Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çərkəz İnal, Şahzadə İnal və ya gürcü mənbələrinə görə Möhtəşəm İnal (çərkəzcə: Инал) — çərkəzlər və abxazlar tərəfindən şahzadələrin şahzadəsi adlandırılır, bunun səbəbi bütün çərkəz qəbilələrini birləşdirib Çərkəz dövlətini quraraq, bölgədəki güclü dövlətlərdən biri halına gətirməsidir. Bu dövlət onun ölümünün ardından müxtəlif hissələrə parçalanmışdır. İnaldan sonrakı dövrdə çərkəzlər qədər birdə heç vaxt birləşə bilmədilər. İnanca görə, İnal Kabarda, , Çemguy və qəbilələrinin atasıdır.
| Çərkəz İnal, Şahzadə İnal Nexu və ya Möhtəşəm İnal | |
|---|---|
| çərkəzcə: Инал | |
 İnalın nəvələri tərəfindən istifadə olunan gerb | |
Çərkəzlərin və abxazların hökmdarı | |
| 1427 – 1453 | |
| Sonrakı | Müxtəlif şahzadələr |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum yeri | Pshu kəndi (hazırkı Abxaziya) |
| Vəfat tarixi | |
| Dəfn yeri | Dəqiq bilinmir. İddialara görə: Abxaziyada İnal-Quba ya da Qaraçay-Çərkəz bölgəsində İspravnaya |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Uşaqları | Жанхъуэт (Janx'uet) Минболэт (Minbolet) Беслъэн (Besl'en) Унэрмэс (Wunarmas) Къэрмыщэ (Qermışe) |
| Dini | Dəqiq bilinmir |
İnalın ləqəbinin (Nef/Nexu) qaynağı dəqiq bilinməsə də, bəziləri bir gözünün kor olduğunu, bu səbəblə də şərq çərkəzcəsində kor mənasını verən Nef kəlməsindən gəldiyini, bizləri isə qərb çərkəzcəsində ziyalı mənasını verən sözdən gəldiyini iddia etmişdir.
Həyatı
İnaldan əvvəl Çərkəz bölgəsində bir çox ağanın bölgə hakimiyyəti, özlərinə aid suveren sinifi vardı və təşkilatlı struktur inkişaf etmişdi. Teymuri-Çərkəz döyüşlərini çərkəzlər qazansa da, bu müharibənin nəticəsində Çərkəz bölgəsi böyük dağıntılara məruz qalmışdı.
Taman yarımadasında torpaq sahibi olan İnal özünə əsasən Hegayk qəbiləsindən ibarət olan ordu qrup 1400-cü illərdə məqsədinin bir çox dövlətlərə bölünmüş çərkəzləri birləşdirmək olduğunu açıqladı və mərkəzi Çərkəz bölgəsinə doğru yola çıxaraq öz dövlətini qurduğunu elan etdi, digər dövlətləri isə tək-tək himayəsinə aldı.
Çərkəz zadəganları və şahzadələri İnalın yüksəlişinə mane olmaq istəsələr də, Mzımta çayı sahilindəki döyüşdə 30 çərkəz ağası İnan və dəstəkçiləri tərəfindən məğlub edildi. On ağa edam edildi, geri qalan qismi isə tabe olacaqlarına and içdikdən sonra azad edildilər. Qərb çərkəzlərinə hökm edən İnal 1434-cü ildə şərq çərkəzləri üzərinə təşkil edilən edərək, 1438-ci ildə Kuban çayının şimalına təşkil edilən hücumla Krım tatar boylarını Ten çayına qədər qovduğu səfərlər başda olmaqla, çərkəzlər yaşayan yerlərin tamamını və ya böyükbir qismini bir dövlətin hakimiyyəti altında birləşdirməyi bacardı.
Dövləti 40 bölgəyə ayıran İnal hər bölgəyə bir hakim təyin etdi. İnal tərəfindən qurulan bu yeni çərkəz dövlətinin paytaxtı İnalın doğulub-böyüdüyü Taman bölgəsindı yerləşən Şencir şəhəri idi.
Abxazlar ilə birləşmək istəyən İnalın Tek Adıge-Abxaz dövləti siyasətini mənimsəyən abxaz sülalələri Şaşa və Aşe mümkün döyüşdə İnalın yanında olacaqlarını bildirdilər. Müharibəni qazanan İnal rəsmən Şimali Abxaziyanı fəth etdi və meqrel dəstələri ilə mübarizə apararaq Abxaziya torpaqlarından qovduqdan sonra abxaz xalqı İnalın hakimiyyətini tanıdı və İnal Abxaziyada hökmdarlığını dəqiqləşdirmiş oldu.
Abxaziya bayrağındakı ulduzlardan biri İnalı təmsil edir.
Şencır
Peter Simon Pallas və Yulius von Klaproth tarixdə Şencır şəhərinə diqqət çəkən ilk araşdırmaçılar olmaqla birlikdə, ikisi də Şencır şəhərini bənzər formada ifadə etmişdir. Onlara görə, Şencır istehkamlar və xəndəklər ilə əhatəli dörd künc formada və 4 qapılı olmuşdur. Roma memarlıq üslubuna bənzər üslubda hazırlanmışdır. Şimalda düşmənə üstünlük qazandırmaq üçün saxta təpələr qurulmuşdu. Klaproth bu şəhərin qalıqlarını ziyarət etmiş və şəhərin Anapa yaxınlığında yerləşdiyini bildirmişdir.
Şəhərin tam olaraq harada yerləşdiyi bilinməsə də, ən çox dəstəklənən nəzəriyyə Klaproth və Pallas tərəfindən edilən təsvirlərə uyan Krasnaya Batareya bölgəsi olduğudur.
Ölümü və məzarı
İnal 1453-cü ildə torpaqlarını oğulları və nəvələri arasında bölüşdürdü və 1458-ci ildə öldü. Bundan sonra çərkəz qəbilə-hakimlikləri fomalaşdı. Bunlardan bəziləri Temruk tərəfindən qurulan Çemguy, Beslan tərəfindən qurulan Besleney, Kabarda tərəfindən qurulan Kabardiya, Zanoko tərəfindən qurulan Şamsuqdur.
Abxaz iddiasına görə, İnal Şimali Abxaziyada vəfat etmişdir. Bu yer hal-hazırda İnal-Quba olaraq bilinir və Psxu bölgəsində yerləşir. Bir çox qaynaq bu iddianı təstiqləsə də, bölgədə aparılan araşdırmalar və axtarış işləri İnalın məzarının burada yerləşmədiyini göstərmişdir.
Rus arxeoloq Yevgeni Felitsinə görə, İnalın məzarı Abxaziyada deyildir. 1882-ci ildə nəşr edilən xəritədə Felitsin İnala böyük önəm verməklə bərabər, onun məzarını Abxaziyada deyil Qaraçay-Çərkəz Respublikasında olan İspravnaya bölgəsinə yerləşdirmişdir. Bu bölgədə antik heykəllər, balballar, məzarlar, qalalar və istehkamlar olduğunu və belə bir yerin İnal kimi biri üçün ideal məzar olacağını əlavə etmişdir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Шамсият Абасова. Кавказская любовь. 2020.
- . Amjad Jaimoukha http://circasvoices.blogspot.com/2013/07/prince-inal-great-i-tomb-of-mighty.html?q=Inal (#bare_url_missing_title). 2020 may tarixində .
- "PRENSLERİN PRENSİ İNAL NEKHU (PŞILERİN PŞISI İNAL NEKHU)". www.cherkessia.net. 2020 29 fevral tarixində .
- Caucasian Review. . II. Caucasian Review. Vol. 2. Munich (München), 1956. Pp.; 19; 35. 1956. səh. 19.
- Cole, Jeffrey E. Cole. Ethnic Groups of Europe: An Encyclopedia. ABC-CLIO. 2011. ISBN .
- Vitaliy Shtybin. .
- Kadir Natho. Circassian History. ISBN .
- Papaskʻiri, Zurab, 1950-. Абхазия : история без фальсификации. Izd-vo Sukhumskogo Gos. Universiteta. 2010. ISBN . OCLC 726221839.
- "Arxivlənmiş surət". 2020-02-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-10-27.
- Pawel Krawczyk. . Kabardians.com. 2009. 2015-01-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-01-24.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cerkez Inal Sahzade Inal ve ya gurcu menbelerine gore Mohtesem Inal cerkezce Inal cerkezler ve abxazlar terefinden sahzadelerin sahzadesi adlandirilir bunun sebebi butun cerkez qebilelerini birlesdirib Cerkez dovletini quraraq bolgedeki guclu dovletlerden biri halina getirmesidir Bu dovlet onun olumunun ardindan muxtelif hisselere parcalanmisdir Inaldan sonraki dovrde cerkezler qeder birde hec vaxt birlese bilmediler Inanca gore Inal Kabarda Cemguy ve qebilelerinin atasidir Cerkez Inal Sahzade Inal Nexu ve ya Mohtesem Inalcerkezce InalInalin neveleri terefinden istifade olunan gerbCerkezlerin ve abxazlarin hokmdari1427 1453SonrakiMuxtelif sahzadelerSexsi melumatlarDogum yeri Pshu kendi hazirki Abxaziya Vefat tarixi 1453Defn yeri Deqiq bilinmir Iddialara gore Abxaziyada Inal Quba ya da Qaracay Cerkez bolgesinde IspravnayaFealiyyeti siyasetciUsaqlari Zhanhuet Janx uet Minbolet Minbolet Beslen Besl en Unermes Wunarmas Kermyshe Qermise Dini Deqiq bilinmir Inalin leqebinin Nef Nexu qaynagi deqiq bilinmese de bezileri bir gozunun kor oldugunu bu sebeble de serq cerkezcesinde kor menasini veren Nef kelmesinden geldiyini bizleri ise qerb cerkezcesinde ziyali menasini veren sozden geldiyini iddia etmisdir HeyatiInaldan evvel Cerkez bolgesinde bir cox aganin bolge hakimiyyeti ozlerine aid suveren sinifi vardi ve teskilatli struktur inkisaf etmisdi Teymuri Cerkez doyuslerini cerkezler qazansa da bu muharibenin neticesinde Cerkez bolgesi boyuk dagintilara meruz qalmisdi Taman yarimadasinda torpaq sahibi olan Inal ozune esasen Hegayk qebilesinden ibaret olan ordu qrup 1400 cu illerde meqsedinin bir cox dovletlere bolunmus cerkezleri birlesdirmek oldugunu aciqladi ve merkezi Cerkez bolgesine dogru yola cixaraq oz dovletini qurdugunu elan etdi diger dovletleri ise tek tek himayesine aldi Cerkez zadeganlari ve sahzadeleri Inalin yukselisine mane olmaq isteseler de Mzimta cayi sahilindeki doyusde 30 cerkez agasi Inan ve destekcileri terefinden meglub edildi On aga edam edildi geri qalan qismi ise tabe olacaqlarina and icdikden sonra azad edildiler Qerb cerkezlerine hokm eden Inal 1434 cu ilde serq cerkezleri uzerine teskil edilen ederek 1438 ci ilde Kuban cayinin simalina teskil edilen hucumla Krim tatar boylarini Ten cayina qeder qovdugu seferler basda olmaqla cerkezler yasayan yerlerin tamamini ve ya boyukbir qismini bir dovletin hakimiyyeti altinda birlesdirmeyi bacardi Dovleti 40 bolgeye ayiran Inal her bolgeye bir hakim teyin etdi Inal terefinden qurulan bu yeni cerkez dovletinin paytaxti Inalin dogulub boyuduyu Taman bolgesindi yerlesen Sencir seheri idi Abxazlar ile birlesmek isteyen Inalin Tek Adige Abxaz dovleti siyasetini menimseyen abxaz sulaleleri Sasa ve Ase mumkun doyusde Inalin yaninda olacaqlarini bildirdiler Muharibeni qazanan Inal resmen Simali Abxaziyani feth etdi ve meqrel desteleri ile mubarize apararaq Abxaziya torpaqlarindan qovduqdan sonra abxaz xalqi Inalin hakimiyyetini tanidi ve Inal Abxaziyada hokmdarligini deqiqlesdirmis oldu Abxaziya bayragindaki ulduzlardan biri Inali temsil edir SencirPeter Simon Pallas ve Yulius von Klaproth tarixde Sencir seherine diqqet ceken ilk arasdirmacilar olmaqla birlikde ikisi de Sencir seherini benzer formada ifade etmisdir Onlara gore Sencir istehkamlar ve xendekler ile ehateli dord kunc formada ve 4 qapili olmusdur Roma memarliq uslubuna benzer uslubda hazirlanmisdir Simalda dusmene ustunluk qazandirmaq ucun saxta tepeler qurulmusdu Klaproth bu seherin qaliqlarini ziyaret etmis ve seherin Anapa yaxinliginda yerlesdiyini bildirmisdir Seherin tam olaraq harada yerlesdiyi bilinmese de en cox desteklenen nezeriyye Klaproth ve Pallas terefinden edilen tesvirlere uyan Krasnaya Batareya bolgesi oldugudur Olumu ve mezariInal 1453 cu ilde torpaqlarini ogullari ve neveleri arasinda bolusdurdu ve 1458 ci ilde oldu Bundan sonra cerkez qebile hakimlikleri fomalasdi Bunlardan bezileri Temruk terefinden qurulan Cemguy Beslan terefinden qurulan Besleney Kabarda terefinden qurulan Kabardiya Zanoko terefinden qurulan Samsuqdur Abxaz iddiasina gore Inal Simali Abxaziyada vefat etmisdir Bu yer hal hazirda Inal Quba olaraq bilinir ve Psxu bolgesinde yerlesir Bir cox qaynaq bu iddiani testiqlese de bolgede aparilan arasdirmalar ve axtaris isleri Inalin mezarinin burada yerlesmediyini gostermisdir Rus arxeoloq Yevgeni Felitsine gore Inalin mezari Abxaziyada deyildir 1882 ci ilde nesr edilen xeritede Felitsin Inala boyuk onem vermekle beraber onun mezarini Abxaziyada deyil Qaracay Cerkez Respublikasinda olan Ispravnaya bolgesine yerlesdirmisdir Bu bolgede antik heykeller balballar mezarlar qalalar ve istehkamlar oldugunu ve bele bir yerin Inal kimi biri ucun ideal mezar olacagini elave etmisdir Hemcinin baxCerkezlerIstinadlarShamsiyat Abasova Kavkazskaya lyubov 2020 Amjad Jaimoukha http circasvoices blogspot com 2013 07 prince inal great i tomb of mighty html q Inal bare url missing title 2020 may tarixinde PRENSLERIN PRENSI INAL NEKHU PSILERIN PSISI INAL NEKHU www cherkessia net 2020 29 fevral tarixinde Caucasian Review II Caucasian Review Vol 2 Munich Munchen 1956 Pp 19 35 1956 seh 19 Cole Jeffrey E Cole Ethnic Groups of Europe An Encyclopedia ABC CLIO 2011 ISBN 939825134 Vitaliy Shtybin Kadir Natho Circassian History ISBN 144152388X Papaskʻiri Zurab 1950 Abhaziya istoriya bez falsifikacii Izd vo Sukhumskogo Gos Universiteta 2010 ISBN 9941016526 OCLC 726221839 Arxivlenmis suret 2020 02 29 tarixinde Istifade tarixi 2020 10 27 Pawel Krawczyk Kabardians com 2009 2015 01 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 01 24