Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Rzaquliyev Ələkbər Ələsgər oğlu (31 yanvar 1903, Bakı – 31 yanvar 1974, Bakı) — Azərbaycan boyakarı, qrafiki və əməkdar rəssamı.
| Ələkbər Rzaquliyev | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | (71 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | rəssam |
| Mükafatları |  |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Azərbaycan rəssamlıq sənətinin görkəmli nümayəndələrindən biri olan Ələkbər Rzaquliyev boyakarlıq və qrafika üslubunda işlənmiş gözəl əsərlərin müəllifidir. Görkəmli rəssamın əsərləri dünyanın müxtəlif muzeylərində saxlanır. Ələkbər Ələsgər oğlu Rzaquliyev 31 yanvar 1903-cü ildə Bakıda anadan olmuşdur.
"Uşaq yaşlarından şəkil çəkməyi çox sevərdi, bu onun ən sevimli məşğələsi idi. Əlindən daha başqa iş gəlmirdi. Moskvada Ali bədii-texniki emalatxanaları bitirmişdi. Tələbələr arasında çoxlu dostları var idi. Yaxşıları da vardı, pisləri də. Doğma Bakıya qayıdandan sonra özünü bütünlüklə rəssamlığa həsr elədi. Siyasət-filan onu bilmərrə maraqlandırmırdı. Amma deyir sən saydığını say gör fələk nə sayır. Tale ondan necə üz döndərdi, bilmədi. Bir də ayılıb gördü ki, onu birbaşa Uzaq şimala sürgün eləyiblər… Nə az, nə çox iyirmi beş illiyə! Bu nə müsibət idi görəsən?"
Çingiz Kərimovun rəssamla bağlı xatirələrindən.
O, yaradıcılığının ilkin mərhələsində inqilabdan əvvəlki Azərbaycan həyatının xarakterik mənzərələrini əks etdirən boyakarlıq əsərləri çəkmişdir. Bunlara "Azərbaycanlı qadın"(1926), "Pəhləvanlar"(1926), "Mollaxana"(1927) kimi əsərləri göstərmək olar. Təəssüf ki, rəssamın maraqlı işlərindən biri olan "Mollaxana" və digər qiymətli əsərlər itib. Yaxşı ki, rəssamın arxivində "Mollaxana"nın çap edildiyi jurnaldan kəsilmiş parça qalıb. Yaradıcılığı boyunca daha çox qrafika sahəsində fəaliyyət göstərən Rzaquliyev "Köhnə Bakı" silsiləsi (1958–72), "M.Ə.Sabir" (1963), "Bakılılar Berlində" (1968), "Çaybecərənlər" (1972), "Azərbaycan madonnası" (1973) və s. linoqravüralar yaratmışdır. Acı bir tale yaşamış, üç dəfə sürgünə göndərilmiş rəssamın həyatı əsl roman mövzusudur.
Acı sürgün xatirələri…
Birinci sürgünə doğru yol…
Ələkbər Rzaquliyevi bütün repressiya qurbanları kimi pantürkist ideyalarını yaymaqda günahlandırmışdılar. 1928-ci ildə bu ittihamla həbs olunmuşdu. O dövrün "qayda-qanunu" məlum idi. Türkiyəni sevənləri ən yaxşı halda uzaq Sibirə sürgün gözləyirdi. Ələkbər Rzaquliyev də türkçü dostu Ibrahimlə yaxınlığına görə "xalq düşməni" elan olunmuşdu. Qurama ittihamla altı il sürgünə məhkum edilən gənc Ələkbər soyuq Arxangelskə göndərildi. Birinci sürgündən sonra rəssam Bakıya qayıdıb evlənmişdi. Bir müddət sonra həyat yoldaşı Sona da ərinin arxasınca Arxangelskə getdi. Tezliklə onların Ədilə adlı bir qızları dünyaya gəldi.
İkinci sürgünə doğru yol…
Ilk sürgün həyatından geri döndükdən sonra Ələkbər Bakıda təsadüfən bolşeviklərin lideri Ruhulla Axundovla qarşılaşmışdı. Axundov onun bu tezliklə qayıtmasına təəccüblənib göstəriş vermişdi ki, onu yenidən sürgünə göndərsinlər. Ələkbər Rzaquliyevi həbs edib soyuq Şimala, Solovkiyə yola saldılar.
"Sürgün zamanı məni bir təsadüf nəticəsində ağqvardiyaçılarla bir zirzəmiyə salmışdılar. Səhər həbsxana rəisi gəlib siyahını oxudu. Məlum oldu ki, adları çəkilənlər güllələnməlidirlər. Amma mənim adım bu siyahıda yox idi. Həbsxana rəisi üz-gözünü turşudub mənə baxdı və xəbər aldı:
– Sən kimsən? Niyə sən hələ burdasan?
– Mən rəssamam. Siz mənim adımı çəkmədiniz.
Rəis heyrətləndi və məni vurub bərkdən qışqırdı: "Rədd ol burdan!"
Beləcə, mən gəlib düşdüm Solovkiyə. Bu elə bir yer idi ki, burdan o yana yol yox idi. Geriyə qayıtmaq hər adamın hünəri deyildi. Əvvəlcə mən yamana aclıq keçirirdim, amma tezliklə başa düşdüm ki, nəyin bahasına olur-olsun birtəhər sağ qalmalıyam. Meşədən quş yuvaları tapıb yumurtalarla qidalanmalı olurdum. Bütün bunlar bir keşiş mənə küfrlük etdiyimi deyənəcən davam etdi. Qısa sorğu-sualdan sonra o, mənə monastrda yaşamağı təklif etdi.
Amma bu, uzun sürmədi…
Tezliklə məni Tayqaya, taxta-şalban kəsməyə göndərdilər və mən burada barmağımı əzdim. Tayqada hamı ölümə məhkum idi"
Ə.Rzaquliyevin xatirələrindən
Ə.Rzaquliyev həyatının az qala yarısını düşərgələrdə keçirib. Ikinci sürgündən qayıtdıqdan sonra Ələkbər Rzaquliyev ailəsini götürüb Azərbaycanın şimal-qərb rayonlarında, öz ev-eşiyindən uzaqda yaşamalı oldu. Yazılı mənbələrdə rəssam haqqında əldə edə biləcəyimiz yeganə mənbə Ç.Kərimovun məqaləsi oldu. Məqalədə rəssamın qızı Ədilə xanımın xatırladıqlarına yer verilir:
"Hökumət onun Bakıda yaşamasını istəmirdi. Biz əvvəlcə Gəncədə, sonra da Şəkidə yaşamalı olduq. Yadımdadı, o vaxtlar Şəkidə ipək kombinatı işləyirdi. Atam onlarçün eskizlər eləyirdi. Eyni vaxtda məktəbdə də dərs deyirdi. Bir dəfə evdə atam və babamla oturmuşdum. Elə bu vaxt bizə Bəhram adlı yaraşıqlı bir kişi yaxınlaşdı. O, Gəncə teatrında rejissor işləyirdi. Bəhram atama yaxınlaşıb onun ayaqlarına yıxıldı: "O illər üçün, o sözlər üçün məni bağışla!".
Amma atam ona cavab verməyib, üzünü çevirdi. Babam bütün bunları görüb, atama dedi:
"Ələkbər, görmürsən o, səndən üzr istəyir?". Atam cavabında dedi: "Yox, mən onu ömrümdə bağışlamaram, Onun sözlərinə görə mən bütün ömrümün, demək olar, yarısını sürgünlərdə keçirmişəm".
Üçüncü sürgünə doğru yol…
Amma işgəncə bununla bitmədi. 1949-cu ildə ikinci qızı Sevil dünyaya gələndən sonra Ələkbər Rzaquliyevi yenidən həbs eləyib, bu dəfə uzaq Altay ölkəsinə sürgünə göndərdilər. O, sürgündə Berta adlı bir alman qadınıyla evləndi. Ikinci Dünya müharibəsi başlananda, Bertagilin ailəsi Saratovdan bura sürgün olunmuşdular.
Onun Bertadan iki oğlu – Oqtay və Aydın, bir də qızları Sevda dünyaya gəldi.
1956-cı ildə Ələkbər Rzaquliyev sürgündən qayıtdı. Stalin repressiyaları dövrünə son qoyuldu.
Sürgünlərdən sonrakı həyatı
60-cı illərin sonunda Berta və uşaqlarına Ələkbərlə Azərbaycanda yaşamağa icazə verdilər. Həyatın ağır zərbələrinui alan Ələkbər Rzaquliyev ömründə cəmi iki rəngli şəkil çəkib – "Azərbaycanlı qız" və "Güləşçilər"… Qalanları iki rəngdədi: ağ və qara… Lap öz həyatı kimi…
Sonralar, 60-cı illərdə, rəssam yaddaşı əsasında kompozisiya və obraz quruluşuna görə 20-ci illərin rəsmini xatırladan "Köhnə məktəb" linoqravürünü çəkib. Dieqo Rivera Moskvada olarkən, onun rəsmlərini görüb deyir: "Bu gəncə deyin ki, o düzgün yol seçib, qoy belə işləməyə davam etsin".
Qızı Ədilənin xatirələrindən:
"O daim işlə məşğul idi. Sürgün illəri onun çox vaxtını almışdı. Ona görə də itirdiklərini təzədən yerinə qoymaq istəyirdi. Ələkbər Rzaquliyev yorulmaq bilmədən özünün ağ-qara linoqravürlərini yaradırdı. Köhnə Bakı elə bil təzədən canlanırdı. Neçə illərin yaddaşı kağıza köçürdü".
Sənətkar yaradıcılığı müddətində Azərbaycanın əməkdar rəssamı (1964) adına və bir sıra nüfuzlu mükafatlara layiq görülmüşdür.
Ələkbər Rzaquliyev 31 yanvar 1974-cü ildə Bakıda vəfat etmişdir.
Yaradıcılığı
Yaradıcılığının erkən dövründə inqilabdan əvvəlki Azərbaycan məişətinin xarakterik səhnələri təsvir olunan boyakarlıq əsərləri çəkmişdir ("Azərbaycanlı qadın", 1926; "Pəhləvanlar", 1926; "Mollaxana", 1927). Rzaquliyev qrafika sahəsində daha geniş fəaliyyət göstərmiş, "Köhnə Bakı" silsiləsi (1958–72), "M. Ə. Sabir" (1963), "Bakılılar Berlində" (1968), "V.İ.Lenin və Azərbaycan rəhbərləri" (1970), "Çaybecərənlər" (1972), "Azərbaycan madonnası" (1973) və s. linoqravüralar yaratmışdır. Əsərləri (Moskva), R. Mustafayev ad. Azərbaycan Dövlət İncəsənət Muzeyi, və digər muzeylərdə saxlanılır.
Xatirəsi
2018-ci ildə rəssam haqqında "Xalq əmanəti" silsiləsindən Şirin Məlikovanın müəllifi olduğu kitab işıq üzü görmüşdür.
İstinadlar
- "RZAQULİYEV ƏLƏKBƏR ƏLƏSGƏR OĞLU". 2021-06-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-09-17.
- "Üç dəfə sürgün yollarına düşən rəssam". 2016-11-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-01-29.
- CBC. "Издана книга об основателе графического искусства Азербайджана Алекпееу Рзагулиеве" (rus). Youtube.com. 03.11.2018. İstifadə tarixi: 2018-11-03.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Rzaquliyev Elekber Elesger oglu 31 yanvar 1903 Baki 31 yanvar 1974 Baki Azerbaycan boyakari qrafiki ve emekdar ressami Elekber RzaquliyevDogum tarixi 31 yanvar 1903Dogum yeri Baki Baki quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 31 yanvar 1974 71 yasinda Vefat yeri Baki Azerbaycan SSR SSRIFealiyyeti ressamMukafatlari 1964 Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiAzerbaycan ressamliq senetinin gorkemli numayendelerinden biri olan Elekber Rzaquliyev boyakarliq ve qrafika uslubunda islenmis gozel eserlerin muellifidir Gorkemli ressamin eserleri dunyanin muxtelif muzeylerinde saxlanir Elekber Elesger oglu Rzaquliyev 31 yanvar 1903 cu ilde Bakida anadan olmusdur Usaq yaslarindan sekil cekmeyi cox severdi bu onun en sevimli mesgelesi idi Elinden daha basqa is gelmirdi Moskvada Ali bedii texniki emalatxanalari bitirmisdi Telebeler arasinda coxlu dostlari var idi Yaxsilari da vardi pisleri de Dogma Bakiya qayidandan sonra ozunu butunlukle ressamliga hesr eledi Siyaset filan onu bilmerre maraqlandirmirdi Amma deyir sen saydigini say gor felek ne sayir Tale ondan nece uz donderdi bilmedi Bir de ayilib gordu ki onu birbasa Uzaq simala surgun eleyibler Ne az ne cox iyirmi bes illiye Bu ne musibet idi goresen Cingiz Kerimovun ressamla bagli xatirelerinden O yaradiciliginin ilkin merhelesinde inqilabdan evvelki Azerbaycan heyatinin xarakterik menzerelerini eks etdiren boyakarliq eserleri cekmisdir Bunlara Azerbaycanli qadin 1926 Pehlevanlar 1926 Mollaxana 1927 kimi eserleri gostermek olar Teessuf ki ressamin maraqli islerinden biri olan Mollaxana ve diger qiymetli eserler itib Yaxsi ki ressamin arxivinde Mollaxana nin cap edildiyi jurnaldan kesilmis parca qalib Yaradiciligi boyunca daha cox qrafika sahesinde fealiyyet gosteren Rzaquliyev Kohne Baki silsilesi 1958 72 M E Sabir 1963 Bakililar Berlinde 1968 Caybecerenler 1972 Azerbaycan madonnasi 1973 ve s linoqravuralar yaratmisdir Aci bir tale yasamis uc defe surgune gonderilmis ressamin heyati esl roman movzusudur Aci surgun xatireleri Birinci surgune dogru yol Elekber Rzaquliyevi butun repressiya qurbanlari kimi panturkist ideyalarini yaymaqda gunahlandirmisdilar 1928 ci ilde bu ittihamla hebs olunmusdu O dovrun qayda qanunu melum idi Turkiyeni sevenleri en yaxsi halda uzaq Sibire surgun gozleyirdi Elekber Rzaquliyev de turkcu dostu Ibrahimle yaxinligina gore xalq dusmeni elan olunmusdu Qurama ittihamla alti il surgune mehkum edilen genc Elekber soyuq Arxangelske gonderildi Birinci surgunden sonra ressam Bakiya qayidib evlenmisdi Bir muddet sonra heyat yoldasi Sona da erinin arxasinca Arxangelske getdi Tezlikle onlarin Edile adli bir qizlari dunyaya geldi Ikinci surgune dogru yol Ilk surgun heyatindan geri dondukden sonra Elekber Bakida tesadufen bolseviklerin lideri Ruhulla Axundovla qarsilasmisdi Axundov onun bu tezlikle qayitmasina teeccublenib gosteris vermisdi ki onu yeniden surgune gondersinler Elekber Rzaquliyevi hebs edib soyuq Simala Solovkiye yola saldilar Surgun zamani meni bir tesaduf neticesinde agqvardiyacilarla bir zirzemiye salmisdilar Seher hebsxana reisi gelib siyahini oxudu Melum oldu ki adlari cekilenler gullelenmelidirler Amma menim adim bu siyahida yox idi Hebsxana reisi uz gozunu tursudub mene baxdi ve xeber aldi Sen kimsen Niye sen hele burdasan Men ressamam Siz menim adimi cekmediniz Reis heyretlendi ve meni vurub berkden qisqirdi Redd ol burdan Belece men gelib dusdum Solovkiye Bu ele bir yer idi ki burdan o yana yol yox idi Geriye qayitmaq her adamin huneri deyildi Evvelce men yamana acliq kecirirdim amma tezlikle basa dusdum ki neyin bahasina olur olsun birteher sag qalmaliyam Meseden qus yuvalari tapib yumurtalarla qidalanmali olurdum Butun bunlar bir kesis mene kufrluk etdiyimi deyenecen davam etdi Qisa sorgu sualdan sonra o mene monastrda yasamagi teklif etdi Amma bu uzun surmedi Tezlikle meni Tayqaya taxta salban kesmeye gonderdiler ve men burada barmagimi ezdim Tayqada hami olume mehkum idi E Rzaquliyevin xatirelerinden E Rzaquliyev heyatinin az qala yarisini dusergelerde kecirib Ikinci surgunden qayitdiqdan sonra Elekber Rzaquliyev ailesini goturub Azerbaycanin simal qerb rayonlarinda oz ev esiyinden uzaqda yasamali oldu Yazili menbelerde ressam haqqinda elde ede bileceyimiz yegane menbe C Kerimovun meqalesi oldu Meqalede ressamin qizi Edile xanimin xatirladiqlarina yer verilir Hokumet onun Bakida yasamasini istemirdi Biz evvelce Gencede sonra da Sekide yasamali olduq Yadimdadi o vaxtlar Sekide ipek kombinati isleyirdi Atam onlarcun eskizler eleyirdi Eyni vaxtda mektebde de ders deyirdi Bir defe evde atam ve babamla oturmusdum Ele bu vaxt bize Behram adli yarasiqli bir kisi yaxinlasdi O Gence teatrinda rejissor isleyirdi Behram atama yaxinlasib onun ayaqlarina yixildi O iller ucun o sozler ucun meni bagisla Amma atam ona cavab vermeyib uzunu cevirdi Babam butun bunlari gorub atama dedi Elekber gormursen o senden uzr isteyir Atam cavabinda dedi Yox men onu omrumde bagislamaram Onun sozlerine gore men butun omrumun demek olar yarisini surgunlerde kecirmisem Ucuncu surgune dogru yol Amma isgence bununla bitmedi 1949 cu ilde ikinci qizi Sevil dunyaya gelenden sonra Elekber Rzaquliyevi yeniden hebs eleyib bu defe uzaq Altay olkesine surgune gonderdiler O surgunde Berta adli bir alman qadiniyla evlendi Ikinci Dunya muharibesi baslananda Bertagilin ailesi Saratovdan bura surgun olunmusdular Onun Bertadan iki oglu Oqtay ve Aydin bir de qizlari Sevda dunyaya geldi 1956 ci ilde Elekber Rzaquliyev surgunden qayitdi Stalin repressiyalari dovrune son qoyuldu Surgunlerden sonraki heyati60 ci illerin sonunda Berta ve usaqlarina Elekberle Azerbaycanda yasamaga icaze verdiler Heyatin agir zerbelerinui alan Elekber Rzaquliyev omrunde cemi iki rengli sekil cekib Azerbaycanli qiz ve Gulesciler Qalanlari iki rengdedi ag ve qara Lap oz heyati kimi Sonralar 60 ci illerde ressam yaddasi esasinda kompozisiya ve obraz qurulusuna gore 20 ci illerin resmini xatirladan Kohne mekteb linoqravurunu cekib Dieqo Rivera Moskvada olarken onun resmlerini gorub deyir Bu gence deyin ki o duzgun yol secib qoy bele islemeye davam etsin Qizi Edilenin xatirelerinden O daim isle mesgul idi Surgun illeri onun cox vaxtini almisdi Ona gore de itirdiklerini tezeden yerine qoymaq isteyirdi Elekber Rzaquliyev yorulmaq bilmeden ozunun ag qara linoqravurlerini yaradirdi Kohne Baki ele bil tezeden canlanirdi Nece illerin yaddasi kagiza kocurdu Senetkar yaradiciligi muddetinde Azerbaycanin emekdar ressami 1964 adina ve bir sira nufuzlu mukafatlara layiq gorulmusdur Elekber Rzaquliyev 31 yanvar 1974 cu ilde Bakida vefat etmisdir YaradiciligiYaradiciliginin erken dovrunde inqilabdan evvelki Azerbaycan meisetinin xarakterik sehneleri tesvir olunan boyakarliq eserleri cekmisdir Azerbaycanli qadin 1926 Pehlevanlar 1926 Mollaxana 1927 Rzaquliyev qrafika sahesinde daha genis fealiyyet gostermis Kohne Baki silsilesi 1958 72 M E Sabir 1963 Bakililar Berlinde 1968 V I Lenin ve Azerbaycan rehberleri 1970 Caybecerenler 1972 Azerbaycan madonnasi 1973 ve s linoqravuralar yaratmisdir Eserleri Moskva R Mustafayev ad Azerbaycan Dovlet Incesenet Muzeyi ve diger muzeylerde saxlanilir Xatiresi2018 ci ilde ressam haqqinda Xalq emaneti silsilesinden Sirin Melikovanin muellifi oldugu kitab isiq uzu gormusdur Istinadlar RZAQULIYEV ELEKBER ELESGER OGLU 2021 06 24 tarixinde Istifade tarixi 2013 09 17 Uc defe surgun yollarina dusen ressam 2016 11 10 tarixinde Istifade tarixi 2017 01 29 CBC Izdana kniga ob osnovatele graficheskogo iskusstva Azerbajdzhana Alekpeeu Rzagulieve rus Youtube com 03 11 2018 Istifade tarixi 2018 11 03