Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şadlinskilər — Azərbaycan xalqının tanınmış soylarından biri.
| Şadlinskilər | |
|---|---|
| Titul | Bəy |
| Əcdadı | Aslan sultan Şadlı |
| Mənşəyi | İrəvan, Şadlı |
| Təbəəliyi |  İrəvan xanlığı,  Rusiya imperiyası |
| Torpaqları | Şadlı |
Soyun tarixi
Azərbaycanın tarixində dəyərli izlər qoymuş, mədəni-maarif, təhsil sahəsində böyük xidmətlər göstərmiş əsilzadə nəsillərdən biri də Şadlinskilərdir. Mükəmməl bir şəcərəsi olan bu nəsil Azərbaycana görkəmli ziyalılar, qəhrəmanlar verib. Onlardan Aslan Sultan Şadlinski, Nəsrulla bəy Şadlinski, Abasqulu bəy Şadlinski, Bilas Şadlinski, Vaqif Şadlinski və digərlərinin fəaliyyəti gələcək nəsillərə örnək ola biləcək səhifələrlə zəngindir.
Bu səhifələri bir daha vərəqləmək, Şadlinskilərlə bağlı xatirələri qələmə almaqda Dövlət Tibb Universitetinin Anatomiya kafedrasının müdiri, professor Vaqif Şadlinski bizə yardımçı oldu.
İrəvan xanlığının nüfuz sahibləri
Şadlinskilər sülaləsi XVII əsrdə yaşayan Binnətalı Sultan adlı bir şəxslə başlayıb və indiki Şadlinskilər onun 4 oğlunun – Aslan Sultan, Kəlbalı Sultan, Niftalı Sultan, Bala Sultan Şadlinskinin nəslindəndirlər. Yaşadıqları İrəvan quberniyasının Vedibasar mahalında Şadlinskilər həmişə tərəqqipərvər və mütərəqqi fikirləri ilə fərqlənib, xalqımızın haqq mübarizəsində ön sıralarda olublar. Bu nəslin kökü orta əsrlər Azərbaycan dövləti olan Şəddadilər dövlətinin qurucularından biri – şadlılar tayfası ilə bağlıdır. Gəncədə yaşayan şadlılar XIV əsrin axırlarında İrəvana köçüblər.
Şadlıların adı İrəvanla bağlı mühüm tarixi hadisələrdə çəkilir. Məsələn, bu qədim tayfanın ağsaqqallarından olan Aslan Sultan Şadlinski 1806-cı ildə Vedibasarın rəisi olub. Rusiya-İran müharibəsinin getdiyi bir vaxtda Paskeviç Aslan Sultanla görüşür. Rusiyanın Qafqaz qoşunlarının komandanı general İvan Paskeviçin çar I Nikolaya göndərdiyi məktubda da onun adı çəkilir. Bu fakt həmin dövrdə Aslan Sultan Şadlinskinin bölgədə böyük nüfuz sahibi olmasını təsdiqləyir.
Aslan Sultanın oğlu Hüseyn xan Şadlinski sonralar Rusiya ordusunda qulluq edib, rus-yapon müharibəsində Port-Arturun müdafiəsində iştirak edərək Müqəddəs Georgi ordeninə layiq görülüb.
Abasqulu bəy Şadlinski-Aslan Sultanın bir neçə övladı olub. Vedibasar elinin böyük oğlu, xalq qəhrəmanı, ermənilərə qarşı mübarizədə ad çıxarmış Abasqulu bəy Şadlinski də onun nəvəsidir. Bildiyimiz kimi, Azərbaycan Rusiya tərəfindən işğal olunduqdan sonra İrəvan xanlığı da daxil olmaqla digər xanlıqlar ləğv edildi. 1886-cı ildə Vedibasarda ilk rus-müsəlman (türk) məktəbi açılır və Abasqulu bəy ilk təhsilini həmin məktəbdə alır.
Vaqif müəllim deyir: "Abasqulu atamın əmisidir. Ermənilər Qərbi Azərbaycanda yaşayan soydaşlarımıza qarşı qırğınlara başlayanda Abasqulu bəyin başçılığı ilə Vedibasarda böyük silahlı dəstə yaradıldı. O, camaatı başına yığıb ermənilərə qarşı mübarizəyə başladı. Abasqulunun ətrafında, atam Bilas Şadlinski, Nəsrulla bəy Şadlinski, Xəlil bəy, Mehdi bəy, Mirzə Təhmasib var idi. Onlar ilyarım ərzində torpaqlarımızı ermənilərdən qoruyublar".
Həmin dövrdə baş vermiş hadisələr Vaqif müəllimin atası Bilas Şadlinskinin xatirələrində geniş yer alır: "1918–1920-ci illər Vedi rayonunda vəziyyət ağırlaşdı. Hər həftə Vediyə daşnakların silahlı basqını olurdu. Abasqulu bəy Şadlinskinin silahlı mübarizə dəstəsinin müşayiəti altında minlərlə azərbaycanlı ailəsi daşnakların qırğınlarından xilas olub, İrana mühacirət etmişdi. Bizim ailəmiz də İranın Ərəblər və Çaypara mahallarında bir müddət qaldıqdan sonra Xoy şəhərinə gedib çıxdı. Az sonra atam vəfat etdi".
Dözülməz günlər yaşayan ailənin oğlu Bilas 15–16 yaşlarında Abasqulu bəy Şadlinskinin silahlı dəstəsinə qoşularaq daşnaklara qarşı döyüşlərdə iştirak edir.
Qapı-qapı düşüb azərbaycanlı uşaqlarını təhsilə, məktəbə cəlb edirdi
Şadlinskilər Azərbaycanda maarifləndirmə işinin aparılmasında da mühüm xidmətlər göstəriblər. Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra 1922-ci ildə Böyük Vediyə qayıdan Bilas Şadlinski İnqilab Komitəsinin nəzdində yaranan Lenin qiraətxanasının müdiri kimi azərbaycanlıların savadlanmasında, cəmiyyətin inkişafında səmərəli fəaliyyət göstərib. Elə həmin il komsomol təşkilatına daxil olan B.Şadlinski doğma kəndində gənclərin mənəvi və siyasi inkişafı sahəsində, azərbaycanlı gənclərin mübariz ruhda tərbiyə alması istiqamətində ermənilərdən geri qalmamaq üçün xeyli iş görüb.
Sonra B.Şadlinski ali təhsil almaq arzusu ilə Ali Müəllimlər İnstitutuna daxil olub, dil-ədəbiyyat fakültəsini əla qiymətlərlə bitirib. O, savadsızlığın ləğvi, məktəbyaşlı uşaqların təhsilə cəlb edilməsi, xüsusən qızların icbari təhsilə cəlb edilməsi sahəsində fəallıq göstərməklə, Vedi mahalında aparıcı ziyalı kimi böyük işlər görüb.
Eyni zamanda, Bilas müəllim ermənilərin xislətinə yaxşı bələd olan bir vətəndaş kimi azərbaycanlıların ermənilərdən geri qalmaması üçün gənclər arasında ardıcıl, məqsədyönlü iş aparırdı. Onun nəsli, kökü, dəyanəti ermənilərin ayrı-seçkilik siyasətinə qarşı mübarizə aparmağa imkan yaradırdı. Sovet rejimində ermənilərin gizli və açıq şəkildə azərbaycanlılara qarşı yeritdikləri bədxah siyasətə qarşı mübarizəni B.Şadlinski daha da qüvvətləndirmək məqsədilə 1932-ci ildə Sov.İKP üzvlüyünə namizəd olmaq istəyir, lakin ermənilərin müqavimətinə görə yalnız 1938-ci ildə partiya sıralarına daxil ola bilir.
1941–45-ci il müharibəsi başlayanda Bilas müəllim Böyük Vedi rayonunun mərkəzində yerləşən məktəbdə direktor işləyirdi. Həmin illər Bilas müəllim duyğusal nəvazişi, qayğısı ilə bəlkə də çoxlarının uşaq yaddaşında silinməz izlər qoyub. Ona görə ki, o, qələm, dəftər almağa imkanı olmayan uşaqlara dərs ləvazimatları, daha ağır vəziyyətdə olanlara pal-paltar alırdı. Yorulmadan qapı-qapı düşüb azərbaycanlı uşaqlarını təhsilə, məktəbə cəlb edirdi.
Beləliklə, Bilas müəllimin sayəsində böyük bir ziyalı nəsli yetişdi. Həm də o, bu nəsli Ermənistanda, yerli şovinistlərin təzyiqləri altında yetişdirirdi. Gələcək nəslə dilimizi, dinimizi, tariximizi mənimsətdi, onları erməni fitnəsinə uymağa qoymadı. Bütün bunları isə həyatı bahasına edirdi.
B.Şadlinski və onun kimi digər Vedibasar ziyalıları və ağsaqqallarının mübarizəsi nəticəsində azərbaycanlıların getdikcə mənəvi və maddi cəhətdən inkişafı ermənilərin heç də ürəyincə deyildi. Onlar yeri gəldikcə həmin adamlara qarşı repressiya siyasətini davam etdirirdilər. 1948-ci ildə ermənilər növbəti dəfə azərbaycanlıların kütləvi deportasiyasına nail oldular…
Taleyində yurduna, xalqına, soykökünə köçkünlük yazılan B.Şadliniski Qərbi Azərbaycandakı dədə-baba yurdundan respublikamıza – Şəmkir rayonunun Çinarlı (keçmiş Leninkənd) qəsəbəsinə köçdü. 1948-ci ildən burada pedaqoji fəaliyyətini davam etdirən Bilas müəllim qəsəbə orta məktəbində müəllim, direktor müavini, Aşağı Seyfəli kənd orta məktəbində direktor vəzifələrində çalışdı. B.Şadlinski ömrü boyu erməni millətçilərinə qarşı mübarizə aparırdı. Bu məqsədlə o, yaşadığı evdə kitabxana təşkil etmiş, burada erməni şovinistlərinin riyakar və hiyləgər əməllərini, azərbaycanlılara qarşı cinayətkar məqsədlərini açıqlayan tarixi sənədlərdən, fotolardan, kitab, qəzet və jurnal materiallarından ibarət muzey-sərgi düzəltmişdi.
Şadlinskilərin digər nümayəndələri – Yunis və Bilman Şadlinskilər də pedaqoji sahədə fəaliyyət göstərərək uzun illər maarifləndirmə işi ilə məşğul olublar. Bu gün isə həmin yolu davam etdirən nəslin davamçısı tibb elmləri doktoru, professor Vaqif Şadlinskinin adı ölkəmizin elm və təhsil işçilərinə, səhiyyə sahəsində çalışanların böyük əksəriyyətinə yaxşı tanışdır. Onun adı ölkənin tanınmış ziyalıları sırasında çəkilir.
Azərbaycan tarixinə dəyərli övladlar bəxş etmiş qədim Oğuz yurdu Vedibasarda xeyirxahlığı, halallığı, hünərvərliyi ilə məşhur olan Şadlinskilər nəslinin davamçısı Vaqif müəllim həm də gözəl ailə başçısıdır. Böyütdüyü 4 övladının hər biri ali tibb təhsili alıb. Onların hərtərəfli biliyə, geniş dünyagörüşünə malik mütəxəssislər kimi Vətənə, xalqa bağlı bir ziyalı kimi yetişmələrində ata-babalarının, valideynlərinin keçdiyi həyat yolunun böyük təsiri olub.
Şadlinskilərin böyük şəcərəsi
Azərbaycan tarixində mühüm işləri ilə yadda qalan, mədəni-maarif, təhsil sahəsində böyük xidmətlər göstərmiş tanınmış nəsillər olub. Həmin nəsilləri bu gün də insanlar böyük hörmət və ehtiramla xatırlayır. Belə əsilzadə nəsillərdən biri də Şadlinskilərdir. Mükəmməl bir şəcərəsi olan bu nəsil Azərbaycana görkəmli ziyalılar, qəhrəmanlar verib. Onlardan Aslan Sultan Şadlinski, Nəsrulla bəy Şadlinski, Abbasqulu bəy Şadlinski, Bilas Şadlinski, Vaqif Şadlinski və digərlərinin fəaliyyəti gələcək nəsillərə örnək ola biləcək səhifələrlə zəngindir.
Şadlinskilər sülaləsi XVII əsrdə yaşayan Binnətalı Sultan adlı bir şəxslə başlayıb və indiki Şadlinskilər onun 4 oğlunun — Aslan Sultan, Kəlbalı Sultan, Niftalı Sultan, Bala Sultan Şadlinskinin nəslindəndirlər. Yaşadıqları Irəvan quberniyasının Vedibasar mahalında Şadlinskilər həmişə tərəqqipərvər və mütərəqqi fikirləri ilə fərqlənib, xalqımızın haqq mübarizəsində ön sıralarda olublar. Bu nəslin kökü orta əsrlər Azərbaycan dövləti olan Şəddadilər dövlətinin qurucularından biri — şadlılar tayfası ilə bağlıdır. Gəncədə yaşayan şadlılar XIV əsrin axırlarında Irəvana köçüblər.
Şadlıların adı Irəvanla bağlı mühüm tarixi hadisələrdə çəkilir. Məsələn, bu qədim tayfanın ağsaqqallarından olan Aslan Sultan Şadlinski 1806-cı ildə Vedibasarın rəisi olub. Rusiya-Iran müharibəsinin getdiyi bir vaxtda Paskeviç Aslan Sultanla görüşür. Rusiyanın Qafqaz qoşunlarının komandanı general Ivan Paskeviçin çar I Nikolaya göndərdiyi məktubda da onun adı çəkilir. Bu fakt həmin dövrdə Aslan Sultan Şadlinskinin bölgədə böyük nüfuz sahibi olmasını təsdiqləyir.
Aslan Sultanın oğlu Hüseyn xan Şadlinski sonralar Rusiya ordusunda qulluq edib, rus-yapon müharibəsində Port-Arturun müdafiəsində iştirak edərək Müqəddəs Georgi ordeninə layiq görülüb.
Abbasqulu bəy Şadlinski-Aslan Sultanın bir neçə övladı olub. Vedibasar elinin böyük oğlu, xalq qəhrəmanı, ermənilərə qarşı mübarizədə ad çıxarmış Abasqulu bəy Şadlinski Aslan Sultanın nəvəsidir.
Abbasqulu bəy Xanbaba bəy oğlu Şadlinski (Abbasqulu bəy Şadlinski) 1886-cı ildə anadan olub. 1894-cü ildə anasının köməyi ilə Vedidə iki illik rus-tatar (Azərbaycan) məktəbində oxumuş, lakin maddi çətinlik üzündən təhsilini davam etdirə bilməmişdir.
1918-ci ilin əvvəllərində Naxçıvan, Irəvan, Dərələyəz, Zəngəzur və b. ərazilərdə daşnak-erməni silahlı dəstələrinin azərbaycanlılara qarşı soyqırımlarının baş alıb getdiyi bir şəraitdə xalq içərisində böyük nüfuzu olan Şadlinski Vedidə erməni-daşnak quldur dəstələrinə qarşı könüllü xalq birləşməsi — gələcək "Qırmızı tabor"u təşkil etmişdi.
Hər zaman qəhrəman kimi döyüşlərdə 1918–1919-cu illərin yay aylarında daşnak hərbi hissələrinin Vediyə hücumlarının qarşısının alınmasında böyük şücaət göstərən "Qırmızı tabor"çular sonradan Şadlinskinin əmri ilə nizami daşnak ordusunun üstün qüvvələri qarşısında kəndi döyüşlə tərk etmiş, Vedibasar və Zəngibasar əhalisinin əksər hissəsi ilə Iran ərazisinə keçərək, əvvəlcə Xoy şəhəri yaxınlığında, sonra isə Mərənd şəhəri ətrafında mövqe tutmuşdular.
Naxçıvanda sovet hakimiyyəti elan olunduqdan (1920, 28 iyul) sonra Hərbi Inqilab Komitəsinin dəvətini qəbul edərək, sentyabrın 17-də 200 nəfərlik "Qırmızı tabor" dəstəsi ilə Naxçıvana gəlmişdi; buradakı qırmızı qvardiya döyüşçüləri də onun dəstəsi ilə birləşmişdi. Şadlinski ilk vaxtlar Naxçıvan sərhədlərinin qorunmasına, sonra Zəngəzur istiqamətində öz dəstəsinin daşnak hissələri ilə fəal döyüş əməliyyatlarına başçılıq etmiş, 1921-ci ilin fevralında — aprelin əvvəlində isə Irəvanda daşnak qiyamının yatırılmasında qəhrəmanlıq göstərmişdi. Daşnaklarla döyüşlərdə göstərdikləri şücaətə görə, Şadlinski başda olmaqla, "Qırmızı tabor"un 19 nəfər üzvü Ermənistan SSR-nin "Qırmızı bayraq" ordeni ilə təltif olunmuşdu.
1921-ci ilin yayında Şadlinskinin döyüşçüləri Dərələyəz və Zəngəzurda daşnak quldurlarının darmadağın edilməsində qəhrəmanlıq göstərmişdilər. Ermənistanda və Zəngəzurda daşnak fitnəkarlıqlarına son qoyulduqdan sonra Şadlinski 1922-ci ilin sonunadək Naxçıvanda qalmış və buranın sərhədlərinin qorunmasına rəhbərlik etmişdi.
Bundan sonra Vediyə qayıdan Şadlinski 1922–1928-ci illərdə Ermənistanda bir sıra məsul təsərrüfat vəzifələrində çalışmış, sonra isə burada yaradılan Dəvəli sement zavodu tikintisinin rəhbəri təyin olundu.
1930-cu ilin fevral ayında düşmənləri onu qətlə yetirib.
F.Kərimzadənin "Qarlı aşırım" romanı və onun süjeti əsasında çəkilən "Axırıncı aşırım" bədii filmi Şadlinskinin həyat və fəaliyyətindən bəhs edir. Şadlinskilər nəslinin davamçısı, Tibb Universitetinin professoru Vaqif Şadlinski: "Abasqulu atamın əmisidir. Ermənilər Qərbi Azərbaycanda yaşayan soydaşlarımıza qarşı qırğınlara başlayanda Abasqulu bəyin başçılığı ilə Vedibasarda böyük silahlı dəstə yaradıldı. O, camaatı başına yığıb ermənilərə qarşı mübarizəyə başladı. Abbasqulunun ətrafında, atam Bilas Şadlinski, Nəsrulla bəy Şadlinski, Xəlil bəy, Mehdi bəy, Mirzə Təhmasib var idi. Onlar il yarım ərzində torpaqlarımızı ermənilərdən qoruyublar".
Bilas Şadlinskinin xatirələri
Həmin dövrdə baş vermiş hadisələr Vaqif Şadlinskinin atası Bilas Şadlinskinin xatirələrində geniş yer alır: "1918–1920-ci illər Vedi rayonunda vəziyyət ağırlaşdı. Hər həftə Vediyə daşnakların silahlı basqını olurdu. Abbasqulu bəy Şadlinskinin silahlı mübarizə dəstəsinin müşayiəti altında minlərlə azərbaycanlı ailəsi daşnakların qırğınlarından xilas olub, İrana mühacirət etmişdi. Bizim ailəmiz də Iranın Ərəblər və Çaypara mahallarında bir müddət qaldıqdan sonra Xoy şəhərinə gedib çıxdı. Az sonra atam vəfat etdi".
Dözülməz günlər yaşayan ailənin oğlu Bilas 15–16 yaşlarında Abbasqulu bəy Şadlinskinin silahlı dəstəsinə qoşularaq daşnaklara qarşı döyüşlərdə iştirak edir, qapı-qapı düşüb azərbaycanlı uşaqlarını təhsilə, məktəbə cəlb edirdi.
Şadlinskilər Azərbaycanda maarifləndirmə işinin aparılmasında da mühüm xidmətlər göstəriblər.
1941–45-ci il müharibəsi başlayanda Bilas müəllim Böyük Vedi rayonunun mərkəzində yerləşən məktəbdə direktor işləyirdi. Bilas müəllim böyük bir ziyalı nəslinin yetişməsində əvəzsiz xidmətlər göstərdi. O, bu nəsli Ermənistanda, yerli şovinistlərin təzyiqləri altında yetişdirirdi. Gələcək nəslə dilimizi, dinimizi, tariximizi mənimsətdi, onları erməni fitnəsinə uymağa qoymadı. Bütün bunları isə həyatı bahasına edirdi. 1948-ci ildə ermənilər növbəti dəfə azərbaycanlıların kütləvi deportasiyasına nail oldular və taleyində yurduna, xalqına, soykökünə köçkünlük yazılan B.Şadlinski Qərbi Azərbaycandakı dədə-baba yurdundan Azərbaycana — Şəmkir rayonunun Çinarlı (keçmiş Leninkənd) qəsəbəsinə köçdü. 1948-ci ildən burada pedaqoji fəaliyyətini davam etdirdi. B.Şadlinski ömrü boyu erməni millətçilərinə qarşı mübarizə aparırdı. Bu məqsədlə o, yaşadığı evdə kitabxana təşkil etmiş, burada erməni şovinistlərinin riyakar və hiyləgər əməllərini, azərbaycanlılara qarşı cinayətkar məqsədlərini açıqlayan tarixi sənədlərdən, fotolardan, kitab, qəzet və jurnal materiallarından ibarət muzey-sərgi düzəltmişdi.
Şadlinskilərin digər nümayəndələri — Yunis və Bilman Şadlinskilər də pedaqoji sahədə fəaliyyət göstərərək uzun illər maarifləndirmə işi ilə məşğul olublar. Bu gün isə həmin yolu davam etdirən nəslin davamçısı tibb elmləri doktoru, professor Vaqif Şadlinskinin adı ölkəmizin elm və təhsil işçilərinə, səhiyyə sahəsində çalışanların böyük əksəriyyətinə yaxşı tanışdır. Onun adı ölkənin tanınmış ziyalıları sırasında çəkilir.
Soyun tanınmış nümayəndələri
- Aslan sultan Şadlı — Qərbi Azərbaycandakı Şadlı elinin başçısı.
- Abbasqulu bəy Şadlinski — Azərbaycanda el qəhrəmanı, "Qırmızı tabor"un komandiri.
- Vaqif Şadlinski — əməkdar elm xadimi, Tibb e.d., Rusiya Tibb Elmləri Akademiyasının və Türk Dünyası Araşdırmaları Uluslararası Elmlər Akademiyasının akademiki, professor. ATU-da İnsan anatomiyası kafedrasının müdiri. * -
İstinadlar
Mənbə
- Mehparə Sultanova, Şadlinskilər, Mədəniyyət.- 2010.- 28 may.- S. 9.
- Ələkbərli, Əziz, Abbasquli bəy Şadlinski, Bakı, "Sabah", 1996.
- Əsgər Zeynalov, İrəvan ziyalıları,Bakı, 1999.səh.
Həmçinin bax
 | Soylarla əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sadlinskiler Azerbaycan xalqinin taninmis soylarindan biri SadlinskilerTitul BeyEcdadi Aslan sultan SadliMenseyi Irevan SadliTebeeliyi Irevan xanligi Rusiya imperiyasiTorpaqlari SadliSoyun tarixiAzerbaycanin tarixinde deyerli izler qoymus medeni maarif tehsil sahesinde boyuk xidmetler gostermis esilzade nesillerden biri de Sadlinskilerdir Mukemmel bir seceresi olan bu nesil Azerbaycana gorkemli ziyalilar qehremanlar verib Onlardan Aslan Sultan Sadlinski Nesrulla bey Sadlinski Abasqulu bey Sadlinski Bilas Sadlinski Vaqif Sadlinski ve digerlerinin fealiyyeti gelecek nesillere ornek ola bilecek sehifelerle zengindir Bu sehifeleri bir daha vereqlemek Sadlinskilerle bagli xatireleri qeleme almaqda Dovlet Tibb Universitetinin Anatomiya kafedrasinin mudiri professor Vaqif Sadlinski bize yardimci oldu Irevan xanliginin nufuz sahibleriSadlinskiler sulalesi XVII esrde yasayan Binnetali Sultan adli bir sexsle baslayib ve indiki Sadlinskiler onun 4 oglunun Aslan Sultan Kelbali Sultan Niftali Sultan Bala Sultan Sadlinskinin neslindendirler Yasadiqlari Irevan quberniyasinin Vedibasar mahalinda Sadlinskiler hemise tereqqiperver ve mutereqqi fikirleri ile ferqlenib xalqimizin haqq mubarizesinde on siralarda olublar Bu neslin koku orta esrler Azerbaycan dovleti olan Seddadiler dovletinin qurucularindan biri sadlilar tayfasi ile baglidir Gencede yasayan sadlilar XIV esrin axirlarinda Irevana kocubler Sadlilarin adi Irevanla bagli muhum tarixi hadiselerde cekilir Meselen bu qedim tayfanin agsaqqallarindan olan Aslan Sultan Sadlinski 1806 ci ilde Vedibasarin reisi olub Rusiya Iran muharibesinin getdiyi bir vaxtda Paskevic Aslan Sultanla gorusur Rusiyanin Qafqaz qosunlarinin komandani general Ivan Paskevicin car I Nikolaya gonderdiyi mektubda da onun adi cekilir Bu fakt hemin dovrde Aslan Sultan Sadlinskinin bolgede boyuk nufuz sahibi olmasini tesdiqleyir Aslan Sultanin oglu Huseyn xan Sadlinski sonralar Rusiya ordusunda qulluq edib rus yapon muharibesinde Port Arturun mudafiesinde istirak ederek Muqeddes Georgi ordenine layiq gorulub Abasqulu bey Sadlinski Aslan Sultanin bir nece ovladi olub Vedibasar elinin boyuk oglu xalq qehremani ermenilere qarsi mubarizede ad cixarmis Abasqulu bey Sadlinski de onun nevesidir Bildiyimiz kimi Azerbaycan Rusiya terefinden isgal olunduqdan sonra Irevan xanligi da daxil olmaqla diger xanliqlar legv edildi 1886 ci ilde Vedibasarda ilk rus muselman turk mektebi acilir ve Abasqulu bey ilk tehsilini hemin mektebde alir Vaqif muellim deyir Abasqulu atamin emisidir Ermeniler Qerbi Azerbaycanda yasayan soydaslarimiza qarsi qirginlara baslayanda Abasqulu beyin basciligi ile Vedibasarda boyuk silahli deste yaradildi O camaati basina yigib ermenilere qarsi mubarizeye basladi Abasqulunun etrafinda atam Bilas Sadlinski Nesrulla bey Sadlinski Xelil bey Mehdi bey Mirze Tehmasib var idi Onlar ilyarim erzinde torpaqlarimizi ermenilerden qoruyublar Hemin dovrde bas vermis hadiseler Vaqif muellimin atasi Bilas Sadlinskinin xatirelerinde genis yer alir 1918 1920 ci iller Vedi rayonunda veziyyet agirlasdi Her hefte Vediye dasnaklarin silahli basqini olurdu Abasqulu bey Sadlinskinin silahli mubarize destesinin musayieti altinda minlerle azerbaycanli ailesi dasnaklarin qirginlarindan xilas olub Irana muhaciret etmisdi Bizim ailemiz de Iranin Erebler ve Caypara mahallarinda bir muddet qaldiqdan sonra Xoy seherine gedib cixdi Az sonra atam vefat etdi Dozulmez gunler yasayan ailenin oglu Bilas 15 16 yaslarinda Abasqulu bey Sadlinskinin silahli destesine qosularaq dasnaklara qarsi doyuslerde istirak edir Qapi qapi dusub azerbaycanli usaqlarini tehsile mektebe celb edirdi Sadlinskiler Azerbaycanda maariflendirme isinin aparilmasinda da muhum xidmetler gosteribler Azerbaycanda sovet hakimiyyeti qurulduqdan sonra 1922 ci ilde Boyuk Vediye qayidan Bilas Sadlinski Inqilab Komitesinin nezdinde yaranan Lenin qiraetxanasinin mudiri kimi azerbaycanlilarin savadlanmasinda cemiyyetin inkisafinda semereli fealiyyet gosterib Ele hemin il komsomol teskilatina daxil olan B Sadlinski dogma kendinde genclerin menevi ve siyasi inkisafi sahesinde azerbaycanli genclerin mubariz ruhda terbiye almasi istiqametinde ermenilerden geri qalmamaq ucun xeyli is gorub Sonra B Sadlinski ali tehsil almaq arzusu ile Ali Muellimler Institutuna daxil olub dil edebiyyat fakultesini ela qiymetlerle bitirib O savadsizligin legvi mektebyasli usaqlarin tehsile celb edilmesi xususen qizlarin icbari tehsile celb edilmesi sahesinde fealliq gostermekle Vedi mahalinda aparici ziyali kimi boyuk isler gorub Eyni zamanda Bilas muellim ermenilerin xisletine yaxsi beled olan bir vetendas kimi azerbaycanlilarin ermenilerden geri qalmamasi ucun gencler arasinda ardicil meqsedyonlu is aparirdi Onun nesli koku deyaneti ermenilerin ayri seckilik siyasetine qarsi mubarize aparmaga imkan yaradirdi Sovet rejiminde ermenilerin gizli ve aciq sekilde azerbaycanlilara qarsi yeritdikleri bedxah siyasete qarsi mubarizeni B Sadlinski daha da quvvetlendirmek meqsedile 1932 ci ilde Sov IKP uzvluyune namized olmaq isteyir lakin ermenilerin muqavimetine gore yalniz 1938 ci ilde partiya siralarina daxil ola bilir 1941 45 ci il muharibesi baslayanda Bilas muellim Boyuk Vedi rayonunun merkezinde yerlesen mektebde direktor isleyirdi Hemin iller Bilas muellim duygusal nevazisi qaygisi ile belke de coxlarinin usaq yaddasinda silinmez izler qoyub Ona gore ki o qelem defter almaga imkani olmayan usaqlara ders levazimatlari daha agir veziyyetde olanlara pal paltar alirdi Yorulmadan qapi qapi dusub azerbaycanli usaqlarini tehsile mektebe celb edirdi Belelikle Bilas muellimin sayesinde boyuk bir ziyali nesli yetisdi Hem de o bu nesli Ermenistanda yerli sovinistlerin tezyiqleri altinda yetisdirirdi Gelecek nesle dilimizi dinimizi tariximizi menimsetdi onlari ermeni fitnesine uymaga qoymadi Butun bunlari ise heyati bahasina edirdi B Sadlinski ve onun kimi diger Vedibasar ziyalilari ve agsaqqallarinin mubarizesi neticesinde azerbaycanlilarin getdikce menevi ve maddi cehetden inkisafi ermenilerin hec de ureyince deyildi Onlar yeri geldikce hemin adamlara qarsi repressiya siyasetini davam etdirirdiler 1948 ci ilde ermeniler novbeti defe azerbaycanlilarin kutlevi deportasiyasina nail oldular Taleyinde yurduna xalqina soykokune kockunluk yazilan B Sadliniski Qerbi Azerbaycandaki dede baba yurdundan respublikamiza Semkir rayonunun Cinarli kecmis Leninkend qesebesine kocdu 1948 ci ilden burada pedaqoji fealiyyetini davam etdiren Bilas muellim qesebe orta mektebinde muellim direktor muavini Asagi Seyfeli kend orta mektebinde direktor vezifelerinde calisdi B Sadlinski omru boyu ermeni milletcilerine qarsi mubarize aparirdi Bu meqsedle o yasadigi evde kitabxana teskil etmis burada ermeni sovinistlerinin riyakar ve hiyleger emellerini azerbaycanlilara qarsi cinayetkar meqsedlerini aciqlayan tarixi senedlerden fotolardan kitab qezet ve jurnal materiallarindan ibaret muzey sergi duzeltmisdi Sadlinskilerin diger numayendeleri Yunis ve Bilman Sadlinskiler de pedaqoji sahede fealiyyet gostererek uzun iller maariflendirme isi ile mesgul olublar Bu gun ise hemin yolu davam etdiren neslin davamcisi tibb elmleri doktoru professor Vaqif Sadlinskinin adi olkemizin elm ve tehsil iscilerine sehiyye sahesinde calisanlarin boyuk ekseriyyetine yaxsi tanisdir Onun adi olkenin taninmis ziyalilari sirasinda cekilir Azerbaycan tarixine deyerli ovladlar bexs etmis qedim Oguz yurdu Vedibasarda xeyirxahligi halalligi hunerverliyi ile meshur olan Sadlinskiler neslinin davamcisi Vaqif muellim hem de gozel aile bascisidir Boyutduyu 4 ovladinin her biri ali tibb tehsili alib Onlarin herterefli biliye genis dunyagorusune malik mutexessisler kimi Vetene xalqa bagli bir ziyali kimi yetismelerinde ata babalarinin valideynlerinin kecdiyi heyat yolunun boyuk tesiri olub Sadlinskilerin boyuk seceresiAzerbaycan tarixinde muhum isleri ile yadda qalan medeni maarif tehsil sahesinde boyuk xidmetler gostermis taninmis nesiller olub Hemin nesilleri bu gun de insanlar boyuk hormet ve ehtiramla xatirlayir Bele esilzade nesillerden biri de Sadlinskilerdir Mukemmel bir seceresi olan bu nesil Azerbaycana gorkemli ziyalilar qehremanlar verib Onlardan Aslan Sultan Sadlinski Nesrulla bey Sadlinski Abbasqulu bey Sadlinski Bilas Sadlinski Vaqif Sadlinski ve digerlerinin fealiyyeti gelecek nesillere ornek ola bilecek sehifelerle zengindir Sadlinskiler sulalesi XVII esrde yasayan Binnetali Sultan adli bir sexsle baslayib ve indiki Sadlinskiler onun 4 oglunun Aslan Sultan Kelbali Sultan Niftali Sultan Bala Sultan Sadlinskinin neslindendirler Yasadiqlari Irevan quberniyasinin Vedibasar mahalinda Sadlinskiler hemise tereqqiperver ve mutereqqi fikirleri ile ferqlenib xalqimizin haqq mubarizesinde on siralarda olublar Bu neslin koku orta esrler Azerbaycan dovleti olan Seddadiler dovletinin qurucularindan biri sadlilar tayfasi ile baglidir Gencede yasayan sadlilar XIV esrin axirlarinda Irevana kocubler Sadlilarin adi Irevanla bagli muhum tarixi hadiselerde cekilir Meselen bu qedim tayfanin agsaqqallarindan olan Aslan Sultan Sadlinski 1806 ci ilde Vedibasarin reisi olub Rusiya Iran muharibesinin getdiyi bir vaxtda Paskevic Aslan Sultanla gorusur Rusiyanin Qafqaz qosunlarinin komandani general Ivan Paskevicin car I Nikolaya gonderdiyi mektubda da onun adi cekilir Bu fakt hemin dovrde Aslan Sultan Sadlinskinin bolgede boyuk nufuz sahibi olmasini tesdiqleyir Aslan Sultanin oglu Huseyn xan Sadlinski sonralar Rusiya ordusunda qulluq edib rus yapon muharibesinde Port Arturun mudafiesinde istirak ederek Muqeddes Georgi ordenine layiq gorulub Abbasqulu bey Sadlinski Aslan Sultanin bir nece ovladi olub Vedibasar elinin boyuk oglu xalq qehremani ermenilere qarsi mubarizede ad cixarmis Abasqulu bey Sadlinski Aslan Sultanin nevesidir Abbasqulu bey Xanbaba bey oglu Sadlinski Abbasqulu bey Sadlinski 1886 ci ilde anadan olub 1894 cu ilde anasinin komeyi ile Vedide iki illik rus tatar Azerbaycan mektebinde oxumus lakin maddi cetinlik uzunden tehsilini davam etdire bilmemisdir 1918 ci ilin evvellerinde Naxcivan Irevan Dereleyez Zengezur ve b erazilerde dasnak ermeni silahli destelerinin azerbaycanlilara qarsi soyqirimlarinin bas alib getdiyi bir seraitde xalq icerisinde boyuk nufuzu olan Sadlinski Vedide ermeni dasnak quldur destelerine qarsi konullu xalq birlesmesi gelecek Qirmizi tabor u teskil etmisdi Her zaman qehreman kimi doyuslerde 1918 1919 cu illerin yay aylarinda dasnak herbi hisselerinin Vediye hucumlarinin qarsisinin alinmasinda boyuk sucaet gosteren Qirmizi tabor cular sonradan Sadlinskinin emri ile nizami dasnak ordusunun ustun quvveleri qarsisinda kendi doyusle terk etmis Vedibasar ve Zengibasar ehalisinin ekser hissesi ile Iran erazisine kecerek evvelce Xoy seheri yaxinliginda sonra ise Merend seheri etrafinda movqe tutmusdular Naxcivanda sovet hakimiyyeti elan olunduqdan 1920 28 iyul sonra Herbi Inqilab Komitesinin devetini qebul ederek sentyabrin 17 de 200 neferlik Qirmizi tabor destesi ile Naxcivana gelmisdi buradaki qirmizi qvardiya doyusculeri de onun destesi ile birlesmisdi Sadlinski ilk vaxtlar Naxcivan serhedlerinin qorunmasina sonra Zengezur istiqametinde oz destesinin dasnak hisseleri ile feal doyus emeliyyatlarina basciliq etmis 1921 ci ilin fevralinda aprelin evvelinde ise Irevanda dasnak qiyaminin yatirilmasinda qehremanliq gostermisdi Dasnaklarla doyuslerde gosterdikleri sucaete gore Sadlinski basda olmaqla Qirmizi tabor un 19 nefer uzvu Ermenistan SSR nin Qirmizi bayraq ordeni ile teltif olunmusdu 1921 ci ilin yayinda Sadlinskinin doyusculeri Dereleyez ve Zengezurda dasnak quldurlarinin darmadagin edilmesinde qehremanliq gostermisdiler Ermenistanda ve Zengezurda dasnak fitnekarliqlarina son qoyulduqdan sonra Sadlinski 1922 ci ilin sonunadek Naxcivanda qalmis ve buranin serhedlerinin qorunmasina rehberlik etmisdi Bundan sonra Vediye qayidan Sadlinski 1922 1928 ci illerde Ermenistanda bir sira mesul teserrufat vezifelerinde calismis sonra ise burada yaradilan Develi sement zavodu tikintisinin rehberi teyin olundu 1930 cu ilin fevral ayinda dusmenleri onu qetle yetirib F Kerimzadenin Qarli asirim romani ve onun sujeti esasinda cekilen Axirinci asirim bedii filmi Sadlinskinin heyat ve fealiyyetinden behs edir Sadlinskiler neslinin davamcisi Tibb Universitetinin professoru Vaqif Sadlinski Abasqulu atamin emisidir Ermeniler Qerbi Azerbaycanda yasayan soydaslarimiza qarsi qirginlara baslayanda Abasqulu beyin basciligi ile Vedibasarda boyuk silahli deste yaradildi O camaati basina yigib ermenilere qarsi mubarizeye basladi Abbasqulunun etrafinda atam Bilas Sadlinski Nesrulla bey Sadlinski Xelil bey Mehdi bey Mirze Tehmasib var idi Onlar il yarim erzinde torpaqlarimizi ermenilerden qoruyublar Bilas Sadlinskinin xatireleri Hemin dovrde bas vermis hadiseler Vaqif Sadlinskinin atasi Bilas Sadlinskinin xatirelerinde genis yer alir 1918 1920 ci iller Vedi rayonunda veziyyet agirlasdi Her hefte Vediye dasnaklarin silahli basqini olurdu Abbasqulu bey Sadlinskinin silahli mubarize destesinin musayieti altinda minlerle azerbaycanli ailesi dasnaklarin qirginlarindan xilas olub Irana muhaciret etmisdi Bizim ailemiz de Iranin Erebler ve Caypara mahallarinda bir muddet qaldiqdan sonra Xoy seherine gedib cixdi Az sonra atam vefat etdi Dozulmez gunler yasayan ailenin oglu Bilas 15 16 yaslarinda Abbasqulu bey Sadlinskinin silahli destesine qosularaq dasnaklara qarsi doyuslerde istirak edir qapi qapi dusub azerbaycanli usaqlarini tehsile mektebe celb edirdi Sadlinskiler Azerbaycanda maariflendirme isinin aparilmasinda da muhum xidmetler gosteribler 1941 45 ci il muharibesi baslayanda Bilas muellim Boyuk Vedi rayonunun merkezinde yerlesen mektebde direktor isleyirdi Bilas muellim boyuk bir ziyali neslinin yetismesinde evezsiz xidmetler gosterdi O bu nesli Ermenistanda yerli sovinistlerin tezyiqleri altinda yetisdirirdi Gelecek nesle dilimizi dinimizi tariximizi menimsetdi onlari ermeni fitnesine uymaga qoymadi Butun bunlari ise heyati bahasina edirdi 1948 ci ilde ermeniler novbeti defe azerbaycanlilarin kutlevi deportasiyasina nail oldular ve taleyinde yurduna xalqina soykokune kockunluk yazilan B Sadlinski Qerbi Azerbaycandaki dede baba yurdundan Azerbaycana Semkir rayonunun Cinarli kecmis Leninkend qesebesine kocdu 1948 ci ilden burada pedaqoji fealiyyetini davam etdirdi B Sadlinski omru boyu ermeni milletcilerine qarsi mubarize aparirdi Bu meqsedle o yasadigi evde kitabxana teskil etmis burada ermeni sovinistlerinin riyakar ve hiyleger emellerini azerbaycanlilara qarsi cinayetkar meqsedlerini aciqlayan tarixi senedlerden fotolardan kitab qezet ve jurnal materiallarindan ibaret muzey sergi duzeltmisdi Sadlinskilerin diger numayendeleri Yunis ve Bilman Sadlinskiler de pedaqoji sahede fealiyyet gostererek uzun iller maariflendirme isi ile mesgul olublar Bu gun ise hemin yolu davam etdiren neslin davamcisi tibb elmleri doktoru professor Vaqif Sadlinskinin adi olkemizin elm ve tehsil iscilerine sehiyye sahesinde calisanlarin boyuk ekseriyyetine yaxsi tanisdir Onun adi olkenin taninmis ziyalilari sirasinda cekilir Soyun taninmis numayendeleriAslan sultan Sadli Qerbi Azerbaycandaki Sadli elinin bascisi Abbasqulu bey Sadlinski Azerbaycanda el qehremani Qirmizi tabor un komandiri Vaqif Sadlinski emekdar elm xadimi Tibb e d Rusiya Tibb Elmleri Akademiyasinin ve Turk Dunyasi Arasdirmalari Uluslararasi Elmler Akademiyasinin akademiki professor ATU da Insan anatomiyasi kafedrasinin mudiri Istinadlarhttp azadliq az index php option com content amp view article amp id 13039 azrbaycann nuefuzlu silzadlr nsli amp catid 357 kivMenbeMehpare Sultanova Sadlinskiler Medeniyyet 2010 28 may S 9 Elekberli Eziz Abbasquli bey Sadlinski Baki Sabah 1996 Esger Zeynalov Irevan ziyalilari Baki 1999 seh Hemcinin baxSadli eli Soylarla elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Etdiyiniz redakteleri menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin