Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Özkənd(qırğ. Өзгөн, özb. Ўзган, O'zgan) — Qaraxanlı dövlətinin paytaxtı olmuş, günümüzdə Qırğızistan sərhəd-sınırları içində olan tarixi şəhər.
| Özkənd | |
|---|---|
| Өзгөн | |
 | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Sahəsi |
|
| Mərkəzin hündürlüyü | 1.025 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Poçt indeksi | 723600 |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Coğrafiyası
Qırğızistanın cənub-qərbində Özbəkistan sərhəd-sınırına çox yaxın bir kəsimdə Qaradəryanın sağ tərəfində dəniz səviyəsindən 1012 m. yüksəklikdədir.
Tarixi
Müasir Qırğız dilində Özgön, Uzqen olaraq yazılan şəhərin adı İslam tarixi qaynaqlarında Yüzkənd, bəzən də Özcənt şəklində qeyd olunur. "Divanü lüğətit-Türk"ə görə Özkənd, Fərqanə qəsəbəsinin bir adıdır və "özümüzün şəhəri" anlamına gəlir.
Özkəndin içində olduğu Fərqanə hövzəsi tarixin ilk dövrlərindən etibarən Türkistan coğrafiyasının ən önəmli bölgələrindən biri olmuşdur. Qədim Çin qeydlərində Dayüan (böyük bağça) adıyla qeyd edilən Fərqanə vadisi Böyük Hun imperiyası zamanında Wusunlara yurd olmuşdu. Zamanla hunlara bağlandı. Ardından Ağhun dövlətinin sərhəd-sınırlarına daxil oldu. Daha sonra göytürklər və özəlliklə Qərbi Göytürk dövlətinin hakimiyət i altına girdi. Qarluqlar başda olmaq üzrə bir çox Türk boyunun köçlərinə səhnə oldu və əsas önəmini qaraxanlılar dönəmində qazandı. Bu arada Fərqanə ilə Özkənddə yerləşmiş olan Əzgişlərin onoxlardan olduğu, yəni Türgiş boylarından gəldiyi bilinir.
Bölgəyə İslam dininin ilk dəfə çatdığı dövrlərdə Fərqanə vadisinin şərqində İslamiyəti qəbul etməmiş türklərlə sərhəd-sınır durumundaydı. IX əsrin ortalarında Özkənddə Gür (Kür) Təgin adlı bir Türk bəyi hakim olaraq görünür. Özkənd, qədim türk şəhərlərinin ordu qalası ətrafında qədəməli şəkildə inkişaf etmiş durumunu əks etdirirdi. Ortaçağ İslam coğrafiyaçıları da Özkəndin digər müsəlman şəhərləri kimi qala, iç şəhər və xarici məhəllələr şəklində üç hissədən ibarət olduğunu qeyd edir.
Ortaçağda önəmli coğrafi əsərlərdən "Hüdudül-aləm"də bildirildiyinə görə Qarluq (Xallux) dağının arxasından çıxan Uzgənd ilə Kuba çayları şəhərin yaxınından keçirdi. "Zeynül-əxbar"da isə Qaşqardan Özkəndə iki dağ arasından keçilərək gəlindiyi qeydlidir.
Qaraxanlı dövləti ikiyə ayrılandan sonra Böyük xaqan kimi tanınan Şərəfüddövlə ləqəbli Əbu Şüca Süleyman ibn Yusif mərkəzi Balasagun və Qaşqarı özünə saxlayıb, qardaşlarından Buğra xan Məhəmmədə Taraz ilə İsficabı, Mahmuda isə Arslan Tigin ləqəbiylə birlikdə ölkənin şərqini verdi. Qaraxanlı dövlətləri arasında sərhəd anlaşmazlığından döyüşlər davam edirdi. Şərqi Qaraxanlı dövlətinin paytaxtı Özkənd idi. İlk dövrlərdə şərqdən gələn köçəri türklər ölkə ərazisinə qəbul edildi və İslamiyyətə girmələri təmin edildi. Bu sırada Böyük Səlcuq dövləti güclənməkdəydi. Şərqi Qaraxanlıları Qaraxitaylar yıxdı.
Əhalisi
Əhalinin sayı — 50,3 min nəfər (2011)
| Millət | Sayı | Faiz |
|---|---|---|
| Özbəklər | 45 564 | 90,67% |
| Qırğızlar | 3 798 | 7,56% |
| Uyğurlar | 357 | 0,71% |
| Ruslar | 199 | 0,40% |
| Türklər | 129 | 0,26% |
| Tatarlar | 108 | 0,21% |
| Taciklər | 46 | 0,09% |
| Qazaxlar | 8 | 0,02% |
| Ukraynalılar | 7 | 0,01% |
| Ermənilər | 3 | 0,01% |
| Çeçenlər | 1 | 0,00% |
| Litvalılar | 1 | 0,00% |
| Türkmənlər | 1 | 0,00% |
| başqa xalqlar | 31 | 0,06% |
| CƏMİ: | 50 253 | 100,00% |
Həmçinin bax
İstinadlar
- census of Kyrgyzstan 2009.
- Divanü lüğətit-Türk, I, 344
- İbn Hövkəl, Śurətül-ərż, Beyrut, ts., s. 207, 419, 421
- Hüdudül-aləm (Minorsky), s. 58, 59, 72, 116, 211, 280, 288, 355
- Gərdizi, Zeynül-əxbar (nşr. Əbdülhay Həbibi), Tehran, 1347 hş., s. 264, 279
- ; E. A. Davidovich, The Karakhanids, History of Civilisations of Central Asia, Paris, 1998, IV, 123, 126–128, 133, 135, 136, 140
- Численность постоянного населения по отдельным национальностям (на начало года, человек) по национальности [ölü keçid] (База данных Национального Статистического Комитета Кыргызской Республики)
Xarici keçidlər
- Özkənd 2008-05-02 at the Wayback Machine (rus.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ozkend qirg Өzgon ozb Ўzgan O zgan Qaraxanli dovletinin paytaxti olmus gunumuzde Qirgizistan serhed sinirlari icinde olan tarixi seher OzkendӨzgon40 46 sm e 73 18 s u Olke QirgizistanTarixi ve cografiyasiSahesi 9 2 km Merkezin hundurluyu 1 025 mSaat qursagi UTC 06 00EhalisiEhalisi 49 410 nef 2009 Reqemsal identifikatorlarPoct indeksi 723600Xeriteni goster gizle Ozkend Vikianbarda elaqeli mediafayllarCografiyasiQirgizistanin cenub qerbinde Ozbekistan serhed sinirina cox yaxin bir kesimde Qaraderyanin sag terefinde deniz seviyesinden 1012 m yukseklikdedir TarixiMuasir Qirgiz dilinde Ozgon Uzqen olaraq yazilan seherin adi Islam tarixi qaynaqlarinda Yuzkend bezen de Ozcent seklinde qeyd olunur Divanu lugetit Turk e gore Ozkend Ferqane qesebesinin bir adidir ve ozumuzun seheri anlamina gelir Ozkendin icinde oldugu Ferqane hovzesi tarixin ilk dovrlerinden etibaren Turkistan cografiyasinin en onemli bolgelerinden biri olmusdur Qedim Cin qeydlerinde Dayuan boyuk bagca adiyla qeyd edilen Ferqane vadisi Boyuk Hun imperiyasi zamaninda Wusunlara yurd olmusdu Zamanla hunlara baglandi Ardindan Aghun dovletinin serhed sinirlarina daxil oldu Daha sonra goyturkler ve ozellikle Qerbi Goyturk dovletinin hakimiyet i altina girdi Qarluqlar basda olmaq uzre bir cox Turk boyunun koclerine sehne oldu ve esas onemini qaraxanlilar doneminde qazandi Bu arada Ferqane ile Ozkendde yerlesmis olan Ezgislerin onoxlardan oldugu yeni Turgis boylarindan geldiyi bilinir Bolgeye Islam dininin ilk defe catdigi dovrlerde Ferqane vadisinin serqinde Islamiyeti qebul etmemis turklerle serhed sinir durumundaydi IX esrin ortalarinda Ozkendde Gur Kur Tegin adli bir Turk beyi hakim olaraq gorunur Ozkend qedim turk seherlerinin ordu qalasi etrafinda qedemeli sekilde inkisaf etmis durumunu eks etdirirdi Ortacag Islam cografiyacilari da Ozkendin diger muselman seherleri kimi qala ic seher ve xarici mehelleler seklinde uc hisseden ibaret oldugunu qeyd edir Ortacagda onemli cografi eserlerden Hududul alem de bildirildiyine gore Qarluq Xallux daginin arxasindan cixan Uzgend ile Kuba caylari seherin yaxinindan kecirdi Zeynul exbar da ise Qasqardan Ozkende iki dag arasindan kecilerek gelindiyi qeydlidir Qaraxaniler sulalesi turbesi Qaraxanli dovleti ikiye ayrilandan sonra Boyuk xaqan kimi taninan Serefuddovle leqebli Ebu Suca Suleyman ibn Yusif merkezi Balasagun ve Qasqari ozune saxlayib qardaslarindan Bugra xan Mehemmede Taraz ile Isficabi Mahmuda ise Arslan Tigin leqebiyle birlikde olkenin serqini verdi Qaraxanli dovletleri arasinda serhed anlasmazligindan doyusler davam edirdi Serqi Qaraxanli dovletinin paytaxti Ozkend idi Ilk dovrlerde serqden gelen koceri turkler olke erazisine qebul edildi ve Islamiyyete girmeleri temin edildi Bu sirada Boyuk Selcuq dovleti guclenmekdeydi Serqi Qaraxanlilari Qaraxitaylar yixdi EhalisiOzkend memarliq kompleksi Qirgizistanin Ehalinin sayi 50 3 min nefer 2011 1 yanvar 2011 ci ile gore Ozkendin milli terkibi Millet Sayi FaizOzbekler 45 564 90 67 Qirgizlar 3 798 7 56 Uygurlar 357 0 71 Ruslar 199 0 40 Turkler 129 0 26 Tatarlar 108 0 21 Tacikler 46 0 09 Qazaxlar 8 0 02 Ukraynalilar 7 0 01 Ermeniler 3 0 01 Cecenler 1 0 00 Litvalilar 1 0 00 Turkmenler 1 0 00 basqa xalqlar 31 0 06 CEMI 50 253 100 00 Hemcinin baxQaraxaniler dovleti Serqi Qaraxanlilar dovletiIstinadlarcensus of Kyrgyzstan 2009 Divanu lugetit Turk I 344 Ibn Hovkel Suretul erz Beyrut ts s 207 419 421 Hududul alem Minorsky s 58 59 72 116 211 280 288 355 Gerdizi Zeynul exbar nsr Ebdulhay Hebibi Tehran 1347 hs s 264 279 E A Davidovich The Karakhanids History of Civilisations of Central Asia Paris 1998 IV 123 126 128 133 135 136 140 Chislennost postoyannogo naseleniya po otdelnym nacionalnostyam na nachalo goda chelovek po nacionalnosti olu kecid Baza dannyh Nacionalnogo Statisticheskogo Komiteta Kyrgyzskoj Respubliki Xarici kecidlerVikianbarda Ozkend ile elaqeli mediafayllar var Ozkend 2008 05 02 at the Wayback Machine rus