Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
 II Rusiya-İran müharibəsinin  xronologiyası |
|---|
 Şamxor döyüşü (1826) |
Şamxor döyüşü (rus. Шамхорская битва) — Rusiya-İran müharibəsi dövründə, 1826-cı ildə Şamxor (indiki Şəmkir) ətrafında baş verən döyüş.
Tarixçəsi
19 iyul 1826-cı ildə Azərbaycan valisi, İran taxt-tacının vəliəhdi Abbas Mirzənin başçılıq etdiyi 60 minlik qoşun Xudafərin körpüsünü keçərək Qarabağ və Gəncə üzərinə yeridi. Bundan ruhlanan Gəncə əhalisi iyulun 27-də Rusiya əleyhinə üsyana qalxdı. Bakı, Şamaxı və Şəki xanlıqlarının əhalisi də Rusiya əleyhinə üsyanlara başladılar. Sarı Aslanın başçılıq etdiyi İrəvan xanlığının ordusu Dağ Borçalısında və Şirəkdə yerləşdirilmiş rusları geri oturtdu. Bolus-Kəpənəkçi əhalisi ruslar tərəfindən onların torpaqlarına yerləşdirilmiş alman kolonistlərini qovdular. Rusiyanın Qafqazdakı baş hakimi Yermolovun Borçalının sünnü əhalisini şiələrə qarşı qaldırmaq cəhdi uğursuzluqla nəticələndi.
Abbas Mirzə Qarabağın xeyli hissəsini ruslardan azad edərək, 60 minlik ordunun 40 minlik əsas hissəsi ilə rusların Təbriz-Tiflis yolu üstündəki əsas dayaq məntəqəsi olan Şuşa qalasını mühasirəyə aldı və qalan 20 minlik qoşunla Tiflisə tərəf hərəkət etdi. Artıq vaxt itkisinə səbəb olan 48 günlük mühasirə rus qüvvələrinin birləşərək əks hücuma keçməsi üçün şərait yaratdı. Ruslar dekabristlər üsyanında iştirak etdiklərinə görə cərimə batalyonlarına qulluğa göndərilənləri də döyüşlərə cəlb etdilər və yaxşı döyüşəcəkləri halda "əfv olunacaqları" haqda vəd verildi.
Döyüş
Tiflis üzərinə yeriyən Abbas Mirzənin qoşunlarının avanqardı — 10 min əsgər, 4 top, 20 avqustun əvvəlində Şamxoru tutdu. Əlahiddə Rusiya Qafqaz korpusunun komandiri general Yermolovun başçılığı altında olan 12 minlik nizami qoşun (2 draqun alayı, 150 kazak) və 2 minlik kazak süvari dəstəsi, Abbas Mirzəni məğlub etmək, onun Tiflisə yürüşünün qarşısını almaq və Şuşanın mühasirəsinin qaldırılması üçün hərəkətə keçdi.
1826-cı ilin 3(15) sentyabrında müasir Şəmkir şəhərinin yaxınlığında, Şəmkir çayının sahilində tərəflər qarşı-qarşıya gəldilər. Rus ordusunun 4300 nəfərlik əlahiddə dəstəsi 12 topla və 2 min kazak süvarisi ilə Madatovun komandanlığı altında, Tiflisdən hərəkət edərək, Şamxor yaxınlığındakı qarşı döyüşdə Abbas Mirzənin avanqardını məğlub etdi. Süvarilərin təqib etdiyi Abbas Mirzənin qoşunları Şəmkir çayının, Tiflisin üzərinə yeriyən əsas qüvvələrin cəmləşdiyi sağ tərəfinə keçdilər. Abbas Mirzənin qoşunları cinahlarında qeyri-nizami süvarilər (qulamlar) olmaqla, düşmənə qarşı qabaran aypara formasında düzülmüşdü. Arxada toplar və falkonetlər yer alırdı. Ruslar, rəqibin say üstünlüyünə baxmayaraq, dayanmadan onun mövqelərinə hucum etdilər. Topların dəstəyi ilə süvarilər cinahlarda döyüşə girişdilər, piyadalar isə süngü hücumu ilə Abbas Mirzənin qoşunlarının mərkəzini vurub keçdilər. Süvarilər Abbas Mirzənin qoşunlarını təqib etməyə başladılar.
İtkilər
Döyüşdə Abbas Mirzə 2 minə yaxın, ruslar isə 27 əsgər itirdilər. Döyüşün taleyini piyadaların, süvarilərin və topların hərəkətlərinin uzlaşması həll etdi.
Nəticə
5(17) sentyabrda Abbas Mirzə Şuşa qalasının mühasirəsini götürdü. Sentyabrın 13(25)-də Yelizavetpol yaxınlığındakı döyüşdə ruslar yenə qələbə qazandılar.
Döyüşün iştirakçıları
Mənbə
- Ибрагимбейли X. М. Россия и Азербайджан в первой трети XIX в. (Из военно-политической истории). — М., 1969, с. 173
- Джавахишвили И., Джанашиа С. История Грузии, ч. 1, 2 изд., Тбилиси, 1950;
- Советская военная энциклопедия, Москва, 1980. Военное издательство министерства обороны СССР, C.8, səh.486–490
İstinadlar
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
II Rusiya Iran muharibesinin xronologiyasiSamxor doyusu 1826 Gence doyusu 1826 Usaqan doyusu 1827 Irevan qalasinin isgali 1827 Turkmencay muqavilesi 1828 br Samxor doyusu rus Shamhorskaya bitva Rusiya Iran muharibesi dovrunde 1826 ci ilde Samxor indiki Semkir etrafinda bas veren doyus Tarixcesi Semkir yaxinliginda doyus ressam Natiq Ferecullazade 19 iyul 1826 ci ilde Azerbaycan valisi Iran taxt tacinin veliehdi Abbas Mirzenin basciliq etdiyi 60 minlik qosun Xudaferin korpusunu kecerek Qarabag ve Gence uzerine yeridi Bundan ruhlanan Gence ehalisi iyulun 27 de Rusiya eleyhine usyana qalxdi Baki Samaxi ve Seki xanliqlarinin ehalisi de Rusiya eleyhine usyanlara basladilar Sari Aslanin basciliq etdiyi Irevan xanliginin ordusu Dag Borcalisinda ve Sirekde yerlesdirilmis ruslari geri oturtdu Bolus Kepenekci ehalisi ruslar terefinden onlarin torpaqlarina yerlesdirilmis alman kolonistlerini qovdular Rusiyanin Qafqazdaki bas hakimi Yermolovun Borcalinin sunnu ehalisini sielere qarsi qaldirmaq cehdi ugursuzluqla neticelendi Abbas Mirze Qarabagin xeyli hissesini ruslardan azad ederek 60 minlik ordunun 40 minlik esas hissesi ile ruslarin Tebriz Tiflis yolu ustundeki esas dayaq menteqesi olan Susa qalasini muhasireye aldi ve qalan 20 minlik qosunla Tiflise teref hereket etdi Artiq vaxt itkisine sebeb olan 48 gunluk muhasire rus quvvelerinin birleserek eks hucuma kecmesi ucun serait yaratdi Ruslar dekabristler usyaninda istirak etdiklerine gore cerime batalyonlarina qulluga gonderilenleri de doyuslere celb etdiler ve yaxsi doyusecekleri halda efv olunacaqlari haqda ved verildi DoyusTiflis uzerine yeriyen Abbas Mirzenin qosunlarinin avanqardi 10 min esger 4 top 20 avqustun evvelinde Samxoru tutdu Elahidde Rusiya Qafqaz korpusunun komandiri general Yermolovun basciligi altinda olan 12 minlik nizami qosun 2 draqun alayi 150 kazak ve 2 minlik kazak suvari destesi Abbas Mirzeni meglub etmek onun Tiflise yurusunun qarsisini almaq ve Susanin muhasiresinin qaldirilmasi ucun herekete kecdi 1826 ci ilin 3 15 sentyabrinda muasir Semkir seherinin yaxinliginda Semkir cayinin sahilinde terefler qarsi qarsiya geldiler Rus ordusunun 4300 neferlik elahidde destesi 12 topla ve 2 min kazak suvarisi ile Madatovun komandanligi altinda Tiflisden hereket ederek Samxor yaxinligindaki qarsi doyusde Abbas Mirzenin avanqardini meglub etdi Suvarilerin teqib etdiyi Abbas Mirzenin qosunlari Semkir cayinin Tiflisin uzerine yeriyen esas quvvelerin cemlesdiyi sag terefine kecdiler Abbas Mirzenin qosunlari cinahlarinda qeyri nizami suvariler qulamlar olmaqla dusmene qarsi qabaran aypara formasinda duzulmusdu Arxada toplar ve falkonetler yer alirdi Ruslar reqibin say ustunluyune baxmayaraq dayanmadan onun movqelerine hucum etdiler Toplarin desteyi ile suvariler cinahlarda doyuse girisdiler piyadalar ise sungu hucumu ile Abbas Mirzenin qosunlarinin merkezini vurub kecdiler Suvariler Abbas Mirzenin qosunlarini teqib etmeye basladilar Itkiler Doyusde Abbas Mirze 2 mine yaxin ruslar ise 27 esger itirdiler Doyusun taleyini piyadalarin suvarilerin ve toplarin hereketlerinin uzlasmasi hell etdi Netice 5 17 sentyabrda Abbas Mirze Susa qalasinin muhasiresini goturdu Sentyabrin 13 25 de Yelizavetpol yaxinligindaki doyusde ruslar yene qelebe qazandilar Doyusun istirakcilariAbbas mirze Qovanli Qacar Mehemmed Qovanli QacarMenbeIbragimbejli X M Rossiya i Azerbajdzhan v pervoj treti XIX v Iz voenno politicheskoj istorii M 1969 s 173 Dzhavahishvili I Dzhanashia S Istoriya Gruzii ch 1 2 izd Tbilisi 1950 Sovetskaya voennaya enciklopediya Moskva 1980 Voennoe izdatelstvo ministerstva oborony SSSR C 8 seh 486 490IstinadlarXarici kecidler