Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İranın əksər hissələrinin iqlimi subtropik-, Xəzər dənizi sahilində rütubətlidir. İran və Oman körfəzilərinin sahil boyunda isə tropikdir İqlimin əsas xüsusiyyətləri təkcə ölkənin coğrafi mövqeyi ilə deyil, həm də, relyefin müxtəlifliyi, ərazidə hakim olan atmosfer dövranı ilə müəyyən edilir. İqlimin əsas xüsusiyyətlərindən biri də yalnız həddən artıq yüksək yay yemperaturu deyil, deləcə də çox aşağı qış temperaturu ilə əlaqədar onun kəskin kontinentallığıdır. Qış fəslində İranın bir sıra rayonlarının iqlimi eyni enliklərdə yerləşən diğər yerlərin iqlimindən çox soyuqdur. ( Xəzərsahili zona istisna olunmaqla) . Bu isə ölkədə çoxillik subtropik bitkilərin yetişdirilməsini və il ərzində bir ərzində bir sahədən iki dəfə məhsul götürülməsini məhdudlaşdırır.
Ümumi xarakteriskası
Qışda temperaturun kəskin surətdə aşağı düşməsinə Asiya materikinin daxili rayonlarından gələn soyuq kontinental hava kütləsi təsir göstərir, belə ki, bu hava kütləsinin qarşısını şimal istiqamətdə kəsə biləcək qüvvətli oroqrafikik sədd yoxdur. Nəticədə ölkədə ovalıqlar və yaylalar üçün mövsümü fərqlər nəzərə çarpır. Belə ki, qış və orta yay temperatur ampilidudası 20-25 dərcə təşkil edir. Yüksək yerlərdə və həmçinin dağlarla əhatələnən çəkəkliklərdə yağıntı əsasən qar şəklində düşür və dağlardan qidalanan İran çaylarının rejimini müəyyən edir. Ölkə iqliminin fərqli xüsusiyyətləri məşhur fransız coğrafiyaşünası E. Martona dünyanın iqlimi təsnifatında xüsusi "İran" iqlimi tipi ayırmasına əsas vermişdir. Ümumən İran iqlimini Aralıq dənizi iqlimi növlərindən biri hesab etmək olar.
Temperatur rejimi
30-cu paraleldən cənubda soyuq mövsümdə radiasiya balanası müsbətdir. İran körfəzi sahilində havanın orta aylıq temperaturu yüksələrək qışda müsbət 18 dərəcəyə çatır. Bununla belə, İraqla sərhəddə axan Şəttül-Ərəb çayı deltasında isə qışda bəzən zəif buz örtüyü yaranır. Körfəzin cənub-şərq sahili boyunca isə temperatur heç vaxt sıfır dərəcədən aşağı düşmür. Əgər cənub rayonları üçün yumşaq qış səciyyəvidirsə, Xəzər sahil ovalıqda isə əksinə, qışda ( mənfi 7-10 dərəcəyə qədər) şaxtalar müşahidə edilir. İran yaylası daxilində də müxtəlif iqlim sahələri yaranmışdır. Yaylada iqlimin ümumiləşdirilmiş səciyyəsini dəqiq vermək mümkün olmadığı üçün onu dağlıq və düzənlik rayonlarına ayırmaq məqsədəuyğundur. Ölkənin diğər sahələrindən fərqli olaraq dağlar rayonlarda temperatur çox dəyişkəndir: qış soyuq, yay isə sərin keçir. İran yaylasının dağları ilə əhatələnən və ölkənin mərkəzi hissəsini tutan düzənliklərdə - 20 °C dərəcəyə çatan qüvvətli şaxtalar müşahidə edilir.
Yağıntıların paylanması
İqlmin mühüm xüsusiyyətlərindən biri də İran ərazisinə düşən yağıntıların miqdarında nəzərə çarpan ziddiyyətdir. Ölkə ərazisində rütubətin paylanması iki başlıca qanunauyğunluqla xarakterizə edilir. Şimal-qərbdən cənub-şərq istiqamətində illik yağıntıların azalması müşahidə edilir. Cənubi Xəzər ovalığı orta hesabla 2000 mm və daha artıq yağıntı aldığı halda, yüksək dağ-qurşaqları ilə şimal-şərq küləklərindən qorunan mərkəz və şərq əyalətlərində bu göstərici 50-100 mm-ə qədər aşağı düşür
İranda ölkə üzrə yağıntıların paylanmasında iki mövsüm aydın seçilir: ilin soyuq fəslini əhatə edən rütubətli və ilin isti fəslini əhatə edən quru mövsüm.
Ölkənin hidrotermik rayonlaşması
İranda hidrotermik əmsalın hesablanması əsasında ərazinin rütubətlilik dərəcəsinə görə 4 rayon ayırmaq məqsədəuyğundur.
- Rütubətli rayon.
- Yarımrütubətli rayon.
- Quru rayon.
- Çox quru rayon.
Həmçinin bax
İstifadə olunmuş ədəbiyyat
- Cabir Məmmədov, Həbibə Soltanova. "İran və Əfqanıstanın coğrafiyası". Bakı. 1989. s. 19-21.
- "Coğrafiya" ensiklopediyası. II kitab. Bakı. 2012. s.240-241.
İstinadlar
- "Иран - климат". 2018-02-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-11-22.
- "Все о Иране". 2021-03-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-11-23.
- . 2007-05-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2007-05-01.
Xarici keçidlər
- Iran Meteorological Organization (2006.) 2015-11-10 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Iranin ekser hisselerinin iqlimi subtropik Xezer denizi sahilinde rutubetlidir Iran ve Oman korfezilerinin sahil boyunda ise tropikdir Iqlimin esas xususiyyetleri tekce olkenin cografi movqeyi ile deyil hem de relyefin muxtelifliyi erazide hakim olan atmosfer dovrani ile mueyyen edilir Iqlimin esas xususiyyetlerinden biri de yalniz hedden artiq yuksek yay yemperaturu deyil delece de cox asagi qis temperaturu ile elaqedar onun keskin kontinentalligidir Qis feslinde Iranin bir sira rayonlarinin iqlimi eyni enliklerde yerlesen diger yerlerin iqliminden cox soyuqdur Xezersahili zona istisna olunmaqla Bu ise olkede coxillik subtropik bitkilerin yetisdirilmesini ve il erzinde bir erzinde bir saheden iki defe mehsul goturulmesini mehdudlasdirir Iran erazisinde movcud olan iqlim tipleriUmumi xarakteriskasiQisda temperaturun keskin suretde asagi dusmesine Asiya materikinin daxili rayonlarindan gelen soyuq kontinental hava kutlesi tesir gosterir bele ki bu hava kutlesinin qarsisini simal istiqametde kese bilecek quvvetli oroqrafikik sedd yoxdur Neticede olkede ovaliqlar ve yaylalar ucun movsumu ferqler nezere carpir Bele ki qis ve orta yay temperatur ampilidudasi 20 25 derce teskil edir Yuksek yerlerde ve hemcinin daglarla ehatelenen cekekliklerde yaginti esasen qar seklinde dusur ve daglardan qidalanan Iran caylarinin rejimini mueyyen edir Olke iqliminin ferqli xususiyyetleri meshur fransiz cografiyasunasi E Martona dunyanin iqlimi tesnifatinda xususi Iran iqlimi tipi ayirmasina esas vermisdir Umumen Iran iqlimini Araliq denizi iqlimi novlerinden biri hesab etmek olar Temperatur rejimi30 cu paralelden cenubda soyuq movsumde radiasiya balanasi musbetdir Iran korfezi sahilinde havanin orta ayliq temperaturu yukselerek qisda musbet 18 dereceye catir Bununla bele Iraqla serhedde axan Settul Ereb cayi deltasinda ise qisda bezen zeif buz ortuyu yaranir Korfezin cenub serq sahili boyunca ise temperatur hec vaxt sifir dereceden asagi dusmur Eger cenub rayonlari ucun yumsaq qis seciyyevidirse Xezer sahil ovaliqda ise eksine qisda menfi 7 10 dereceye qeder saxtalar musahide edilir Iran yaylasi daxilinde de muxtelif iqlim saheleri yaranmisdir Yaylada iqlimin umumilesdirilmis seciyyesini deqiq vermek mumkun olmadigi ucun onu dagliq ve duzenlik rayonlarina ayirmaq meqsedeuygundur Olkenin diger sahelerinden ferqli olaraq daglar rayonlarda temperatur cox deyiskendir qis soyuq yay ise serin kecir Iran yaylasinin daglari ile ehatelenen ve olkenin merkezi hissesini tutan duzenliklerde 20 C dereceye catan quvvetli saxtalar musahide edilir Yagintilarin paylanmasiTehranada qar Iqlmin muhum xususiyyetlerinden biri de Iran erazisine dusen yagintilarin miqdarinda nezere carpan ziddiyyetdir Olke erazisinde rutubetin paylanmasi iki baslica qanunauygunluqla xarakterize edilir Simal qerbden cenub serq istiqametinde illik yagintilarin azalmasi musahide edilir Cenubi Xezer ovaligi orta hesabla 2000 mm ve daha artiq yaginti aldigi halda yuksek dag qursaqlari ile simal serq kuleklerinden qorunan merkez ve serq eyaletlerinde bu gosterici 50 100 mm e qeder asagi dusur Iranda olke uzre yagintilarin paylanmasinda iki movsum aydin secilir ilin soyuq feslini ehate eden rutubetli ve ilin isti feslini ehate eden quru movsum Olkenin hidrotermik rayonlasmasiKeppen Geygerin iqlip tesnifatina esasen Iran erazisinde olan iqlim tipleri Iranda hidrotermik emsalin hesablanmasi esasinda erazinin rutubetlilik derecesine gore 4 rayon ayirmaq meqsedeuygundur Rutubetli rayon Yarimrutubetli rayon Quru rayon Cox quru rayon Hemcinin baxIran Iran cografiyasiIstifade olunmus edebiyyatCabir Memmedov Hebibe Soltanova Iran ve Efqanistanin cografiyasi Baki 1989 s 19 21 Cografiya ensiklopediyasi II kitab Baki 2012 s 240 241 Istinadlar Iran klimat 2018 02 03 tarixinde Istifade tarixi 2015 11 22 Vse o Irane 2021 03 04 tarixinde Istifade tarixi 2015 11 23 2007 05 01 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2007 05 01 Xarici kecidlerIran Meteorological Organization 2006 2015 11 10 at the Wayback Machine