Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İohan Vilhelm Edel və ya İvan Edel (1863, Çerniqov quberniyası[d] – 14 fevral 1932, Bakı) — alman əsilli rusiyalı memar, dövlət müşaviri. Hacınskinin evi, Mitrofanovun evi, Qrifonlu ev kimi Bakıdakı bir çox tarixi binaların memarı.
| İohann Edel | |
|---|---|
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1863 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 14 fevral 1932 |
| Vəfat yeri | |
| Təhsili |
|
| İşləri və nailiyyətləri | |
| İşlədiyi şəhərlər | Bakı |
| Əsas tikililəri | Qrifonlu ev, Mitrofanovun evi Hacınskinin evi Şəmsi Əsədullayevin evi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
İlk dövrləri
İohan Edel 1863-cü ildə Çerniqov quberniyasının, Borznensk uyezdində yerləşən alman koloniyası Bilovaçda, sonradan Bakı mayakında işləyəcək alman zadəgan nəslindən olan Vilhelm Edelin ailəsində anadan olub. Pravoslav kilsəsində vəftiz olunduqdan sonra İohan Vasilyeviç adını alır dünyada isə İvan Vasilyeviç kimi tanınır.
Moskva Rəsm, Heykəltəraşlıq və Memarlıq Məktəbində təhsil aldığı müddətdə o, lüteran dua evinin məktəbin və pastoratın layihəsini hazırlayır. 1886-cı ildə isə Bakıdakı lüteran cəmiyyəti üçün yeni layihə hazırlayır, lakin bu layihəyə əsasən yalnız məktəb və Evangelik lüteran kilsəsi tikilir. A. Savrasovdan dərs alan o məktəbi qızıl medalla bitirir. Bu medalı o, "Hamamda" rəsminə görə alır.
Əmisi və atası Bakıda işlədiklərinə görə tezliklə o da, 1880-ci illərin əvvəlində Bakıya gəlir.
Yaradıcılıq dövrü
1888-ci ildə Edel Marinski Qadın Gimnaziyasında rəsm dərsi keçməyə başlayır. Bakıya gəlişindən sonra ilk sifarişi şəhər sakini Rəsul Hacıağa Cəfərovdan tarixi məhəllələrdə, Çadrovaya küçəsində iki mərtəbəli daş evin layihəsinin hazırlanmasına alır. Layihəyə 20 avqust 1888-ci ildə baxılmış, avqustun 22-də isə Dumada təsdiq edilmişdir. 1892-ci ildə (bəzi mənbələrə görə 1890-cı ildə) Edelin layihəsi ilə Bakı neft sənayeçisi Musa Nağıyev üçün Birja küçəsində (indiki Üzeyir Hacıbəyov) 2 ev tikilir. İtalyan üslubunda layihələndirilən bu evlərin birinin birinci mərtəbəsində Bakı İctimai Məclisinin Qış klubu yerləşirdi. Elə həmin ildə Edelin layihəsi ilə Praçeçnaya küçəsində (indiki Qoqol küçəsi) 3 mərtəbəli mülki bina inşa olunur. 1891-ci ildə Edel Qız qalasının yanında yerləşən Müqəddəs Varfolomey kilsəsini layihələndirməyə başlayır. Qübbəsində güzgülü xaç olan rus üslubunda olan bu kilsə 14 sentyabr 1892-ci ildə tikilib təqdis olundu. 1930-cu ildə bu kilsə bağlanır və dağıdılana qədər boş qalır. 1892-ci ildə onun layihəsi ilə Ağ şəhərdə "S. M. Şibayev və K" zavodunun nəzdnində "Spas-Preobrajen kilsə-məktəbi" tikilir. 1920-ci ildə Aprel işğalından sonra Şibayevin zavodu Stalin adına neft emalı zavoduna çevrilir. Elə həmin ildə məktəblərin kilsələrdən ayrılması haqqında qanuna əsasən kilsə bağlanır onun binasında isə texnikum yerləşir. 1893-cü ildə Edelin layihəsi əsasında indiki Bülbül prospektində tikilmiş binada Bakı Quberniya Xəzinəsi yerləşib. Sonradan bu bunada A. Kazımov adına 1 nömrəli şəhər poliklinikası yerləşib. Bununla yanaşı Edel 1893-cü ildə indiki Xaqani, Səməd Vurğun və Üzeyir Hacıbəyov küçəsində olan Musa Nağıyevə məxsus evləri tikir. 1896-cı ildə isə Edel tərəfindən indiki Yusif Məmmədəliyev küçəsində yerləşən Qrifonlu ev tikilir. Edel yaradıcılıq dövrü ərzində yaşayış binalarından başqa 1886–1887-ci illərdə qala divarlarının yanında taxta dükanları, və 1898–1899-cu illərdə isə gəmilərin yan alması üçün taxta körpü tikmişdir. 1904-cü ildə Edel İosif Qoslavski dünyasını dəyişdiyi üçün onun tikintisinə başladığı Rus Texniki Cəmiyyətinin Bakı şöbəsinin binasının tikintisini davam etdirir. 1910-cu ildə Edel özü üçün Birja küçəsində 2 mərtəbəli ev tikir.
Ömrünün son illəri
1905-ci ildə Edelə dövlət müşaviri kimi çalışqan və faydalı fəaliyyətinə görə 1250 rubl maaş kəsilir. Bu dövrdən etibarən Edel tikinti işlərinə az vaxt ayırır o daha çox Bakı Texniki Məktəbində dərs deməklə məşğul olur. 1907-ci ildə Bakı Şəhər Dumasına seçkilərə qatılır, lakin yetərli səs yığa bilmir. 1908-ci ildə Bakı Real Məktəbinin valideyn komitəsinə seçilir.
14 fevral 1932-ci ildə dünyasını dəyişir. Ölümü haqqında xəbəri həyat yoldaşı, övladları və nəvələri "Bakinskiy raboçiy" qəzetində elan etmişdilər.
Şəxsi həyatı
İohann Edel şkiper Nikolay Emanuiloviç Spodavekianın qızı, roma-katolik inancında olan Qrasiya Nikolayevna Spodavekia ilə ailə həyatı qurub. Bu evlilikdən onların Olqa, Lidiya, Nina, Yuliya, Nataliya və Viktor adlı övladları olub. Onların hamısı Bakıda anadan olublar. Qızlarının hamısı Müqəddəs Nina qızlar məktəbində təhsil alıblar. Böyük qızı Olqa vətəndaş müharibəsi dövründə Kuban diyar hökumətinin maaliyyə işləri üzrə üzvü olmuş A. A. Truskovskiy ilə ailə həyatı qurub. Onun sonrakı həyatı ilə bağlı heç bir məlumat yoxdur. İkinci Lidiya IV Qafqaz Hərbi Korpusunun qərargahının baş adyutantı İ. İ. Roslavtsev ilə ailə həyaatı qurub. Bu evlilikdən Yuriy və İqor adlı oğulları olub. Ataları Rostlatsev 1920-ci ildə Bakıda, Yuriy isə 1938-ci ildə güllələnib. İqor isə Kislovodsk şəhərində memar kimi fəaliyyət göstərib. Üçüncü qızı Yuliya isə Müqəddəs Nina gimnaziyasında rus dili və ədəbiyyatı dərsi keçən İ. A. Oçinskiy ilə ailə həyatı qurub. Onların oğlu Vsevolod ixtisasca memar olub. Soçi şəhərində tikilmiş bir çox binaların müəllifidir. Sonuncu qızı 1938-ci ildə güllələnmiş V. Q. Ryabçinkiy ilə ailə həyatı qurub. Yeganə oğlu Viktor isə inqilabdan sonra Fransaya köçür. 13 aprel 1938-ci ildə isə Edelin həyat yoldaşı Qrasiya Nikolayevna dünyasını dəyişib.
Əsərləri
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
Murtuza Muxtarovun yaşayış evi -
![image]()
-
![image]()
Üç mərtəbəli yaşayış binası -
![image]()
-
![image]()
Həmçinin bax
İstinadlar
- Şamil Fətullayev. (PDF). Bakı: Şərq-Qərb nəşriyyatı. 2013. səh. 88. ISBN .
- Elçin Əliyev. (PDF). Bakı. 2017. səh. 50-113. ISBN .
- Tamara Hümbətova. "Эдель Иоанн Вильгельмович - архитектор" (rus). baku.ru. 04.03.2016 tarixində . İstifadə tarixi: 28.04.2021.
- "Церковь во имя Преображения Господня (Спасо-Преображенская Белогородская), на Шибаевском заводе, Баку" (rus). ourbaku.com. 03.04.2010. 10.04.2021 tarixində . İstifadə tarixi: 28.04.2021.
- "ЭДЕЛЬ Иван Васильевич" (rus). ourbaku.com. 13.03.2016 tarixində . İstifadə tarixi: 28.04.2021.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Iohan Vilhelm Edel ve ya Ivan Edel 1863 Cerniqov quberniyasi d 14 fevral 1932 Baki alman esilli rusiyali memar dovlet musaviri Hacinskinin evi Mitrofanovun evi Qrifonlu ev kimi Bakidaki bir cox tarixi binalarin memari Iohann EdelSexsi melumatlarDogum tarixi 1863Dogum yeri Cerniqov quberniyasi d Rusiya imperiyasiVefat tarixi 14 fevral 1932 1932 02 14 Vefat yeri Baki Azerbaycan SSR ZSFSR SSRITehsili Moskva Resm Heykelterasliq ve Memarliq Mektebi d Isleri ve nailiyyetleriIslediyi seherler BakiEsas tikilileri Qrifonlu ev Mitrofanovun evi Hacinskinin evi Semsi Esedullayevin evi Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiIlk dovrleri Iohan Edel 1863 cu ilde Cerniqov quberniyasinin Borznensk uyezdinde yerlesen alman koloniyasi Bilovacda sonradan Baki mayakinda isleyecek alman zadegan neslinden olan Vilhelm Edelin ailesinde anadan olub Pravoslav kilsesinde veftiz olunduqdan sonra Iohan Vasilyevic adini alir dunyada ise Ivan Vasilyevic kimi taninir Moskva Resm Heykelterasliq ve Memarliq Mektebinde tehsil aldigi muddetde o luteran dua evinin mektebin ve pastoratin layihesini hazirlayir 1886 ci ilde ise Bakidaki luteran cemiyyeti ucun yeni layihe hazirlayir lakin bu layiheye esasen yalniz mekteb ve Evangelik luteran kilsesi tikilir A Savrasovdan ders alan o mektebi qizil medalla bitirir Bu medali o Hamamda resmine gore alir Emisi ve atasi Bakida islediklerine gore tezlikle o da 1880 ci illerin evvelinde Bakiya gelir Yaradiciliq dovru 1888 ci ilde Edel Marinski Qadin Gimnaziyasinda resm dersi kecmeye baslayir Bakiya gelisinden sonra ilk sifarisi seher sakini Resul Haciaga Ceferovdan tarixi mehellelerde Cadrovaya kucesinde iki mertebeli das evin layihesinin hazirlanmasina alir Layiheye 20 avqust 1888 ci ilde baxilmis avqustun 22 de ise Dumada tesdiq edilmisdir 1892 ci ilde bezi menbelere gore 1890 ci ilde Edelin layihesi ile Baki neft senayecisi Musa Nagiyev ucun Birja kucesinde indiki Uzeyir Hacibeyov 2 ev tikilir Italyan uslubunda layihelendirilen bu evlerin birinin birinci mertebesinde Baki Ictimai Meclisinin Qis klubu yerlesirdi Ele hemin ilde Edelin layihesi ile Pracecnaya kucesinde indiki Qoqol kucesi 3 mertebeli mulki bina insa olunur 1891 ci ilde Edel Qiz qalasinin yaninda yerlesen Muqeddes Varfolomey kilsesini layihelendirmeye baslayir Qubbesinde guzgulu xac olan rus uslubunda olan bu kilse 14 sentyabr 1892 ci ilde tikilib teqdis olundu 1930 cu ilde bu kilse baglanir ve dagidilana qeder bos qalir 1892 ci ilde onun layihesi ile Ag seherde S M Sibayev ve K zavodunun nezdninde Spas Preobrajen kilse mektebi tikilir 1920 ci ilde Aprel isgalindan sonra Sibayevin zavodu Stalin adina neft emali zavoduna cevrilir Ele hemin ilde mekteblerin kilselerden ayrilmasi haqqinda qanuna esasen kilse baglanir onun binasinda ise texnikum yerlesir 1893 cu ilde Edelin layihesi esasinda indiki Bulbul prospektinde tikilmis binada Baki Quberniya Xezinesi yerlesib Sonradan bu bunada A Kazimov adina 1 nomreli seher poliklinikasi yerlesib Bununla yanasi Edel 1893 cu ilde indiki Xaqani Semed Vurgun ve Uzeyir Hacibeyov kucesinde olan Musa Nagiyeve mexsus evleri tikir 1896 ci ilde ise Edel terefinden indiki Yusif Memmedeliyev kucesinde yerlesen Qrifonlu ev tikilir Edel yaradiciliq dovru erzinde yasayis binalarindan basqa 1886 1887 ci illerde qala divarlarinin yaninda taxta dukanlari ve 1898 1899 cu illerde ise gemilerin yan almasi ucun taxta korpu tikmisdir 1904 cu ilde Edel Iosif Qoslavski dunyasini deyisdiyi ucun onun tikintisine basladigi Rus Texniki Cemiyyetinin Baki sobesinin binasinin tikintisini davam etdirir 1910 cu ilde Edel ozu ucun Birja kucesinde 2 mertebeli ev tikir Omrunun son illeri 1905 ci ilde Edele dovlet musaviri kimi calisqan ve faydali fealiyyetine gore 1250 rubl maas kesilir Bu dovrden etibaren Edel tikinti islerine az vaxt ayirir o daha cox Baki Texniki Mektebinde ders demekle mesgul olur 1907 ci ilde Baki Seher Dumasina seckilere qatilir lakin yeterli ses yiga bilmir 1908 ci ilde Baki Real Mektebinin valideyn komitesine secilir 14 fevral 1932 ci ilde dunyasini deyisir Olumu haqqinda xeberi heyat yoldasi ovladlari ve neveleri Bakinskiy rabociy qezetinde elan etmisdiler Sexsi heyati Iohann Edel skiper Nikolay Emanuilovic Spodavekianin qizi roma katolik inancinda olan Qrasiya Nikolayevna Spodavekia ile aile heyati qurub Bu evlilikden onlarin Olqa Lidiya Nina Yuliya Nataliya ve Viktor adli ovladlari olub Onlarin hamisi Bakida anadan olublar Qizlarinin hamisi Muqeddes Nina qizlar mektebinde tehsil aliblar Boyuk qizi Olqa vetendas muharibesi dovrunde Kuban diyar hokumetinin maaliyye isleri uzre uzvu olmus A A Truskovskiy ile aile heyati qurub Onun sonraki heyati ile bagli hec bir melumat yoxdur Ikinci Lidiya IV Qafqaz Herbi Korpusunun qerargahinin bas adyutanti I I Roslavtsev ile aile heyaati qurub Bu evlilikden Yuriy ve Iqor adli ogullari olub Atalari Rostlatsev 1920 ci ilde Bakida Yuriy ise 1938 ci ilde gullelenib Iqor ise Kislovodsk seherinde memar kimi fealiyyet gosterib Ucuncu qizi Yuliya ise Muqeddes Nina gimnaziyasinda rus dili ve edebiyyati dersi kecen I A Ocinskiy ile aile heyati qurub Onlarin oglu Vsevolod ixtisasca memar olub Soci seherinde tikilmis bir cox binalarin muellifidir Sonuncu qizi 1938 ci ilde gullelenmis V Q Ryabcinkiy ile aile heyati qurub Yegane oglu Viktor ise inqilabdan sonra Fransaya kocur 13 aprel 1938 ci ilde ise Edelin heyat yoldasi Qrasiya Nikolayevna dunyasini deyisib EserleriQrifonlu ev Mitrofanovun evi Murtuza Muxtarovun yasayis evi Semsi Esedullayevin evi Uc mertebeli yasayis binasi Muqeddes Varfolomey kilsesi Hacinskinin eviHemcinin baxMitrofanovun evi Isa bey Hacinskinin evi Iohann Edelin eserlerinin siyahisiIstinadlarSamil Fetullayev PDF Baki Serq Qerb nesriyyati 2013 seh 88 ISBN 978 9952 32 020 6 Elcin Eliyev PDF Baki 2017 seh 50 113 ISBN 978 9952 8335 1 5 Tamara Humbetova Edel Ioann Vilgelmovich arhitektor rus baku ru 04 03 2016 tarixinde Istifade tarixi 28 04 2021 Cerkov vo imya Preobrazheniya Gospodnya Spaso Preobrazhenskaya Belogorodskaya na Shibaevskom zavode Baku rus ourbaku com 03 04 2010 10 04 2021 tarixinde Istifade tarixi 28 04 2021 EDEL Ivan Vasilevich rus ourbaku com 13 03 2016 tarixinde Istifade tarixi 28 04 2021 Xarici kecidler