Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şalkar (qaz. , keç. Çelkar) — şəhər (1928-ci ildən ), Qazaxıstanın Aqtöbe vilayətinin mərkəzi.
| Şalkar | |
|---|---|
| Шалқар Şalqar شالقار | |
 | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Sahəsi |
|
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Poçt indeksi | 031200 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Orenburq-Daşkənd xəttindəki (Kandıaqaş-Arıs hissəsi) dəmiryolu stansiyası, Aqtöbedən 363 km cənub-şərqdə. Magistral yol: Şalkar - İrgiz (asfaltlanmış, qismən qırılmış), Şalkar - Duz, Şalkar - Akkayitim (çınqıl).
Tarixi
İnqilabdan əvvəlki dövr
Tarixi məlumatlara görə, Şalkar gölü yaxınlığında müasir şəhərin ərazisinə ilk məskunlaşanlar 1870-ci ildə meydana gəlmişdir. Maldarlıqla məşğul olmuş və ilk bəndləri tikmişlər.
1901–1903-cü illərdə Daşkənd dəmir yolu çəkildi və Çelkarda ilk sənaye müəssisəsi — Çelkar lokomotiv deposu meydana çıxdı. 1905-ci ildə bir dəmir yolu məktəbi açıldı. Dəmir yolunun inkişafı nəticədə şəhər sakinlərinin əksəriyyətinin (80%) dəmiryol işçiləri olmasına gətirib çıxardı.
1903-cü ildə Daşkənd dəmir yolu boyunca otlaq ərazilərinin Orenburq kazakları lehinə ələ keçirilməsinə görə 800 qazax kəndlisi Muqocarı və Çelkar stansiyalarının işçilərinin etiraz hərəkatına qatıldı.
1906-cı ilin noyabrında Çelkar stansiyasının peşə dəmir yolu ittifaqı peşə-siyasi ittifaqla birləşdi. Eyni hadisə Daşkənd və Orta Asiya dəmir yollarının digər stansiyalarında da edildi.
1910-cu ilədək Çelkar dəmir yolu stansiyasında bir daş kilsə, ağacdan və çiy kərpicdən tikilmiş binada oğlanlar üçün 2 sinifli rus-qırğız məktəbi var idi. Yarmarkalar və bazarlar yox idi.
Vətəndaş müharibəsi
Vətəndaş müharibəsi dövründə Çelkar Qərbi Qazaxıstanda Sovet hakimiyyəti uğrunda mübarizədə qalalardan biri idi. Şahidlərin sözlərinə görə, şəhərdəki Sovet hakimiyyəti 1917-ci ildə Leonid Mühlhausen və Çikalkin tərəfindən qurulmuşdur .
1919-cu ilin aprelində Dutovun Orenburq ordusu Aktyubini tutdu və Orenburq-Daşkənd dəmir yolu əlaqəsini kəsdi və bununla da Qırmızı Türküstanı əsas qüvvələrdən ayırdı və onları Çelkara çəkilməyə məcbur etdi. 11 sentyabrda Çelkar stansiyası, Aqtobe cəbhəsi ilə birlikdə 1-ci Qırmızı Ordu tərəfindən Cənubi Ordudan dəf edildi.
Sovet dövrü
21 oktyabr 1921-ci ildə mərkəzi 8 min əhalisi olan Çelkar qəsəbəsi olan Çelkar bölgəsi quruldu. 5 iyul 1922-ci ildə bölgə Çelkar bölgəsinə çevrildi. 1928-ci ildə (digər mənbələrə görə: 6 mart 1925) Çelkar qəsəbəsi şəhər statusu aldı. 17 yanvar 1928-ci ildə Kazak ASSR-in bütün bölgələri kimi Çelkar bölgəsi də ləğv edildi.
Böyük Vətən Müharibəsi illərində 7,5 min insan Çelkardan cəbhəyə getdi, bunlardan təxminən 1,8 min nəfəri diri-diri qayıtdı, 1951-ci ildə izsiz itkin düşdü, qalanları döyüş meydanına düşdü.
1941-ci ilin oktyabrında 7 saylı dəmir yolu məktəbi Kiyevdən Çelkara köçürüldü, məktəb lokomotiv deposunun binasında yerləşdi. Binaların sanitar vəziyyəti qənaətbəxş deyildi, yemək az idi, qeyd üçün kağız yox idi və şagirdlər üçün paltar çatmırdı. Tələbələr arasında aşağı intizam və təhsil işinin demək olar ki, tam olmaması mövcud idi [15].
Mövcud vəziyyət və perspektivlər
2012-ci ilin iyul ayında, 988 km uzunluğunda yeni Jezkazqan - Saksaul - Şalkar - Beyneu dəmir yolunun Çin sərhədinin bir hissəsi olan yeni bir dəmir yolu xəttinin (499 km uzunluğunda) inşasına başlandı. Aktau limanı - Bakı - Gürcüstan - Türkiyə - Avropa ölkələri ”.
2013-cü ildə Şalkarın şərq kənarında, 190 hektarlıq uşaq bağçası, 33 ikimərtəbəli yaşayış binası, üç ikimərtəbəli yataqxana olduğu 10 hektar ərazisi olan dəmiryolçular üçün yaşayış sahəsinin tikintisinə başlanılmışdır. 18 ailə tikildi. Bütün evlər rahatdır, mərkəzi kanalizasiya, su və qaz var. Yeni məhəllə Biekenova küçəsinin davamı olacaq.
Şalkar - Beineu hissəsinin tikinti dəyəri təxminən 277 milyard tengeydi. Yeni yol 2014-cü ilin avqust ayında istifadəyə verilib. “Şalkar - Beineu” hissəsində 6 stansiya və 14 keçid tikildi. 2015-ci ildə dəmir yolu yatağı boyunca Beineu - Şalkar - İrgiz - Torqay avtomobil yolunun inşasına başlandı.
2015-ci ilin aprelində şəhərin yaxınlığında yerləşən Şalkar gölündə ilk dəfə balıqların kütləvi ölümü qeydə alındı. Səbəbi qışda buz altında oksigen çatışmazlığı idi. Əvvəllər göl suyunun III (üçüncü) - ən həddindən artıq çirklənmə dərəcəsinə məruz qaldığı barədə məlumatlar yayımlanmışdı.
Şalkar gölü dayazlaşdı və bataqlığa çevrildi, gölün həcmi üçdə ikisi azaldı. 2020-ci ilə qədər gölün dərinliyi 2 m-ə qədər azaldı, dibindəki lil qalınlığı 1,2 m-ə çatdı və göl sahəsinin üçdə birini su bitkiləri işğal etdi. Göl yaxınlığındakı pis ekoloji vəziyyət əhalinin Şalkardan axın etməsinə səbəb olur.
İstinadlar
- GEOnet Names Server. 2018.
- http://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT305821.
- а Указом транскрипция названия города Челкар на русском языке была изменена на город Шалкар. (Указ Президента Республики Казахстан от 10 марта 2000 года № 356 «О переименовании и изменении транскрипций названий отдельных административно-территориальных единиц Актюбинской, Алматинской и Западно-Казахстанской областей»)
- Шалкар // . Алматы: «Қазақ энциклопедиясы». 2004. ISBN .
- Шалкару исполнилось 140 лет («Ақтөбе»). 1 апреля 2010 [Шалқар 140 жасқа толды].
- "1933 год. История озера в Челкаре". История Актюбинской области. 2011-01-06. 2021-09-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-05-18.
- Обзор Тургайской области за 1905 год (PDF). 1905.
- Б.С. Сулейменов. Казахстан в составе России в XVIII — начале XX века. Рипол Классик. 1981. 154. ISBN .
- Пясковский, А. В. Революция 1905-1907 годов в Туркестане. Изд-во Академии наук СССР. 1958. 404.
- Списки населенныхъ мѣстъ Тургайской области. 1910 год. О. Г. Ярошенко
- Сыдыков, Р. М. 80-летний юбилей Шалкарского района. Ақтөбе облысының Шалқар ауданы әкімдігі.
- "1942 год. Докладная записка НКВД о состоянии железнодорожных училищ и школы ФЗО в Челкаре и Эмбе". История Актюбинской области. 2012-12-10. 2021-09-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-12-26.
- Валентин Шипунов. Поезда пойдут досрочно («Индустриальная Караганда»). 01-11-2012.
- Марьяна Касимова. Жезказган - Бейнеу: Железнодорожная станция Саксаульская в Кызылординской области получит статус узловой. BNews.kz. 6 февраля 2013.
- Абат Каратаев. Железная линия жизни («Актюбинский Вестник»). 28 ноября 2013.
- Аскар Актлеуов. «Мой Город» побывал на стройке века «Шалкар — Бейнеу». Мой Город. 19 апреля 2013.
- "Участок Шалкар — Бейнеу". 2019-12-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-12.
- "На берегу Шалкара гниет рыба". КТК. 2015-04-21. 2020-11-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-08-23.
- . КазТАГ. 29 января 2014.
- Сисекенова, Ж. "Озеро Шалкар шлёт SOS". Актюбинский Вестник. 2020-01-09. 2022-05-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-11-11.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Salkar qaz kec Celkar seher 1928 ci ilden Qazaxistanin Aqtobe vilayetinin merkezi SalkarShalkar Salqar شالقار47 50 sm e 59 36 s u Olke QazaxistanTarixi ve cografiyasiSahesi 392 km Saat qursagi UTC 05 00EhalisiEhalisi 27 957 nef 2019 Reqemsal identifikatorlarPoct indeksi 031200Salkar Vikianbarda elaqeli mediafayllar Orenburq Daskend xettindeki Kandiaqas Aris hissesi demiryolu stansiyasi Aqtobeden 363 km cenub serqde Magistral yol Salkar Irgiz asfaltlanmis qismen qirilmis Salkar Duz Salkar Akkayitim cinqil TarixiInqilabdan evvelki dovr Tarixi melumatlara gore Salkar golu yaxinliginda muasir seherin erazisine ilk meskunlasanlar 1870 ci ilde meydana gelmisdir Maldarliqla mesgul olmus ve ilk bendleri tikmisler 1901 1903 cu illerde Daskend demir yolu cekildi ve Celkarda ilk senaye muessisesi Celkar lokomotiv deposu meydana cixdi 1905 ci ilde bir demir yolu mektebi acildi Demir yolunun inkisafi neticede seher sakinlerinin ekseriyyetinin 80 demiryol iscileri olmasina getirib cixardi 1903 cu ilde Daskend demir yolu boyunca otlaq erazilerinin Orenburq kazaklari lehine ele kecirilmesine gore 800 qazax kendlisi Muqocari ve Celkar stansiyalarinin iscilerinin etiraz herekatina qatildi 1906 ci ilin noyabrinda Celkar stansiyasinin pese demir yolu ittifaqi pese siyasi ittifaqla birlesdi Eyni hadise Daskend ve Orta Asiya demir yollarinin diger stansiyalarinda da edildi 1910 cu iledek Celkar demir yolu stansiyasinda bir das kilse agacdan ve ciy kerpicden tikilmis binada oglanlar ucun 2 sinifli rus qirgiz mektebi var idi Yarmarkalar ve bazarlar yox idi Vetendas muharibesi Vetendas muharibesi dovrunde Celkar Qerbi Qazaxistanda Sovet hakimiyyeti ugrunda mubarizede qalalardan biri idi Sahidlerin sozlerine gore seherdeki Sovet hakimiyyeti 1917 ci ilde Leonid Muhlhausen ve Cikalkin terefinden qurulmusdur 1919 cu ilin aprelinde Dutovun Orenburq ordusu Aktyubini tutdu ve Orenburq Daskend demir yolu elaqesini kesdi ve bununla da Qirmizi Turkustani esas quvvelerden ayirdi ve onlari Celkara cekilmeye mecbur etdi 11 sentyabrda Celkar stansiyasi Aqtobe cebhesi ile birlikde 1 ci Qirmizi Ordu terefinden Cenubi Ordudan def edildi Sovet dovru 21 oktyabr 1921 ci ilde merkezi 8 min ehalisi olan Celkar qesebesi olan Celkar bolgesi quruldu 5 iyul 1922 ci ilde bolge Celkar bolgesine cevrildi 1928 ci ilde diger menbelere gore 6 mart 1925 Celkar qesebesi seher statusu aldi 17 yanvar 1928 ci ilde Kazak ASSR in butun bolgeleri kimi Celkar bolgesi de legv edildi Boyuk Veten Muharibesi illerinde 7 5 min insan Celkardan cebheye getdi bunlardan texminen 1 8 min neferi diri diri qayitdi 1951 ci ilde izsiz itkin dusdu qalanlari doyus meydanina dusdu 1941 ci ilin oktyabrinda 7 sayli demir yolu mektebi Kiyevden Celkara kocuruldu mekteb lokomotiv deposunun binasinda yerlesdi Binalarin sanitar veziyyeti qenaetbexs deyildi yemek az idi qeyd ucun kagiz yox idi ve sagirdler ucun paltar catmirdi Telebeler arasinda asagi intizam ve tehsil isinin demek olar ki tam olmamasi movcud idi 15 Movcud veziyyet ve perspektivler 2012 ci ilin iyul ayinda 988 km uzunlugunda yeni Jezkazqan Saksaul Salkar Beyneu demir yolunun Cin serhedinin bir hissesi olan yeni bir demir yolu xettinin 499 km uzunlugunda insasina baslandi Aktau limani Baki Gurcustan Turkiye Avropa olkeleri 2013 cu ilde Salkarin serq kenarinda 190 hektarliq usaq bagcasi 33 ikimertebeli yasayis binasi uc ikimertebeli yataqxana oldugu 10 hektar erazisi olan demiryolcular ucun yasayis sahesinin tikintisine baslanilmisdir 18 aile tikildi Butun evler rahatdir merkezi kanalizasiya su ve qaz var Yeni mehelle Biekenova kucesinin davami olacaq Salkar Beineu hissesinin tikinti deyeri texminen 277 milyard tengeydi Yeni yol 2014 cu ilin avqust ayinda istifadeye verilib Salkar Beineu hissesinde 6 stansiya ve 14 kecid tikildi 2015 ci ilde demir yolu yatagi boyunca Beineu Salkar Irgiz Torqay avtomobil yolunun insasina baslandi 2015 ci ilin aprelinde seherin yaxinliginda yerlesen Salkar golunde ilk defe baliqlarin kutlevi olumu qeyde alindi Sebebi qisda buz altinda oksigen catismazligi idi Evveller gol suyunun III ucuncu en heddinden artiq cirklenme derecesine meruz qaldigi barede melumatlar yayimlanmisdi Salkar golu dayazlasdi ve bataqliga cevrildi golun hecmi ucde ikisi azaldi 2020 ci ile qeder golun derinliyi 2 m e qeder azaldi dibindeki lil qalinligi 1 2 m e catdi ve gol sahesinin ucde birini su bitkileri isgal etdi Gol yaxinligindaki pis ekoloji veziyyet ehalinin Salkardan axin etmesine sebeb olur IstinadlarGEOnet Names Server 2018 http stat gov kz api getFile docId ESTAT305821 a Ukazom transkripciya nazvaniya goroda Chelkar na russkom yazyke byla izmenena na gorod Shalkar Ukaz Prezidenta Respubliki Kazahstan ot 10 marta 2000 goda 356 O pereimenovanii i izmenenii transkripcij nazvanij otdelnyh administrativno territorialnyh edinic Aktyubinskoj Almatinskoj i Zapadno Kazahstanskoj oblastej Shalkar Almaty Қazak enciklopediyasy 2004 ISBN 9965 9389 9 7 Shalkaru ispolnilos 140 let Aktobe 1 aprelya 2010 Shalkar 140 zhaska toldy 1933 god Istoriya ozera v Chelkare Istoriya Aktyubinskoj oblasti 2011 01 06 2021 09 17 tarixinde Istifade tarixi 2015 05 18 Obzor Turgajskoj oblasti za 1905 god PDF 1905 B S Sulejmenov Kazahstan v sostave Rossii v XVIII nachale XX veka Ripol Klassik 1981 154 ISBN 9785458297295 Pyaskovskij A V Revolyuciya 1905 1907 godov v Turkestane Izd vo Akademii nauk SSSR 1958 404 Spiski naselennyh mѣst Turgajskoj oblasti 1910 god O G Yaroshenko Sydykov R M 80 letnij yubilej Shalkarskogo rajona Aktobe oblysynyn Shalkar audany әkimdigi 1942 god Dokladnaya zapiska NKVD o sostoyanii zheleznodorozhnyh uchilish i shkoly FZO v Chelkare i Embe Istoriya Aktyubinskoj oblasti 2012 12 10 2021 09 26 tarixinde Istifade tarixi 2014 12 26 Valentin Shipunov Poezda pojdut dosrochno Industrialnaya Karaganda 01 11 2012 Maryana Kasimova Zhezkazgan Bejneu Zheleznodorozhnaya stanciya Saksaulskaya v Kyzylordinskoj oblasti poluchit status uzlovoj BNews kz 6 fevralya 2013 Abat Karataev Zheleznaya liniya zhizni Aktyubinskij Vestnik 28 noyabrya 2013 Askar Aktleuov Moj Gorod pobyval na strojke veka Shalkar Bejneu Moj Gorod 19 aprelya 2013 Uchastok Shalkar Bejneu 2019 12 06 tarixinde Istifade tarixi 2021 07 12 Na beregu Shalkara gniet ryba KTK 2015 04 21 2020 11 12 tarixinde Istifade tarixi 2015 08 23 KazTAG 29 yanvarya 2014 Sisekenova Zh Ozero Shalkar shlyot SOS Aktyubinskij Vestnik 2020 01 09 2022 05 11 tarixinde Istifade tarixi 2020 11 11