Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İmpiçment (ing. impeachment — etibarsızlıq, lat. impedivi — "qarşısını almaq, kəsmək" sözündən) — bələdiyyə və ya dövlət icraçısının, dövlət başçısının vəzifəli şəxslərinin dövlət başçısına qədər olan və sonradan vəzifəsindən kənarlaşdırılması ilə məhkəmə ittiham qaydaları. İmtina ittihamı, bir qayda olaraq, səlahiyyətindən sui-istifadə etməyindən asılı olmayaraq qanunsuz hərəkətlərə, yəni qəsdən qanun pozuntusuna yoluxmaqda ittiham olunur.
Tarixi
Konsepsiya XIV əsrdə İngiltərədə kral favoritlərinin özbaşınalığına qarşı mübarizə aləti olaraq ortaya çıxdı: sonra İcmalar Palatası kral nazirlərini Lordlar Palatasının məhkəməsi altına qoymaq hüququnu aldı, halbuki əvvəllər bu hüquq yalnız krala məxsus idi. Cəmiyyətin Lordlara qarşı cinayət ittihamı irəli sürməsi qaydası "impiçment" adlanırdı. Britaniya tarixində impiçment ən son 1806-cı ildə istifadə edilmişdir. Britaniya qanunlarından, konsepsiya ABŞ Konstitusiyasına keçdi, burada Senatdan federal vəzifəli şəxsə qədər hakimlərə və prezidentə qarşı ittihamların alt palatası təyin olundu (hər ştatda dövlət səviyyəsində, qubernator və digər dövlət məmurları üçün oxşar prosedurlar qurulur). Üst otaq, İngiltərədə olduğu kimi, burada da məhkəmə məhkəməsi kimi fəaliyyət göstərir və prezidentin Senatın hökmlərini əfv etmək hüququ yoxdur. Beləliklə, dəqiq mənada impiçment, cinayət məsuliyyəti ilə vəzifədən uzaqlaşdırılma prosesinin yalnız ilk addımıdır, baxmayaraq ki, bizim dövrümüzdə (hətta ingilisdilli ölkələrdə belə) bütün qaldırma prosesi adlandırılmışdır.
Söz rus dilində ingilis dilindən götürülmüşdür, bu da öz növbəsində latın anlayışından yaranmışdır.
Dünyada impiçment
Yüksək vəzifəli şəxslərin impiçmenti haqqında qanunvericilik dünyanın əksər ölkələrində mövcuddur, lakin hər yerdə buna müraciət etmirlər. Məsələn, XX əsrin sonu — XXI əsrin əvvəllərində prezidentlər vəzifədən kənarlaşdırıldı: Braziliya (1990–1992) və Dilma Rusef (2011–2016), Peru Alberto Fuximori (Konqres onun könüllü istefasını və siyasi qadağan edilən impiçmenti qəbul etmədi siyasi fəaliyyətinidə qadağan etmişdir), İndoneziya Abdurrahman Vahid, Cənubi Koreya Pak Kın He və Litva . Paksasın impiçmenti (2004) Avropada dövlət başçısının yeganə qəbul edilmiş impiçmenti idi.
Belarusiya
19 noyabr 1996-cı ildə Konstitusiya Məhkəməsinə Belarus Respublikası Ali Məclisinin bir qrup deputatından Belarus Respublikasının Prezidenti Aleksandr Lukaşenkonun vəzifəsindən uzaqlaşdırılması ilə bağlı və qanunlarının nizamnamələrini sistematik pozması ilə əlaqədar müraciət gəldi, lakin impiçment baş tutmadı.
Lixtenşteyn
Əksər ölkələrdən fərqli olaraq Lixtenşteynin konstitusiyası şahzadəni vətəndaşlar tərəfindən hakimiyyətdən uzaqlaşdırır və xalq referendumu yolu ilə aparılır.
Rusiya
Rusiyada, 1993-cü ildə qəbul edilmiş Konstitusiyaya görə, prosedur əsasən Amerika qaydasına bənzəyir: Rusiya Federasiyasının Prezidenti Dövlət Dumasının təklifi ilə Federasiya Şurası tərəfindən səslərin üçdə ikisi ilə vəzifəsindən uzaqlaşdırılır.
Rusiyada impiçment (vəzifədən uzaqlaşdırma) proseduru üç dəfə, bir dəfə — mövcud Konstitusiyaya uyğun olaraq başlandı. Bütün hallarda ilk prezident Boris Yeltsin hədəfə çevrildi.
İlk dəfə impiçment məsələsi, 1993-cü ilin martında Ali Şuranın və Rusiya Xalq Deputatları Konqresinin təşəbbüsü ilə ortaya çıxdı. O dövrdə qüvvədə olan 1978 RSFSR Konstitusiyası (dəyişikliklərlə) Xalq Deputatları Konqresinə "Rusiya Federasiyasının yurisdiksiyasında olan hər hansı bir məsələni" müstəqil şəkildə həll etməyə icazə verdiyinə baxmayaraq, Ali Şura və Prezident arasında aparılan danışıqlar nəticəsində səlahiyyətlər məsələsi xalq referendumuna təqdim edildi. eyni zamanda Konqresə etimad məsələsi də həll edildi. Xalq iradəsi nəticəsində hakimiyyətin hər iki qolu öz səlahiyyətlərini qorudu.
ABŞ
ABŞ Konstitusiyasının II maddəsinin IV hissəsinə əsasən, impichment, "dövlətə xəyanət, rüşvət və ya digər ağır cinayətlərdə və qanun pozuntularında günahkar olduqları təqdirdə" federal işçilərin, o cümlədən prezidentin vəzifəsindən kənarlaşdırılması ilə təqib edilməsini təmin edir.
Nümayəndələr Palatası ittihamları hazırlamaq və gətirmək üçün müstəsna səlahiyyətə malikdir. Məsələnin iddiaların araşdırıldığı Nümayəndələr Palatasının Hüquq Komitəsinə göndərilməsi üçün burada səs alınmalıdır. Əgər impiçment üçün əsaslar aşkar olunarsa, faktiki ittiham aktı hazırlanır ki, bu da komitə tərəfindən təsdiqləndikdən sonra səsvermənin sadə səs çoxluğu tələb olunduğu yerdə Nümayəndələr Palatasına göndərilir.
Nümayəndələr Palatası təklifi dəstəkləyirsə, növbəti addım Konqresin yuxarı palatasında — Senatda impiçmentin təsdiqlənməsi olmalıdır. ittihamlar Konqres Senatına verilir, prosedur məhkəməyə çevrilir, Nümayəndələr Palatası faktiki olaraq ittiham tərəfi kimi çıxış edir və senatorlar münsiflər heyətinin üzvləri kimi çıxış edirlər. İmtahanın baş tutması üçün senatorların ən azı üçdə ikisi səs verir (ən azı 67)
Prosedur Amerika Birləşmiş Ştatlarının prezidentinin, bir sıra federal rəsmilərin və hakimlərin (hakimlərin dəyişilməzliyi prinsipindən yeganə istisna olmaqla) kənarlaşdırılması üçün tətbiq olunur. Senat, vəzifədən uzaqlaşdırılmaqla yanaşı, ABŞ federal xidmətində (hətta ödənilməyən fəxri postlar da) vəzifələrin tutulmasına qadağa qoymaqla cəzalandırıla bilər.
Amerika tarixində ilk impiçment işi 1797-ci ildə başlandı, Tennessi ştatından olan bir senator Vilyam Blount İngilislərlə sui-qəsddə ittiham edildi.
ABŞ-nin bütün tarixində Nümayəndələr Palatası tərəfindən üç prezidentə impiçment verildi, lakin sonradan prokurorluq lazımi 2/3 səs qazana bilmədiyi Senat tərəfindən bəraət edildi: Andre Conson 1868-ci ildə (Müharibə Katibinin qanunsuz istefası iddiası) və 1998–1999-cu illərdə Bill Klintonun işi (məhkəmə işi) yalan və Monika Levinskinin hekayəsi ilə əlaqədar ədalətə mane olmaq. Həm də 2019-cu ildə Nümayəndələr Palatası, 18 dekabr 2019-cu ildə Nümayəndələr Palatasında səs çoxluğu ilə təsdiqlənən prezident Donald Trumpın (səlahiyyətdən sui-istifadə və ədalətin qarşısını alma) işinə görə impiçment edilməsini qərara aldı. 1974-cü ildə, Nümayəndələr Palatası tərəfindən Watergate iddiasının tətbiq edilməsini təqdim edən Prezident Riçard Nikson, Senatın bu məsələyə baxmadan istefa verdi (çox güman ki, hökmü günahkar olardı), bu onun varisi Cerald Fordun Niksonu əfv etməsinə imkan verdi.
İmpiçment aşağı səviyyəli məmurlara və hakimlərə də bir neçə dəfə tətbiq olundu (Nümayəndələr Palatasının tarixində 11 hakimə ittiham edildi, onlardan 7-si Senat tərəfindən vəzifədən azad edildi).
Amerika Birləşmiş Ştatlarında ştata qanunverici orqanlar tərəfindən impiçment verilə bilər (məsələn, İllinoys qubernatoru Rod Blagojevich rüşvət ittihamı ilə vəzifədən uzaqlaşdırıldı).
Filippin
Filippindəki impiçment, Amerika Birləşmiş Ştatlarındakı prosedurlara bənzər prosedurları izləyir. Filippin Konstitusiyasının 11-ci maddəsinin 11-ci və 2-ci hissələrinə əsasən, Filippin Nümayəndələr Palatası prezidentə, vitse-prezidentə, Ali Məhkəmə üzvlərinə, Konstitusiya Komissiyalarının üzvlərinə və Ombudsmana qarşı bütün impiçment işlərinə başlamaq müstəsna hüququna malikdir. Üzvlərinin üçdə biri impiçment maddələrini təsdiqlədikdən sonra onlar Filippin Senatına verilir.
İstinadlar
- . charter97.org. 2017-02-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-02-06.
- , Art. 13ter
- "Демократы намерены ускорить процедуру импичмента Трампа // ТАСС, 12.10.2019". 2019-10-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-12-19.
- Patrick, John J.; Pious, Richard M.; Ritchie, Donald A. The Oxford Guide to the United States Government. Oxford University Press. 2001. səh. 802. ISBN .
Xarici keçidlər
- İmpiçment
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Impicment ing impeachment etibarsizliq lat impedivi qarsisini almaq kesmek sozunden belediyye ve ya dovlet icracisinin dovlet bascisinin vezifeli sexslerinin dovlet bascisina qeder olan ve sonradan vezifesinden kenarlasdirilmasi ile mehkeme ittiham qaydalari Imtina ittihami bir qayda olaraq selahiyyetinden sui istifade etmeyinden asili olmayaraq qanunsuz hereketlere yeni qesden qanun pozuntusuna yoluxmaqda ittiham olunur TarixiKonsepsiya XIV esrde Ingilterede kral favoritlerinin ozbasinaligina qarsi mubarize aleti olaraq ortaya cixdi sonra Icmalar Palatasi kral nazirlerini Lordlar Palatasinin mehkemesi altina qoymaq huququnu aldi halbuki evveller bu huquq yalniz krala mexsus idi Cemiyyetin Lordlara qarsi cinayet ittihami ireli surmesi qaydasi impicment adlanirdi Britaniya tarixinde impicment en son 1806 ci ilde istifade edilmisdir Britaniya qanunlarindan konsepsiya ABS Konstitusiyasina kecdi burada Senatdan federal vezifeli sexse qeder hakimlere ve prezidente qarsi ittihamlarin alt palatasi teyin olundu her statda dovlet seviyyesinde qubernator ve diger dovlet memurlari ucun oxsar prosedurlar qurulur Ust otaq Ingilterede oldugu kimi burada da mehkeme mehkemesi kimi fealiyyet gosterir ve prezidentin Senatin hokmlerini efv etmek huququ yoxdur Belelikle deqiq menada impicment cinayet mesuliyyeti ile vezifeden uzaqlasdirilma prosesinin yalniz ilk addimidir baxmayaraq ki bizim dovrumuzde hetta ingilisdilli olkelerde bele butun qaldirma prosesi adlandirilmisdir Soz rus dilinde ingilis dilinden goturulmusdur bu da oz novbesinde latin anlayisindan yaranmisdir Dunyada impicmentYuksek vezifeli sexslerin impicmenti haqqinda qanunvericilik dunyanin ekser olkelerinde movcuddur lakin her yerde buna muraciet etmirler Meselen XX esrin sonu XXI esrin evvellerinde prezidentler vezifeden kenarlasdirildi Braziliya 1990 1992 ve Dilma Rusef 2011 2016 Peru Alberto Fuximori Konqres onun konullu istefasini ve siyasi qadagan edilen impicmenti qebul etmedi siyasi fealiyyetinide qadagan etmisdir Indoneziya Abdurrahman Vahid Cenubi Koreya Pak Kin He ve Litva Paksasin impicmenti 2004 Avropada dovlet bascisinin yegane qebul edilmis impicmenti idi Belarusiya Esas meqale 19 noyabr 1996 ci ilde Konstitusiya Mehkemesine Belarus Respublikasi Ali Meclisinin bir qrup deputatindan Belarus Respublikasinin Prezidenti Aleksandr Lukasenkonun vezifesinden uzaqlasdirilmasi ile bagli ve qanunlarinin nizamnamelerini sistematik pozmasi ile elaqedar muraciet geldi lakin impicment bas tutmadi Lixtensteyn Ekser olkelerden ferqli olaraq Lixtensteynin konstitusiyasi sahzadeni vetendaslar terefinden hakimiyyetden uzaqlasdirir ve xalq referendumu yolu ile aparilir Rusiya Esas meqale Rusiyada 1993 cu ilde qebul edilmis Konstitusiyaya gore prosedur esasen Amerika qaydasina benzeyir Rusiya Federasiyasinin Prezidenti Dovlet Dumasinin teklifi ile Federasiya Surasi terefinden seslerin ucde ikisi ile vezifesinden uzaqlasdirilir Rusiyada impicment vezifeden uzaqlasdirma proseduru uc defe bir defe movcud Konstitusiyaya uygun olaraq baslandi Butun hallarda ilk prezident Boris Yeltsin hedefe cevrildi Ilk defe impicment meselesi 1993 cu ilin martinda Ali Suranin ve Rusiya Xalq Deputatlari Konqresinin tesebbusu ile ortaya cixdi O dovrde quvvede olan 1978 RSFSR Konstitusiyasi deyisikliklerle Xalq Deputatlari Konqresine Rusiya Federasiyasinin yurisdiksiyasinda olan her hansi bir meseleni musteqil sekilde hell etmeye icaze verdiyine baxmayaraq Ali Sura ve Prezident arasinda aparilan danisiqlar neticesinde selahiyyetler meselesi xalq referendumuna teqdim edildi eyni zamanda Konqrese etimad meselesi de hell edildi Xalq iradesi neticesinde hakimiyyetin her iki qolu oz selahiyyetlerini qorudu ABS ABS Konstitusiyasinin II maddesinin IV hissesine esasen impichment dovlete xeyanet rusvet ve ya diger agir cinayetlerde ve qanun pozuntularinda gunahkar olduqlari teqdirde federal iscilerin o cumleden prezidentin vezifesinden kenarlasdirilmasi ile teqib edilmesini temin edir Numayendeler Palatasi ittihamlari hazirlamaq ve getirmek ucun mustesna selahiyyete malikdir Meselenin iddialarin arasdirildigi Numayendeler Palatasinin Huquq Komitesine gonderilmesi ucun burada ses alinmalidir Eger impicment ucun esaslar askar olunarsa faktiki ittiham akti hazirlanir ki bu da komite terefinden tesdiqlendikden sonra sesvermenin sade ses coxlugu teleb olundugu yerde Numayendeler Palatasina gonderilir Numayendeler Palatasi teklifi destekleyirse novbeti addim Konqresin yuxari palatasinda Senatda impicmentin tesdiqlenmesi olmalidir ittihamlar Konqres Senatina verilir prosedur mehkemeye cevrilir Numayendeler Palatasi faktiki olaraq ittiham terefi kimi cixis edir ve senatorlar munsifler heyetinin uzvleri kimi cixis edirler Imtahanin bas tutmasi ucun senatorlarin en azi ucde ikisi ses verir en azi 67 Prosedur Amerika Birlesmis Statlarinin prezidentinin bir sira federal resmilerin ve hakimlerin hakimlerin deyisilmezliyi prinsipinden yegane istisna olmaqla kenarlasdirilmasi ucun tetbiq olunur Senat vezifeden uzaqlasdirilmaqla yanasi ABS federal xidmetinde hetta odenilmeyen fexri postlar da vezifelerin tutulmasina qadaga qoymaqla cezalandirila biler Amerika tarixinde ilk impicment isi 1797 ci ilde baslandi Tennessi statindan olan bir senator Vilyam Blount Ingilislerle sui qesdde ittiham edildi ABS nin butun tarixinde Numayendeler Palatasi terefinden uc prezidente impicment verildi lakin sonradan prokurorluq lazimi 2 3 ses qazana bilmediyi Senat terefinden beraet edildi Andre Conson 1868 ci ilde Muharibe Katibinin qanunsuz istefasi iddiasi ve 1998 1999 cu illerde Bill Klintonun isi mehkeme isi yalan ve Monika Levinskinin hekayesi ile elaqedar edalete mane olmaq Hem de 2019 cu ilde Numayendeler Palatasi 18 dekabr 2019 cu ilde Numayendeler Palatasinda ses coxlugu ile tesdiqlenen prezident Donald Trumpin selahiyyetden sui istifade ve edaletin qarsisini alma isine gore impicment edilmesini qerara aldi 1974 cu ilde Numayendeler Palatasi terefinden Watergate iddiasinin tetbiq edilmesini teqdim eden Prezident Ricard Nikson Senatin bu meseleye baxmadan istefa verdi cox guman ki hokmu gunahkar olardi bu onun varisi Cerald Fordun Niksonu efv etmesine imkan verdi Impicment asagi seviyyeli memurlara ve hakimlere de bir nece defe tetbiq olundu Numayendeler Palatasinin tarixinde 11 hakime ittiham edildi onlardan 7 si Senat terefinden vezifeden azad edildi Amerika Birlesmis Statlarinda stata qanunverici orqanlar terefinden impicment verile biler meselen Illinoys qubernatoru Rod Blagojevich rusvet ittihami ile vezifeden uzaqlasdirildi Filippin Filippindeki impicment Amerika Birlesmis Statlarindaki prosedurlara benzer prosedurlari izleyir Filippin Konstitusiyasinin 11 ci maddesinin 11 ci ve 2 ci hisselerine esasen Filippin Numayendeler Palatasi prezidente vitse prezidente Ali Mehkeme uzvlerine Konstitusiya Komissiyalarinin uzvlerine ve Ombudsmana qarsi butun impicment islerine baslamaq mustesna huququna malikdir Uzvlerinin ucde biri impicment maddelerini tesdiqledikden sonra onlar Filippin Senatina verilir Istinadlar charter97 org 2017 02 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 02 06 Art 13ter Demokraty namereny uskorit proceduru impichmenta Trampa TASS 12 10 2019 2019 10 12 tarixinde Istifade tarixi 2019 12 19 Patrick John J Pious Richard M Ritchie Donald A The Oxford Guide to the United States Government Oxford University Press 2001 seh 802 ISBN 0 19 514273 X Xarici kecidlerImpicment