Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalə . |
Çiçen-İtsa — mayyalılar tərəfindən ən son klassik mədəniyyət dövründə tikilmiş Kolumb əvvəli şəhərdir. O, arxeoloji cəhətdən Meksinanın Yukatan ştatındakı Tinum bələdiyyəsində yerləşir.
| Çiçen-İtsa | |
|---|---|
 El Castillo (Kukulkan piramidası) arxeloji sahənin mərkəzindəki əsas abidədir. | |
 | |
| Ölkə |  Meksika |
| Yerləşir | |
| Aidiyyatı | Mayya sivilizasiyası |
| Tikilmə tarixi | Klassik dövrün sonlarından erkən postklassikə keçiddə |
| Rəsmi sayt | chichenitza.com |
| Rəsmi adı: Pre-Hispanic City of Chichen-Itza | |
| Tipi | Mədəni |
| Kriteriya | i, ii, iii |
| Təyin edilib | 1988 |
| İstinad nöm. | 483 |
| Dövlət | Meksika |
| Region | Latın Amerikası və Karib Hövzəsi |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Çiçen-İtsa son klassik dövrdən (600-900) başlayaraq ən son klassik dövrdə (800-900) bütövlükdə və hətta post-klassik dövrün (900-1200) erkən illərində şimali mayya ovalıqlarının əsas fokus nöqtəsi olmuşdur. Ərazidə Şimali Mayya ovalıqlardakı Puuk və Çenes və həmçinin mərkəzi Meksikada rast gəlinən digər arxeoloji üslubların qalıqları cəmləşmişdir. Burada mərkəzi Meksika üslublarına rast gəlinməsi ilk öncə birbaşa miqrasiya və ya Meksika tərəfindən işğalın nəticəsi kimi başa düşülürdü, lakin ən müasir araşdırmalar bunun mədəni diffuziya nəticəsində baş verdiyini qeyd edir. Çiçen-İtsa mayya sivilizasiyasına aid ən böyük şəhərlərdən biri idi.
Ad və orfoqrafiya
Mayalılara məxsus “Chichen İtsa” adı “İtsa quyusunun ağzında” mənasını verir. Yəni, chi' sözü ağız və ya kənar, chʼen və ya chʼeʼen sözləri isə quyu kimi tərcümə olunur. Itzá isə şimali yarımadada iqtisadi və siyasi üstünlük əldə etmiş etnik qrupun adıdır. Bu sözün tərcüməsi ilə bağlı ehtimallardan biri “suyun sehrbazı (və ya sehri)” dir. Belə ki, its sözü sehrbaz, ha sözü isə su mənasını verir.
Adın ispan dilində yazılışı “Chichén Itzá” dır və bəzən başqa dillərdə də hər iki sözün son hecasındakı vurğu işarələri həmin hissənin daha qüvvətli deyildiyini göstərmək üçün saxlanılır. Digər istinadlar isə Mayya orfoqrafiyasını üstün tutur (Chichʼen Itzaʼ, tələffüzü: [tʃitʃʼen itsáʔ]). Bu yazılış forması chʼ və ch arasındakı fonematik fərqliliyi qoruyur və hər iki dildə chʼeʼen əsas söz olaraq qalır (lakin bu söz mayyalılarda vurğulanmır).
Çilam-Balam kitablarındakı dəlillər bu şəhər üçün şimali Yukatanda İtsa hegemonluğuyla bağlı olaraq meydana gəlmiş daha qədim bir adın olduğunu göstərir. Əksər mənbələr birinci sözün “yeddi” mənasını verdiyini bildirsələr də, adın digər hissəsinin tərcüməsi ilə bağlı ciddi mübahisələr vardır. Vahid standart orfoqrafiyanın olmaması səbəbindən bu adın tam mənasını müəyyənləşdirmək çətindir, amma onun Uuc Yabnal ("Yeddi böyük ev"), Uuc Hab Nal ("Yeddi kollu məkan"), Uucyabnal ("Yeddi böyük hökmdar") or Uc Abnal ("Abnalın yeddi sırası") kimi tərcümə olunması ehtimalı vardır. Son klassik dövrə aid bu ada həm Çumayel Çilam-Balam kitabında, həm də dağıntılardan aşkara çıxarılmış heroqlif yazılarında rast gəlinir.
İstinadlar
Xarici keçidlər
- Çiçen-İtza | Dünyanın yeni yeddi möcüzəsindən biri 2017-02-23 at the Wayback Machine
- Məlumatın Mənbəyi: Əyləncə.az, T.Rasiboğlu—Dünyanı Öyrənək
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Cicen Itsa mayyalilar terefinden en son klassik medeniyyet dovrunde tikilmis Kolumb evveli seherdir O arxeoloji cehetden Meksinanin Yukatan statindaki Tinum belediyyesinde yerlesir Cicen ItsaEl Castillo Kukulkan piramidasi arxeloji sahenin merkezindeki esas abidedir 20 40 59 sm e 88 34 07 q u Olke MeksikaYerlesirAidiyyati Mayya sivilizasiyasiTikilme tarixi Klassik dovrun sonlarindan erken postklassike keciddeResmi sayt chichenitza comUNESCO Umumdunya IrsiResmi adi Pre Hispanic City of Chichen ItzaTipiMedeniKriteriyai ii iiiTeyin edilib1988Istinad nom 483DovletMeksikaRegionLatin Amerikasi ve Karib HovzesiCicen Itsa Vikianbarda elaqeli mediafayllar Cicen Itsa son klassik dovrden 600 900 baslayaraq en son klassik dovrde 800 900 butovlukde ve hetta post klassik dovrun 900 1200 erken illerinde simali mayya ovaliqlarinin esas fokus noqtesi olmusdur Erazide Simali Mayya ovaliqlardaki Puuk ve Cenes ve hemcinin merkezi Meksikada rast gelinen diger arxeoloji uslublarin qaliqlari cemlesmisdir Burada merkezi Meksika uslublarina rast gelinmesi ilk once birbasa miqrasiya ve ya Meksika terefinden isgalin neticesi kimi basa dusulurdu lakin en muasir arasdirmalar bunun medeni diffuziya neticesinde bas verdiyini qeyd edir Cicen Itsa mayya sivilizasiyasina aid en boyuk seherlerden biri idi Ad ve orfoqrafiyaMayalilara mexsus Chichen Itsa adi Itsa quyusunun agzinda menasini verir Yeni chi sozu agiz ve ya kenar chʼen ve ya chʼeʼen sozleri ise quyu kimi tercume olunur Itza ise simali yarimadada iqtisadi ve siyasi ustunluk elde etmis etnik qrupun adidir Bu sozun tercumesi ile bagli ehtimallardan biri suyun sehrbazi ve ya sehri dir Bele ki its sozu sehrbaz ha sozu ise su menasini verir Adin ispan dilinde yazilisi Chichen Itza dir ve bezen basqa dillerde de her iki sozun son hecasindaki vurgu isareleri hemin hissenin daha quvvetli deyildiyini gostermek ucun saxlanilir Diger istinadlar ise Mayya orfoqrafiyasini ustun tutur Chichʼen Itzaʼ teleffuzu tʃitʃʼen itsaʔ Bu yazilis formasi chʼ ve ch arasindaki fonematik ferqliliyi qoruyur ve her iki dilde chʼeʼen esas soz olaraq qalir lakin bu soz mayyalilarda vurgulanmir Cilam Balam kitablarindaki deliller bu seher ucun simali Yukatanda Itsa hegemonluguyla bagli olaraq meydana gelmis daha qedim bir adin oldugunu gosterir Ekser menbeler birinci sozun yeddi menasini verdiyini bildirseler de adin diger hissesinin tercumesi ile bagli ciddi mubahiseler vardir Vahid standart orfoqrafiyanin olmamasi sebebinden bu adin tam menasini mueyyenlesdirmek cetindir amma onun Uuc Yabnal Yeddi boyuk ev Uuc Hab Nal Yeddi kollu mekan Uucyabnal Yeddi boyuk hokmdar or Uc Abnal Abnalin yeddi sirasi kimi tercume olunmasi ehtimali vardir Son klassik dovre aid bu ada hem Cumayel Cilam Balam kitabinda hem de dagintilardan askara cixarilmis heroqlif yazilarinda rast gelinir IstinadlarXarici kecidlerCicen Itza Dunyanin yeni yeddi mocuzesinden biri 2017 02 23 at the Wayback Machine Melumatin Menbeyi Eylence az T Rasiboglu Dunyani Oyrenek