Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İkinci Osmanlı-Misir müharibəsi və yaxud İkinci Suriya müharibəsi — 1839-1840-cı illərdə Suriya ərazisində Osmanlı imperiyası ilə onun vassalı Misir əyaləti arasında baş vermiş müharibə.
| İkinci Osmanlı-Misir müharibəsi (1839—1841) | |||
|---|---|---|---|
| Osmanlı-Misir müharibələri | |||
 Müharibənin getdiyi ərazilərin xəritəsi | |||
| Tarix | 1839—1841-ci illər | ||
| Yeri | Levant | ||
| Səbəbi | Kavalalı Mehmed Əli Paşanın Osmanlı imperiyasından tam müstəqillik istəyi | ||
| Nəticəsi | Osmanlı imperiyasının zəfəri | ||
| Ərazi dəyişikliyi | Məhəmməd Əli Paşa Levant, Hicaz, Kilikiya və Kriti Sultanın nəzarətinə qaytardı. | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
1839-cu ildə Osmanlı imperiyası Birinci Osmanlı-Misir müharibəsidə Mehmed Əli Paşa güzəştə getdiyi torpaqları yenidən geri qaytarmaq üçün hərəkətə keçdi. Osmanlılar Suriyanı ələ keçirdi, lakin Nizip döyüşündə məğlubiyyətə uğradıqdan sonra sultanlığın yaşaması belə sual altına düşdü. İyulun 1-də Osmanlı donanması İsgəndəriyyəyə üz tutdu və Kavalalı Mehmed Əli Paşaya təslim oldu. Osmanlı imperiyasını xilas etmək üçün Britaniya imperiyası, Avstriya imperiyası və digər Avropa dövlətləri müdaxilə etməyə və Misiri sülh müqaviləsini imzalamağa məcbur etmək istədilər. 1840-cı ilin sentyabrından noyabr ayına qədər Britaniya və Avstriya gəmilərindən ibarət birləşmiş dəniz donanması Kavalalı İbrahim Paşanın Misirlə dəniz əlaqəsini kəsdi, ardınca Beyrut və Əkka ingilislər tərəfindən işğal edildi. 27 noyabr 1840-cı ildə İsgəndəriyyə Konfransı keçirildi. Britaniya admiralı Çarlz Neyper Misir hökuməti ilə razılığa gəldi. Misir Suriyaya olan iddialarından əl çəkdi və Mehmed Əli Paşa və oğullarının Misirin yeganə qanuni hökmdarları kimi tanınması müqabilində Osmanlı donanmasını geri qaytardı.
Tarixi
1833-cü ildə Birinci Osmanlı-Misir müharibəsindən sonra Misir valisi Məhəmməd Əli Suriyanı öz hakimiyyəti altına aldı. Əldə etdikləri və sonrakı illərdəki uğursuzluqlardan narazılıq onun iddialarını daha da gücləndirdi. 1838-ci ilin mayında o, müstəqillik istədiyini açıq şəkildə bildirdi. 1839-cu ildə Osmanlı ordusu Misir üzərinə hərəkət etdi.
Müharibənin gedişi
24 iyun 1839-cu ildə Kavalalı Mehmed Əli Paşanın oğlu Kavalalı İbrahim Paşa Qaziantepin cənub-şərqindəki həlledici Nizip döyüşündə Osmanlı orsusuna qalib gəldi. Bu döyüşdə Almaniya sərkərdəsi və hərbi nəzəriyyəçi, qraf Helmut Karl Bernhard fon Moltke Osmanlı ordusunun müşayiət edirdi. Bir həftə keçməmiş Sultan II Mahmud vəfat edir və onun oğlu I Əbdülməcid yeni sultan olur. Bu məqamdan istifadə edən Kaptan-ı dərya Səid Paşa Osmanlı donanması ilə birgə Məhəmməd Əlinin tərəfinə keçir. Səid Paşa sultan donanması ilə birlikdə İsgəndəriyyəyə yola düşür.
Çoxsaylı fikir ayrılıqlarını aradan qaldıran Böyük Britaniya, Rusiya, Fransa, Avstriya və Prussiya vahid cəbhə kimi çıxış edərək baş vəzirə üsyankar və iddilı Kavalalı Mehmed Əli Paşa ilə müqavilələr bağlamağa tələsməmək barədə xəbərdarlıq etdilər. Hətta Yaxın Şərqdə təsir dairəsini genişləndirmək üçünMehmed Əli Paşanın uğuruna ümid edən Fransa ilə müharibə ehtimalı da yaranmışdı. Bu haqda 1903-cü il tarixli 69 saylı İngilis Tarixi İcmalında Fransanın müdaxilə tarixini bildirməməsini müdafiə edən Palmerstonun məktubunda qeydlər var.
Avqustun 22-də İstanbul Avropa güclərinə Osmanlı imperiyası adından sülh danışıqları aparmaq səlahiyyəti verdi.
1840-cı ilin yayında Böyük Britaniya və Avstriyanın Suriyaya hərbi müdaxiləsi başladı. Eyni zamanda fəaliyyət göstərən türk korpusuna Alman Avqust Johmus komandanlıq edirdi. Livanın dağlıq ərazilərində Misirə qarşı üsyan başladı. Üsyan tezliklə Suriya və Fələstinin daxili bölgələrinə yayıldı. Misir qoşunları bir sıra məğlubiyyətlərə uğradılar. Sentyabrın 28-də ingilis admiralı Neyper Sidondakı Misir qarnizonunu təslim olmağa məcbur etdi. Oktyabrın 3-də misirlilər Beyrutu tərk etdilər. Oktyabrın 10-da Beyrut ərazisində Neyperin komandanlığı altında İngiltərə-Avstriya-Türkiyə desant qüvvələri misirliləri məğlub etdi. Noyabrın 3-də şiddətli bombardmanlardan sonra Neyperin desant qüvvələri Levant sahillərində misirlilərin son qalası olan Əkkanı işğal etdi.
27 noyabr 1840-cı ildə İsgəndəriyyədə Mehmed Əli Paşa və Neyper sülh imzaladılar ki, bu da əslində Misirin təslim olması idi. Misir hökmdarı Avropa dövlətlərinin tələbi ilə qoşunlarını Levant, Hicaz, Kilikiya, Kritdən çıxardı və ələ keçirilən donanmanı Sultana qaytardı. Beləliklə müharibə Osmanlı imperiyasının qələbəsi ilə bitdi.
Nəticəsi
Misirdə qanlı xaos ehtimalı və Kavalalı Mehmed Əli Paşanın hakimiyyətinin sürətlə süqutu müttəfiqlərin planına daxil deyildi. Admiral Stopford İsgəndəriyyədəki eskadrona komandanlıq və vəziyyətə nəzarət etmək üçün Neyperi ora göndərdi. Neyper sürətlə hərəkət edərək noyabrın 25-də eskadronunun bir hissəsi ilə şəhərə çatdı və onun blokadasını gücləndirdi. Sonra o, admirala və ya Britaniya hökumətinə müraciət etmədən şəxsən Mehmed Əli Paşa ilə sülh bağladı, ona və onun varislərinə Misirin suverenliyinə zəmanət verdi. Mehmet Əli Paşa da öz növbəsində bütün iddialarından imtina edərsə, İbrahim Paşanın Suriyada mühasirədə olan ordusunu İsgəndəriyyəyə təxliyə edəcəyinə söz verdi. Admiral Stopford və Britaniya səfiri bu sülhlə etirazlarını bildirdilər. Stopford bu xəbəri eşidəndə dərhal onu geri çağırdı və bir neçə Müttəfiq dövlət tərəfindən sülh etibarsız elan edildi. Neyperin Lord Palmerstonla uzun müddətli şəxsi dostluğuna baxmayaraq, bu tənzimləmə əvvəlcə Britaniya hökuməti tərəfindən qəbul edilmədi. Lakin sonradan sultan tərəfindən müzakirə edilən və təsdiq edilən rəsmi müqavilə danışıqlar üçün Neyperin müqaviləsindən istifadə etdi və ondan yalnız kiçik xırdalıqlarına görə fərqlənirdi.
Sultanın 13 fevral və 1 iyun 1841-ci il tarixli xüsusi fərmanları ilə Kavalalı Mehmed Əli Paşa Misir və Sudanı irsi mülkiyyətində saxladı. Misir ordusu 150-200 nəfərdən 18 min nəfərə endirildi, gəmiqayırma zavodları məhv edildi. Mehmed Əli Paşa zabitlərini general rütbələrinə yüksəltmək hüququndan məhrum edildi və Sultanın icazəsi olmadan gəmilər ala və inşa edə bilməzdi. Misir paşası Sultanın ali hakimiyyətini tanıdı və Osmanlı xəzinəsinə illik xərac verməyi öhdəsinə götürdü. Osmanlı imperiyasının bütün beynəlxalq müqavilələri, o cümlədən, Misir və Sudan bazarlarını Avropa ticarəti üçün açan 1838-ci il İngiltərə-Türkiyə ticarət konvensiyası da daxil olmaqla, onun mülkiyyətinə şamil edildi. Nəticədə, Mehmed Əli Paşa müqavilə şərtləri ilə qadağan edildiyindən hakimiyyətini dövlət xəzinəsi hesabına maliyyələşdirmək imkanını itirdi.
İstinadlar
- Dupuy and Dupuy, (1993). səh. 851
- Kohn, (1999). səh. 502
- Garnett, (1903). səh. 125
- Dixon, Sarkees, 2015. səh. 330-31
Ədəbiyyat
- Dixon, Jeffrey S; Sarkees, Meredith Reid. A Guide to Intra-state Wars An Examination of Civil, Regional, and Intercommunal Wars, 1816-2014. SAGE Publications. 2015. ISBN .
- Dupuy, R. Ernest; Dupuy, Trevor N. The Harper Encyclopedia of Military History: From 3500 B.C. to the Present. New York: HarperCollins Publishers. 1993. ISBN .
- Garnett, R. The English Historical Review. XVIII. London: Longmans, Green and Co. 1903.
- Kohn, George Childs. Dictionary of Wars (Revised). New York: Facts On File, Inc. 1999. ISBN .
- Aksan, Virginia. Ottoman Wars, 1700–1870: An Empire Besieged. Routledge. 2014.
- Anderson, M.S. The Great Powers and the Near East, 1774–1923. Edward Arnold. 1970.
- Napier, Charles John. The War in Syria. 1. Harrison and Co. 1842.
- Napier, Charles John. The War in Syria. 2. Harrison and Co. 1842.
- Кэролайн Финкель. История Османской империи. Видение Османа. — М.: АСТ, 2010. —
- Египетско-турецкие конфликты // ru:Большая Российская энциклопедия. Т. 9. — М.: Большая Российская энциклопедия, 2007. —
- Египетские кризисы 2017-10-02 at the Wayback Machine // Дипломатический словарь. — М.: Госполитиздат, 1948.
- Египетские кризисы 1831-33 и 1839-41 2017-10-02 at the Wayback Machine // ru:Советская историческая энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия, 1964.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ikinci Osmanli Misir muharibesi ve yaxud Ikinci Suriya muharibesi 1839 1840 ci illerde Suriya erazisinde Osmanli imperiyasi ile onun vassali Misir eyaleti arasinda bas vermis muharibe Ikinci Osmanli Misir muharibesi 1839 1841 Osmanli Misir muharibeleriMuharibenin getdiyi erazilerin xeritesiTarix 1839 1841 ci illerYeri LevantSebebi Kavalali Mehmed Eli Pasanin Osmanli imperiyasindan tam musteqillik isteyiNeticesi Osmanli imperiyasinin zeferiErazi deyisikliyi Mehemmed Eli Pasa Levant Hicaz Kilikiya ve Kriti Sultanin nezaretine qaytardi Munaqise terefleriOsmanli imperiyasi Destek gosterenler Britaniya imperiyasi Rusiya imperiyasi Avstriya imperiyasi Prussiya kralligi Misir eyaleti Destek gosterenler Fransa kralligi Ispaniya kralligiKomandan lar II Mahmud I Ebdulmecid Hafiz Osman Pasa Avqust Yoxmus Neypir Carlz Con Robert Stopford Henri Smit Avstriyali Fridrix Ferdinand Leopold Kavalali Mehmed Eli Pasa Kavalali Ibrahim Pasa Vikianbarda elaqeli mediafayllar 1839 cu ilde Osmanli imperiyasi Birinci Osmanli Misir muharibeside Mehmed Eli Pasa guzeste getdiyi torpaqlari yeniden geri qaytarmaq ucun herekete kecdi Osmanlilar Suriyani ele kecirdi lakin Nizip doyusunde meglubiyyete ugradiqdan sonra sultanligin yasamasi bele sual altina dusdu Iyulun 1 de Osmanli donanmasi Isgenderiyyeye uz tutdu ve Kavalali Mehmed Eli Pasaya teslim oldu Osmanli imperiyasini xilas etmek ucun Britaniya imperiyasi Avstriya imperiyasi ve diger Avropa dovletleri mudaxile etmeye ve Misiri sulh muqavilesini imzalamaga mecbur etmek istediler 1840 ci ilin sentyabrindan noyabr ayina qeder Britaniya ve Avstriya gemilerinden ibaret birlesmis deniz donanmasi Kavalali Ibrahim Pasanin Misirle deniz elaqesini kesdi ardinca Beyrut ve Ekka ingilisler terefinden isgal edildi 27 noyabr 1840 ci ilde Isgenderiyye Konfransi kecirildi Britaniya admirali Carlz Neyper Misir hokumeti ile raziliga geldi Misir Suriyaya olan iddialarindan el cekdi ve Mehmed Eli Pasa ve ogullarinin Misirin yegane qanuni hokmdarlari kimi taninmasi muqabilinde Osmanli donanmasini geri qaytardi Tarixi1833 cu ilde Birinci Osmanli Misir muharibesinden sonra Misir valisi Mehemmed Eli Suriyani oz hakimiyyeti altina aldi Elde etdikleri ve sonraki illerdeki ugursuzluqlardan naraziliq onun iddialarini daha da guclendirdi 1838 ci ilin mayinda o musteqillik istediyini aciq sekilde bildirdi 1839 cu ilde Osmanli ordusu Misir uzerine hereket etdi Muharibenin gedisiHMS Poverful ve Sahzade Sarlotta gemileri 1840 ci ilde Sidon yaxinligindaki Ingilis Dusergesinde Suriya emeliyyatlari zamani Sahzade Sarlotta admiral ser Robert Stopfordun flaqman gemisi idi 24 iyun 1839 cu ilde Kavalali Mehmed Eli Pasanin oglu Kavalali Ibrahim Pasa Qaziantepin cenub serqindeki helledici Nizip doyusunde Osmanli orsusuna qalib geldi Bu doyusde Almaniya serkerdesi ve herbi nezeriyyeci qraf Helmut Karl Bernhard fon Moltke Osmanli ordusunun musayiet edirdi Bir hefte kecmemis Sultan II Mahmud vefat edir ve onun oglu I Ebdulmecid yeni sultan olur Bu meqamdan istifade eden Kaptan i derya Seid Pasa Osmanli donanmasi ile birge Mehemmed Elinin terefine kecir Seid Pasa sultan donanmasi ile birlikde Isgenderiyyeye yola dusur Coxsayli fikir ayriliqlarini aradan qaldiran Boyuk Britaniya Rusiya Fransa Avstriya ve Prussiya vahid cebhe kimi cixis ederek bas vezire usyankar ve iddili Kavalali Mehmed Eli Pasa ile muqavileler baglamaga telesmemek barede xeberdarliq etdiler Hetta Yaxin Serqde tesir dairesini genislendirmek ucunMehmed Eli Pasanin uguruna umid eden Fransa ile muharibe ehtimali da yaranmisdi Bu haqda 1903 cu il tarixli 69 sayli Ingilis Tarixi Icmalinda Fransanin mudaxile tarixini bildirmemesini mudafie eden Palmerstonun mektubunda qeydler var Avqustun 22 de Istanbul Avropa guclerine Osmanli imperiyasi adindan sulh danisiqlari aparmaq selahiyyeti verdi 1840 ci ilin yayinda Boyuk Britaniya ve Avstriyanin Suriyaya herbi mudaxilesi basladi Eyni zamanda fealiyyet gosteren turk korpusuna Alman Avqust Johmus komandanliq edirdi Livanin dagliq erazilerinde Misire qarsi usyan basladi Usyan tezlikle Suriya ve Felestinin daxili bolgelerine yayildi Misir qosunlari bir sira meglubiyyetlere ugradilar Sentyabrin 28 de ingilis admirali Neyper Sidondaki Misir qarnizonunu teslim olmaga mecbur etdi Oktyabrin 3 de misirliler Beyrutu terk etdiler Oktyabrin 10 da Beyrut erazisinde Neyperin komandanligi altinda Ingiltere Avstriya Turkiye desant quvveleri misirlileri meglub etdi Noyabrin 3 de siddetli bombardmanlardan sonra Neyperin desant quvveleri Levant sahillerinde misirlilerin son qalasi olan Ekkani isgal etdi 27 noyabr 1840 ci ilde Isgenderiyyede Mehmed Eli Pasa ve Neyper sulh imzaladilar ki bu da eslinde Misirin teslim olmasi idi Misir hokmdari Avropa dovletlerinin telebi ile qosunlarini Levant Hicaz Kilikiya Kritden cixardi ve ele kecirilen donanmani Sultana qaytardi Belelikle muharibe Osmanli imperiyasinin qelebesi ile bitdi NeticesiTertusa 23 sentyabr 1840 ci ilde HMS Benbov Carsfort ve Zebra qayiqlarinin hucumu kapitan J F Ross Misirde qanli xaos ehtimali ve Kavalali Mehmed Eli Pasanin hakimiyyetinin suretle suqutu muttefiqlerin planina daxil deyildi Admiral Stopford Isgenderiyyedeki eskadrona komandanliq ve veziyyete nezaret etmek ucun Neyperi ora gonderdi Neyper suretle hereket ederek noyabrin 25 de eskadronunun bir hissesi ile sehere catdi ve onun blokadasini guclendirdi Sonra o admirala ve ya Britaniya hokumetine muraciet etmeden sexsen Mehmed Eli Pasa ile sulh bagladi ona ve onun varislerine Misirin suverenliyine zemanet verdi Mehmet Eli Pasa da oz novbesinde butun iddialarindan imtina ederse Ibrahim Pasanin Suriyada muhasirede olan ordusunu Isgenderiyyeye texliye edeceyine soz verdi Admiral Stopford ve Britaniya sefiri bu sulhle etirazlarini bildirdiler Stopford bu xeberi esidende derhal onu geri cagirdi ve bir nece Muttefiq dovlet terefinden sulh etibarsiz elan edildi Neyperin Lord Palmerstonla uzun muddetli sexsi dostluguna baxmayaraq bu tenzimleme evvelce Britaniya hokumeti terefinden qebul edilmedi Lakin sonradan sultan terefinden muzakire edilen ve tesdiq edilen resmi muqavile danisiqlar ucun Neyperin muqavilesinden istifade etdi ve ondan yalniz kicik xirdaliqlarina gore ferqlenirdi Sultanin 13 fevral ve 1 iyun 1841 ci il tarixli xususi fermanlari ile Kavalali Mehmed Eli Pasa Misir ve Sudani irsi mulkiyyetinde saxladi Misir ordusu 150 200 neferden 18 min nefere endirildi gemiqayirma zavodlari mehv edildi Mehmed Eli Pasa zabitlerini general rutbelerine yukseltmek huququndan mehrum edildi ve Sultanin icazesi olmadan gemiler ala ve insa ede bilmezdi Misir pasasi Sultanin ali hakimiyyetini tanidi ve Osmanli xezinesine illik xerac vermeyi ohdesine goturdu Osmanli imperiyasinin butun beynelxalq muqavileleri o cumleden Misir ve Sudan bazarlarini Avropa ticareti ucun acan 1838 ci il Ingiltere Turkiye ticaret konvensiyasi da daxil olmaqla onun mulkiyyetine samil edildi Neticede Mehmed Eli Pasa muqavile sertleri ile qadagan edildiyinden hakimiyyetini dovlet xezinesi hesabina maliyyelesdirmek imkanini itirdi IstinadlarDupuy and Dupuy 1993 seh 851 Kohn 1999 seh 502 Garnett 1903 seh 125 Dixon Sarkees 2015 seh 330 31EdebiyyatDixon Jeffrey S Sarkees Meredith Reid A Guide to Intra state Wars An Examination of Civil Regional and Intercommunal Wars 1816 2014 SAGE Publications 2015 ISBN 9780872897755 Dupuy R Ernest Dupuy Trevor N The Harper Encyclopedia of Military History From 3500 B C to the Present New York HarperCollins Publishers 1993 ISBN 0 06 270056 1 Garnett R The English Historical Review XVIII London Longmans Green and Co 1903 Kohn George Childs Dictionary of Wars Revised New York Facts On File Inc 1999 ISBN 0 8160 3928 3 Aksan Virginia Ottoman Wars 1700 1870 An Empire Besieged Routledge 2014 Anderson M S The Great Powers and the Near East 1774 1923 Edward Arnold 1970 Napier Charles John The War in Syria 1 Harrison and Co 1842 Napier Charles John The War in Syria 2 Harrison and Co 1842 Kerolajn Finkel Istoriya Osmanskoj imperii Videnie Osmana M AST 2010 ISBN 978 5 17 043651 4 Egipetsko tureckie konflikty ru Bolshaya Rossijskaya enciklopediya T 9 M Bolshaya Rossijskaya enciklopediya 2007 ISBN 978 5 85270 339 2 Egipetskie krizisy 2017 10 02 at the Wayback Machine Diplomaticheskij slovar M Gospolitizdat 1948 Egipetskie krizisy 1831 33 i 1839 41 2017 10 02 at the Wayback Machine ru Sovetskaya istoricheskaya enciklopediya M Sovetskaya enciklopediya 1964