isaak iliç Levitan 18 30 avqust 1860 və ya 3 15 oktyabr 1860 Kibartay d Polşa çarlığı 22 iyul 4 avqust 1900 Moskva rus ə

İsaak İliç Levitan (18 (30) avqust 1860 və ya 3 (15) oktyabr 1860, Kibartay^[d], Polşa çarlığı – 22 iyul (4 avqust) 1900, Moskva) — rus əssamı, peyzaj ustası, akademik.

İsaak Levitan
rus. Исаак Левитан

Doğum tarixi	18 (30) avqust 1860 və ya 3 (15) oktyabr 1860
Doğum yeri	Kibartay^[d], Polşa çarlığı, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi	22 iyul (4 avqust) 1900 (39 yaşında)
Vəfat yeri	Moskva, Moskva quberniyası^[d], Rusiya imperiyası
Vəfat səbəbi	ağciyər xəstəliyi^[d]
Dəfn yeri	Novodeviçye qəbiristanlığı
Fəaliyyəti	rəssam, vizual incəsənət rəssamı
Təhsili	Moskva Rəsm, Heykəltəraşlıq və Memarlıq Məktəbi^[d] (–1885)
Janrlar	peyzaj, impressionizm
Stil	realizm
Tanınmış işləri	Sakit məskən
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Mənşəyi

İsaak İliç Levitan (Исаак Ильич Левитан) Avqustovski quberniyasının, Мariampoliski qəzasında, Кibratda (1866-cı ildən Suvalski quberniyası), ziyalı yəhudi ailəsində dünyaya gəlmişdir. Rəsmi doğum tarixi 30 аvqust 1860-cı il hesab olunur. Atası İlya (Эльяшив-Лейб) Abramoviç Levitan (1827–1877) Litva, Каydanovada mövcud xüsusi çəkili yəhudi — şotland icmasına daxil olan mənşəcə ravvin ailəsindən gəlirdi. İlya Vilnedə oxumuş,sonra isə müstəqil şəkildə fransız və alman dillərinə yiyələnmişdir. O əvvəlcə Кovnoda bu dilləri tədris etmiş, sonra isə dəmir yolu çəkən fransız şirkətində tərcüməçi işləmişdir. 2010-cu ilin noyabr ayında aşkarlanaraq www.JewishGen.org saytda yayımlanmış arxiv məlumatlarına əsasən rəssamın ulu babasını Abram, babasını isə Leyb (Лейб Абрамович Левитан) (təx. 1791–1841) adlandırırdılar. Uşaqların doğum haqqında şəhadətnamələrindəki qeyidlərə əsasən İlyanının (Эльяша) uşaqlarının anası — qızı Mixle(Михле) (d.18.07.1859) və oğlu Aveyla leyba (Авеля Лейба) (d. 9. yanvar 1861 köhnə təqvimlə) — Basya Qirşyevna Levitan (Бася Гиршевна Левитан) (1830–1875; bəzi mənbələrdə isə Berta Moiseyevna (Берта Моисеевна), Zundele — Qrişa (Зунделе-Гирша) qızı kimi göstərilmişdir.. Ailədə İsaakdan başqa əlavə üç uşaq: qadaşı Avel Lyeb (Авель Лейб) (sonradan Adolf (Адольф) adını götürüb), bacısı Treza (Тереза) (Treza İlya qızı Berçanskaya (Тереза Ильинична Берчанская), d.1856.) və Mixle (Михле) (Emma İlya qızı (Эмма Ильинична), d.18.07.1859.köhnə təqvimlə) böyüyürdü.

M.A. Roqova görə İsaak Levitan Elyaşın arvadı Basidən 1860-cı ilin avqustunda kiçik qardaşı Leyba Avelin anadan olmasına 5 ay qalmış doğulması mümkün deyil. Arxiv materiallarının tam olmaması qardaşların həyatında belə bir müəmma ortaya qoymuşdur. Ola bilsin ki, İsaak Levitan bu ailənin doğma uşağı olmayıb, yaxın qohumlardan övladlığa götürülmüş olsun. (родился в 1834 г.), и его жены Добры, по имени Ицик-Лейб Левитан (родился 3. oktyabr 1860 г. по старому стилю). 03.10.1860-cı il doğum haqqında qeydlərdə İtsika-Leyba Levitanın, Xatskelya Levitan və onun arvadı Dobradan olan uşağın təhqiqat üçün açıqdır. Əksinə Treza və isaak Levitanların Elyaş Leyba və basi ailəsində arxiv qeydləri yoxdur. Xatskel ən azı 1868–1870 illərdə qardaşı Elyaş ilə birlikdə yaşamışdır. XX əsrin əvvəllərində İsaak levitanın doğum tarixi barədə rəsmi məlumat belə idi ki, o 1861-ci ildə anadan olb, ancaq aildə sonbeşik-balaca qardaş olub. Çünki, Adolf, hansı ki, məktəbdə onu böyük Levitan adlandırırdılar orada daha əvvəlcədən qəbul olub oxuyurdu. Bu halda necə ki, M.A. Roqov təqdim edir, rəssamın məkdəbdəki (hansıkı Avel və İsaak birlikdə oxuyurdular) həqbi sənədində isaak Levitanın bir neçə təsdiqlənməmiş fərziyələrə görə doğum gün 18 avqust kimi qeyd olunb. Rəssam Lev (ing. Leo Birchansky, 1887–1949) və Rafail (fr. Raphaël Birtchansky, 1883–1953) Berçanskilər İsaak Levitanın qohumları, bacısı Treza Berçanskinin oğullarıdır.

Moskva Rəsm, Heykəltəraşlıq və Memarlıq Məktəbi

Erkən çağlar

Ailənin maddi vəziyyətini yaxşlaşdırmağa və uşaqlara təhsil verməyə ciddi cəhd göstərən İlya Levitan 1870-ci illərin əvvəllərində ailəsi ilə birlikdə Moskvaya köçdü. İsaakın böyük qardaşı Avel leyb 1871-ci il Moskva Rəsm, Heykəltəraşlıq və Memarlıq Məktəbinə daxil oldu. 1873-cü ilin payızında on üç yaşlı İsaak da bu məktəbə daxil olaraq, təhsilə başlayır. Perov, Savrasov və Polenov kimi məşhur rəssamlar onun müəllimi olur. 1875-ci ildə levitanın anası vəfat edir və atası ciddi xəstələnir. Xəstəliyə görə dəmir yol idarəsindəki işini buraxmalı olan ata repititorluqla dörd uşağı saxlamaqda çətinlik çəkir. Ailənin vəziyyəti o qədər çətin idi ki, məktəbdən zaman-zaman onlara dəstək olurdular. Nəhayət 1876-cı ildə ailənin "kasıbçılığın son həddi"ndə və uşaqların "incəsəntdə böyük uğurları" müqabilində onları təhsil haqqlarından azad etdilər. 3 fevral 1877-ci ildə atası tif xəstəliyindən vəfat edir. Levitan, onun qardaşı və bacıları üçün ən ağır dönəmlər başlayır. Həmin vaxt İsaak artıq Vasili Perovun rəhbərliyi altında "natura"da dördüncü sinifdə oxuyurdu. Perovun dostu məşhur mənzərə rəssamı Svrasovun diqqətini cəlb edən Levitan onun istəyi üzrə mənzərə (peyzaj) sinfində oxumağa davam edir. 1877-ci ilin martında Levitanın iki rəsmi sərgidə uğur qazanır. On altı yaşlı gənc Levitan kiçik gümüş medal və "fəaliyyətini davam etdirmək üçün" 220 rubl mükafat əldə edir.

Püxtələşmiş rəssam

Nəsil şəcərəsi

Abram
Levitan

Leyb
Abramoviç
Levitan
(təx. 1791–1841)

İlya
Abramoviç
Levitan
(1828–1877)

Basya
Qirşyevna
Levitan
(1830–1875)

Treza
İlya qızı
Berçanskaya
(1856–?)

Emma
İlya qızı
Levitan
(1859–1926)

Avel
İliç
Levitan
(1859–1933)

İsaak
İliç
Levitan
(1860–1900)

Nisbətən məşhur əsərləri

Günəşli gün. (Солнечный день. Весна), 1876–1877
Payız günü. (Осенний день. Сокольники), 1879
Payız mənzərəsi. (Осенний пейзаж), 1880
Tozağacı meşəsi.(Берёзовая роща), 1885–1889
Yağışdan sonra. (После дождя. Плёс), 1889, ГТГ
İtaliyada bahar.(Весна в Италии), 1890
Sakit iqamətgah. (Тихая обитель), 1890
Axşam zəngi. (Вечерний звон), 1892
Zanbaqlar. (Лилии. Ненюфары), 1895
Bahar. (Весна. Большая вода), 1897
Sakitlik. (Тишина), 1898
Ala-toran. (Сумерки), 1900

Qalereya

Günəşli gün. (Солнечный день. Весна), 1876–1877
Payız günü. (Осенний день. Сокольники), 1879
Payız mənzərəsi. (Осенний пейзаж), 1880
Tozağacı meşəsi.(Берёзовая роща), 1885–1889
Yağışdan sonra. (После дождя. Плёс), 1889, ГТГ
İtaliyada bahar.(Весна в Италии), 1890
Sakit iqamətgah. (Тихая обитель), 1890
Axşam zəngi. (Вечерний звон), 1892
Zanbaqlar. (Лилии. Ненюфары), 1895
Bahar. (Весна. Большая вода), 1897
Sakitlik. (Тишина), 1898
Ala-toran. (Сумерки), 1900

Sərgiləri

Xatirəsi

Filateliya və numizmatikada

"Rəssam İ.İ.Levitanın vəfatının 50 illiyinə" SSRİ-nin poçt markası, 1950-ci il, 50 qəpik.
"İ.İ.Levitanın anadan olmasının 100 illiyinə" SSRİ-nin poçt markası, 1960-cı il, 40 qəpik.
"İ.İ.Levitanın anadan olmasının 150 illiyinə" Rusiyanın poçt markası, 2010-cu il, 25 rubl.
Xatirə sikkəsi 2 rubl RF ƏB, 2010 – cu il

Müasir mədəniyyətdə

Həmçinin bax

İstinadlar

Левитан Исаак Ильич // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
"XIX əsr məşhur rus rəssamı Levitan..." Azadliq.org (az.). Azadliq.org. 5 avqust 2014. 2021-07-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 iyul 2021.
"ЛЕВИТАН • Большая российская энциклопедия — электронная версия". 2020-05-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-24.
Михаил Рогов. Тайна происхождения И. И. Левитана и её влияние на его творчество 2016-05-31 at the Wayback Machine
"Переписка И. И. Левитана". 2014-01-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-25.
"Levitanla bir gün" (rus.). 2019-05-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-11-30.
В архивных данных JewishGen Lithuania Database по запросу Levitan в регионе Kaunas / Kovno uyezd, в базе Tax and Voters Lists (по состоянию на 14 мая 2014 г. — на стр. mPageStart=301 указанной базы данных) 2014-08-08 at the Wayback Machine, в одной из строк "LEVITAN, Hatskel | Leyb" стоит отметка "Eliyash LEVITAN’s brother" — брат Эльяша Левитана. Используя поиск по странице, эту строку следует искать по словам LEVITAN, Hatskel, имея в виду, что их много, нужная имеет запись "Leyb" в графе "Father" (отец), как и стоящая рядом запись "LEVITAN, Eliyash". Также отмечено, что в 1870 году Илья (LEVITAN, Eliyash) и Хацкель (LEVITAN, Hatskel) (их строки рядом) не в состоянии платить налоги.
"История Исаака Левитана и наше родство с ним". 2014-05-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-29.
"Архивные данные JewishGen Lithuania Database, запрос Levitan в регионе Kaunas / Kovno uyezd, в базе Lithuania Births, на второй (по состоянию на 14 мая 2014 г.) странице (здесь прямая ссылка на эту страницу)". 2021-07-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-29.
Татьяна Винниченко. Исаак Левитан: у озера // Личности 55/2013 2014-05-14 at the Wayback Machine

Ədəbiyyat

Константин Паустовский. "Исаак Левитан". Повесть о художнике. — М., 1937
Изабелла Гинзбург. И. Левитан. — Л.—М.: Искусство, 1937
Михаил Нестеров. "Давние дни", Воспоминания о Левитане.
Иван Евдокимов. "Левитан". — М., 1959
Сергей Глаголь и Игорь Грабарь (предисловие). Монография о Левитане. — СПб, 1913
С. А. Пророкова. "Левитан" (серия ЖЗЛ). — М., 1960
Т. Л. Щепкина-Куперник. "Софья Петровна и Левитан" (в книге "Дни моей жизни"). — Л., 1928
Т. Л. Щепкина-Куперник. "Старшие". //Ж. Вестник Европы, 1911, № 11.
В. А. Прытков. "Левитан". — М., 1959
А. А. Фёдоров-Давыдов. "И. И. Левитан. Жизнь и творчество". — М., 1960
В. И. Колокольцов. Отклонение к чеховскому "Дому с мезонином" (в книге "Отклонение. Колокольцовы в Тверской губ. Книга 1."). — СПб, 2005
Н. П. Смирнов. "Золотой плёс. Повесть о Левитане". //Ж. Охотничьи просторы. — М., 1959
И. И. Левитан. Письма, документы, воспоминания (общ. ред. А. Фёдорова-Давыдова). — М., 1956
И. И. Левитан, А. П. Чехов. (в книге Знаменитые россияне в истории Удомельского края (состав. Д. Л. Подушков). — Тверь, 2009
Г. Т. Полилов. "Развиватели". Роман о пребывании И. Левитана и С. Кувшинниковой и С.Морозова в Плесе
Алексей Мокроусов. Левитан: Борьба за наследство. // Ж. Лехаим. 2010, № 12
М. А. Рогов Тайна происхождения И. И. Левитана и ее возможное влияние на его творчество // XIV Плёсские чтения: материалы научно-практической конференции, Плёс, 13–14 ноября 2015 г. — Иваново, 2016, с. 126–131
Исаак Левитан // Третьяковская галерея : журнал. — Специальный выпуск

Xarici keçidlər

Исаак Левитан. Сайт художника. 2021-04-11 at the Wayback Machine
Художник Исаак Левитан. (Картины, биография, творчество)
Выставка Левитана, К. И. Чуковский, часть 1
Переписка Левитана с Е. А. Карзинкиной — собственноручное письмо
Работы Исаака Левитана
Репродукции картин Исаака Левитана
Исаак Левитан в Русском Музее. "Искусство ТВ", 2010
История Товарищества передвижных художественных выставок
Воспоминания современников о Левитане (Александр Бенуа, Сергей Дурылин, Мария Чехова, Антон Чехов, Фёдор Шаляпин, Константин Коровин)
Подушков Д. Л. Пребывание художника Левитан И. И. и писателя Чехова А. П. на Удомельской земле. Краеведческий альманах "Удомельская старина", № 4, декабрь 1997.
Подушков Д. Л. Где жила Чайка? (О пребывании И. И. Левитана и А. П. Чехова в Удомле). Русская провинция № 1, 2000.
Подушков Д. Л. (составитель), Воробьев В. М. (научный редактор). Знаменитые россияне в истории Удомельского края. — Тверь: СФК-офис 2009. — 416 с.
Левитан и "Мир искусства"

[_95650a10d83dd0b6-1] Левитан Исаак Ильич // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.

[prag-2] "XIX əsr məşhur rus rəssamı Levitan..." Azadliq.org (az.). Azadliq.org. 5 avqust 2014. 2021-07-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 iyul 2021.

[3] "ЛЕВИТАН • Большая российская энциклопедия — электронная версия". 2020-05-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-24.

[4] Михаил Рогов. Тайна происхождения И. И. Левитана и её влияние на его творчество 2016-05-31 at the Wayback Machine

[5] "Переписка И. И. Левитана". 2014-01-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-25.

[6] "Levitanla bir gün" (rus.). 2019-05-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-11-30.

[сноска-7] В архивных данных JewishGen Lithuania Database по запросу Levitan в регионе Kaunas / Kovno uyezd, в базе Tax and Voters Lists (по состоянию на 14 мая 2014 г. — на стр. mPageStart=301 указанной базы данных) 2014-08-08 at the Wayback Machine, в одной из строк "LEVITAN, Hatskel | Leyb" стоит отметка "Eliyash LEVITAN’s brother" — брат Эльяша Левитана. Используя поиск по странице, эту строку следует искать по словам LEVITAN, Hatskel, имея в виду, что их много, нужная имеет запись "Leyb" в графе "Father" (отец), как и стоящая рядом запись "LEVITAN, Eliyash". Также отмечено, что в 1870 году Илья (LEVITAN, Eliyash) и Хацкель (LEVITAN, Hatskel) (их строки рядом) не в состоянии платить налоги.

[8] "История Исаака Левитана и наше родство с ним". 2014-05-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-29.

[9] "Архивные данные JewishGen Lithuania Database, запрос Levitan в регионе Kaunas / Kovno uyezd, в базе Lithuania Births, на второй (по состоянию на 14 мая 2014 г.) странице (здесь прямая ссылка на эту страницу)". 2021-07-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-29.

[10] Татьяна Винниченко. Исаак Левитан: у озера // Личности 55/2013 2014-05-14 at the Wayback Machine