Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şüşə — Na2CO3 + SiO2 = Na2SiO3 + CO2CaCO3 + SiO2 = CaSiO3
Öz keyfiyyət göstəricilərinə görə insan həyatında böyük rol oynayan süni material. Fiziki kimyəvi xüsusiyyətlərinə görə qeyri-üzvi maddə, bərk cisim, strukturuna görə anorf, izotrop; bütün şüşə növləri ilkin materialın əridilməsi nəticəsində kristallaşma müddətində ən yumşaq vəziyyətdən şüşə vəziyyətinədək gəlib çatırlar. Şüşənin ərimə temperturu 300-dən 2500 °C-dək olaraq şüşə əmələgətirən (oksidlərin, , fosfatların və s.) miqdarından asılıdır. Şüşə materialları strukturlarına görə möhkəm olmurlar və zərbəyə davamsızdırlar.
Adın yaranması
Materialın adı müxtəlif dillərdə eyni cür səslənir. Roman dillərində olan adlar (it. vetro, fr. verre, isp. vidrio, port. vidro) (lat. vitrum ) latın dilindəki adı təkraralayır. Ancaq rumın dilindəki (rum. sticlă) sözü slavyan dillərindən götürülüb. Latın dilindəki vitrum k’woit - «işıqlı» (o isə ing. white) sözündən götürülüb.
German dillərindəki ing. glass, alm. Glas, holland, danimarka və isveç dilindəki glas sözü *glasan ~ glazandən götürülüb, o isə g’hel- «parıldayan».
Slavyan dillərindəki (rus. стекло, belar. шкло, ukr. скло; q.slav. стькло, bolq. стъкло, mak. стакло, serb-xorv. стакло, sloven. steklo; çex. sklo, slovak. sklo, pol. — szkło) — qot stikls («kubok», «boşqab», < *stikkon — «deşmək», ing. stick, götürülüb.
Şüşə nədir?
Nobel mükafatçısı Uoren Anderson deyib: “Bərk hal nəzəriyyəsində ən dərin və maraqlı həll olunmayan problemlərdən biri şüşənin təbiətində gizlənir”. Şüşə bəşəriyyətə min illər ərzində tanış olsa da, onun unikal və mexaniki xassələrini alimlər dərk etmirlər. Məktəb illərindən şüşənin maye olmadığını xatırlayırıq. Bu belədirmi? Alimlər maye və bərk fazalar arasındaki keçidin, şüşə fazanın təbiətini və hansı proseslərin şüşənin əsas xüsusiyyətlərinə təsir etdiyini hələ də dəqiq bilmirlər. Şüşənin formalaşması prosesini bu günkü bərk maddə fizikası alətlərinin, çoxsaylı nəzəriyyələr və ya maye nəzəriyyəsinin köməyi ilə izah etmək mümkün olmayıb. Əgər qısa izah etsək, mayeyədək əridilmiş şüşə soyudulduqda yavaş-yavaş qatılaşaraq, sonda bərkiyir. Eyni zamanda, kristal bərk maddələrin (məsələn, qrafit) formalaşmasında, atomlar bir anda özlərinə xas olan dövrü struktur əmələ gətirirlər. Molekulyar dinamikanın tətqiqatçısı Tarun Çitra müxtəlif maddələrdə molekulların formalaşmasını rəqs misalında izah edir. İdeal bərk maddə həzin rəqsə bənzəyir, orada iki cütlük digər cütlüklərlə birgə öz başlanğıc vəziyyətlərindən rəqs meydanında hərəkət edirlər. İdeal maye tanışlıq gecəsi kimidir, hamı bir-biri ilə eyni otaqda oynamağa çalışır. Bu xassə erqodiklik adlanır. Burada hamının rəqs etdiyi orta sürət eynidir. Bu analogiya ilə böyük qruplar kiçik qruplara bölünür və hər biri öz ətrafında fırlanır. Siz öz partnerunuzu ətrafınızda olanlarla dəyişə bilərsiniz və bu rəqs sonsuzadək davam edir. Şüşənin özünü necə aparmasını tarazlıqlı statistik mexanika qanunları ilə təsvir etmək hələ ki, qeyri-mümkündür. O cümlədən, şüşənin subeksponensial avtokorrelyasiya və krosskorrelyasiya funksiyası sonsuz stoxastik proseslər nəticəsində alına bilər. Hər hansı müddətədək sistem az-çox aydın və izaholunan şəkildə işləyir, lakin uzun müddətli müşahidələrdə biz görürük ki, bəzi xüsusiyyətlər nisbilik və stoxastik proseslər nəzəriyyəsi ilə daha yaxşı izah olunur.
Bəzi sənaye şüşələrinin tərkibi
| Kimyəvi tərkib | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Şüşə | SiO2 | B2О3 | Al2O3 | MgO | CaO | BaO | PbO | Na2O | K2O | Fe2O3 | SO3 |
| Pəncərə | 71,8 | — | 2 | 4,1 | 6,7 | — | — | 14,8 | — | 0,1 | 0,5 |
| Tarnolu | 71,5 | — | 3,3 | 3,2 | 5,2 | — | — | 16 | — | 0,6 | 0,2 |
| Qab-qacaq | 74 | — | 0,5 | — | 7,45 | — | — | 16 | 2 | 0,05 | — |
| Xrustal | 56,5 | — | 0,48 | — | 1 | — | 27 | 6 | 10 | 0,02 | — |
| Kimya laboratoriyası | 68,4 | 2,7 | 3,9 | — | 8,5 | — | — | 9,4 | 7,1 | — | — |
| Optik | 41,4 | — | — | — | — | — | 53,2 | — | 5,4 | — | — |
| Kvarslı | 96 | 3,5 | — | — | — | — | — | 0,5 | — | — | — |
| Elektrokolbalı | 71,9 | — | — | 3,5 | 5,5 | 2 | — | 16,1 | 1 | — | — |
| Elektrovakumlu | 66,9 | 20,3 | 3,5 | — | — | — | — | 3,9 | 5,4 | — | — |
| Tibbi | 73 | 4 | 4,5 | 1 | 7 | — | — | 8,5 | 2 | — | — |
| İstiliyə davamlı | 57,6 | — | 25 | 8 | 7,4 | — | — | — | 2 | — | — |
| Termodavamlı | 80,5 | 12 | 2 | — | 0,5 | — | — | 4 | 1 | — | — |
| Termometrik | 57,1 | 10,1 | 20,6 | 4,6 | 7,6 | — | — | — | — | — | — |
| Qoruyucu | 12 | — | — | — | — | — | 86 | — | 2 | — | — |
| Radiasiyaya davamlı | 48,2 | 4 | 0,65 | — | 0,15 | 29,5 | — | 1 | 7,5 | — | — |
| Şüşə lifi | 71 | — | 3 | 3 | 8 | — | — | 15 | — | — | — |
Şüşəyaradan maddələr
Şüşəyaradan maddələr aşağıdakılardır:
Oksidlər:
:
və s.
Şüşə istehsalında rəng də qatılır və bu yolla materialın fiziki-kimyəvi xüsusiyyətləri möhkəmləndiriilir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- DiMarzio E. A. Equilibrium theory of glasses // Ann. New York Acad. Sci. 1981. Vol. 371. P. 1—20). , Мазурин О. В. Современное представление о строении стёкол и их свойствах. — Л.: Наука. 1988
- , Мазурин О. В. Современное представление о строении стёкол и их свойствах. — Л.: Наука. 1988
- "Arxivlənmiş surət". 2024-04-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-24.
Mənbə
- Краткая химическая энциклопедия. Т. V. М.: Советская энциклопедия. 1961
- Качалов Н. Стекло. Издательство АН СССР. Москва. 1959
- Шульц М. М., Мазурин О. В. «Современные представления о строении стёкол и их свойствах». Л.: Наука. 1988
- A.K. Varshneya. Fundamentals of inorganic glasses. Society of Glass Technology, Sheffield, 682 pp. (2006).
- М. И. Ожован. Топологические характеристики связей в окисных системах SiO2 и GeO2 при переходе стекло-жидкость. ЖЭТФ, 130 (5) 944—956 (2006).
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Suse Na2CO3 SiO2 Na2SiO3 CO2CaCO3 SiO2 CaSiO3 Suse qablar Oz keyfiyyet gostericilerine gore insan heyatinda boyuk rol oynayan suni material Fiziki kimyevi xususiyyetlerine gore qeyri uzvi madde berk cisim strukturuna gore anorf izotrop butun suse novleri ilkin materialin eridilmesi neticesinde kristallasma muddetinde en yumsaq veziyyetden suse veziyyetinedek gelib catirlar Susenin erime temperturu 300 den 2500 C dek olaraq suse emelegetiren oksidlerin fosfatlarin ve s miqdarindan asilidir Suse materiallari strukturlarina gore mohkem olmurlar ve zerbeye davamsizdirlar Adin yaranmasiFulqurit Materialin adi muxtelif dillerde eyni cur seslenir Roman dillerinde olan adlar it vetro fr verre isp vidrio port vidro lat vitrum latin dilindeki adi tekraralayir Ancaq rumin dilindeki rum sticlă sozu slavyan dillerinden goturulub Latin dilindeki vitrum k woit isiqli o ise ing white sozunden goturulub German dillerindeki ing glass alm Glas holland danimarka ve isvec dilindeki glas sozu glasan glazan den goturulub o ise g hel parildayan Slavyan dillerindeki rus steklo belar shklo ukr sklo q slav stklo bolq stklo mak staklo serb xorv staklo sloven steklo cex sklo slovak sklo pol szklo qot stikls kubok bosqab lt stikkon desmek ing stick goturulub Suse nedir Nobel mukafatcisi Uoren Anderson deyib Berk hal nezeriyyesinde en derin ve maraqli hell olunmayan problemlerden biri susenin tebietinde gizlenir Suse beseriyyete min iller erzinde tanis olsa da onun unikal ve mexaniki xasselerini alimler derk etmirler Mekteb illerinden susenin maye olmadigini xatirlayiriq Bu beledirmi Alimler maye ve berk fazalar arasindaki kecidin suse fazanin tebietini ve hansi proseslerin susenin esas xususiyyetlerine tesir etdiyini hele de deqiq bilmirler Susenin formalasmasi prosesini bu gunku berk madde fizikasi aletlerinin coxsayli nezeriyyeler ve ya maye nezeriyyesinin komeyi ile izah etmek mumkun olmayib Eger qisa izah etsek mayeyedek eridilmis suse soyudulduqda yavas yavas qatilasaraq sonda berkiyir Eyni zamanda kristal berk maddelerin meselen qrafit formalasmasinda atomlar bir anda ozlerine xas olan dovru struktur emele getirirler Molekulyar dinamikanin tetqiqatcisi Tarun Citra muxtelif maddelerde molekullarin formalasmasini reqs misalinda izah edir Ideal berk madde hezin reqse benzeyir orada iki cutluk diger cutluklerle birge oz baslangic veziyyetlerinden reqs meydaninda hereket edirler Ideal maye tanisliq gecesi kimidir hami bir biri ile eyni otaqda oynamaga calisir Bu xasse erqodiklik adlanir Burada haminin reqs etdiyi orta suret eynidir Bu analogiya ile boyuk qruplar kicik qruplara bolunur ve her biri oz etrafinda firlanir Siz oz partnerunuzu etrafinizda olanlarla deyise bilersiniz ve bu reqs sonsuzadek davam edir Susenin ozunu nece aparmasini tarazliqli statistik mexanika qanunlari ile tesvir etmek hele ki qeyri mumkundur O cumleden susenin subeksponensial avtokorrelyasiya ve krosskorrelyasiya funksiyasi sonsuz stoxastik prosesler neticesinde alina biler Her hansi muddetedek sistem az cox aydin ve izaholunan sekilde isleyir lakin uzun muddetli musahidelerde biz goruruk ki bezi xususiyyetler nisbilik ve stoxastik prosesler nezeriyyesi ile daha yaxsi izah olunur Bezi senaye suselerinin terkibiKimyevi terkibSuse SiO2 B2O3 Al2O3 MgO CaO BaO PbO Na2O K2O Fe2O3 SO3Pencere 71 8 2 4 1 6 7 14 8 0 1 0 5Tarnolu 71 5 3 3 3 2 5 2 16 0 6 0 2Qab qacaq 74 0 5 7 45 16 2 0 05 Xrustal 56 5 0 48 1 27 6 10 0 02 Kimya laboratoriyasi 68 4 2 7 3 9 8 5 9 4 7 1 Optik 41 4 53 2 5 4 Kvarsli 96 3 5 0 5 Elektrokolbali 71 9 3 5 5 5 2 16 1 1 Elektrovakumlu 66 9 20 3 3 5 3 9 5 4 Tibbi 73 4 4 5 1 7 8 5 2 Istiliye davamli 57 6 25 8 7 4 2 Termodavamli 80 5 12 2 0 5 4 1 Termometrik 57 1 10 1 20 6 4 6 7 6 Qoruyucu 12 86 2 Radiasiyaya davamli 48 2 4 0 65 0 15 29 5 1 7 5 Suse lifi 71 3 3 8 15 Suseyaradan maddeler Suseyaradan maddeler asagidakilardir Oksidler SiO2 B2O3 P2O5 ve s Suse istehsalinda reng de qatilir ve bu yolla materialin fiziki kimyevi xususiyyetleri mohkemlendiriilir Hemcinin baxTripleskIstinadlarDiMarzio E A Equilibrium theory of glasses Ann New York Acad Sci 1981 Vol 371 P 1 20 Mazurin O V Sovremennoe predstavlenie o stroenii styokol i ih svojstvah L Nauka 1988 ISBN 5 02 024564 X Mazurin O V Sovremennoe predstavlenie o stroenii styokol i ih svojstvah L Nauka 1988 ISBN 5 02 024564 X Arxivlenmis suret 2024 04 04 tarixinde Istifade tarixi 2024 05 24 MenbeKratkaya himicheskaya enciklopediya T V M Sovetskaya enciklopediya 1961 Kachalov N Steklo Izdatelstvo AN SSSR Moskva 1959 Shulc M M Mazurin O V Sovremennye predstavleniya o stroenii styokol i ih svojstvah L Nauka 1988 A K Varshneya Fundamentals of inorganic glasses Society of Glass Technology Sheffield 682 pp 2006 M I Ozhovan Topologicheskie harakteristiki svyazej v okisnyh sistemah SiO2 i GeO2 pri perehode steklo zhidkost ZhETF 130 5 944 956 2006 Xarici kecidlerVikianbarda Suse ile elaqeli mediafayllar var