Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əbdürrəhman ağa Dilbaz oğlu (d. XVIII, Xanlıqlar, Qazax sultanlığı - ö. XIX əsr, Gürcüstan-İmeretiya quberniyası, Rusiya imperiyası) XVIII əsrin ikinci yarısı və XIX əsrin birinci yarısında fəaliyyət göstərmiş Azərbaycan türklərindən olan şair.
| Əbdürrəhman ağa Dilbaz oğlu | |
|---|---|
| Doğum tarixi | XVIII əsr |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | XIX əsr |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | şair |
 Əbdürrəhman ağa Dilbaz oğlu Vikimənbədə | |
Həyatı
Əbdürrəhman ağa XVIII əsrdə Qazax sultanlığının Xanlıqlar kəndində dünyaya gəlmişdir. Gürcü çarı II İrakli Qazax mahalını Gəncə xanlığının hökmdarı Cavad xan Ziyadoğluna tabe etmək istədiyini bəhanə edərək onun gözlərini çıxartdırmışdır.
Yaradıcılığı
Əbdürrəhman Dilbazoğlu “Şair” təxəllüsü ilə şeir yazıb. O, dövrünün ən mühüm şairlərindən biridir. Dilbazoğlu Azərbaycan ədəbiyyatının vətənpərvərlik və azadlıq hərəkatı janrında fəaliyyət göstərmiş ilk nümayəndələrindən olmuşdur. Şairin gözü oyulduqdan sonra novxa (qəmli, şəhid misrası) yazıb:
Mәn qәribәm vәtәnimdә, qazılar,
İtirmişәm ağır ellәr, ağlaram.
Könül hәsrәt qaldı, can intizarda,
Gözlәrәm sübhü şam yollar, ağlaram.
Hәşrә qaldı canda el intizarı,
Görәrmola, ya rәb, didar didarı?
Fikr elәrәm hәr dәm ol aşna, yarı,
Gözlәrimdәn axar sellәr, ağlaram.
Eldәn ayrı düşdüm, güzarişim yox,
Sığındım mövlaya, qeyri işim yox,
Munisim, qәmxarım, bir yoldaşım yox,
Sәrimdә qovğalar, qallar, ağlaram.
Könlümüzdәn gedib eşqü hәvәslәr,
Yığılsın bir yerә könlü şikәstlәr,
Qohumdan, qardaşdan yad olan kәslәr,
Dolanır bağrımda millәr, ağlaram.
Şair, hәqdәn gәrәk insana dövlәt,
Getmәyә üstündәn sayeyi-rifәt,
Xudadan gәr bizә olmasa şәfqәt,
Aylar ilә gülsәm, illәr ağlaram.
Şairin ən məşhur şeirlərindən biri 1804-cü ildə rus qoşunları ilə vuruşan Gəncə xanı Cavad xan Ziyadoğlunun rəşadət və hünərinin vəsf olunduğu müxəmməsidir:
Bir rәvayәt söylә, ey dil, çәrxi-kәcrәftardәn,
Ta әbәd ruzi-әzәl bәdmehru bәdkirdardәn,
Çәrxi-zalim, dәhri-dun, sahibxәta, biardәn—
Kim, Yezidin izzәtin gör şahi-dilәfkardәn,
Gör Cavad xan macәrasın möhnәti-mәkkardәn.
Böylәdir dövran, әzәl insanә al eylәr cahan,
Bir zaman xürrәm qılır, bir dәm mәlal eylәr cahan,
Şah ola, istәr gәda, aşüftәhal eylәr cahan,
Aqibәt bir gün gedәr himmәt, halal eylәr cahan,
Naxudanı qәrq edәr ol kәştiyi-pürbardәn.
Hәr zaman dövran salıbdır canı canandan cüda,
Adәmi Hәvvadan ayrı, baği-rizvandan cüda,
Xatәmi saldı fәlәk cahi-Süleymandan cüda,
Ah kim, düşdü bu gün dövran Cavad xandan cüda,
Әskik olmaz zari-bülbül, söhbәti-gül xardәn.
Şahnamә şәrh edәn [yox] ol Cavad xan vәsfini,
Mәdәni-cudü sәxavәt, әdli-divan vәsfini,
Bilmiş Әflatun sәharin әhli-meydan vәsfini,
Hikmәti-Loğmandan artıq dәrdә dәrman vәsfini,
Bir müxәmmәs nәzm ilә inşa qılım әşardәn.
Gәncә şәhrindә Cavad xan kim, nә әyyam var idi,
Sahibi-lütfü әdalәt, sadiqül-iqrar idi,
Hәr işin felindә mahir, aqilu huşyar idi,
Müxtәsәr, alәmara pürimtәhan sәrdar idi,
Gör nәlәr çәkdi qәzadәn, dövri-bәdәtvardәn.
Düşdü davası әzәldәn ol Şәki, Şirvan ilә,
İbrahim xan ittifaq oldu ol Ümmә xan ilә,
Gәldi lәşkәr üstünә ol cümlә Dağıstan ilә,
Onlar ilә qıldı dava sәrbәsәr meydan ilә,
Çәkmәdi hәrgiz zәrәr bir fitneyi-әğyardәn.
Bir dә ondan sonra gәldi valiyi-Baqratyan,
Yığdı Gürcüstan tamamәn lәşkәr ta vadiyan,
Neçә illәr qıldı dava, çәkmәdi ondan ziyan,
Vali köçdü çün fәnadan, etdi tәrk axır cahan,
Gör nә sadir oldu Gurgin xan kimi әğyardәn?!
Ol Cavad xan vәsfini necә qәlәm şәrh eylәsin?
Şәrhә sığmaz, vәsfi-halın necә dillәr söylәsin?
Bir belә sәrdarü qazi kim görübdür böylәsin?
Düşdü davası onun kari-qәzadan, neylәsin,
Padşahi-rusi-sahibtac ilәn tumardәn?
Çәkdi bir il ol Cavad xan eylәdi cәngü cidal,
Gah sülh etdi arada, gah qıldı rәngi-al,
Gördü kim, olmadı axır, artdı fitnә, qilü qal,
Gәlmәdi imdadә, hәrçәnd eylәdi yüz әrzi-hal,
Fәtәli şah, sahibi-İran olan xunkardәn.
Ol Hüseynqulu ağa kim, gәldi xanın yanına,
Layiq idi hәr hünәrlәr şövkәtinә, şanına,
İstәdi qanın qata ol dәmdә xanın qanına,
Qoymadı xan göndәrib, bir qeyri bürc meydanına,
Yәni onun vәhşәtin mәn görmәyim didardәn.
Qәlәsin sandı Cavad xan ol zaman viranәdәn,
Çox çalışdı ta ölüncә dәrdinә dәrmanәdәn,
Feyzi-hәqdәn ta yetincә rәhmәti-qüfranәdәn,
Çıxdı ruhu ol bәdәndәn, rövzeyi-rizvanәdәn,
Ey xoşa, buldu şәhadәt vahidül-qәhhardәn.
Hәm Hüseynqulu ağa buldu şәhadәt novcәvan,
Xәlq ara bu cümlә möhnәtdәn yaman oldu yaman,
Anası ahlar çәkib, şaxsey deyib eylәr fәğan,
Üz tutub ol bargahә әlvida eylәr aman:
Binәva düşdüm cüda fәrzәndi-gülruxsardәn.
Gәncәli xalqı şәhadәt qıldı hәqqa canfәda,
Kimi mәzlum, kimi azadә qalıb әndәrbәla,
Hәr biri bir növ ilә yüz dәrdә oldu mübtәla,
Yadına gәlmәz mәgәr mәzlumi-dәşti-Kәrbәla,
Ey utanmaz çәrxi-zalim Әhmәdi-Muxtardәn?
Min iki yüz daxi on sәkkizdә tarixi-zaman—
Kim, şәhid oldu Cavad xan, çıxdı әzdari-cahan,
Çox pәrişan oldu halı Gәncәnin hәddәn yaman,
Gәl yetiş imdadә, ya hәq, Mehdiyi-sahibzәman,
İncimәzmi xatirin bu dәrdü ahü zardәn?!
İstinadlar
- Касимзаде, 2011. səh. 20
- Əsgərli, 2019. səh. 5
- Məmmədli, 2015. səh. 13
- "Azərbaycan ədəbiyyatı (F.Köçərli, I cild)/Əbdürrəhman ağa Dilbaz oğlu "Şair" təxəllüs". az.wikisource.org. 19 sentyabr 2020. 3 may 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 sentyabr 2023.
- Ələkbərli, 2018. səh. 60
- Allahmanlı, 2017. səh. 226
- Heyət, 1990. səh. 97
Mənbə
- Pərvanə Məmmədli, «Cənubi Azərbaycan ədəbiyyatı məsələləri». Cənubi Azərbaycan ədəbiyyatı məsələləri. Bakı: Sabah.
- Əlizadə Əsgərli. Həmid Araslı və türk-müsəlman xalqları ədəbiyyatı (PDF). Respublika-№86. 2019.
- Faiq Ələkbərli. Azərbaycan Türk fəlsəfi və ictimai fikir tarixi (XIX-XX əsrlər). Elm və təhsil. 2018.
- Mahmud Allahmanlı. Təxəllüsü Vaqif, nəzmi dürəfşan. Bakı: Ləman Nəşriyyat Poliqrafiya. 2017.
- Cavad Heyət. Azərbaycan ədəbiyyat tarixinə bir baxış. Tehran. 1990.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ebdurrehman aga Dilbaz oglu d XVIII Xanliqlar Qazax sultanligi o XIX esr Gurcustan Imeretiya quberniyasi Rusiya imperiyasi XVIII esrin ikinci yarisi ve XIX esrin birinci yarisinda fealiyyet gostermis Azerbaycan turklerinden olan sair Ebdurrehman aga Dilbaz ogluDogum tarixi XVIII esrDogum yeri Qazax AzerbaycanVefat tarixi XIX esrVefat yeri Musakoy AzerbaycanFealiyyeti sairEbdurrehman aga Dilbaz oglu VikimenbedeHeyatiEbdurrehman aga XVIII esrde Qazax sultanliginin Xanliqlar kendinde dunyaya gelmisdir Gurcu cari II Irakli Qazax mahalini Gence xanliginin hokmdari Cavad xan Ziyadogluna tabe etmek istediyini behane ederek onun gozlerini cixartdirmisdir YaradiciligiEbdurrehman Dilbazoglu Sair texellusu ile seir yazib O dovrunun en muhum sairlerinden biridir Dilbazoglu Azerbaycan edebiyyatinin vetenperverlik ve azadliq herekati janrinda fealiyyet gostermis ilk numayendelerinden olmusdur Sairin gozu oyulduqdan sonra novxa qemli sehid misrasi yazib Mәn qәribәm vәtәnimdә qazilar Itirmisәm agir ellәr aglaram Konul hәsrәt qaldi can intizarda Gozlәrәm subhu sam yollar aglaram Hәsrә qaldi canda el intizari Gorәrmola ya rәb didar didari Fikr elәrәm hәr dәm ol asna yari Gozlәrimdәn axar sellәr aglaram Eldәn ayri dusdum guzarisim yox Sigindim movlaya qeyri isim yox Munisim qәmxarim bir yoldasim yox Sәrimdә qovgalar qallar aglaram Konlumuzdәn gedib esqu hәvәslәr Yigilsin bir yerә konlu sikәstlәr Qohumdan qardasdan yad olan kәslәr Dolanir bagrimda millәr aglaram Sair hәqdәn gәrәk insana dovlәt Getmәyә ustundәn sayeyi rifәt Xudadan gәr bizә olmasa sәfqәt Aylar ilә gulsәm illәr aglaram Sairin en meshur seirlerinden biri 1804 cu ilde rus qosunlari ile vurusan Gence xani Cavad xan Ziyadoglunun resadet ve hunerinin vesf olundugu muxemmesidir Bir rәvayәt soylә ey dil cәrxi kәcrәftardәn Ta әbәd ruzi әzәl bәdmehru bәdkirdardәn Cәrxi zalim dәhri dun sahibxәta biardәn Kim Yezidin izzәtin gor sahi dilәfkardәn Gor Cavad xan macәrasin mohnәti mәkkardәn Boylәdir dovran әzәl insanә al eylәr cahan Bir zaman xurrәm qilir bir dәm mәlal eylәr cahan Sah ola istәr gәda asuftәhal eylәr cahan Aqibәt bir gun gedәr himmәt halal eylәr cahan Naxudani qәrq edәr ol kәstiyi purbardәn Hәr zaman dovran salibdir cani canandan cuda Adәmi Hәvvadan ayri bagi rizvandan cuda Xatәmi saldi fәlәk cahi Suleymandan cuda Ah kim dusdu bu gun dovran Cavad xandan cuda Әskik olmaz zari bulbul sohbәti gul xardәn Sahnamә sәrh edәn yox ol Cavad xan vәsfini Mәdәni cudu sәxavәt әdli divan vәsfini Bilmis Әflatun sәharin әhli meydan vәsfini Hikmәti Logmandan artiq dәrdә dәrman vәsfini Bir muxәmmәs nәzm ilә insa qilim әsardәn Gәncә sәhrindә Cavad xan kim nә әyyam var idi Sahibi lutfu әdalәt sadiqul iqrar idi Hәr isin felindә mahir aqilu husyar idi Muxtәsәr alәmara purimtәhan sәrdar idi Gor nәlәr cәkdi qәzadәn dovri bәdәtvardәn Dusdu davasi әzәldәn ol Sәki Sirvan ilә Ibrahim xan ittifaq oldu ol Ummә xan ilә Gәldi lәskәr ustunә ol cumlә Dagistan ilә Onlar ilә qildi dava sәrbәsәr meydan ilә Cәkmәdi hәrgiz zәrәr bir fitneyi әgyardәn Bir dә ondan sonra gәldi valiyi Baqratyan Yigdi Gurcustan tamamәn lәskәr ta vadiyan Necә illәr qildi dava cәkmәdi ondan ziyan Vali kocdu cun fәnadan etdi tәrk axir cahan Gor nә sadir oldu Gurgin xan kimi әgyardәn Ol Cavad xan vәsfini necә qәlәm sәrh eylәsin Sәrhә sigmaz vәsfi halin necә dillәr soylәsin Bir belә sәrdaru qazi kim gorubdur boylәsin Dusdu davasi onun kari qәzadan neylәsin Padsahi rusi sahibtac ilәn tumardәn Cәkdi bir il ol Cavad xan eylәdi cәngu cidal Gah sulh etdi arada gah qildi rәngi al Gordu kim olmadi axir artdi fitnә qilu qal Gәlmәdi imdadә hәrcәnd eylәdi yuz әrzi hal Fәtәli sah sahibi Iran olan xunkardәn Ol Huseynqulu aga kim gәldi xanin yanina Layiq idi hәr hunәrlәr sovkәtinә sanina Istәdi qanin qata ol dәmdә xanin qanina Qoymadi xan gondәrib bir qeyri burc meydanina Yәni onun vәhsәtin mәn gormәyim didardәn Qәlәsin sandi Cavad xan ol zaman viranәdәn Cox calisdi ta oluncә dәrdinә dәrmanәdәn Feyzi hәqdәn ta yetincә rәhmәti qufranәdәn Cixdi ruhu ol bәdәndәn rovzeyi rizvanәdәn Ey xosa buldu sәhadәt vahidul qәhhardәn Hәm Huseynqulu aga buldu sәhadәt novcәvan Xәlq ara bu cumlә mohnәtdәn yaman oldu yaman Anasi ahlar cәkib saxsey deyib eylәr fәgan Uz tutub ol bargahә әlvida eylәr aman Binәva dusdum cuda fәrzәndi gulruxsardәn Gәncәli xalqi sәhadәt qildi hәqqa canfәda Kimi mәzlum kimi azadә qalib әndәrbәla Hәr biri bir nov ilә yuz dәrdә oldu mubtәla Yadina gәlmәz mәgәr mәzlumi dәsti Kәrbәla Ey utanmaz cәrxi zalim Әhmәdi Muxtardәn Min iki yuz daxi on sәkkizdә tarixi zaman Kim sәhid oldu Cavad xan cixdi әzdari cahan Cox pәrisan oldu hali Gәncәnin hәddәn yaman Gәl yetis imdadә ya hәq Mehdiyi sahibzәman Incimәzmi xatirin bu dәrdu ahu zardәn IstinadlarKasimzade 2011 seh 20 Esgerli 2019 seh 5 Memmedli 2015 seh 13 Azerbaycan edebiyyati F Kocerli I cild Ebdurrehman aga Dilbaz oglu Sair texellus az wikisource org 19 sentyabr 2020 3 may 2023 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 18 sentyabr 2023 Elekberli 2018 seh 60 Allahmanli 2017 seh 226 Heyet 1990 seh 97MenbePervane Memmedli Cenubi Azerbaycan edebiyyati meseleleri Cenubi Azerbaycan edebiyyati meseleleri Baki Sabah Elizade Esgerli Hemid Arasli ve turk muselman xalqlari edebiyyati PDF Respublika 86 2019 Faiq Elekberli Azerbaycan Turk felsefi ve ictimai fikir tarixi XIX XX esrler Elm ve tehsil 2018 Mahmud Allahmanli Texellusu Vaqif nezmi durefsan Baki Leman Nesriyyat Poliqrafiya 2017 Cavad Heyet Azerbaycan edebiyyat tarixine bir baxis Tehran 1990