Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ərincəklilər (lat. Tardigrada) — heyvanlar aləminə aid heyvan tipi. Buğumayaqlılara çox bənzəyir. Dağlardan okean diblərinə qədər müxtəlif mühitlərdə 900-dən çox növü yaşayan mikroskopik canlıdır. Suda yaşayır, 8 ayağı olan mikroskopik, eukariot canlıdır. Su ayılarının genomu təxminən 75–800 DNT meqaəsas cütlüyündən ibarətdir.
| Ərincəklilər | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Tipüstü: Ranqsız: Tip: Ərincəklilər | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
| ||||||||||||
İlk dəfə 1773-cü ildə alman pastoru Johan August Ephraim Goeze tərəfindən kleiner Wasserbär (kiçik su ayısı) kimi təsnif edilmişdir. 1777-ci ildə italyan alim Ladzaro Spallanzani ona il tardigrado adını vermişdir, 1840-cı ildən isə latın dilində Tardigrada kimi bəhs edilir.
Bu maraqlı canlılara verilən başqa bir ad olan "Su ayısı" isə hərəkətlərinin ayı yerişini xatırlatmasından qaynaqlanır. Su ayılarının ən böyükləri 1.5 mm uzunluğa çata bilər. Yumurtadan yeni çıxmış bir su ayısı sürfəsinin ölçüsü isə 0.05 mm-dən də kiçik ola bilər.
Ərincəklilər metabolizmlərini müvəqqəti dayandırmaq və "cryptobiosis" ("kriptobioz" — bütün həyati funksiyalarını dayandırma) vəziyyətinə girə bilən bir canlıdır. İllərlə dehidrasiya (susuzlaşdırılmış) vəziyyətində sağ qalır. (Onlar əlverişsiz mühitdə bədənlərindəki süyun böyük hissəsini xaric edib büzüşürlər, əlverişli şəraitdə yenidən canlanırlar). Onların bu vəziyyətində metobolizm səviyyəsi normanın 0,01%-dən az, tərkibindəki su isə 1%-ə qədər enə bilir. Belə davamlılıq qabiliyyəti onların membranlarını qoruyan karbohidrat-treqalozanın (trehalose) yüksək səviyyəsindən asılıdır.
Xüsusiyyəti
Su ayılarının davam gətirə bildiyi ekstremal şərait:
Temperatur — Su ayıları 151 °C-də (424 K) bir neçə dəqiqə ərzində yaşaya bilər. −200 °Cdə (70 K) günlərlə və ya −272 °C-də bir neçə dəqiqə soyuqda sağ qalır.
Təzyiq – onlar çox aşağı təzyiqlərdə (vakuuma yaxın) və yüksək təzyiqlərə tab gətirirlər (1200 atmosfer təzyiqi, hətta okean dərinliklərində 6000 atmosfer təzyiqinə tab gətirirlər). Aşkar olunub ki, o, açıq kosmosun vakuum şəraitində ən azı 10 gün yaşaya bilər.
Dehidrasiya – Su ayıları susuzlaşdırılmış şəraitdə təxminən on il yaşaya bilər.
Radiasiya – Su ayıları 5000 Gy (qamma şüalar) dozaya qarşı tab gətirir (5–10 Gy insan üçün ölümcül ola bilər).
Su ayıları 2007-ci il sentyabr ayında kosmosa göndərilən Avropa Kosmos Agentliyinin FOTON-M3 adlı kosmik gəmisinə yerləşdirildi və kosmosun sərt şəraitinin təsirinə məruz qoyuldu. Kosmik gəmi qayıtdıqdan sonra tədqiq edilən nümunələrin çoxunun həddindən artıq istilik və oksigensiz mühitdən zərər çəkmədikləri, bəzi fərdlərin isə ölümcül səviyyədəki ultrabənövşəyi şüalardın təsirindən sağ qaldıqları və törəməyə davam etdikləri aydınlaşdı. Mövzu haqqında araşdırmalarını nəşr etdirən Kristianstad Universitetində Dosent olan Ingemar Jönsson faktların arasında ən maraqlı olanının bu canlıların radiasiyaya olan müqaviməti olduğunu ifadə etmişdir.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2005.
- Guidetti R., Bertolani R. Phylum Tardigrada Doyère, 1840. // Animal Biodiversity: An Outline of Higher-level Classification and Survey of Taxonomic Richness / red. Z. Zhang 2011. C. 3148, burax. 1. S. 96–97. , 978-1-86977-850-7
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Erincekliler lat Tardigrada heyvanlar alemine aid heyvan tipi Bugumayaqlilara cox benzeyir Daglardan okean diblerine qeder muxtelif muhitlerde 900 den cox novu yasayan mikroskopik canlidir Suda yasayir 8 ayagi olan mikroskopik eukariot canlidir Su ayilarinin genomu texminen 75 800 DNT meqaesas cutluyunden ibaretdir ErinceklilerElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Ranqsiz IlkagizlilarTipustu TuleyenlerRanqsiz PanarthropodaTip ErinceklilerBeynelxalq elmi adiTardigrada Spall 1777 Sekil axtarisiITIS 155166NCBI 42241EOL 3204FW 272408 57074 Ilk defe 1773 cu ilde alman pastoru Johan August Ephraim Goeze terefinden kleiner Wasserbar kicik su ayisi kimi tesnif edilmisdir 1777 ci ilde italyan alim Ladzaro Spallanzani ona il tardigrado adini vermisdir 1840 ci ilden ise latin dilinde Tardigrada kimi behs edilir Bu maraqli canlilara verilen basqa bir ad olan Su ayisi ise hereketlerinin ayi yerisini xatirlatmasindan qaynaqlanir Su ayilarinin en boyukleri 1 5 mm uzunluga cata biler Yumurtadan yeni cixmis bir su ayisi surfesinin olcusu ise 0 05 mm den de kicik ola biler Erincekliler metabolizmlerini muveqqeti dayandirmaq ve cryptobiosis kriptobioz butun heyati funksiyalarini dayandirma veziyyetine gire bilen bir canlidir Illerle dehidrasiya susuzlasdirilmis veziyyetinde sag qalir Onlar elverissiz muhitde bedenlerindeki suyun boyuk hissesini xaric edib buzusurler elverisli seraitde yeniden canlanirlar Onlarin bu veziyyetinde metobolizm seviyyesi normanin 0 01 den az terkibindeki su ise 1 e qeder ene bilir Bele davamliliq qabiliyyeti onlarin membranlarini qoruyan karbohidrat treqalozanin trehalose yuksek seviyyesinden asilidir XususiyyetiSu ayilarinin davam getire bildiyi ekstremal serait Temperatur Su ayilari 151 C de 424 K bir nece deqiqe erzinde yasaya biler 200 Cde 70 K gunlerle ve ya 272 C de bir nece deqiqe soyuqda sag qalir Tezyiq onlar cox asagi tezyiqlerde vakuuma yaxin ve yuksek tezyiqlere tab getirirler 1200 atmosfer tezyiqi hetta okean derinliklerinde 6000 atmosfer tezyiqine tab getirirler Askar olunub ki o aciq kosmosun vakuum seraitinde en azi 10 gun yasaya biler Dehidrasiya Su ayilari susuzlasdirilmis seraitde texminen on il yasaya biler Radiasiya Su ayilari 5000 Gy qamma sualar dozaya qarsi tab getirir 5 10 Gy insan ucun olumcul ola biler Su ayilari 2007 ci il sentyabr ayinda kosmosa gonderilen Avropa Kosmos Agentliyinin FOTON M3 adli kosmik gemisine yerlesdirildi ve kosmosun sert seraitinin tesirine meruz qoyuldu Kosmik gemi qayitdiqdan sonra tedqiq edilen numunelerin coxunun heddinden artiq istilik ve oksigensiz muhitden zerer cekmedikleri bezi ferdlerin ise olumcul seviyyedeki ultrabenovseyi sualardin tesirinden sag qaldiqlari ve toremeye davam etdikleri aydinlasdi Movzu haqqinda arasdirmalarini nesr etdiren Kristianstad Universitetinde Dosent olan Ingemar Jonsson faktlarin arasinda en maraqli olaninin bu canlilarin radiasiyaya olan muqavimeti oldugunu ifade etmisdir IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 2005 Guidetti R Bertolani R Phylum Tardigrada Doyere 1840 Animal Biodiversity An Outline of Higher level Classification and Survey of Taxonomic Richness red Z Zhang 2011 C 3148 burax 1 S 96 97 ISBN 978 1 86977 849 1 978 1 86977 850 7Hemcinin bax