Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əbu Cəfər Əşnas (?-17.10.844)—Abbasilər ordusunun sərkərdəsi.
| Əşnas | |
|---|---|
| Vəfat tarixi | 844 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | hərbi lider[d] |
Həyatı
Əşnas bir türk qulamıdır. O, Abbasilərin topladığı türk qulam qvardiyasında xidmət etmişdi. Tez bir zamanda sərkərdə mərtəbəsinə ucalmışdı.
Babəkin üsyanı Xəlifə Mötəsim Orta Asiyada, Altay və Tyan-Şan dağlarının ətəklərində yaşayan türklərə istinad etməyə, onlardan ordusunun özəyini yenidən qurmağa məcbur etdi.
O, hər ehtimala görə türklərə qarşı qoymaq üçün orduda bərbərlərdən (məğriblilərdən) ibarət alaylar da düzəltdi. Bunun özü isə, Mötəsimin türklərə inanmaması demək idi. Lakin, əsasən türklər fiziki cəhətdən xüsusi olaraq qüvvətli və cəld döyüşçülər yetişdirdiyindən, Mötəsim onarı kütləvi surətdə orduya topladı.
İtax, Əşnas Türki, Böyük Buğa, , Vasif və s. türk sərkərdələrini Mötəsim şücaətlərinə görə seçib götürmüşdü. Bütün bu adları çəkilən sərkərdələr böyük hərbi təcrübələrə malik idilər.
Əşnas bir çox savaşlarda özünü doğrultmuşdu.
Fəaliyyəti
Fərqanə bölgəsinin irəli gələn ailələrindən olduğu və ölkəsindən gətirilən Türk birlikləriylə Abbasi xilafətinin xidmətinə girdiyi irəli sürülən Əbu Cəfər Əşnas ət-Türkinin Bağdada hansı xəlifə zamanında gəldiyi dəqiq olaraq bilinməməkdədir. Göytürk Dövlətini quran Aşina ailəsinə mənsub olduğu və adının Aşinadan gəldiyi rəvayət edilən Əşnas ilk əsgəri fəaliyyətlərinə Xəlifə Məmun çağında (813 – 833) başlayıb. Mərvdə xəlifə elan edilən və Bağdada dönməyib ölkəni Mərvdən idarə edən Məmuna qarşı Bağdad əhalisi İbrahim b. Mehdini xəlifə elan etdikdə ölkədə qarışıqlıqlar ortaya çıxdı. Mehdi b. Ülvan əl-Haruri adındakı bir Xaricinin Büzürcəsaburda üsyan etməsi üzərinə (202/817–818) İbrahim b. Mehdi, Mütəsim-Billahı üsyanı yatırmağa məmur etdi. Mütəsimin tabeliyindəki Türk sərkərdələri arasında bulunan Əşnas bu üsyanın yatırılmasında önəmli rol oynadı. Daha sonrakı illərdə Məmun tərəfinə keçən Əşnas onun 830-cu ildə Bizansa qarşı etdiyi ilk səfərə ordu başçısı olaraq qatıldı. Müstəqil bir birliyin rəhbərliyinə gətirilərək Sundus (Nevşəhir) Qalasını fəth etdi. Qaynaqlarda bilgi bulunmamaqla yanaşı Əşnasın Xəlifə Məmunun digər səfərlərinə də qatıldığı təxmin edilməkdədir. Məmunun 833-cü ildə ölümü üzərinə Əşnasın da aralarında bulunduğu Türk sərkərdələri Mütəsim-Billahın xəlifə olmasını təmin etdilər. Səmərra şəhərinin qurulmasında bəzi Türk sərkərdələri ilə vəzifə alan Əşnasa Kərx-i Səmərra adı verilən bir bölgə təxsis edildi. Burada özü üçün bir saray, birlikləri üçün də qışlalar və sosial təsislər yapıldı. Əşnas, Mütəsim-Billahın xəlifə olmasından dərhal sonra başlayan əsgəri hərəkata qatılmayıb bu illərdə mərkəzdə qalaraq özəlliklə Səmərranın quruluşunda fəal rol aldı. Onun qatıldığı ilk böyük əsgəri səfər 838-ci ildə edilən Ammuriyə (Amorion) səfəridir. Abbasi ordularının Babək üsyanını yatırmaqla məşğul olduqları sırada Bizans İmperatoru Teofilosun İslam ölkəsinə girərək başda Zibatra olmaqla, Samsat və Malatyanı təxrib etməsinin intiqamını almaq üçün çıxılan Ammuriya səfərində öncü qolların sərkərdəsi olan Əşnas Tarsus civarında ana ordudan ayrılaraq Niydə yaxınlarınadək irəlilədi. Xəlifədən aldığı əmr üzərinə bölgəyə çıxardığı kəşfiyyat qollarından Bizans ordusunun irəliləməkdə olduğunu öyrənərək durumu xəlifəyə və Afşinə bildirdi. Toqat yaxınında Kazovada Bizans qüvvələrini məğlub edən Afşin Ankarada xəlifəyə qatıldı. Ordu yenidən düzənlənərək sol qanad qüvvələrinə Əşnas, sağ qanad qüvvələrinə Afşin başçı təyin edildi. Əşnas Ammuriyənin fəthində də önəmli rol oynadı. Ordu Səmərraya dönərkən Mütəsim-Billaha müxalif olanlar Məmunun oğlu Abbası xəlifə etmək üçün gizlicə yürütdükləri fəaliyyəti sonuclandırmağa qərar verdilər. İlk hədəf ordu və xəlifə üzərindəki Türk nüfuzunu qırmaq idi. Bu səbəblə xəlifə və onun Afşin və Əşnas kimi Türk sərkərdələrini öldürməyi planlayan müxaliflər qənimətlərin bölüşdürülməsi sırasında planlarını yerinə yetirmək istədilər. Əşnas Abbas tərəfdarlarının şübhəli hallarını təqib edərək sui-qəsd təşəbbüsünü ortaya çıxardı. Əsgəri fəaliyyətləri yanında mərkəz və əyalət təşkilatında idarə vəzifələrində də bulunan Əşnas 834-cü ildə Misir valisi oldu. Bu vəzifəsinə 840-da Suriya və əl-Cəzirə valiliyi də əlavə edilmişdir. Əşnas Misirin ilk Türk valisi olub Türk valiləri dönəmi Əhməd b. Tolunun müstəqilliyini qazanmasınadək davam etmişdir. Hicri 226-cı (841) ildə hacib və baş sərkərdə təyin edilən Əşnas eyni il Mütəsim-Billahdan izin alaraq həccə getdi. Başda Məkkə və Mədinə olmaq üzərə yol boyunca uğradığı şəhərlərin idarəsi ona verildi. Buralarda xəlifə ilə birlikdə onun adına da xütbə oxundu. Xəlifə Mütəsim baş sərkərdəlik, haciblik, Misir, Suriya və əl-Cəzirə valiliklərini şəxsində toplayan Əşnasa qiymətli bir tac geydirərək ona güvəndiyini göstərmişdir. Vasiq-Billahın xəlifə olması ilə Əşnasın əsgəri və idarə vəzifələrində bir dəyişiklik olmadı. Hətta xəlifə üzərindəki Türk sərkərdələrinin təsiri artaraq davam etdi. Buna paralel olaraq Əşnas ehtirasdan uzaq, ağıllı siyasəti sayəsində əldə etdiyi mövqeni həyatının sonunadək qorumağı bacardı. Vasiq-Billah da Əşnasa qiymətli bir tac hədiyyə etmişdir. Əşnas 17 oktyabr 844-cü ildə Səmərrada vəfat etdi.
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu, Abbasilər dövründə türklər, Bakı:Mütərcim, 2015, 408 səh.
İstinadlar
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ebu Cefer Esnas 17 10 844 Abbasiler ordusunun serkerdesi EsnasVefat tarixi 844Vefat yeri Semerra Selaheddin muhafezesi IraqFealiyyeti herbi lider d HeyatiEsnas bir turk qulamidir O Abbasilerin topladigi turk qulam qvardiyasinda xidmet etmisdi Tez bir zamanda serkerde mertebesine ucalmisdi Babekin usyani Xelife Motesim Orta Asiyada Altay ve Tyan San daglarinin eteklerinde yasayan turklere istinad etmeye onlardan ordusunun ozeyini yeniden qurmaga mecbur etdi O her ehtimala gore turklere qarsi qoymaq ucun orduda berberlerden megriblilerden ibaret alaylar da duzeltdi Bunun ozu ise Motesimin turklere inanmamasi demek idi Lakin esasen turkler fiziki cehetden xususi olaraq quvvetli ve celd doyusculer yetisdirdiyinden Motesim onari kutlevi suretde orduya topladi Itax Esnas Turki Boyuk Buga Vasif ve s turk serkerdelerini Motesim sucaetlerine gore secib goturmusdu Butun bu adlari cekilen serkerdeler boyuk herbi tecrubelere malik idiler Esnas bir cox savaslarda ozunu dogrultmusdu FealiyyetiFerqane bolgesinin ireli gelen ailelerinden oldugu ve olkesinden getirilen Turk birlikleriyle Abbasi xilafetinin xidmetine girdiyi ireli surulen Ebu Cefer Esnas et Turkinin Bagdada hansi xelife zamaninda geldiyi deqiq olaraq bilinmemekdedir Goyturk Dovletini quran Asina ailesine mensub oldugu ve adinin Asinadan geldiyi revayet edilen Esnas ilk esgeri fealiyyetlerine Xelife Memun caginda 813 833 baslayib Mervde xelife elan edilen ve Bagdada donmeyib olkeni Mervden idare eden Memuna qarsi Bagdad ehalisi Ibrahim b Mehdini xelife elan etdikde olkede qarisiqliqlar ortaya cixdi Mehdi b Ulvan el Haruri adindaki bir Xaricinin Buzurcesaburda usyan etmesi uzerine 202 817 818 Ibrahim b Mehdi Mutesim Billahi usyani yatirmaga memur etdi Mutesimin tabeliyindeki Turk serkerdeleri arasinda bulunan Esnas bu usyanin yatirilmasinda onemli rol oynadi Daha sonraki illerde Memun terefine kecen Esnas onun 830 cu ilde Bizansa qarsi etdiyi ilk sefere ordu bascisi olaraq qatildi Musteqil bir birliyin rehberliyine getirilerek Sundus Nevsehir Qalasini feth etdi Qaynaqlarda bilgi bulunmamaqla yanasi Esnasin Xelife Memunun diger seferlerine de qatildigi texmin edilmekdedir Memunun 833 cu ilde olumu uzerine Esnasin da aralarinda bulundugu Turk serkerdeleri Mutesim Billahin xelife olmasini temin etdiler Semerra seherinin qurulmasinda bezi Turk serkerdeleri ile vezife alan Esnasa Kerx i Semerra adi verilen bir bolge texsis edildi Burada ozu ucun bir saray birlikleri ucun de qislalar ve sosial tesisler yapildi Esnas Mutesim Billahin xelife olmasindan derhal sonra baslayan esgeri herekata qatilmayib bu illerde merkezde qalaraq ozellikle Semerranin qurulusunda feal rol aldi Onun qatildigi ilk boyuk esgeri sefer 838 ci ilde edilen Ammuriye Amorion seferidir Abbasi ordularinin Babek usyanini yatirmaqla mesgul olduqlari sirada Bizans Imperatoru Teofilosun Islam olkesine girerek basda Zibatra olmaqla Samsat ve Malatyani texrib etmesinin intiqamini almaq ucun cixilan Ammuriya seferinde oncu qollarin serkerdesi olan Esnas Tarsus civarinda ana ordudan ayrilaraq Niyde yaxinlarinadek ireliledi Xelifeden aldigi emr uzerine bolgeye cixardigi kesfiyyat qollarindan Bizans ordusunun irelilemekde oldugunu oyrenerek durumu xelifeye ve Afsine bildirdi Toqat yaxininda Kazovada Bizans quvvelerini meglub eden Afsin Ankarada xelifeye qatildi Ordu yeniden duzenlenerek sol qanad quvvelerine Esnas sag qanad quvvelerine Afsin basci teyin edildi Esnas Ammuriyenin fethinde de onemli rol oynadi Ordu Semerraya donerken Mutesim Billaha muxalif olanlar Memunun oglu Abbasi xelife etmek ucun gizlice yurutdukleri fealiyyeti sonuclandirmaga qerar verdiler Ilk hedef ordu ve xelife uzerindeki Turk nufuzunu qirmaq idi Bu sebeble xelife ve onun Afsin ve Esnas kimi Turk serkerdelerini oldurmeyi planlayan muxalifler qenimetlerin bolusdurulmesi sirasinda planlarini yerine yetirmek istediler Esnas Abbas terefdarlarinin subheli hallarini teqib ederek sui qesd tesebbusunu ortaya cixardi Esgeri fealiyyetleri yaninda merkez ve eyalet teskilatinda idare vezifelerinde de bulunan Esnas 834 cu ilde Misir valisi oldu Bu vezifesine 840 da Suriya ve el Cezire valiliyi de elave edilmisdir Esnas Misirin ilk Turk valisi olub Turk valileri donemi Ehmed b Tolunun musteqilliyini qazanmasinadek davam etmisdir Hicri 226 ci 841 ilde hacib ve bas serkerde teyin edilen Esnas eyni il Mutesim Billahdan izin alaraq hecce getdi Basda Mekke ve Medine olmaq uzere yol boyunca ugradigi seherlerin idaresi ona verildi Buralarda xelife ile birlikde onun adina da xutbe oxundu Xelife Mutesim bas serkerdelik haciblik Misir Suriya ve el Cezire valiliklerini sexsinde toplayan Esnasa qiymetli bir tac geydirerek ona guvendiyini gostermisdir Vasiq Billahin xelife olmasi ile Esnasin esgeri ve idare vezifelerinde bir deyisiklik olmadi Hetta xelife uzerindeki Turk serkerdelerinin tesiri artaraq davam etdi Buna paralel olaraq Esnas ehtirasdan uzaq agilli siyaseti sayesinde elde etdiyi movqeni heyatinin sonunadek qorumagi bacardi Vasiq Billah da Esnasa qiymetli bir tac hediyye etmisdir Esnas 17 oktyabr 844 cu ilde Semerrada vefat etdi MenbeEnver Cingizoglu Abbasiler dovrunde turkler Baki Mutercim 2015 408 seh IstinadlarHemcinin baxXarici kecidler