrafik arayis derc edilmisdir ki orada da Samo Rehimovun nailiyyetleri oz eksini tapmisdir Edebi yaradiciligi Samo Nizami adli dram Cahansah adli poema da yazmisdi Vefati1965 ci ilin iyulunda 34 yasinda iken qefleten vefat etmisdir Qardasi Arif xatirelerinde bu hadise ile bagli bele qeyd etmisdir O facieli gunden bir gun evvel Moskvadan Sebalin adli bir alim evimizin qonagi oldu Birlikde sam yemeyi etdiler Sabahisi qardasim dunyasini deyisdi Bu muemmali amansiz olum dag vuqarli atami yaman sarsitdi Gorkemli tenqidci yazici Qulu Xelili bele yazir Defn zamani Suleyman muellim qollarindan yapisanlari ozunden araladi Qefilden elini gursacli basina atdi oradan bir cenge tuk qoparib dedi Xalqim siz ki menim ovladimi bele boyuk mehebbetle hormetle bu uzun agir yolu ciyninizde getirib torpaga tapsirdiniz cox sag olun Men bu ag saclarimi sizin ayaqlarinizin altina atiram Sizin qedemlerinizi bu qoca vaxtimda opurem uzumu sizin ayaqlarinizin tozuna surturem Onu da qeyd edek ki elmi isi zelzeleleri oyrenmek meqsedile Ermenistanda yerlesen seysmik stansiyalarin melumatlarini elde etmekden otru tez tez oraya ezamiyye olunan Samo Rehimov 1965 ci ilde deyirdi ki Ermenilerin hereketleri tehlukeli xarakter alir Onlar silahlanir ehaliden pul yigir Dagliq Qarabagi zebt etmeye hazirlasirlar Respublika hokumeti butun tedbirleri gormelidir ki bunun qabagi alinsin XatiresiQardasi Arif Samonun vefatindan bir muddet sonra atasi ve anasinin raziligi ile qardasinin adini yasatmaqdan otru adinin qarsisina Samo adini qebul edib Samo Arif olub Hemin vaxtlar atasi da bele deyirdi Men bu sarsintilar icinde ozum ucun Samo vaxti teyin etmisem Mueyyen vaxt erzinde oz evezime islediyim kimi yasla sehhetle hesablasmadan Samo vaxti ni da isleyirem Samo vaxti menim en eziz vaxtimdir 2013 cu ilin iyun ayinda Ayrildiq ki qovusaq adli qisametrajli filmin teqdimat merasimi kecirilmisdir ki hemin film Samo Rehimovun ve atasi Suleyman Rehimov ile qardasi Samo Arifin heyatindan behs edir Filmoqrafiya Ayrildiq ki qovusaq IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Edalet Dasdemirli Xalq yazicisi Suleyman Rehimovun oglu Samo Arifin atasi ile bagli xatireleri olu kecid Azerbaycan muellimi qezeti 28 10 2011 42 az Ikram Kerimov Qeyri adi tefekkur terzi ile secilerdi 2020 02 15 at the Wayback Machine anl az Azerbaycan 2 aprel 2011 seh 10 az Azerbaycanin tarixi sexsiyyetlerine dair polemika Yeni Musavat az 3 may 2013 9 February 2022 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 9 fevral 2022 Ayrildiq ki qovusaq 2013 TV 2016 03 04 at the Wayback Machine azerikino com 10 06 2015 az OLKENIN HANSI ERAZISINDE ZELZELE OLACAGINI MUEYYEN EDE BILIRIK 2014 08 12 at the Wayback Machine mediaforum az 31 05 2012 az Dunyani lerzeye salan tektonik silah ve sirli zelzeleler 3 olu kecid zaman az 04 02 2012 az Ayrildiq ki qovusaq adli filmin teqdimat merasimi kecirilib 2016 03 04 at the Wayback Machine topnews az 08 06 2013 az Hemcinin baxIkram Kerimov Samo Arif