Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əfqan mücahidləri (ərəb. مجاهد mujāhid, mujahiddin) — 1979–1992-ci illərdə ƏDR və Əfqanıstanda vətəndaş müharibəsi zamanı vahid üsyançı qüvvəyə çevrilmiş islam ideologiyasına əsaslanan qeyri-nizami silahlı dəstələrin üzvləri.
| Əfqan mücahidləri | |
|---|---|
| ərəb. مجاهد | |
 | |
| Növü | Hərbi birləşmə |
| Yaranma tarixi | 1979–2001 |
| Ölkə |  Əfqanıstan |
| Müharibələr | Əfqanıstan müharibəsi (1979–1989) Əfqanıstan müharibəsi (2001–2021) Qarabağ müharibəsi Tacikistan Vətəndaş Müharibəsi Birinci Çeçenistan müharibəsi Dağıstan əməliyyatı |
| Döyüşlər |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
1979-cu ildən bəri Sovet ordusunun mövcudluğuna və Babrək Karmal və Nəcibulla hökumətlərinə qarşı silahlı mübarizə aparmaq məqsədi ilə yerli əhalidən toplanmışdır. 1990-cı illərin ortalarında müharibə bitdikdən sonra əfqan mücahidlərinin bir hissəsi Taliban, digərləri isə birləşmələrinə qoşuldu. "Mücahid" sözü — ərəb mənşəli ("Mücahid", cəm forması "Mücahiddun"), hərfi mənada "iman uğrunda döyüşçü" deməkdir, eyni zamanda cihad və ya üsyan iştirakçısının adıdır. Sovet Ordusu və əfqan hökuməti onları düşmənlər (dəri دشمان — dušman, душмон, puştu دښمان — duxman,dušman) və qiyamçılar, əfqanlar isə sovet əsgərlərini şuravi (dəri شوروی — šuravî, шӯравӣ — "sovet") adlandırmışlar.
Düşmənlər yerli əhali ilə eyni ənənəvi əfqan geyimlərini (köynəklər, qara gödəkçələr, çalma və ya pakol) geyinirdilər.
İdeologiya və strategiyaları
- Mücahidlərin məfkurəsinin əsas xətti və siyasi platformasın əsas prinsipin elan edilməsi idi: "Vətənini — Əfqanıstanı və imanını — müqəddəs İslamı kafirlərdən qorumaq hər bir əfqanın borcudur".
- Bütün mömin müsəlmanların müqəddəs İslam bayrağı altında birləşməsi: "… Allahın adı ilə hər bir mömin müsəlmanın vəzifəsi müqəddəs müharibə — Cihaddır, bunun üçün kafirlər öldürülməlidir, yalnız bu zaman o cənnət qapılarına girə bilər".
- Mücahidlərin ruhani və siyasi liderləri silahlı dəstələrin sıralarında və yerli əhali arasında siyasi təbliğat və təşviqat işlərinə xüsusi diqqət yetirirdilər. Mücahidlərin siyasi partiyaları və xarici sponsorları bu məqsədlərə xeyli vəsait xərcləmişlər.
- Mücahidlər yerli əhalinin dəstəyi uğrunda təbliğat mübarizəsində qeyd-şərtsiz qələbə qazandı.
- Mücahidlər təcili döyüş tapşırıqlarının həllinin bir hissəsi olaraq müxtəlif ölçülü qrupların bir hissəsi kimi çıxış etdilər: kiçik mobil hissələr, əhəmiyyətli qruplar və böyük birləşmələr.
- Hər il mücahidl'rin silahlı birləşmələrinin üzvlərinin sayı, 1979-cu ilin sonundan — OKSVA-nın (Ограниченный контингент советских войск в Афганистане) tətbiqi anından başlayaraq eksponent olaraq artdı. 1989-cu ildə OKSVA-nın geri çəkildiyi dövrdə onların 250 min nəfəri keçdi.
- 1979–1989-cu illər müharibəsi boyu hökumət dairələrində, ordu komandanlığı sıralarında, Dövlət Təhlükəsizliyi Nazirliyi, ƏDR Daxili İşlər Nazirliyi və yerli əhali arasında mücahidlər yaxşı inkişaf etmiş və yaxşı qurulmuş bir kəşfiyyat şəbəkəsinə sahib idi.
- Mücahid dəstələri coğrafi, partiya, milli, konfessional, qəbilə xüsusiyyətləri əsasında yaradıldı, hərəkətləri yerli sahə komandirlərinin və yerli rəhbərlərin səlahiyyətli komandanlığı tərəfindən əlaqələndirildi və nəzarət edildi, bu da əlaqələndirilmiş və səmərəli şəkildə hərəkət etməyə imkan verdi.
- Mücahidlərin OKSVA, dövlət hakimiyyəti və ƏDR silahlı qüvvələrinə qarşı silahlı mübarizəsində məqsəd Sovet qoşunlarının geri çəkilməsi və Əfqanıstanda sovet tərəfdarı hökumətin devrilməsi olmuşdur.
Taktika
Döyüş taktikası həyata keçirən mücahidlərin döyüş nəzarətinin əsas prinsipləri bunlar idi:
- nizami qoşunların üstün qüvvələri ilə birbaşa qarşıdurmaların qarşısını almaq;
- döyüş mövqelərinin müharibəyə çevirilməməsi,
- uzun müddət işğal olunmuş ərazilərin birləşdirilməsindən və saxlanılmasından imtina;
- basmaçılar taktikasının geniş tətbiqi ilə qəfil hücumlar/
Silahlı qarşıdurma şərti olaraq üç mərhələyə ayrıldı:
- Hərəkətsizliyin bir forması olan mütəşəkkil müqavimət, müəyyən nöqtələrin və ərazilərin tutulması, əhali arasında geniş təbliğat kampaniyalarının keçirilməsi və onları öz tərəflərinə çəkmək.
- Təxribat və terror hücumları, qarnizon və hökumət qoşunlarının postlarına basqınlar, sütunlara hücumlar səbəbindən hərbi əməliyyatların artması. Əsas məqsəd silah, döyüş sursatı və müxtəlif maddi-texniki vasitələrin ələ keçirilməsidir.
- Düşmənin tam və geniş şəkildə məhv edilməsi.
Silahları
- BUR vintovkaları (Li-Metford və Lee-Anfield (Lee-Metford. Mk. I, II, Lee-Enfield Mk I, I *)) — 1890–1905-ci illərdə İngiltərədə istehsal olunan 30 atışlı .303 düym (7.71x56 mm) çaplı tüfənglər;
- Çin, Misir, SSRİ-də istehsal olunan 7,62 mm-lik Kalaşnikov avtomatı
- ABŞ avtomatik vintovkaları M-16A1;
- Almaniya, İsrail, İngiltərə, İsveçdə istehsal olunan avtomatlar
- Çində istehsal olunan 12,7 mm çaplı DShK ağır pulemyotlar;
- SSRİ, Çin, Folsknet — İsveçrə, Lants-2 — Almaniya, M72 LAW — ABŞ, Sarpak — Fransa, Piket — İsrail istehsalı olan RPG-2, RPG-7 tank əleyhinə əl qumbaraatanları;
- Çin, Pakistan və ABŞ-də istehsal olunan 75 mm və 82 mm kalibrli silahlar;
- minomyotlar — 60 və 82 mm;
- Çin, SSRİ, Çexoslovakiyada istehsal olunan ZGU, ZU-25–2, ZU-23–4 zenit qurğuları;
- Kiçik kalibrli zenit silahları "Erlikon";
- Portativ hava hücumundan müdafiə sistemləri MANPADS "Strela-2" — SSRİ, Çin, Misir, "Jewelin", "Bloipipe" — İngiltərə, "Stinger", "Redeye" — ABŞ;
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Советский репортёр в гостях у душманов
- http://www.vrazvedka.ru/main/learning/last-confl/afgan-02.shtml
- https://centrasia.org/newsA.php?st=1031891400
- http://www.e-reading.org.ua/bookreader.php/13683/Gareev_-_Moya_poslednyaya_voiina_%28Afganistan_bez_sovetskih_voiisk%29.html
- http://www.bvahan.com/ArmenianWay/AW/igor_muradian/Problems_of_security_in_the_USA/5.html 2016-03-04 at the Wayback Machine
- http://www.afgan.ru/43/text/zapisi3.html
İstinadlar
- "Турция и карабахский конфликт". 2020-08-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-11-05.
- Толковый словарь Беслова
- "Глава IV Как воюют моджахеды / Трагедия и доблесть Афгана". 2015-09-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-11-05.
- "МОДЖАХЕДЫ — Культура веры. Путеводитель сомневающихся". 2016-03-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-11-05.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Efqan mucahidleri ereb مجاهد mujahid mujahiddin 1979 1992 ci illerde EDR ve Efqanistanda vetendas muharibesi zamani vahid usyanci quvveye cevrilmis islam ideologiyasina esaslanan qeyri nizami silahli destelerin uzvleri Efqan mucahidleriereb مجاهد Novu Herbi birlesmeYaranma tarixi 1979 2001Olke EfqanistanMuharibeler Efqanistan muharibesi 1979 1989 Efqanistan muharibesi 2001 2021 Qarabag muharibesi Tacikistan Vetendas Muharibesi Birinci Cecenistan muharibesi Dagistan emeliyyatiDoyusler SSRI Efqanistan muharibesi Efqanistanda vetendas muharibesi d Efqanistan muharibesi Birinci Qarabag muharibesi Tacikistan Vetendas Muharibesi Birinci Cecenistan muharibesi Dagistan emeliyyati Vikianbarda elaqeli mediafayllar 1979 cu ilden beri Sovet ordusunun movcudluguna ve Babrek Karmal ve Necibulla hokumetlerine qarsi silahli mubarize aparmaq meqsedi ile yerli ehaliden toplanmisdir 1990 ci illerin ortalarinda muharibe bitdikden sonra efqan mucahidlerinin bir hissesi Taliban digerleri ise birlesmelerine qosuldu Mucahid sozu ereb menseli Mucahid cem formasi Mucahiddun herfi menada iman ugrunda doyuscu demekdir eyni zamanda cihad ve ya usyan istirakcisinin adidir Sovet Ordusu ve efqan hokumeti onlari dusmenler deri دشمان dusman dushmon pustu دښمان duxman dusman ve qiyamcilar efqanlar ise sovet esgerlerini suravi deri شوروی suravi shӯravӣ sovet adlandirmislar Dusmenler yerli ehali ile eyni enenevi efqan geyimlerini koynekler qara godekceler calma ve ya pakol geyinirdiler Ideologiya ve strategiyalariMucahidlerin mefkuresinin esas xetti ve siyasi platformasin esas prinsipin elan edilmesi idi Vetenini Efqanistani ve imanini muqeddes Islami kafirlerden qorumaq her bir efqanin borcudur Butun momin muselmanlarin muqeddes Islam bayragi altinda birlesmesi Allahin adi ile her bir momin muselmanin vezifesi muqeddes muharibe Cihaddir bunun ucun kafirler oldurulmelidir yalniz bu zaman o cennet qapilarina gire biler Mucahidlerin ruhani ve siyasi liderleri silahli destelerin siralarinda ve yerli ehali arasinda siyasi tebligat ve tesviqat islerine xususi diqqet yetirirdiler Mucahidlerin siyasi partiyalari ve xarici sponsorlari bu meqsedlere xeyli vesait xerclemisler Mucahidler yerli ehalinin desteyi ugrunda tebligat mubarizesinde qeyd sertsiz qelebe qazandi Mucahidler tecili doyus tapsiriqlarinin hellinin bir hissesi olaraq muxtelif olculu qruplarin bir hissesi kimi cixis etdiler kicik mobil hisseler ehemiyyetli qruplar ve boyuk birlesmeler Her il mucahidl rin silahli birlesmelerinin uzvlerinin sayi 1979 cu ilin sonundan OKSVA nin Ogranichennyj kontingent sovetskih vojsk v Afganistane tetbiqi anindan baslayaraq eksponent olaraq artdi 1989 cu ilde OKSVA nin geri cekildiyi dovrde onlarin 250 min neferi kecdi 1979 1989 cu iller muharibesi boyu hokumet dairelerinde ordu komandanligi siralarinda Dovlet Tehlukesizliyi Nazirliyi EDR Daxili Isler Nazirliyi ve yerli ehali arasinda mucahidler yaxsi inkisaf etmis ve yaxsi qurulmus bir kesfiyyat sebekesine sahib idi Mucahid desteleri cografi partiya milli konfessional qebile xususiyyetleri esasinda yaradildi hereketleri yerli sahe komandirlerinin ve yerli rehberlerin selahiyyetli komandanligi terefinden elaqelendirildi ve nezaret edildi bu da elaqelendirilmis ve semereli sekilde hereket etmeye imkan verdi Mucahidlerin OKSVA dovlet hakimiyyeti ve EDR silahli quvvelerine qarsi silahli mubarizesinde meqsed Sovet qosunlarinin geri cekilmesi ve Efqanistanda sovet terefdari hokumetin devrilmesi olmusdur TaktikaMucahidler efqan pakistan serheddinde 1985 ci il Doyus taktikasi heyata keciren mucahidlerin doyus nezaretinin esas prinsipleri bunlar idi nizami qosunlarin ustun quvveleri ile birbasa qarsidurmalarin qarsisini almaq doyus movqelerinin muharibeye cevirilmemesi uzun muddet isgal olunmus erazilerin birlesdirilmesinden ve saxlanilmasindan imtina basmacilar taktikasinin genis tetbiqi ile qefil hucumlar Silahli qarsidurma serti olaraq uc merheleye ayrildi Hereketsizliyin bir formasi olan mutesekkil muqavimet mueyyen noqtelerin ve erazilerin tutulmasi ehali arasinda genis tebligat kampaniyalarinin kecirilmesi ve onlari oz tereflerine cekmek Texribat ve terror hucumlari qarnizon ve hokumet qosunlarinin postlarina basqinlar sutunlara hucumlar sebebinden herbi emeliyyatlarin artmasi Esas meqsed silah doyus sursati ve muxtelif maddi texniki vasitelerin ele kecirilmesidir Dusmenin tam ve genis sekilde mehv edilmesi SilahlariDSK AKM ve RPG 7 ile silahlanmis mucahidler 1987 ci ilBUR vintovkalari Li Metford ve Lee Anfield Lee Metford Mk I II Lee Enfield Mk I I 1890 1905 ci illerde Ingilterede istehsal olunan 30 atisli 303 duym 7 71x56 mm capli tufengler Cin Misir SSRI de istehsal olunan 7 62 mm lik Kalasnikov avtomati ABS avtomatik vintovkalari M 16A1 Almaniya Israil Ingiltere Isvecde istehsal olunan avtomatlar Cinde istehsal olunan 12 7 mm capli DShK agir pulemyotlar SSRI Cin Folsknet Isvecre Lants 2 Almaniya M72 LAW ABS Sarpak Fransa Piket Israil istehsali olan RPG 2 RPG 7 tank eleyhine el qumbaraatanlari Cin Pakistan ve ABS de istehsal olunan 75 mm ve 82 mm kalibrli silahlar minomyotlar 60 ve 82 mm Hava hucumundan mudafie Cin SSRI Cexoslovakiyada istehsal olunan ZGU ZU 25 2 ZU 23 4 zenit qurgulari Kicik kalibrli zenit silahlari Erlikon Portativ hava hucumundan mudafie sistemleri MANPADS Strela 2 SSRI Cin Misir Jewelin Bloipipe Ingiltere Stinger Redeye ABS Hemcinin baxMucahidXarici kecidlerSovetskij reportyor v gostyah u dushmanov http www vrazvedka ru main learning last confl afgan 02 shtml https centrasia org newsA php st 1031891400 http www e reading org ua bookreader php 13683 Gareev Moya poslednyaya voiina 28Afganistan bez sovetskih voiisk 29 html http www bvahan com ArmenianWay AW igor muradian Problems of security in the USA 5 html 2016 03 04 at the Wayback Machine http www afgan ru 43 text zapisi3 htmlIstinadlar Turciya i karabahskij konflikt 2020 08 07 tarixinde Istifade tarixi 2019 11 05 Tolkovyj slovar Beslova Glava IV Kak voyuyut modzhahedy Tragediya i doblest Afgana 2015 09 24 tarixinde Istifade tarixi 2019 11 05 MODZhAHEDY Kultura very Putevoditel somnevayushihsya 2016 03 04 tarixinde Istifade tarixi 2019 11 05