Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əbdül Səməd bəy hamamı — Şuşada tikilən və Şuşanın yuxarı məhəllələrindən biri olan Hamam qabağı məhəlləsində yerləşən ilk hamam tikililərindən biri. İlk hamam olaraq XVIII əsrin 50-ci illərində qala şəhər kimi formalaşmağa başlayanda Pənahəli xanın qardaşı oğlu Əbdüsəməd bəy Behbudəli bəy oğlu Cavanşir tikdirib və həmin hamam sahibinin adı ilə də tanınıb. Hamamın qapısının üstündə Şuşa şəhərinin salınma, hamamın tikilmə tarixi, sahibinin adı həkk olunmuşdu. Binanın izləri təxminən XIX əsrin axırlarınadək yaşayırdı.
| Əbdül Səməd bəy hamamı | |
|---|---|
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər |  Şuşa |
| Yerləşir | Hamam qabağı məhəlləsi |
| Aidiyyatı | Qarabağ xanlığı |
| Sifarişçi | İbrahimxəlil xanın əmisi oğlu Əbdül Səməd bəy Behbudəli bəy oğlu Cavanşir |
| Tikilmə tarixi | 1750 |
| Vəziyyəti | fəaliyyət göstərmir |
Ümumi məlumat
Müsəlman adət-ənənələrinə görə, şəhərin hər məhəlləsində hamamı olmalı idi. Ona görə də Köhnə Şuşada nə az, nə çox, on yeddi hamam olmalı idi. Su adi quyulardan götürülürdü və çox duzlu idi. Şuşa hamamlarında kişilər və qadınlar üçün ayrı-ayrılıqda çimmək günləri olub. Hamamların əksəriyyəti insanların hamamdan sonra dincəlib çay içə biləcəyi geniş taxçalı hamam otağından və soyunub-geyinmə otaqlarından ibarət idi. Hamam qadınların həyatında xüsusi rol oynamışdır. Şəriət qanunlarına görə, ər arvadına icazə verməsə, özlərini göstərə və başqalarına baxa, yeni paltar və ləl-cəvahiratlarını nümayiş etdirə bilərdilər. İnsanlar hamamda oğullarına gəlin seçərdilər. Çox vaxt hamamlardan qız təqdim etmək və toy dəstəmazı mərasimini təşkil etmək üçün istifadə olunurdu. Mərasimlər musiqi ilə müşayiət olunurdu; qohumlar, dostlar oxuyur, rəqs edir, şirniyyat yeyirdilər. Bəzən hamamlar bağlanır və insanlar orada zorxana adlı idman yarışları təşkil edirdilər. Həm kişilərin, həm də qadınların tamamilə soyunaraq çimməsi ədəbsiz hesab olunurdu. İnsanlar bədənin aşağı hissəsinə fitə adlı xüsusi dəsmal bağlayırdılar. Onları özləri ilə gətirirdilər və yaxudda hamamda onlara verirdilər. Hamamların daxili və xarici hissələri demək olar ki, döyüş və ov səhnələri, pəhləvanların döyüş səhnələri, Azərbaycan və fars ədəbiyyatının Nizami, Firdousi və digər klassik yazıçılarının əsərlərindən olan illüstrasiyalarla bəzədilirdi.
Tarixi
Şuşada ilk hamamı Qarabağ xanı İbrahimxəlil xanın əmisi oğlu Əbdül Səməd bəy inşa etdirmişdir. Şuşanın qədim sakinlərinin məlumatına görə bu hamam Şuşa şəhərinin tarixi ilə (1750-ci il) bağlıdır. Əbdül Səməd İbrahimxəlil xan tərəfindən Ağa Məhəmməd şah Qacarın sarayına girov verilmişdir. O, sarayda olan haqsızlıqlara dözməyərək oradan qaçarkən yolda öldürülmüşdür. İbrahimxəlil xanın əmisi Behbudəli bəyin oğlu Əbdül səməd bəy Qarabağ xanlığının tarixində özünəməxsus xidmət göstərmişdir. Əbdül Səməd bəy hamamı sahibinin adı ilə də tanınıb. Hamamın qapısının üstündə Şuşa şəhərinin salınma, hamamın tikilmə tarixi, sahibinin adı həkk olunmuşdu. Binanın izləri təxminən XIX əsrin axırlarınadək yaşayırdı. Hamamın yerləşdiyi məhəllənin sonralar onun şərəfinə Hamam qəbağı məhəlləsi adlandırılması ilə onun qədimliyini və populyarlığını qiymətləndirmək olar.
Qırx açar camı (Çilcam)
Yuyunduqdan və tamamən təmizləndikdən nail olduqdan sonra ritual dəstəmaz prosesinə keçilir. Bunun üçün qırx acar adlanan ritual qablara doldurulmuş təmiz su ilə yuyunmaq lazım idi. Buna görə də ona çilcam (perfuziya qabı) da deyirlər. Bundan sonra heç kim insana tam quruyana qədər toxuna bilməz.
Hamam sandığı
Hamama gətirilən əşyaların daşınması və saxlanması üçün hamam sandığından (mis qablar) istifadə olunurdu. Qabın qapağı və alt hissəsi ayrıla bilir, hamam camı kimi də istifadə oluna bilirdi. Qadınlar özləri ilə hamama müxtəlif buxurlar və kosmetik maddələr — xına, basma, sırma, yumşaldıcı yağ və s. gətirirdilər. Hamam ziyarətindən bir gün əvvəl xına və basmadan istifadə olunur, hamamda isə yuyurdular. Yağlar və buxurlar hamamdan dərhal sonra bədənə sürtülürdü. Hamamlarda gəlinlər əl və ayaqlarına xına vururdular. Xınadan bayramlarda da istifadə edirdilər. Bir çox qadınlar hamama gələndə müxtəlif zinət əşyaları taxırdılar. Burada bir növ qeyri-rəsmi gözəllik və yaxşı yaşayışın yarışması var idi. Çimərkən hamam sandığının içinə zinət əşyaları qoyulur, kilidlənir və hamam nəzarətçilərinə verilir.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- "Şuşada ilk hamam". www.youtube.com. İstifadə tarixi: 17 iyun 2022.
- "Şuşanın hamamları". 525.az. İstifadə tarixi: 17 iyun 2022.
İstinadlar
- [Şuşanın hamamları "azertag.az"] (#bad_url). https://azertag.az/xeber/Susanin_hamamlari-1713995. İstifadə tarixi: 17 iyun 2022.
- Chingiz Qajar. Old Shusha. Baku: Şərq-Qərb. 2014. səh. 11. ISBN .
- Yunis Hüseynov. Şuşa Salnaməsi. Bakı: "AFPoliqraf". 2015. səh. 208.
- "Şuşanın hamamları" (az.). 525-ci qəzet. 19.02.2021. 06.01.2022 tarixində . İstifadə tarixi: 06.01.2022.
- "Şuşanın hamamları". www.anl.az http://www.anl.az/down/meqale/herbi_and/2021/mart/737122.htm. (#cite_web_url); (#accessdate_missing_url)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ebdul Semed bey hamami Susada tikilen ve Susanin yuxari mehellelerinden biri olan Hamam qabagi mehellesinde yerlesen ilk hamam tikililerinden biri Ilk hamam olaraq XVIII esrin 50 ci illerinde qala seher kimi formalasmaga baslayanda Penaheli xanin qardasi oglu Ebdusemed bey Behbudeli bey oglu Cavansir tikdirib ve hemin hamam sahibinin adi ile de taninib Hamamin qapisinin ustunde Susa seherinin salinma hamamin tikilme tarixi sahibinin adi hekk olunmusdu Binanin izleri texminen XIX esrin axirlarinadek yasayirdi Ebdul Semed bey hamamiOlke AzerbaycanSeher SusaYerlesir Hamam qabagi mehellesiAidiyyati Qarabag xanligiSifarisci Ibrahimxelil xanin emisi oglu Ebdul Semed bey Behbudeli bey oglu CavansirTikilme tarixi 1750Veziyyeti fealiyyet gostermirUmumi melumatMuselman adet enenelerine gore seherin her mehellesinde hamami olmali idi Ona gore de Kohne Susada ne az ne cox on yeddi hamam olmali idi Su adi quyulardan goturulurdu ve cox duzlu idi Susa hamamlarinda kisiler ve qadinlar ucun ayri ayriliqda cimmek gunleri olub Hamamlarin ekseriyyeti insanlarin hamamdan sonra dincelib cay ice bileceyi genis taxcali hamam otagindan ve soyunub geyinme otaqlarindan ibaret idi Hamam qadinlarin heyatinda xususi rol oynamisdir Seriet qanunlarina gore er arvadina icaze vermese ozlerini gostere ve basqalarina baxa yeni paltar ve lel cevahiratlarini numayis etdire bilerdiler Insanlar hamamda ogullarina gelin secerdiler Cox vaxt hamamlardan qiz teqdim etmek ve toy destemazi merasimini teskil etmek ucun istifade olunurdu Merasimler musiqi ile musayiet olunurdu qohumlar dostlar oxuyur reqs edir sirniyyat yeyirdiler Bezen hamamlar baglanir ve insanlar orada zorxana adli idman yarislari teskil edirdiler Hem kisilerin hem de qadinlarin tamamile soyunaraq cimmesi edebsiz hesab olunurdu Insanlar bedenin asagi hissesine fite adli xususi desmal baglayirdilar Onlari ozleri ile getirirdiler ve yaxudda hamamda onlara verirdiler Hamamlarin daxili ve xarici hisseleri demek olar ki doyus ve ov sehneleri pehlevanlarin doyus sehneleri Azerbaycan ve fars edebiyyatinin Nizami Firdousi ve diger klassik yazicilarinin eserlerinden olan illustrasiyalarla bezedilirdi TarixiSusada ilk hamami Qarabag xani Ibrahimxelil xanin emisi oglu Ebdul Semed bey insa etdirmisdir Susanin qedim sakinlerinin melumatina gore bu hamam Susa seherinin tarixi ile 1750 ci il baglidir Ebdul Semed Ibrahimxelil xan terefinden Aga Mehemmed sah Qacarin sarayina girov verilmisdir O sarayda olan haqsizliqlara dozmeyerek oradan qacarken yolda oldurulmusdur Ibrahimxelil xanin emisi Behbudeli beyin oglu Ebdul semed bey Qarabag xanliginin tarixinde ozunemexsus xidmet gostermisdir Ebdul Semed bey hamami sahibinin adi ile de taninib Hamamin qapisinin ustunde Susa seherinin salinma hamamin tikilme tarixi sahibinin adi hekk olunmusdu Binanin izleri texminen XIX esrin axirlarinadek yasayirdi Hamamin yerlesdiyi mehellenin sonralar onun serefine Hamam qebagi mehellesi adlandirilmasi ile onun qedimliyini ve populyarligini qiymetlendirmek olar Qirx acar cami Cilcam Yuyunduqdan ve tamamen temizlendikden nail olduqdan sonra ritual destemaz prosesine kecilir Bunun ucun qirx acar adlanan ritual qablara doldurulmus temiz su ile yuyunmaq lazim idi Buna gore de ona cilcam perfuziya qabi da deyirler Bundan sonra hec kim insana tam quruyana qeder toxuna bilmez Hamam sandigi Hamama getirilen esyalarin dasinmasi ve saxlanmasi ucun hamam sandigindan mis qablar istifade olunurdu Qabin qapagi ve alt hissesi ayrila bilir hamam cami kimi de istifade oluna bilirdi Qadinlar ozleri ile hamama muxtelif buxurlar ve kosmetik maddeler xina basma sirma yumsaldici yag ve s getirirdiler Hamam ziyaretinden bir gun evvel xina ve basmadan istifade olunur hamamda ise yuyurdular Yaglar ve buxurlar hamamdan derhal sonra bedene surtulurdu Hamamlarda gelinler el ve ayaqlarina xina vururdular Xinadan bayramlarda da istifade edirdiler Bir cox qadinlar hamama gelende muxtelif zinet esyalari taxirdilar Burada bir nov qeyri resmi gozellik ve yaxsi yasayisin yarismasi var idi Cimerken hamam sandiginin icine zinet esyalari qoyulur kilidlenir ve hamam nezaretcilerine verilir Hemcinin baxSirin su hamamiXarici kecidler Susada ilk hamam www youtube com Istifade tarixi 17 iyun 2022 Susanin hamamlari 525 az Istifade tarixi 17 iyun 2022 Istinadlar Susanin hamamlari azertag az bad url https azertag az xeber Susanin hamamlari 1713995 Istifade tarixi 17 iyun 2022 Chingiz Qajar Old Shusha Baku Serq Qerb 2014 seh 11 ISBN 978 9952 448 82 5 Yunis Huseynov Susa Salnamesi Baki AFPoliqraf 2015 seh 208 Susanin hamamlari az 525 ci qezet 19 02 2021 06 01 2022 tarixinde Istifade tarixi 06 01 2022 Susanin hamamlari www anl az http www anl az down meqale herbi and 2021 mart 737122 htm cite web url accessdate missing url