Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çəmənlik bənövşəsi (lat. Viola arvensis) — bitkilər aləminin malpigiyaçiçəklilər dəstəsinin bənövşəkimilər fəsiləsinin bənövşə cinsinə aid bitki növü.
| Çəmənlik bənövşəsi | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Cins: Növ: Çəmənlik bənövşəsi | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Botaniki xarakteristikası
Bir və ya ikiillik bitkidir. Gövdəsi sadə budaqlanan, dikduran və ya azacıq əyilmiş, qabirğalı və tükcüklü olub, hündürlüyü 10–45 sm-ə bərabərdir. Yarpaqları qısa yumurtavari-üçbucaqşəkilli və ya uzunsov-yumurtavari, dişcikli, dairəvi, pazşəkilli əsasa malik olmaqla, uzun saplaqlıdır. Yuxarı yarpaqları uzunsov-neştərvari, künclü, kənarları düyünlü, qısasaplaqlı olmaqla, demək olar ki, oturaqdır. Yarpaqları lələkşəkilli-bölünmüş olub, iri paycıqla qurtarır. Çiçəkləri tək, düzgün olmayan əyilmiş uzun çiçək ayaqcığından ibarətdir. Kasacığı 5, xətti-neştərvari yarpaqcıqlardan, əsası fırlı dişciklərdən, 2 yuxarı yumurtaşəkilli, 2 yan ellipsşəkilli, göyümtül-bənövşəyi, aşağı hissəsi isə iri, dairəvi tozcuqdan tərs üçbucaqşəklli sarı və kənarları bənövşəyi rənglidir. Çöl bənövşəsinin çiçəyinin kənarları kiçik, kasacıq ləçəkləri uzun olmayan, yuxarı ləçəkləri ağ, ortasındakılar isə parlaq-sarı olur. May ayından sentyabr ayına qədər çiçəkləyir.
Zəif iyli, özünəməxsus şirin dadlı və seliklidir.
Meşə və talalarda, çəməklik və çöllərdə, təpəciklərdə, pöhrəliklərdə, alaqotu olan bostanlarda, yol kənarlarında rast gəlinir.
Çiçəkləmə zamanı (may-iyun) toplamaq lazımdır. İti bıçaq və oraqla 5–10 sm hündürlükdə kəsilərək toplanılır. Xammal toplandıqdan sonra günəşli havada çardax və digər qapalı yerlərdə qurudulmalıdır. Süni qurudulma 40оС temperaturda quruducu şkafda aparılmalıdır. Quru xammalın çıxım faizi 20–22% olur. Quru yerlərdə, qablaşdırılmış kisələrdə (3 il) saxlanılır.
Tərkibi və təsiri
Tərkibində askorbin turşusu, salisil turşusu (0,087%), selik (9,5%), ursol turşusu, karotinoidlər, saponinlər, acı maddələr, qan təzyiqini aşağı salan maddələr, flavonoidlər (rutin, violantin, C qlükozidlər: viteksin, izoviteksin, orientin, izoorinetin, vionaltin, viçetin-2, antosian: salisil turşusunun metil efiri, karotinoidlər, saponinlər və selik (25%) vardır. Çiçəklərində efir yağı və antosian qlükozidləri (vionaltin, delfidinin 3-qlükozid, peonidin 3-qlükozid), köklərində isə az miqdarda alkoloidlər vardır.
Öskürəkkəsici və sidikqovuvu dərmandır. Otunun tərkibində karotinoidlər, askorbin turşusu, selik, salisil, ursol turşuları, flavonoidlər, saponinlər və digər fenol birləşmələri vardır. Kökündə vieloemadin alkaloidi olduğundan qəbulu zamanı qusma yaradır.
Xammalı bitkinin yerüstü orqanlarıdır. Xammalından məhlul və ekstrakt hazırlanır ki, öskürəkkəsici və sidikqovucu maddə kimi müvəffəqiyyətlə tətbiq edilir. Ağciyər və yuxarı tənəffüs yollarının iltihabı xəstəliklərində, burun-udlaq xəstəlikləri, xüsusən difteriyada öskürəkkəsici dərman kimi istifadə olunur. Böyrək və sidikçıxarıcı yollarının xəstəliklərində, sidikqovucu və iltihabsorucu dərman kimi müvəffəqiyyətlə istifadə olunur. Tərqovucu və "qan təmizləyici", oynaq, dəri xəstəliklərində, frunkulyoz, səpki, diatez və ekzema xəstəliklərində tətbiq edilir. Oynaq və dəri xəstəliklərində vanna kimi xaricə tətbiq edilir. Otunun dəmləməsi öskürəkkəsici, sidikqovucu olduğundan difteriya və bronxit zamanı istifadə edilir. Son zamanlar bitkinin farmakoloji tədqiqatında onun allergiya əleyhinə aktivliyi aşkar edilmişdir. Tərkibində bioloji aktiv maddələrin çox olması onun kosmetologiya sahəsində də müvəffəqiyyətlə istifadə olunmasına zəmanət verir. Belə ki, dəmləməsini üzə islatma şəklində qoymaqla, sifətdə və saçda yağlı seborreyanı, sıyrıntıları və irinli yaraları müalicə etmək mümkündür.
1–2 xörək qaşığı bitkini 500 ml qaynar suda dəmləyərək (termosda) qəbul etmək lazımdır (sutqalıq doza). Məhlulu (10,0 : 200,0) 1 xörək qaşığı gündə 3 dəfə qəbul edilməlidir.
2 çay qaşığı bitkini 250 ml suda 5 dəqiqə ərzində dəmləmək lazımdır. Fincanla gündə 2–3 dəfə (öskürək olarsa tərkibinə bal qarışdırmaq lazımdır) qəbul etmək lazımdır. 24 saatdan çox müddətə içmək məsləhət deyil.
Xalq təbabətində nevroz, ürəkdöyünmə və halsızlıqda istifadə olunur.
Sinonimləri
Homotipik sinonimləri
- Mnemion arvense (Murray) Nieuwl.
- Viola tricolor proles arvensis (Murray) Rouy & Foucaud
- Viola tricolor subsp. arvensis (Murray) Gaudin
- Viola tricolor var. arvensis (Murray) Boiss.
Yarımnövləri
- Nauenb.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cemenlik benovsesi lat Viola arvensis bitkiler aleminin malpigiyacicekliler destesinin benovsekimiler fesilesinin benovse cinsine aid bitki novu Cemenlik benovsesiElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad RosidsKlad Deste MalpigiyaciceklilerFesile BenovsekimilerCins BenovseNov Cemenlik benovsesiBeynelxalq elmi adiViola arvensis MurraySekil axtarisiITIS 22037NCBI 97415EOL 584594Botaniki xarakteristikasiBir ve ya ikiillik bitkidir Govdesi sade budaqlanan dikduran ve ya azaciq eyilmis qabirgali ve tukcuklu olub hundurluyu 10 45 sm e beraberdir Yarpaqlari qisa yumurtavari ucbucaqsekilli ve ya uzunsov yumurtavari discikli dairevi pazsekilli esasa malik olmaqla uzun saplaqlidir Yuxari yarpaqlari uzunsov nestervari kunclu kenarlari duyunlu qisasaplaqli olmaqla demek olar ki oturaqdir Yarpaqlari leleksekilli bolunmus olub iri payciqla qurtarir Cicekleri tek duzgun olmayan eyilmis uzun cicek ayaqcigindan ibaretdir Kasacigi 5 xetti nestervari yarpaqciqlardan esasi firli disciklerden 2 yuxari yumurtasekilli 2 yan ellipssekilli goyumtul benovseyi asagi hissesi ise iri dairevi tozcuqdan ters ucbucaqseklli sari ve kenarlari benovseyi renglidir Col benovsesinin ciceyinin kenarlari kicik kasaciq lecekleri uzun olmayan yuxari lecekleri ag ortasindakilar ise parlaq sari olur May ayindan sentyabr ayina qeder cicekleyir Zeif iyli ozunemexsus sirin dadli ve seliklidir Mese ve talalarda cemeklik ve collerde tepeciklerde pohreliklerde alaqotu olan bostanlarda yol kenarlarinda rast gelinir Cicekleme zamani may iyun toplamaq lazimdir Iti bicaq ve oraqla 5 10 sm hundurlukde kesilerek toplanilir Xammal toplandiqdan sonra gunesli havada cardax ve diger qapali yerlerde qurudulmalidir Suni qurudulma 40oS temperaturda quruducu skafda aparilmalidir Quru xammalin cixim faizi 20 22 olur Quru yerlerde qablasdirilmis kiselerde 3 il saxlanilir Terkibi ve tesiriTerkibinde askorbin tursusu salisil tursusu 0 087 selik 9 5 ursol tursusu karotinoidler saponinler aci maddeler qan tezyiqini asagi salan maddeler flavonoidler rutin violantin C qlukozidler viteksin izoviteksin orientin izoorinetin vionaltin vicetin 2 antosian salisil tursusunun metil efiri karotinoidler saponinler ve selik 25 vardir Ciceklerinde efir yagi ve antosian qlukozidleri vionaltin delfidinin 3 qlukozid peonidin 3 qlukozid koklerinde ise az miqdarda alkoloidler vardir Oskurekkesici ve sidikqovuvu dermandir Otunun terkibinde karotinoidler askorbin tursusu selik salisil ursol tursulari flavonoidler saponinler ve diger fenol birlesmeleri vardir Kokunde vieloemadin alkaloidi oldugundan qebulu zamani qusma yaradir Xammali bitkinin yerustu orqanlaridir Xammalindan mehlul ve ekstrakt hazirlanir ki oskurekkesici ve sidikqovucu madde kimi muveffeqiyyetle tetbiq edilir Agciyer ve yuxari teneffus yollarinin iltihabi xesteliklerinde burun udlaq xestelikleri xususen difteriyada oskurekkesici derman kimi istifade olunur Boyrek ve sidikcixarici yollarinin xesteliklerinde sidikqovucu ve iltihabsorucu derman kimi muveffeqiyyetle istifade olunur Terqovucu ve qan temizleyici oynaq deri xesteliklerinde frunkulyoz sepki diatez ve ekzema xesteliklerinde tetbiq edilir Oynaq ve deri xesteliklerinde vanna kimi xarice tetbiq edilir Otunun demlemesi oskurekkesici sidikqovucu oldugundan difteriya ve bronxit zamani istifade edilir Son zamanlar bitkinin farmakoloji tedqiqatinda onun allergiya eleyhine aktivliyi askar edilmisdir Terkibinde bioloji aktiv maddelerin cox olmasi onun kosmetologiya sahesinde de muveffeqiyyetle istifade olunmasina zemanet verir Bele ki demlemesini uze islatma seklinde qoymaqla sifetde ve sacda yagli seborreyani siyrintilari ve irinli yaralari mualice etmek mumkundur 1 2 xorek qasigi bitkini 500 ml qaynar suda demleyerek termosda qebul etmek lazimdir sutqaliq doza Mehlulu 10 0 200 0 1 xorek qasigi gunde 3 defe qebul edilmelidir 2 cay qasigi bitkini 250 ml suda 5 deqiqe erzinde demlemek lazimdir Fincanla gunde 2 3 defe oskurek olarsa terkibine bal qarisdirmaq lazimdir qebul etmek lazimdir 24 saatdan cox muddete icmek meslehet deyil Xalq tebabetinde nevroz urekdoyunme ve halsizliqda istifade olunur SinonimleriHomotipik sinonimleri Mnemion arvense Murray Nieuwl Viola tricolor proles arvensis Murray Rouy amp Foucaud Viola tricolor subsp arvensis Murray Gaudin Viola tricolor var arvensis Murray Boiss YarimnovleriNauenb IstinadlarHemcinin bax