Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Özüyeriyən haubitsa və ya Özüyeriyən Artilleriya Sistemi (SPG), başqa bir nəqliyyat vasitəsinin çəkmə gücünə ehtiyacı olmadan təkərli və ya tırtıllı şassi üzərində hərəkət edə bilən bir artilleriya növüdür. Bu termin həm özüyeriyən haubitsalar, həm də raket siniflərini əhatə edir. Bu nəqliyyat vasitələri, ümumiyyətlə, üstündə haubitsalar, minaatanlar, raket və ya idarəolunan raketlər daşıyan yüksək hərəkət qabiliyyəti olan tırtıllı nəqliyyat vasitələridir. Bu silahlar döyüş regionlarında uzun mənzilli olduqlarına görə lazım olan atəş qüvvəsini təmin edirlər.
Keçmişdə özüyeriyən haubitsalar qrupuna hücum topları və tank məhv edənlər də daxil edilmişdilər. Bu ağır zirehli maşınlar əvvəlcə piyada birləşmələrini dəstəkləmək üçün istehsal edilmişdi və daha sonra tank əleyhinə silahlara çevrilmişdirlər.
Modern dövrdə özüyeriyən haubitsa sistemləri görünüşü ilə tanka bənzəsə də, incə zirehlərinə görə yaxın döyüşə dəstək ola bilmirlər. Zirehləri heyəti yalnız yüngül atəşli silahlardan və ya qəlpə qırıntılarından qoruya bilər. Bir çoxunun piyadaların atəşinə qarşı pulemyotları vardır.
Bu silahların ən böyük üstünlüyü, onları çəkməyə başqa bir vasitəyə ehtiyacı olmadan tapşırıq yerinə çox tez gedə bilmələridir. Lakin topunu atəşə hazır vəziyyətə gətirmək üçün vasitə dayandırılmalı atəşə hazırlanmalıdır. Yeni bir mövqe tutmaq üçün vasitə yenidən hazırlanmalıdır. Buna baxmayaraq, özüyeriyən olması xüsusiyyəti, bu vasitələrin düşmənlə qarşıdurmalarda güclü bir təzyiq vasitəsi olmasına imkan verir.
Bununla birlikdə, normal yedəklənən bir haubitsanın istehsalı və saxlanılması daha asandır. Yüngül olduğundan, özüyeriyən haubitsa sinfinin gedə bilmədiyi yerlərə çəkilərək aparıla bilər. Özüyeriyən haubitsaların üstünlüklərinə baxmayaraq, normal yedəklənən haubitsalar hələ də orduların arsenalındadırlar.
İstehsalı
Birinci dünya müharibəsi
İlk nümunəsi ingilislər tərəfindən 1917-ci ildə Birinci Dünya Müharibəsi zamanı istifadə edilən Gun Carrier Mark I-dir (Silah Daşıyıcı Mark I). Bu haubitsa, ilk tank olan İngilislərin Mark I tankına qoyulmuş bir səhra topundan ibarət idi. İstənildikdə, top avtomobilin içərisindən və ya avtomobilin xaricinə çıxardılaraq normal bir top kimi istifadə edilə bilərdi. Bu şəkildə, top istənildiyi təqdirdə atlar tərəfindən və ya tırtıllı bir top traktoru ilə çəkilərək istifadə edilə bilərdi.
Dünya müharibələri arasındakı dövr
Birinci Dünya Müharibəsi dövründə bu vasitələrin faydaları göründükdən sonra, 1925-ci ildə ingilislər tərəfindən Birch istehsal edilmişdir. Bu vasitə, Vinkers sinifli tank şassisinə yerləşdirilmiş 83.8 mm və ya 75 mm səhra topundan ibarət idi. Bu haubitsa həm top, həm də zenit silahı kimi istifadə edilə bilərdi. Lakin 1928-ci ildə siyasi təzyiqlər səbəbindən istehsalı dayandırıldı.
İkinci dünya müharibəsi
İkinci Dünya müharibəsi başlayanda bütün artilleriya bölmələri at arabası gücündən istifadə edirdilər. Ancaq Alman Blitzkriq doktrinasına görə, zirehli birləşmələrin təcili dəstəyə ehtiyacı olan zaman, məsələn Polşanın işğalı və Fransanın işğalı zamanı bu dəstək Luftwaffeyə məxsus Stuka döyüş təyyarələri tərəfindən təmin edilirdi.
Daha sonra bütün ölkələr özüyeriyən haubitsalar istehsal etməyə başladı. Əvvəl istehsal edilmiş modellərə haubitsa və ya tank əleyhinə silahlar nəqliyyat vasitələrinə tam yığılmırdı. Bu nəqliyyat vasitələri hərəkətli idi, lakin haubitsa ekipajını qorumurdu. Növbəti addımda həm haubitsa maşına tam olaraq quraşdırıldı və heyətini qorumaq üçün şassinin yuxarı hissəsinə zireh əlavə edildi. İlk illərdə istehsal olunan bir çox vasitə, sonrakı illərdə öyrənilən təcrübələrlə daha da inkişaf etdirilməyə və istehsal olunmağa davam etdirildi. Məsələn, İngilislərin hazırladığı “Bishop” effektiv 25 pdr haubitsa daşımasına baxmayaraq kifayət qədər təsirli olmayan da, vasitənin dizaynı dəyişdirildi və müharibənin sonuna qədər eyni ilə istehsal edildi.
Almanlar isə dizaynda daha səmərəli işləyirdilər. Almanlar digər ölkələrdən qənimət kimi ələ keçirdikləri məsələn, Fransa istehsalı olan Marder II və Marder III tank şassilərinə tank əleyhinə silahlar quraşdıraraq istifadə etdilər. Bunların arasında orta və ağır tanklardan daha qalın zirehli şassi kimi istifadə edən Alman Jagdpanzer IV, Jagdpanther, Sovet SU-85 və SU-100 modellərini saya bilərik. Bunlar tanklar qədər təsirli idi, lakin qülləsiz nəqliyyat vasitələri idi. Lakin bu nəqliyyat vasitələri tanklardan xeyli ucuz olmalarına baxmayaraq, tanklar qədər hərəkətliliyə sahib deyildilər.
Digər tərəfdən ağır zirehli hücum topu, düşmən müdafiəsini aşmağa çalışan piyada birliklərinə birbaşa atəş dəstəyi təmin etmək vəzifəsi daşıyırdı. Tank məhv edənlərə bənzər görünsələr də, bu nəqliyyat vasitələri daha böyük çaplı topa və daha yüngül zirehə malik idilər. Mərmi kimi yüksək partlayıcılı mərmilər atırdı. Alman StuH 42 və Sovet SU-122 saya biləcəyimiz nümunələridir.
Bundan əlavə, bəzi ölkələr hərəkətdə olarkən də piyada birliklərinə dəstək atəşi aça biləcək vasitələr istehsal etdi. Bu nəqliyyat vasitələrinin yüngül zirehi olurdu və üst hissələri də açıq idi. Məsələn, Amerika istehsalı olan M7 Priest, İngilis istehsalı Sexton və Alman istehsalı Wespe. Ancaq Sovet istehsalçıları fərqli bir yolla gedərək piyadalara birbaşa atəş dəstəyi verən bir vasitə əvəzinə həm hücum topu, həm də haubitsa kimi istifadə edilə bilən ISU-152 istehsal etdilər. Bununla birlikdə, bu istehsalatlar arasında ən vacib yeri Sovetlərin Katyuşa olaraq bilinən özüyeriyən reaktiv yaylım atəş sistemləri tutur. Bu zirehsiz vasitənin arxa tərəfində sadə bir raket buraxıcı sistemi var idi. Ucuz olsa da, düşmənə təsiri inanılmaz idi.
İkinci Dünya Müharibəsindən sonra hücum topları yerlərini əsas döyüş tanklarına təhvil verdilər. Mühərrikli Artilleriya Sistemləri isə hələ də ordular üçün vacib bir ümumi təyinatlı səhra topu xüsusiyyəti daşıyır.
Müasir özüyeriyən haubitsa sistemləri
Minaatan
Bir çox vasitə müdafiə məqsədləri üçün minaatanlardan istifadə edir. Əsas silahı minaatan olan nəqliyyat vasitələrinə verə biləcəyimiz nümunə Amerika ordusunun istifadə etdiyi M21 yarı tırtıllı vasitədir. Bundan əlavə, İsrailin istehsalı olan Makmat M4 Sherman tank şassisinə bir minaatan quraşdırılmış vasitədir. Bu gün Rusiya Silahlı Qüvvələrinin istifadə etdiyi 2S4 Tyulpan (Tulipin) 240 mm-lik ağır bir minaatan daşıyır.
Özüyeriyən haubitsa
Bu gün də bir çox müasir ordu tərəfindən haubitsalar istifadə olunur. Xüsusilə Soyuq müharibə dövründə və Körfəz müharibəsi dövründə nə qədər təsirli olduqları müəyyənləşdirilmişdir.
Bu gün müasir haubitsalar, Qlobal Pozisiya Sistemi (İngilis dilində Global Positioning System) sayəsində avtomatik olaraq yerləşdikləri yerin koordinatlarını əldə edə bilirlər. Bu şəkildə rəqəmsal atışa nəzarət kompüterləri və rəqəmsal rabitə sistemləri eyni anda geniş bir ərazidən eyni hədəfə atəş aça bilirlər.
Bu şəkildə atəş açıldıqdan sonra vasitə daha sürətli bir şəkildə başqa bir nöqtəyə hərəkət edə bilər və qısa müddətdə yenidən eyni nöqtəyə atəş aça bilər. Beləliklə, düşmən atəşinə məruz qalmadan eyni hədəfi fərqli nöqtələrdən təzyiq altında saxlaya bilər. Ayrıca nəqliyyat vasitələrindəki rabitə sistemləri sayəsində vasitədə qalan sursat miqdarı avtomatik olaraq mərkəzə ötürülür.
Günümüzdəki ən güclü özüyeriyən haubitsaya bir nümunə olaraq Cənubi Afrikada istehsal olunan G6-52 və ya tanınan adı ilə 155 mm G6 haubitsasıdır. Bu top çox qısa müddətdə atdığı 6 mərmini eyni zamanda bir hədəfə çox yaxınlaşdıra bilər. Buna ilk mərmini daha uzun uçuşla və son atışı daha qısa uçuş vaxtı ilə atması ilə nail olur. Beləliklə hədəf üzərində daha böyük atəş gücü yaradır. Burada avtomatik mərmi yükləmə sistemi də böyük əhəmiyyətə malikdir
Raket və idarəolunan raketlər
Mərmi ölçüsünün məhdud olmasına baxmayaraq, raket silahları daha uzun məsafəyə və çox daha mürəkkəb mərmilərlə atəş edə bilməzlər. Məsələn, MLRS daha az sursatla daha geniş bir ərazidə təsirli ola bilər.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ozuyeriyen haubitsa ve ya Ozuyeriyen Artilleriya Sistemi SPG basqa bir neqliyyat vasitesinin cekme gucune ehtiyaci olmadan tekerli ve ya tirtilli sassi uzerinde hereket ede bilen bir artilleriya novudur Bu termin hem ozuyeriyen haubitsalar hem de raket siniflerini ehate edir Bu neqliyyat vasiteleri umumiyyetle ustunde haubitsalar minaatanlar raket ve ya idareolunan raketler dasiyan yuksek hereket qabiliyyeti olan tirtilli neqliyyat vasiteleridir Bu silahlar doyus regionlarinda uzun menzilli olduqlarina gore lazim olan ates quvvesini temin edirler Amerikan M109 Paladin Ozuyeriyen Artilleriya Sistemi Kecmisde ozuyeriyen haubitsalar qrupuna hucum toplari ve tank mehv edenler de daxil edilmisdiler Bu agir zirehli masinlar evvelce piyada birlesmelerini desteklemek ucun istehsal edilmisdi ve daha sonra tank eleyhine silahlara cevrilmisdirler Modern dovrde ozuyeriyen haubitsa sistemleri gorunusu ile tanka benzese de ince zirehlerine gore yaxin doyuse destek ola bilmirler Zirehleri heyeti yalniz yungul atesli silahlardan ve ya qelpe qirintilarindan qoruya biler Bir coxunun piyadalarin atesine qarsi pulemyotlari vardir Bu silahlarin en boyuk ustunluyu onlari cekmeye basqa bir vasiteye ehtiyaci olmadan tapsiriq yerine cox tez gede bilmeleridir Lakin topunu atese hazir veziyyete getirmek ucun vasite dayandirilmali atese hazirlanmalidir Yeni bir movqe tutmaq ucun vasite yeniden hazirlanmalidir Buna baxmayaraq ozuyeriyen olmasi xususiyyeti bu vasitelerin dusmenle qarsidurmalarda guclu bir tezyiq vasitesi olmasina imkan verir Bununla birlikde normal yedeklenen bir haubitsanin istehsali ve saxlanilmasi daha asandir Yungul oldugundan ozuyeriyen haubitsa sinfinin gede bilmediyi yerlere cekilerek aparila biler Ozuyeriyen haubitsalarin ustunluklerine baxmayaraq normal yedeklenen haubitsalar hele de ordularin arsenalindadirlar IstehsaliBirinci dunya muharibesi British Gun Carrier Mark I 60 pdr Ilk numunesi ingilisler terefinden 1917 ci ilde Birinci Dunya Muharibesi zamani istifade edilen Gun Carrier Mark I dir Silah Dasiyici Mark I Bu haubitsa ilk tank olan Ingilislerin Mark I tankina qoyulmus bir sehra topundan ibaret idi Istenildikde top avtomobilin icerisinden ve ya avtomobilin xaricine cixardilaraq normal bir top kimi istifade edile bilerdi Bu sekilde top istenildiyi teqdirde atlar terefinden ve ya tirtilli bir top traktoru ile cekilerek istifade edile bilerdi Dunya muharibeleri arasindaki dovr Birinci Dunya Muharibesi dovrunde bu vasitelerin faydalari gorundukden sonra 1925 ci ilde ingilisler terefinden Birch istehsal edilmisdir Bu vasite Vinkers sinifli tank sassisine yerlesdirilmis 83 8 mm ve ya 75 mm sehra topundan ibaret idi Bu haubitsa hem top hem de zenit silahi kimi istifade edile bilerdi Lakin 1928 ci ilde siyasi tezyiqler sebebinden istehsali dayandirildi Ikinci dunya muharibesi Alman Wespe 105 mm lik ozuyeriyen haubitsasi Sovet ISU 152 Ikinci Dunya muharibesi baslayanda butun artilleriya bolmeleri at arabasi gucunden istifade edirdiler Ancaq Alman Blitzkriq doktrinasina gore zirehli birlesmelerin tecili desteye ehtiyaci olan zaman meselen Polsanin isgali ve Fransanin isgali zamani bu destek Luftwaffeye mexsus Stuka doyus teyyareleri terefinden temin edilirdi Daha sonra butun olkeler ozuyeriyen haubitsalar istehsal etmeye basladi Evvel istehsal edilmis modellere haubitsa ve ya tank eleyhine silahlar neqliyyat vasitelerine tam yigilmirdi Bu neqliyyat vasiteleri hereketli idi lakin haubitsa ekipajini qorumurdu Novbeti addimda hem haubitsa masina tam olaraq qurasdirildi ve heyetini qorumaq ucun sassinin yuxari hissesine zireh elave edildi Ilk illerde istehsal olunan bir cox vasite sonraki illerde oyrenilen tecrubelerle daha da inkisaf etdirilmeye ve istehsal olunmaga davam etdirildi Meselen Ingilislerin hazirladigi Bishop effektiv 25 pdr haubitsa dasimasina baxmayaraq kifayet qeder tesirli olmayan da vasitenin dizayni deyisdirildi ve muharibenin sonuna qeder eyni ile istehsal edildi Almanlar ise dizaynda daha semereli isleyirdiler Almanlar diger olkelerden qenimet kimi ele kecirdikleri meselen Fransa istehsali olan Marder II ve Marder III tank sassilerine tank eleyhine silahlar qurasdiraraq istifade etdiler Bunlarin arasinda orta ve agir tanklardan daha qalin zirehli sassi kimi istifade eden Alman Jagdpanzer IV Jagdpanther Sovet SU 85 ve SU 100 modellerini saya bilerik Bunlar tanklar qeder tesirli idi lakin qullesiz neqliyyat vasiteleri idi Lakin bu neqliyyat vasiteleri tanklardan xeyli ucuz olmalarina baxmayaraq tanklar qeder hereketliliye sahib deyildiler Diger terefden agir zirehli hucum topu dusmen mudafiesini asmaga calisan piyada birliklerine birbasa ates desteyi temin etmek vezifesi dasiyirdi Tank mehv edenlere benzer gorunseler de bu neqliyyat vasiteleri daha boyuk capli topa ve daha yungul zirehe malik idiler Mermi kimi yuksek partlayicili mermiler atirdi Alman StuH 42 ve Sovet SU 122 saya bileceyimiz numuneleridir Bundan elave bezi olkeler hereketde olarken de piyada birliklerine destek atesi aca bilecek vasiteler istehsal etdi Bu neqliyyat vasitelerinin yungul zirehi olurdu ve ust hisseleri de aciq idi Meselen Amerika istehsali olan M7 Priest Ingilis istehsali Sexton ve Alman istehsali Wespe Ancaq Sovet istehsalcilari ferqli bir yolla gederek piyadalara birbasa ates desteyi veren bir vasite evezine hem hucum topu hem de haubitsa kimi istifade edile bilen ISU 152 istehsal etdiler Bununla birlikde bu istehsalatlar arasinda en vacib yeri Sovetlerin Katyusa olaraq bilinen ozuyeriyen reaktiv yaylim ates sistemleri tutur Bu zirehsiz vasitenin arxa terefinde sade bir raket buraxici sistemi var idi Ucuz olsa da dusmene tesiri inanilmaz idi Ikinci Dunya Muharibesinden sonra hucum toplari yerlerini esas doyus tanklarina tehvil verdiler Muherrikli Artilleriya Sistemleri ise hele de ordular ucun vacib bir umumi teyinatli sehra topu xususiyyeti dasiyir Muasir ozuyeriyen haubitsa sistemleriIDF Makmat 160 mm lik minaatan Isvec istehsali olan Bandkanon 1 Minaatan Esas meqale Minaatan Bir cox vasite mudafie meqsedleri ucun minaatanlardan istifade edir Esas silahi minaatan olan neqliyyat vasitelerine vere bileceyimiz numune Amerika ordusunun istifade etdiyi M21 yari tirtilli vasitedir Bundan elave Israilin istehsali olan Makmat M4 Sherman tank sassisine bir minaatan qurasdirilmis vasitedir Bu gun Rusiya Silahli Quvvelerinin istifade etdiyi 2S4 Tyulpan Tulipin 240 mm lik agir bir minaatan dasiyir Ozuyeriyen haubitsa Bu gun de bir cox muasir ordu terefinden haubitsalar istifade olunur Xususile Soyuq muharibe dovrunde ve Korfez muharibesi dovrunde ne qeder tesirli olduqlari mueyyenlesdirilmisdir Bu gun muasir haubitsalar Qlobal Pozisiya Sistemi Ingilis dilinde Global Positioning System sayesinde avtomatik olaraq yerlesdikleri yerin koordinatlarini elde ede bilirler Bu sekilde reqemsal atisa nezaret komputerleri ve reqemsal rabite sistemleri eyni anda genis bir eraziden eyni hedefe ates aca bilirler Bu sekilde ates acildiqdan sonra vasite daha suretli bir sekilde basqa bir noqteye hereket ede biler ve qisa muddetde yeniden eyni noqteye ates aca biler Belelikle dusmen atesine meruz qalmadan eyni hedefi ferqli noqtelerden tezyiq altinda saxlaya biler Ayrica neqliyyat vasitelerindeki rabite sistemleri sayesinde vasitede qalan sursat miqdari avtomatik olaraq merkeze oturulur Gunumuzdeki en guclu ozuyeriyen haubitsaya bir numune olaraq Cenubi Afrikada istehsal olunan G6 52 ve ya taninan adi ile 155 mm G6 haubitsasidir Bu top cox qisa muddetde atdigi 6 mermini eyni zamanda bir hedefe cox yaxinlasdira biler Buna ilk mermini daha uzun ucusla ve son atisi daha qisa ucus vaxti ile atmasi ile nail olur Belelikle hedef uzerinde daha boyuk ates gucu yaradir Burada avtomatik mermi yukleme sistemi de boyuk ehemiyyete malikdir Raket ve idareolunan raketler Esas meqale Reaktiv yaylim ates sistemi Mermi olcusunun mehdud olmasina baxmayaraq raket silahlari daha uzun mesafeye ve cox daha murekkeb mermilerle ates ede bilmezler Meselen MLRS daha az sursatla daha genis bir erazide tesirli ola biler