Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əli Quşçu (: Ebu’l-Kasım Alaaddin Ali b. Muhammed el-Kuşçu) (1403, Səmərqənd, Teymurilər dövləti – 16 dekabr 1474, Konstantinopol, Osmanlı imperiyası) — görkəmli Özbək astronomu, riyaziyyatçısı və dilşünası.
| Əli Quşçu | |
|---|---|
| osman. علی قوشچی ərəb. علاء الدين علي بن محمد القوشجي | |
 | |
| Doğum adı | القوشجي، علي بن محمد، ت |
| Doğum tarixi | 1403 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 16 dekabr 1474 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| İş yerləri |
|
| Təhsili | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Əsl adı, Əli bin Məhəməddir. Türk – İslam dünyasının böyük riyaziyyat, astronomiya, mexanika, dil, bəlağət və kəlam alimi olan Əli Quşçu, XV əsrin əvvəllərində 1403-cü ildə Səmərqənddə anadan olmuşdur. Atası Muhammed (Mahmud, Məhəmməd), məşhur türk sultanı və astronomu Uluq Bəyin Şahin başçısı olduğu üçün, ailəsi "Quşçu" ləqəbi ilə məşhur oldu.
1436–1439-cı illərdə Uluq Bəy Rəsədxanasına müdir olmuşdur.
1449-cu ildə Həccə getmək istədi. Lakin elə bu vaxt Teymurilər dövlətinin hökmdarı Əbdüllətif Əli Quşçunun edam edilməsi haqqında fərman verdi. Səmərqənddən qaçan Əli Quşçunu Təbrizdə Ağqoyunlu hökmdarı Uzun Həsən böyük ehtiramla qarşçladı. Ağqoyunlul və Osmanlı arasında ziddiyyətlər kəskinləşdikdə Uzun Həsən ondan Osmanlı sultanı Fateh Mehmet ilə sülhməramlı görüşmələrində yardım istədi. Əli Quşçu, Uzun Həsənin elçiliyini etdikdən sonra Fatehin dəvəti ilə ikinci dəfə İstanbula gəldi. Osmanlı – Ağqoyunlu sərhədboyunda II Mehmedin əmri ilə böyük bir mərasimlə qarşılanan Əli Quşçu, Ayasofya mədrəsəsinə 200 axça maaşla müdərris təyin edildi.
1473-cü il mart ayında (Fateh Mədrəsəsi) təqaüd almışdır.
16 dekabr 1474-cü ildə İstanbulda vəfat etmişdir. Məzarı Eyyub Sultandadır.
Təhsili
Kiçik yaşlarından etibarən riyaziyyat və astronomiyaya maraq göstərən Əli Quşçu, dövrünün ən böyük elm adamları olan , Qıyasəddin Cəmşid () və Muinuddin Kaşidən riyaziyyat və astronomiya elmlərini öyrəndi.
Daha sonra təhsilini artırmaq üçün Uluq Bəydən icazəsiz Kirmana getdi. Burada "Hall-ü Eşkal-i Qəmər (Ay səhifələrinin açıqlanması) adlı risalə ilə "Şərhi-Təcrid" adlı əsərini yazdı. Kirmanda təhsilini tamamlayıb Səmərqəndə döndü və Uluq Bəyə Kirmanda dərc etdiyi risalələri təqdim edərək ona yardımçı olmuşdur.
Elm tarixi üçün əhəmiyyəti
Riyaziyyat üçün; Hermetik-Pitaqorasçı mistisizmi
Astronomiya və optik üçün; Aristotelçi fizika və metafizik prinsipləri aydınlaşdırmağa çalışdı. Əl-Fəthiyyə
(1473 – 1543)
Hoca Sinan Paşa, Molla Lütfi və Əli Quşçunun oğlu Mirim Çələbi (Mahmud B. Muhammed B. Muhammed B. Musa Qadızadə), Takiyüddin kimi alimlər onun dərslərində yetişmişdilər.
Osmanlı mədəniyyəti üçün əhəmiyyəti
Osmanlı İmperiyası padşahı Fatih Sultan Məhəmməd (II Mehmed) adına qurulan ilk Osmanlı universiteti olan tədris planını qələmə aldı.
Əli Quşçu nəslindən olanlar XVIII əsrin sonlarına qədər Osmanlı İmperiyasında mühüm vəzifələr gördü. və uşaqları şeyxülislam, , müdərris kimi vəzifələr tutdular.
Əli Quşçudan sonra Osmanlı dili bütün islam aləmi üçün elm dili olub. Fars və ərəb dilləri öz əhəmiyyətini itirdi.
Risalə Fi-Hey-ə: (1457-ci ildə Səmərqənddə, fars dilində yazmışdır) Osmanlı İstanbul Mühəndisxanasında (İstanbul Texniki Universiteti) XIX əsrin əvvəllərində dərs kitabı olaraq istifadə edilirdi.
Mədsrəsələrdə riyaziyyat və s. elm dərslərinin oxudulmasında önəmli rolu olmuşdur.
Əsərləri
Astronomiya əsərləri
- Şerh-i Zîc-i Uluğ Bey
- Risalə fî Halli Eşkâli Muaddili'l-Kamer li'l-Mesîr
- Risalə fî Asli'l-Hâric Yumkin fî's-Sufliyyeyn
- Şerh ale't-Tuhfeti'ş-Şâhiyye fî'l-Hey'e
- Risalə der İlm-i Hey'e
- Risalə fî Halli Eşkâli'l-Kamer.
- Riselet-ül fi'l hey'et (Farsça)
- Risalə el-Fethiyye fî ilmi’l-hey (el-Fethiyye)
Riyaziyyat əsərləri
- Risâletu'l-Muhammediyye fî'l-Hisâb
- Risalə der İlm-i Hisâb: Süleymaniye
Kəlam ve Usûl-i Fıkıh əsərləri
- Eş-Şerhu'l-Cedîd ale't-Tecrîd
- Hâşiye ale't-Telvîh
Kimya və Fizika əsərləri
- Unkud-üz-Zevahir fi Man-ül-Cevahir (Mücevherlerin Dizilmesinde Görülen Salkım)
Mexanik Alətləri Haqqında əsəri
- Tezkire fî Âlâti'r-Ruhâniyye (Kültür Bakanlığı, Ankara 2001)
Dil və Bəlağət əsərləri
- Şerhu'r-Risâleti'l-Vadiyye
- El-İfsâh
- El-Unkûdu'z-Zevâhir fî Nazmi'l-Cevâhir
- Şerhu'ş-Şâfiye
- Risalə fî Beyâni Vadi'l-Mufredât
- Fâ'ide li-Tahkîki Lâmi't-Ta'rîf
- Risâle mâ Ene Kultu
- Risalə fî'l-Hamd
- Risalə fî İlmi'l-Me'ânî
- Risalə fî Bahsi'l-Mufred
- Risalə fî'l-Fenni's-Sânî min İlmihal-Beyân
- Tefsîru'l-Bakara ve Âli İmrân
- Risalə fî'l-İstişâre
- Mahbub-ül-Hamail fi keşif-il-mesail
- Tecrid-ül-Kelam (Tecrid’ül Kelam – Sözün Tecridi)
İstinadlar
- Record #90047204 // VIAF (çd.). [Dublin, Ohio]: OCLC, 2003.
- Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.
Ədəbiyyat
- İ. Hakkı Uzunçarşılı – Büyük Osmanlı Tarihi Cilt 2 Sh. 653
- 100 böyük türk. Bakı,1991. səh.36–37.
Həmçinin bax
- – yeğeni, şagirdi və damadı
- – torunu və Osmanlı şeyxülislamı
- Uluq Bəy –
- Uluq Bəy Rəsədxanası
- -
Xarici keçidlər
- Həyatı
- Əsərlərinin siyahısı
- Həyatı
- Əsəri haqqında məlumat 2007-10-10 at the Wayback Machine
- Uluğ Bəy və Ali Kuşçu
- Həyatı və əsərləri
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Eli Quscu Ebu l Kasim Alaaddin Ali b Muhammed el Kuscu 1403 Semerqend Teymuriler dovleti 16 dekabr 1474 Konstantinopol Osmanli imperiyasi gorkemli Ozbek astronomu riyaziyyatcisi ve dilsunasi Eli Quscuosman علی قوشچی ereb علاء الدين علي بن محمد القوشجي Dogum adi القوشجي علي بن محمد تDogum tarixi 1403Dogum yeri Semerqend Teymuriler dovletiVefat tarixi 16 dekabr 1474Vefat yeri Konstantinopol Osmanli imperiyasiDefn yeri Eyyubsultan qebiristanligiIs yerleri Uluqbey resedxanasi 1449 Sahn i Seman Medresesi 1472 Aya Sofya 1474 Tehsili Uluqbey medresesi Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiAli Kuscu resedxanasina mudir olub Esl adi Eli bin Mehemeddir Turk Islam dunyasinin boyuk riyaziyyat astronomiya mexanika dil belaget ve kelam alimi olan Eli Quscu XV esrin evvellerinde 1403 cu ilde Semerqendde anadan olmusdur Atasi Muhammed Mahmud Mehemmed meshur turk sultani ve astronomu Uluq Beyin Sahin bascisi oldugu ucun ailesi Quscu leqebi ile meshur oldu 1436 1439 ci illerde Uluq Bey Resedxanasina mudir olmusdur 1449 cu ilde Hecce getmek istedi Lakin ele bu vaxt Teymuriler dovletinin hokmdari Ebdulletif Eli Quscunun edam edilmesi haqqinda ferman verdi Semerqendden qacan Eli Quscunu Tebrizde Agqoyunlu hokmdari Uzun Hesen boyuk ehtiramla qarscladi Agqoyunlul ve Osmanli arasinda ziddiyyetler keskinlesdikde Uzun Hesen ondan Osmanli sultani Fateh Mehmet ile sulhmeramli gorusmelerinde yardim istedi Eli Quscu Uzun Hesenin elciliyini etdikden sonra Fatehin deveti ile ikinci defe Istanbula geldi Osmanli Agqoyunlu serhedboyunda II Mehmedin emri ile boyuk bir merasimle qarsilanan Eli Quscu Ayasofya medresesine 200 axca maasla muderris teyin edildi 1473 cu il mart ayinda Fateh Medresesi teqaud almisdir 16 dekabr 1474 cu ilde Istanbulda vefat etmisdir Mezari Eyyub Sultandadir TehsiliKicik yaslarindan etibaren riyaziyyat ve astronomiyaya maraq gosteren Eli Quscu dovrunun en boyuk elm adamlari olan Qiyaseddin Cemsid ve Muinuddin Kasiden riyaziyyat ve astronomiya elmlerini oyrendi Daha sonra tehsilini artirmaq ucun Uluq Beyden icazesiz Kirmana getdi Burada Hall u Eskal i Qemer Ay sehifelerinin aciqlanmasi adli risale ile Serhi Tecrid adli eserini yazdi Kirmanda tehsilini tamamlayib Semerqende dondu ve Uluq Beye Kirmanda derc etdiyi risaleleri teqdim ederek ona yardimci olmusdur Elm tarixi ucun ehemiyyetiRiyaziyyat ucun Hermetik Pitaqorasci mistisizmi Astronomiya ve optik ucun Aristotelci fizika ve metafizik prinsipleri aydinlasdirmaga calisdi El Fethiyye 1473 1543 Hoca Sinan Pasa Molla Lutfi ve Eli Quscunun oglu Mirim Celebi Mahmud B Muhammed B Muhammed B Musa Qadizade Takiyuddin kimi alimler onun derslerinde yetismisdiler Osmanli medeniyyeti ucun ehemiyyetiOsmanli Imperiyasi padsahi Fatih Sultan Mehemmed II Mehmed adina qurulan ilk Osmanli universiteti olan tedris planini qeleme aldi Eli Quscu neslinden olanlar XVIII esrin sonlarina qeder Osmanli Imperiyasinda muhum vezifeler gordu ve usaqlari seyxulislam muderris kimi vezifeler tutdular Eli Quscudan sonra Osmanli dili butun islam alemi ucun elm dili olub Fars ve ereb dilleri oz ehemiyyetini itirdi Risale Fi Hey e 1457 ci ilde Semerqendde fars dilinde yazmisdir Osmanli Istanbul Muhendisxanasinda Istanbul Texniki Universiteti XIX esrin evvellerinde ders kitabi olaraq istifade edilirdi Medsreselerde riyaziyyat ve s elm derslerinin oxudulmasinda onemli rolu olmusdur EserleriEmeklerinden bir sehife asli Istanbul Suleymaniye Kitabxanasinda movcudAstronomiya eserleri Serh i Zic i Ulug Bey Risale fi Halli Eskali Muaddili l Kamer li l Mesir Risale fi Asli l Haric Yumkin fi s Sufliyyeyn Serh ale t Tuhfeti s Sahiyye fi l Hey e Risale der Ilm i Hey e Risale fi Halli Eskali l Kamer Riselet ul fi l hey et Farsca Risale el Fethiyye fi ilmi l hey el Fethiyye Riyaziyyat eserleri Risaletu l Muhammediyye fi l Hisab Risale der Ilm i Hisab SuleymaniyeKelam ve Usul i Fikih eserleri Es Serhu l Cedid ale t Tecrid Hasiye ale t TelvihKimya ve Fizika eserleri Unkud uz Zevahir fi Man ul Cevahir Mucevherlerin Dizilmesinde Gorulen Salkim Mexanik Aletleri Haqqinda eseri Tezkire fi Alati r Ruhaniyye Kultur Bakanligi Ankara 2001 Dil ve Belaget eserleri Serhu r Risaleti l Vadiyye El Ifsah El Unkudu z Zevahir fi Nazmi l Cevahir Serhu s Safiye Risale fi Beyani Vadi l Mufredat Fa ide li Tahkiki Lami t Ta rif Risale ma Ene Kultu Risale fi l Hamd Risale fi Ilmi l Me ani Risale fi Bahsi l Mufred Risale fi l Fenni s Sani min Ilmihal Beyan Tefsiru l Bakara ve Ali Imran Risale fi l Istisare Mahbub ul Hamail fi kesif il mesail Tecrid ul Kelam Tecrid ul Kelam Sozun Tecridi IstinadlarRecord 90047204 VIAF cd Dublin Ohio OCLC 2003 Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi 1994 EdebiyyatI Hakki Uzuncarsili Buyuk Osmanli Tarihi Cilt 2 Sh 653 100 boyuk turk Baki 1991 seh 36 37 Hemcinin bax yegeni sagirdi ve damadi torunu ve Osmanli seyxulislami Uluq Bey Uluq Bey Resedxanasi Xarici kecidlerHeyati Eserlerinin siyahisi Heyati Eseri haqqinda melumat 2007 10 10 at the Wayback Machine Ulug Bey ve Ali Kuscu Heyati ve eserleri