Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Üstyurd — səhra eyni adlı platoda, Orta Asiyanın qərbində Qazaxıstanın cənubu, Türkmənistan və Özbəkistanın şimalında yerləşir. Şimaldan manqışlaq yarımadası, qərbdən Qaraboğazgöl körfəzi, şərqdə Aral dənizi və Amudərya çayı ilə əhatələnir.
| Üstyurd səhrası | |
|---|---|
| qaz. Үстірт | |
 Üstyurd səhrası | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Mütləq hündürlüyü | 365 m |
| Sahəsi | 200,000 km² |
| Yerləşməsi | |
| Ölkələr | |
| | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Səhranın sahəsi 200 000 km² təşkil edir. Səhranın səthinin əsas lanşaftı gilli, gilli şoranlıq]] suxurlardan ibarətdir. Cənub-şərqdə plato gilli-çınqıllı suxurlardan ibarətdir. Səhranın bir hissəsi otlarla örtülür. Bu zaman səhra iki hissəyə bölünür: yarımsəhra və səhra.
İqlimi
Uzun sürən isti yaya mslikdir. İlul ayında orta aylıq temperatur 26-28°s təşkil edir. Bəzi illərdə səhrada hətta 40-60°s olması məlumdur. Orta illik yağıntının miqdarı 120 mm-i keçmir. Yağıntı əsasən payız-qış dönəmində düşür. Psyız isti və aydın havalı olur. Bəzi illərdə isə şaxtalar müşahidə edilir. Qış qısa və isti olur. Qışın soyuqları əsasən Sibirdən gələn antisiklonun təsiri ilə yaranlr. Yanvar ayının orta aylıq temperaturu -2,5°-5°s təşkil edir. Sərt qış dekabrın sonları yanvarın əvvəllərinə təsadüf edir. Qar madir hallarda yağır. Bəzi illərdə -26° hətta -41° ola bilir. Bəzi yerlərdə -45° müşahidə edilmişdir. Qış ayla qum tufanları və güçlü küləklər xarakterikdir.
Yaz nisbətən mülayim keçir. Artıq apreldən şaxtalar bitir. Quru isti havalar artıq mayın ikinci yarısından başlayır. Bundan sonra isə artıq çüçərmiş bitkilər tədricən quruyur və quru çör-çöpə çevrilir. Mövcud olan müvəqqəti çaylar əsassən qar suları ilə qidalanır.
Səthi
Səthinə nəzər saldıqda əsasən boz-qonur, şoran torpaqlardan ibarət olduğunu görmək olar. Artıq yazın sonlarında gilli suxurlardan ibarət olan torpaq da takırlar yaranır.
Bozqır səhra bitkilərindən qumluqlarda saksaullara rast gəlinir. Güçlü buxarlanma sayəsində səthfə duz qalıqları yığılır. 0,3-0,7 m dərinlikdə acı-şor qrunt sularına rast gəlmək olar.
Hərbi sınaqlar
1980-ci illərdə Üstyurdun cənub-şərqində Jaslıq qəsəbəsi yaxınlığında hərbi paliqon olmuşdur. Paliqonda kimyəvi silahların sınaqları və bu silahlardan qoronma sınaqları həyata keçirilirdi. Kimyavi silahların təlimini təşkil edən hərbi hissə Nukus şəhərində yerləşirdi. 1990-cı illərdə hərbi hissə bağlanılır və paliqon ləğv edilir.
Bundan əlavə plato ərazisində bir necə yeraltı atom bombası sınağı keçilirmişdir. Xüsusi ilə Qazaxıstanın Manqıstau ərazisində üç belə bomba sınaqdan çıxarılmıışdır.
Asiya və Avropa arasında sərhəd
2010-cı ildə rus geoloqlarının apardığı araşdırmalar sayəsində o məlum olmuşdur ki, iki qitə arasında sərhəd heçdə Ural və ya Emba çaylarından deyil bir başa Ural dağlarının cənub ətəklərindən başlayaraq Qazaxısran ərazisindəki Muqocarı dağlarına qədər gəlir. Buradan isə Xəzər çökəkliyini əhatə edir. Milyon illər əvvəl Xəzərin ərazisi Üstyurdun qərb hissələrini belə əhatə edirdi. Bu isə onu deməyə əsas verir ki, səhranın bir hissəsi avropada yerləşir. Bu fikir hələ təsdiqini tapmamışdır.
İstinadlar
- "Paleokazakhstan - Устюрт". 2021-08-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-11-10.
- "Устюрт - Планета Земля". 2016-03-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-11-10.
Mənbə
- Üstyurd
- Araldan Xəzərədək.
- PaleoKazakhstan.info: Üstyurd
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ustyurd sehra eyni adli platoda Orta Asiyanin qerbinde Qazaxistanin cenubu Turkmenistan ve Ozbekistanin simalinda yerlesir Simaldan manqislaq yarimadasi qerbden Qarabogazgol korfezi serqde Aral denizi ve Amuderya cayi ile ehatelenir Ustyurd sehrasiqaz ҮstirtUstyurd sehrasiUmumi melumatlarMutleq hundurluyu 365 mSahesi 200 000 km Yerlesmesi43 50 00 sm e 55 16 00 s u Olkeler Qazaxistan Turkmenistan OzbekistanUstyurd sehrasiUstyurd sehrasi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Sehranin sahesi 200 000 km teskil edir Sehranin sethinin esas lansafti gilli gilli soranliq suxurlardan ibaretdir Cenub serqde plato gilli cinqilli suxurlardan ibaretdir Sehranin bir hissesi otlarla ortulur Bu zaman sehra iki hisseye bolunur yarimsehra ve sehra IqlimiUzun suren isti yaya mslikdir Ilul ayinda orta ayliq temperatur 26 28 s teskil edir Bezi illerde sehrada hetta 40 60 s olmasi melumdur Orta illik yagintinin miqdari 120 mm i kecmir Yaginti esasen payiz qis doneminde dusur Psyiz isti ve aydin havali olur Bezi illerde ise saxtalar musahide edilir Qis qisa ve isti olur Qisin soyuqlari esasen Sibirden gelen antisiklonun tesiri ile yaranlr Yanvar ayinin orta ayliq temperaturu 2 5 5 s teskil edir Sert qis dekabrin sonlari yanvarin evvellerine tesaduf edir Qar madir hallarda yagir Bezi illerde 26 hetta 41 ola bilir Bezi yerlerde 45 musahide edilmisdir Qis ayla qum tufanlari ve guclu kulekler xarakterikdir Yaz nisbeten mulayim kecir Artiq aprelden saxtalar bitir Quru isti havalar artiq mayin ikinci yarisindan baslayir Bundan sonra ise artiq cucermis bitkiler tedricen quruyur ve quru cor cope cevrilir Movcud olan muveqqeti caylar esassen qar sulari ile qidalanir SethiSethine nezer saldiqda esasen boz qonur soran torpaqlardan ibaret oldugunu gormek olar Artiq yazin sonlarinda gilli suxurlardan ibaret olan torpaq da takirlar yaranir Bozqir sehra bitkilerinden qumluqlarda saksaullara rast gelinir Guclu buxarlanma sayesinde sethfe duz qaliqlari yigilir 0 3 0 7 m derinlikde aci sor qrunt sularina rast gelmek olar Herbi sinaqlar1980 ci illerde Ustyurdun cenub serqinde Jasliq qesebesi yaxinliginda herbi paliqon olmusdur Paliqonda kimyevi silahlarin sinaqlari ve bu silahlardan qoronma sinaqlari heyata kecirilirdi Kimyavi silahlarin telimini teskil eden herbi hisse Nukus seherinde yerlesirdi 1990 ci illerde herbi hisse baglanilir ve paliqon legv edilir Bundan elave plato erazisinde bir nece yeralti atom bombasi sinagi kecilirmisdir Xususi ile Qazaxistanin Manqistau erazisinde uc bele bomba sinaqdan cixarilmiisdir Asiya ve Avropa arasinda serhed2010 ci ilde rus geoloqlarinin apardigi arasdirmalar sayesinde o melum olmusdur ki iki qite arasinda serhed hecde Ural ve ya Emba caylarindan deyil bir basa Ural daglarinin cenub eteklerinden baslayaraq Qazaxisran erazisindeki Muqocari daglarina qeder gelir Buradan ise Xezer cokekliyini ehate edir Milyon iller evvel Xezerin erazisi Ustyurdun qerb hisselerini bele ehate edirdi Bu ise onu demeye esas verir ki sehranin bir hissesi avropada yerlesir Bu fikir hele tesdiqini tapmamisdir Istinadlar Paleokazakhstan Ustyurt 2021 08 06 tarixinde Istifade tarixi 2015 11 10 Ustyurt Planeta Zemlya 2016 03 04 tarixinde Istifade tarixi 2015 11 10 MenbeUstyurd Araldan Xezeredek PaleoKazakhstan info Ustyurd