Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ağa Nemətulla (1896, Sərab, Şərqi Azərbaycan ostanı – 1 yanvar 1958, Bakı — SSRİ neft sənayesi mühəndisi, SSRİ dövlət mükafatı laureatıdır. SSRİ neft sənayesində etdiyi yeniliklər ilə məşhurdur.
| Ağa Nemətulla | |
|---|---|
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1896 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1 yanvar 1958 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | neft mühəndisi[d], siyasətçi |
| | |
| Təltifləri | |
Həyatı
Ağa Nemətulla 1896-cı il fevralın 15-də Cənubi Azərbaycanın Sərab şəhərində doğulub. Dörd yaşında ikən anasını itirən Ağa atası ilə birlikdə mülkədar Sultan bəyə məxsus kənddə çalışmışdır. Atası Sultan bəyin torpaq sahələrində işləmiş, Ağa isə bəyin mal-qarasını otarmışdır.
O uşaqkəb dayısının "böyüyəndə gələrsən yanıma, soruşarsan Balaxanıda Cavanşirov mədənini" sözlərini xatırlayaraq və Bakıya getməyi qərara alır. Onun dayısl Podryadçik Cavanşirova məxsus neft mədənlərində işləyirdi. Ağa imkanı olmadığı üçünMir Ağa adlı bir kişi ilə tanış olur və bu xeyirxah insanın köməyi ilə İran Astarasından gəmi ilə Bakıya gəlir.
1915-ci ildə Bakıda Ramana neft mədənlərində işləməyə başlamışdır. 1932-ci ildə qazma ustası olmuş, sonralar Putada sahə rəisi, qazma kontorunun direktoru, TRES müdiri, 1956–58-ci illərdə Azərbaycan dəniz neft kəşfiyyatı TRESTinin 1 nömrəli Gürgən qazma kontorunda buruq ustası işləmişdir. 1942–43-cü illərdə Özbəkistan SSR-də neft quyularında qazılmasında iştirak etmişdir.
A. Nemətulla turbinlə mayili və iki lüləli qazmanın yaradıcısı hesab edilir. 1941-ci ildə Bibiheybətdə dünyada ilk dəfə olaraq turbinlə mayili quyu qazmışdır.
1927-ci ildən sovet İKP üzvü olub. 1937-ci il dekabrın 12-də Naxçıvan zəhmətkeşləri onu SSRİ Ali Sovetinin Millətlər Sovetinə deputat seçmişlər. Azərbaycan SSR Ali Sovetinin (2-ci, 4-cü çağırış) deputatı olmuşdur.
Ağa Nemətulla 1958-ci ildə Bakıda vəfat etmişdir.
Bakıda mərkəzi küçələrdən biri Ağa Nemətullanın adını daşıyır.
Ailəsi
Ağa Nemətulla 1927-ci ildə əslən İranın Ərdəbil şəhərindən olan Anabəyim xanımla ailə qurur. Onların 2 qızı, 6 oğlu, 12 nəvəsi və 9 nəticəsi olmuşdur.
Əmək fəaliyyəti
1915-ci ildə Ağa Nemətulla Balaxanıda neft mədənində qazmada açarçı işləyən dayısı Məmmədəlini tapır və onun köməyilə işə düzəlir. O, 1915–1932-ci illərdə Bakının bir sıra rayonlarının qazma idarəsində qara fəhlə, çilingər, qazmaçı köməkçisi, qazmaçı işləmişdir. Ağa Nemətulla 1932–1952-ci illərdə Bakının neft rayonlarında müxtəlif vəzifələrdə, o cümlədən buruq ustası vəzifəsində çalışmışdır. 1942–1943-cü illərdə Özbəkistanda buruq ustası vəzifəsində çalışmışdır. 1952–1956-cı illərdə "Azərbaycanneft" İttifaq Birliyi Dənizdə İstismar Qazma İdarəsinin, "Stalinneft" (indiki Ə. Əmirov) Neft Mədənlər İdarəsində Qazma idarəsinin direktoru, 1956–1958-ci illərdə "Leninneft" (indiki "Balaxanıneft") Neft Mədənlər İdarəsi Qazma idarəsində sahə rəisi vəzifələrində işləmişdir.
Ağa Nemətulla 1919-cu ildə ilk dəfə olaraq vurma üsulu ilə müstəqil olaraq quyu qazmışdı. İki ilə qazılan bu quyu neft versə də, o, vurma üsulu ilə quyu qazmağın əleyhinə çıxıb, burma üsulunu yüksək qiymətləndirirdi.
1932-ci ilin avqustunda Ağa Nemətullam buruq ustalığına irəli çəkirlər. O, bir ilin ərzində Bayılda 8 quyu qazır. 1933-cü ildə Lökbatandakı neft yataqlarını aşkara çıxarmaq üçün qızğın iş gedirdi. Hökumət ən yaxşı qazma ustalarını Lökbatana göndərirdi. Bu ustaların hər biri müsabiqə yolu İlə bır quyu qazmalı idilər. Bu iş 45 günə başa çatmalı idi. Ağa Nemətullanm qazdığı quyu 22 gündən sonra istismara verilir. Müsabiqə üzrə qazılan bu quyu Lökbatan torpağında qazanılmış ilk parlaq müvəffəqiyyət idi. Lökbatanda yeni neft məskəni salmaq haqqında dövlətin çağırışına birinci səs verən də, qələbə çalan da Ağa oldu. Onun briqadası daha dörd quyu qazdı.
1935-ci ildə Puta sahəsində Korgöz neft tresti yaradılır. Ağa Nemətulla həmin trestdə 1936-cı ilin əvvəlində dəstə rəisi, 1937-ci ilin fevralında isə Puta qazma idarəsinin direktoru təyin edilir. 1940-cı ildə Neft Bakısının yetişdirdiyi gənc mühəndislərindən Əyyub Tağıyev və Moisey Qusman turbin ilə qazmaq üsulunu ixtira etdilər. Bakı neft sənayesində ilk dəfə həmin üsulu necə tətbiq etmək və bu işi kimə tapşırmaq xüsusunda xeyli düşündülər. Nəhayət, bu işi çox sınaqlardan çıxmış məşhur buruq ustası Ağa Nemətullaya tapşırdılar. Briqada tezliklə quyu qazılıb, istismara verilməsi üçün işə başladıi. Bundan sonra Ağa Nemətüllanın adını "turbin qazmasının pioneri" qoydular.
Azərbaycanın neft sənayesində turbinlə maili qazmanı ilk dəfə həyata keçirən buruq ustası Ağa Nemətulla olmuşdur. Onun briqadası turbin qazmasında bir sıra yeni səmərələşdirici təkliflər həyata keçirmişdir. Bunun nəticəsində qaldırma-endirmə işlərinə, təmir işlərinə sərf olunan vaxt azalmış, onlarla baltaya qənaət edilmişdir.
1941-ci ildə Azərbaycan mütəxəssisləri tərəfindən maili quyuların turbinlə qazılması təklifi irəli sürülür. Bu ideya yekdilliklə bəyənilir və həyata keçirilməyə başlanır. Azərbaycanda ilk maili quyunu Ağa Nemətulla qazmışdır. Onun turbinlə 1945-ci ildə qazdığı ilk maili quyu Bibiheybətdə 2313 m dərinliyi, dağ altına doğru qazılan 2634 nömrəli quyu olmuşdur. Bu quyu 1945-ci ilin 23 aprelində qazılmağa başlanıb, 1946-cı ilin 31 yanvarında istismara təhvil verilmişdir. Bu quyunun inhirafi (dibinin uzaqlaşması) 394 m, maiiiliyinin azimutu 23,9° olmuşdur. Bu quyunun qazılması Ağa Nemətulla və onun briqadası üçün məktəb olmuşdur. Burada onlar turbinlə maili qazmanın texnologiyasını, onun gələcəkdə təkmilləşdirilməsi yollarını mənimsəmişlər. Daha sonra Ağa Nemətullanın briqadası tərəfindən 1948-ci ilin avqustunadək 7 maili quyu qazılıb istismara təhvil verilmişdir. 1949-cu ildən maili qazma geniş inkişafa başlamışdır. Neft sənayemizdə hərlənmə qazması tətbiq edilməyə başlandıqda, Ağa Nemətulla bu dəzgahın arxasında işləyənlərdən biri olmuşdur.
1942-ci ilin oktyabr ayında hökumət Ağanı və onun iş yoldaşlarını Özbəkistan qazmaçılanna kömək etməyə göndərmişdir. Buraya gələn kimi Ağa Nemətullanı Əndican mədənində işləməyə göndərmişlər. Bu mədən Əndican şəhərindən 12 km aralıda yerləşirdi. Ağa Nemətulla hökumətin tapşırığına əməl etdi. O, Özbəkistan Respublikasında 14 ay işləmişdir.
Ağa Nemətulla XXəzər dənizinin dibində tükənməz neft ehtiyatının olduğunu aşkar etmiş, 1269 və 1270 nömrəli buruqlar, heç bir çətinlikdən qorxmayan Ağanın nələrə qadir olduğunu göstərdi. O, həmin buruqları dənizdə qazıb, vaxtından qabaq istismara verdi. Neft Daşları yatağının açılması və işlənməyə daxil olmasında, ümumiyyətlə, dəniz neftinin inkişafına və ilk dəfə olaraq dünya təcrübəsində açıq dənizdə Ağa Nemətullanın maili qazma metodunun təcrübəsindən və konkret şəraitdə kust meydançasından bir neçə quyunun qazma təcrübəsindən geniş istifadə olunmuşdur.
Ağa Nemətulla əvvəlcə axşam orta məktəbində oxumuş, 1934–1935-ciillərdə isə qazma ustası kursunu bitirmişdi. 1950-ci ildə SSRİ neft sənayesinin Azərdənizittifaq birliyinin attestasiya komissiyasımn qərarı ilə ona "kiçik dağ texniki" adı verilmişdi.
Mükafatları
1947-ci il neft quyularının maili üsul ilə fasiləsiz qazmaq qaydasını müəyyən etdiyinə və geniş tətbiq etdiyi üçün SSRİ Dövlət mükafatı laureatı olmuşdur. Yeni texnikanı tətbiq etməkdə qazandığı müvəffəqiyyətlərinə, çoxlüləli quyular qazmaqda təşəbbüs göstərdiyinə və istehsalatı yaxşı təşkil etdiyinə görə Ağa Nemətulla 1951-ci ildə ikinci dəfə SSRİ Dövlət mükafatına layiq görülmüşdür.
O, iki Lenin ordeni və başqa orden, medallarla təltif edilib. Bakı küçələrindən və Xəzər Gəmiçiliyi İdarəsinin gəmilərindən birinə Ağa Nemətulla adı verilmişdir.
İstinadlar
- Bayram Bayramov. Neft Daşları — tufanlar qoynunda həyat
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Aga Nemetulla 1896 Serab Serqi Azerbaycan ostani 1 yanvar 1958 Baki SSRI neft senayesi muhendisi SSRI dovlet mukafati laureatidir SSRI neft senayesinde etdiyi yenilikler ile meshurdur Aga NemetullaSexsi melumatlarDogum tarixi 1896Dogum yeri Serab Sarab sehristani Serqi Azerbaycan ostani IranVefat tarixi 1 yanvar 1958 1958 01 01 Vefat yeri Baki Azerbaycan SSR SSRIDefn yeri Fexri XiyabanFealiyyeti neft muhendisi d siyasetciTeltifleriHeyatiAga Nemetulla 1896 ci il fevralin 15 de Cenubi Azerbaycanin Serab seherinde dogulub Dord yasinda iken anasini itiren Aga atasi ile birlikde mulkedar Sultan beye mexsus kendde calismisdir Atasi Sultan beyin torpaq sahelerinde islemis Aga ise beyin mal qarasini otarmisdir O usaqkeb dayisinin boyuyende gelersen yanima sorusarsan Balaxanida Cavansirov medenini sozlerini xatirlayaraq ve Bakiya getmeyi qerara alir Onun dayisl Podryadcik Cavansirova mexsus neft medenlerinde isleyirdi Aga imkani olmadigi ucunMir Aga adli bir kisi ile tanis olur ve bu xeyirxah insanin komeyi ile Iran Astarasindan gemi ile Bakiya gelir 1915 ci ilde Bakida Ramana neft medenlerinde islemeye baslamisdir 1932 ci ilde qazma ustasi olmus sonralar Putada sahe reisi qazma kontorunun direktoru TRES mudiri 1956 58 ci illerde Azerbaycan deniz neft kesfiyyati TRESTinin 1 nomreli Gurgen qazma kontorunda buruq ustasi islemisdir 1942 43 cu illerde Ozbekistan SSR de neft quyularinda qazilmasinda istirak etmisdir A Nemetulla turbinle mayili ve iki luleli qazmanin yaradicisi hesab edilir 1941 ci ilde Bibiheybetde dunyada ilk defe olaraq turbinle mayili quyu qazmisdir 1927 ci ilden sovet IKP uzvu olub 1937 ci il dekabrin 12 de Naxcivan zehmetkesleri onu SSRI Ali Sovetinin Milletler Sovetine deputat secmisler Azerbaycan SSR Ali Sovetinin 2 ci 4 cu cagiris deputati olmusdur Aga Nemetulla 1958 ci ilde Bakida vefat etmisdir Bakida merkezi kucelerden biri Aga Nemetullanin adini dasiyir Ailesi Aga Nemetulla 1927 ci ilde eslen Iranin Erdebil seherinden olan Anabeyim xanimla aile qurur Onlarin 2 qizi 6 oglu 12 nevesi ve 9 neticesi olmusdur Emek fealiyyeti1915 ci ilde Aga Nemetulla Balaxanida neft medeninde qazmada acarci isleyen dayisi Memmedelini tapir ve onun komeyile ise duzelir O 1915 1932 ci illerde Bakinin bir sira rayonlarinin qazma idaresinde qara fehle cilinger qazmaci komekcisi qazmaci islemisdir Aga Nemetulla 1932 1952 ci illerde Bakinin neft rayonlarinda muxtelif vezifelerde o cumleden buruq ustasi vezifesinde calismisdir 1942 1943 cu illerde Ozbekistanda buruq ustasi vezifesinde calismisdir 1952 1956 ci illerde Azerbaycanneft Ittifaq Birliyi Denizde Istismar Qazma Idaresinin Stalinneft indiki E Emirov Neft Medenler Idaresinde Qazma idaresinin direktoru 1956 1958 ci illerde Leninneft indiki Balaxanineft Neft Medenler Idaresi Qazma idaresinde sahe reisi vezifelerinde islemisdir Aga Nemetulla 1919 cu ilde ilk defe olaraq vurma usulu ile musteqil olaraq quyu qazmisdi Iki ile qazilan bu quyu neft verse de o vurma usulu ile quyu qazmagin eleyhine cixib burma usulunu yuksek qiymetlendirirdi 1932 ci ilin avqustunda Aga Nemetullam buruq ustaligina ireli cekirler O bir ilin erzinde Bayilda 8 quyu qazir 1933 cu ilde Lokbatandaki neft yataqlarini askara cixarmaq ucun qizgin is gedirdi Hokumet en yaxsi qazma ustalarini Lokbatana gonderirdi Bu ustalarin her biri musabiqe yolu Ile bir quyu qazmali idiler Bu is 45 gune basa catmali idi Aga Nemetullanm qazdigi quyu 22 gunden sonra istismara verilir Musabiqe uzre qazilan bu quyu Lokbatan torpaginda qazanilmis ilk parlaq muveffeqiyyet idi Lokbatanda yeni neft meskeni salmaq haqqinda dovletin cagirisina birinci ses veren de qelebe calan da Aga oldu Onun briqadasi daha dord quyu qazdi 1935 ci ilde Puta sahesinde Korgoz neft tresti yaradilir Aga Nemetulla hemin trestde 1936 ci ilin evvelinde deste reisi 1937 ci ilin fevralinda ise Puta qazma idaresinin direktoru teyin edilir 1940 ci ilde Neft Bakisinin yetisdirdiyi genc muhendislerinden Eyyub Tagiyev ve Moisey Qusman turbin ile qazmaq usulunu ixtira etdiler Baki neft senayesinde ilk defe hemin usulu nece tetbiq etmek ve bu isi kime tapsirmaq xususunda xeyli dusunduler Nehayet bu isi cox sinaqlardan cixmis meshur buruq ustasi Aga Nemetullaya tapsirdilar Briqada tezlikle quyu qazilib istismara verilmesi ucun ise basladii Bundan sonra Aga Nemetullanin adini turbin qazmasinin pioneri qoydular Azerbaycanin neft senayesinde turbinle maili qazmani ilk defe heyata keciren buruq ustasi Aga Nemetulla olmusdur Onun briqadasi turbin qazmasinda bir sira yeni semerelesdirici teklifler heyata kecirmisdir Bunun neticesinde qaldirma endirme islerine temir islerine serf olunan vaxt azalmis onlarla baltaya qenaet edilmisdir 1941 ci ilde Azerbaycan mutexessisleri terefinden maili quyularin turbinle qazilmasi teklifi ireli surulur Bu ideya yekdillikle beyenilir ve heyata kecirilmeye baslanir Azerbaycanda ilk maili quyunu Aga Nemetulla qazmisdir Onun turbinle 1945 ci ilde qazdigi ilk maili quyu Bibiheybetde 2313 m derinliyi dag altina dogru qazilan 2634 nomreli quyu olmusdur Bu quyu 1945 ci ilin 23 aprelinde qazilmaga baslanib 1946 ci ilin 31 yanvarinda istismara tehvil verilmisdir Bu quyunun inhirafi dibinin uzaqlasmasi 394 m maiiiliyinin azimutu 23 9 olmusdur Bu quyunun qazilmasi Aga Nemetulla ve onun briqadasi ucun mekteb olmusdur Burada onlar turbinle maili qazmanin texnologiyasini onun gelecekde tekmillesdirilmesi yollarini menimsemisler Daha sonra Aga Nemetullanin briqadasi terefinden 1948 ci ilin avqustunadek 7 maili quyu qazilib istismara tehvil verilmisdir 1949 cu ilden maili qazma genis inkisafa baslamisdir Neft senayemizde herlenme qazmasi tetbiq edilmeye baslandiqda Aga Nemetulla bu dezgahin arxasinda isleyenlerden biri olmusdur 1942 ci ilin oktyabr ayinda hokumet Agani ve onun is yoldaslarini Ozbekistan qazmacilanna komek etmeye gondermisdir Buraya gelen kimi Aga Nemetullani Endican medeninde islemeye gondermisler Bu meden Endican seherinden 12 km aralida yerlesirdi Aga Nemetulla hokumetin tapsirigina emel etdi O Ozbekistan Respublikasinda 14 ay islemisdir Aga Nemetulla XXezer denizinin dibinde tukenmez neft ehtiyatinin oldugunu askar etmis 1269 ve 1270 nomreli buruqlar hec bir cetinlikden qorxmayan Aganin nelere qadir oldugunu gosterdi O hemin buruqlari denizde qazib vaxtindan qabaq istismara verdi Neft Daslari yataginin acilmasi ve islenmeye daxil olmasinda umumiyyetle deniz neftinin inkisafina ve ilk defe olaraq dunya tecrubesinde aciq denizde Aga Nemetullanin maili qazma metodunun tecrubesinden ve konkret seraitde kust meydancasindan bir nece quyunun qazma tecrubesinden genis istifade olunmusdur Aga Nemetulla evvelce axsam orta mektebinde oxumus 1934 1935 ciillerde ise qazma ustasi kursunu bitirmisdi 1950 ci ilde SSRI neft senayesinin Azerdenizittifaq birliyinin attestasiya komissiyasimn qerari ile ona kicik dag texniki adi verilmisdi Mukafatlari1947 ci il neft quyularinin maili usul ile fasilesiz qazmaq qaydasini mueyyen etdiyine ve genis tetbiq etdiyi ucun SSRI Dovlet mukafati laureati olmusdur Yeni texnikani tetbiq etmekde qazandigi muveffeqiyyetlerine coxluleli quyular qazmaqda tesebbus gosterdiyine ve istehsalati yaxsi teskil etdiyine gore Aga Nemetulla 1951 ci ilde ikinci defe SSRI Dovlet mukafatina layiq gorulmusdur O iki Lenin ordeni ve basqa orden medallarla teltif edilib Baki kucelerinden ve Xezer Gemiciliyi Idaresinin gemilerinden birine Aga Nemetulla adi verilmisdir IstinadlarBayram Bayramov Neft Daslari tufanlar qoynunda heyat