Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Təhmasibqulu xan Ağcaqoyunlu-Qacar — Çuxursəəd əyalətinin bəylərbəyi (1625–1634), Əmirgunə xan Ağcaqoyunlu-Qacarın oğlu.
| Təhmasibqulu xan Ağcaqoyunlu-Qacar | |
|---|---|
| Təhmasibqulu xan Əmirgunə xan oğlu Ağcaqoyunlu-Qacar | |
| 1625 – 1635 | |
| Əvvəlki | Əmirgunə xan Ağcaqoyunlu-Qacar |
| Sonrakı | Murtuza paşa (Osmanlı işğalı) |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | İrəvan, Çuxursəəd bəylərbəyliyi, Səfəvilər dövləti |
| Vəfat tarixi | (36 yaşında) |
| Vəfat yeri | İzmit, Osmanlı imperiyası |
| Vəfat səbəbi | edam |
| Atası | Əmirgunə xan Ağcaqoyunlu-Qacar |
Həyatı
Təhmasibqulu bəy İrəvan şəhərində anadan olmuşdur. Mükəmməl mədrəsə təhsili alıb. Öncə sultan, sonra xan ünvanları ilə mükafatlandırılmışdır. 1625-ci ildən 1634-cü ilədək Çuxursəəd əyalətinin bəylərbəyisi vəzifəsində çalışmışdır.
1630-cu ildə (hicri qəməri 1043-cü ildə) Səfəvi və Osmanlı dövlətlərinin sərhəddində, Həkkari vilayətinin valisi Şah Səfiyə ərizə yazıb, Səfəvilər dövlətinin tərkibinə keçmək istədi. Səfəvilər ordusunun baş komandanı Rüstəm xan Pörnək-Türkman şahdan əmr aldı ki, Van qalasını ələ keçirsin. Diyabəkrin bəylərbəyi Mürtəzaqulu paşa Van hakiminə yardım üçün tələsdi. Ərzurumun bəylərbəyi Xəlil paşa da 50 minlik qoşunla Vanın müdafiəsinə yollandı. Şah Səfi Səfəvi bunları eşidib, Çuxursəəd əyalətinin bəylərbəyləri Təhmasibqulu xanı Kəlbəli xanla birlikdə qızılbaş ordusuna yardım üçün göndərdi.
Bu vaxt Çuxursəd vilayətinin əmir-ül-ümarəsı Təhmasibqulu xan 10 min qoşunla kürdmahmudi tayfasına qarşı hücuma keçdi. Sonra Adilcəvaza doğru yönəlib хеyli qənimət, əsir ələ keçirərək Хоy ətrafına gəldi. Şah Səfi Nəqdi bəy Şamlunu Təbrizə göndərib, ona əmr etdi ki, qoşunu ilə Azərbaycana gedib orada baş verən hadisələrə nəzarət etsin. Nəqdi bəy Azərbaycana çatan zaman Diyarbəkir Sərdarını və kürd əmirlərinin 10 min nəfərdən ibarət olan qoşunu artıq Təbriz ətrafını qarət etməyə başlamışdılar. Şəhər əhalisinin bir hissəsi var-dövlətlərini, mallarını gizlədərək özləri təhlükəsiz yerlərə köçməyə məcbur olmuşdular. Belə bir anda Nəqdi bəy qoşunu ilə Təbrizə yaxınlaşdı. Acı çay kənarında qızılbaş qoşunu işğalçıların qarşısını kəsdi və orada qanlı savaş oldu. M. Y. Qəzvini yazır ki, Acı çay üzərindəki körpüdən keçmək mümkün deyildi. Lakin buna baxmayaraq qızılbaş döyüşçüləri və Təbriz gəncləri özlərini suya ataraq üzə-üzə çayın о tərəfinə keçib, işğalçıların qoşunundan bir çoxlarını öldürüb, osmanlılara və kürdlərə ağır zərbə vururdular. Sonda onlar qaçmağa məcbur oldular.
XVII yüzilin 30-cu illərinin əvvəllərində Osmanlı dövlətinin də şərq sərhədlərində vəziyyət о qədər yaxşı deyildi. Sərhəd mahallarının hakimlərində mərkəzdənqaçma meyli olduqca güclənmişdi. Bu mahalların bəzilərində yaşayan kürdlər belə bir daxili vəziyyətdən istifadə edərək Osmanlı və Səfəvi dövlətləri arasında manevr edib onların hər ikisinə zərbə vururdular. Osmanlı dövlətinə tabe olan Həkkari kürdlərinin xəyanəti və öyrətməsi ilə Rüstəm xan Vanı mühasirəyə aldı, ancaq Diyarbəkir hakimi Murtuzaqulu paşa və Ərzurum hakimi Xəlil paşanın köməyə gəlməsi ilə mühasirədən əl çəkib, geri döndülər. 1633-cü ildə Osmanlı-Səfəvi əlaqələri soyumuşdu. Diplomatik əlaqələr baş tutmurdu. Diplomatik danışıqların baş tutmasından istifadə edən sərhəd kürdləri öz hərəkətləri ilə Osmanlı-Səfəvi münasibətlərini gərginləşdirmək üçün yeni manevrlərə başladılar. 1633-cü ilin mart ayında Şah Səfi Qəzvində ikən Rəvan əmirül-ümərası Təhmasibqulu xanın Araz çayı kənarında kürdlər üzərində qələbə xəbəri şaha çatdırıldı. M. Y. Qəzvini bu vuruşmanı ətraflı şərh etmişdir. Təhmasibqulu xanın Rüstəm xanla Gürcüstana hücum xəbərini eşidən kürd əmirləri birləşib, üç-dörd min nəfərlik qoşunla Çuxursədi qarət etməyə başlamışdılar. Gürcüstandan qayıdarkən Təhmasibqulu xan Kür çayı kənarında Çuxursədin talan edilməsi xəbərini eşidib, sürətlə Araza doğru hərəkət etdi. Araz çayı kənarında Təhmasibqulu xanın qoşunu ilə kürdlər arasında möhkəm vuruşma oldu. Həmin vuruşmada kürd əmirlərindən Bəhaəddin və Məhəmməd bəy Məhmudi yaralanıb cəbhəni tərk etdilər. Bu zaman Ravanə əsir (dil) gətirməyə getmiş Yarəli sultan Qacar və Şəkəryurdlu sultanın qoşunları geri qayıdarkən yenə də kürdlərlə qarşılaşırlar. Vuruşmada kürdlərin bir qismi öldürülür, bir qismi isə əsir alınır. Van və onun ətrafında yaşayan kürdlər Osmanlı sultanına da tabe olmayaraq, özbaşına hərəkət edib tez-tez Şərur və Naxçıvan tərəfə gəlib, bu yerləri qarət və talan edirdilər. Şah Səfinin əmri ilə Rüstəm xan Sipəhsalar 1633–1634-cü ildə Van qalasını ələ keçirib, Naxçıvan ətrafını qarətçilərdən təmizlədi. 1633-cü ildə Diyarbəkr bəylərbəyi Murtuzaqulu paşa Van qalasına gəlib, orada хеyli qoşun yerləşdirdi. Van ətrafında yaşayan kürdlər də Osmanlı ordusu ilə birləşdilər. Birlikdə onların sayı 40–50 min nəfər oldu. Onların qarşısını almaq üçün Şah Səfinin əmri ilə Rəvan bəylərbəyi Təhmasibqulu xanın tabeliyində olan üç-dörd min nəfər yerli qoşun, on min nəfər qorçu qulam, şah qoşunu eşikağası Başıuğurlu xan, Rumiya hakimi Kəlbəli xan Avşar əsgərləri Vana doğru hərəkət etdilər. Molla Kamal yazır ki, Sipəhsalar Rüstəm xan da 1633-cü ilin iyulunda Gürcüstandan çıxıb, Vana gəlmişdi, 1633-cü ilin avqust ayının ortalarında Van qalası muhasirəyə alındı. Sipəhsalar Rüstəm xanın əmrilə İsfahan tüfəngçilərinin minbaşısı Mir Fəttahın tüfəngçiləri yayılmış atəş ilə osmanlılardan min nəfəri yaraladılar. İlk uğurlu zərbələrdən istifadə edən şah qoşunları Qotur qalasını ələ keçirib, oraya bir dəstə tüfəngçi yerləşdirdilər. Yüksək rütbəli əmirlər Rüstəm xan Sipəhsalar ilə birlikdə 1633-cü il dekabr ayının 21-də Təbrizdə Şah Səfinin yanına gəlib, yeni hərbi əməliyyat tapşırıqları aldılar. О cümlədən Çuxursəəd əmir-ül-ümərasının qardaşı Qacar qorçularının yüzbaşısı Hüseynəli bəy və bir çox başqa əmirlər vuruşmada səhlənkarlıq etdikləri üçün şahın əmri ilə öldürüldülər. Səfəvilərin orduda yaratdıqları ciddi intizam uğurlarına çox böyük təsir etdi. Nəhayət, Van qalası ətrafında vuruşmada Osmanlı ordusu məğlub olub, Qarsa tərəf geri çəkildilər.
Osmanlı xidmətinə keçməsi
Yusif adını alıb Osmanlı dövlətin xidmətinə girdikdən sonra vəzir rütbəsi ilə Hələb valiliyinə təyin olundu. İki ay sonra o, diqqətəlayiq hərəkətlərinə görə Hələbdəki vəzifəsindən azad edilərək paytaxta çağırıldı. Sultan IV Muradı İzmitdə qarşılayan konvoyun tərkibində idi və qayıq ilə İstanbula getdi. Bundan dərhal sonra ona "Firudin bəy bağları"nın yaxınlığında, bu gün kimi tanınan malikanə, Axırqapıda saray və Kağızxanada bir ferma ona ayrıldı. Sonrakı dövrlərdə o, musiqiyə və şeirə olan marağı, əyləncə və eyş-işrətə düşkün olması sayəsində sultanın yaxın adamlarından birinə çevrilir. IV Muradın 1640-cı ildə ölümündən bir il sonra, separatçı və dağıdıcı təbliğat apardığı iddiası ilə 17 iyun 1641-ci ildə Sultan İbrahimin əmri ilə edam edildi. Qəbri İzmitdədir.
İstanbul-Sarıyerin Əmirgan rayonu adını Əmirgünəoğlu Yusif paşadan almışdır. Rayon əvvəlcə paşanın adını almış, zamanla dəyişərək Əmirgan adını almışdır.
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu, Qacarlar və Qacar kəndi, Bakı, "Şuşa", 2008, 334 səh.
İstinadlar
- G. Rota, "The Death of Tahmaspqoli Xan Qajar", p. 56
- G. Rota, "The Death of Tahmaspqoli Xan Qajar", p. 57
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun meqalenin muzakire sehifesine diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Tehmasibqulu xan Agcaqoyunlu Qacar Cuxurseed eyaletinin beylerbeyi 1625 1634 Emirgune xan Agcaqoyunlu Qacarin oglu Tehmasibqulu xan Agcaqoyunlu QacarTehmasibqulu xan Emirgune xan oglu Agcaqoyunlu QacarCuxurseed beylerbeyliyi1625 1635EvvelkiEmirgune xan Agcaqoyunlu QacarSonrakiMurtuza pasa Osmanli isgali Sexsi melumatlarDogum tarixi 28 yanvar 1605Dogum yeri Irevan Cuxurseed beylerbeyliyi Sefeviler dovletiVefat tarixi 17 iyun 1641 36 yasinda Vefat yeri Izmit Osmanli imperiyasiVefat sebebi edamAtasi Emirgune xan Agcaqoyunlu QacarHeyatiTehmasibqulu bey Irevan seherinde anadan olmusdur Mukemmel medrese tehsili alib Once sultan sonra xan unvanlari ile mukafatlandirilmisdir 1625 ci ilden 1634 cu iledek Cuxurseed eyaletinin beylerbeyisi vezifesinde calismisdir 1630 cu ilde hicri qemeri 1043 cu ilde Sefevi ve Osmanli dovletlerinin serheddinde Hekkari vilayetinin valisi Sah Sefiye erize yazib Sefeviler dovletinin terkibine kecmek istedi Sefeviler ordusunun bas komandani Rustem xan Pornek Turkman sahdan emr aldi ki Van qalasini ele kecirsin Diyabekrin beylerbeyi Murtezaqulu pasa Van hakimine yardim ucun telesdi Erzurumun beylerbeyi Xelil pasa da 50 minlik qosunla Vanin mudafiesine yollandi Sah Sefi Sefevi bunlari esidib Cuxurseed eyaletinin beylerbeyleri Tehmasibqulu xani Kelbeli xanla birlikde qizilbas ordusuna yardim ucun gonderdi Bu vaxt Cuxursed vilayetinin emir ul umaresi Tehmasibqulu xan 10 min qosunla kurdmahmudi tayfasina qarsi hucuma kecdi Sonra Adilcevaza dogru yonelib heyli qenimet esir ele kecirerek Hoy etrafina geldi Sah Sefi Neqdi bey Samlunu Tebrize gonderib ona emr etdi ki qosunu ile Azerbaycana gedib orada bas veren hadiselere nezaret etsin Neqdi bey Azerbaycana catan zaman Diyarbekir Serdarini ve kurd emirlerinin 10 min neferden ibaret olan qosunu artiq Tebriz etrafini qaret etmeye baslamisdilar Seher ehalisinin bir hissesi var dovletlerini mallarini gizlederek ozleri tehlukesiz yerlere kocmeye mecbur olmusdular Bele bir anda Neqdi bey qosunu ile Tebrize yaxinlasdi Aci cay kenarinda qizilbas qosunu isgalcilarin qarsisini kesdi ve orada qanli savas oldu M Y Qezvini yazir ki Aci cay uzerindeki korpuden kecmek mumkun deyildi Lakin buna baxmayaraq qizilbas doyusculeri ve Tebriz gencleri ozlerini suya ataraq uze uze cayin o terefine kecib isgalcilarin qosunundan bir coxlarini oldurub osmanlilara ve kurdlere agir zerbe vururdular Sonda onlar qacmaga mecbur oldular XVII yuzilin 30 cu illerinin evvellerinde Osmanli dovletinin de serq serhedlerinde veziyyet o qeder yaxsi deyildi Serhed mahallarinin hakimlerinde merkezdenqacma meyli olduqca guclenmisdi Bu mahallarin bezilerinde yasayan kurdler bele bir daxili veziyyetden istifade ederek Osmanli ve Sefevi dovletleri arasinda manevr edib onlarin her ikisine zerbe vururdular Osmanli dovletine tabe olan Hekkari kurdlerinin xeyaneti ve oyretmesi ile Rustem xan Vani muhasireye aldi ancaq Diyarbekir hakimi Murtuzaqulu pasa ve Erzurum hakimi Xelil pasanin komeye gelmesi ile muhasireden el cekib geri donduler 1633 cu ilde Osmanli Sefevi elaqeleri soyumusdu Diplomatik elaqeler bas tutmurdu Diplomatik danisiqlarin bas tutmasindan istifade eden serhed kurdleri oz hereketleri ile Osmanli Sefevi munasibetlerini gerginlesdirmek ucun yeni manevrlere basladilar 1633 cu ilin mart ayinda Sah Sefi Qezvinde iken Revan emirul umerasi Tehmasibqulu xanin Araz cayi kenarinda kurdler uzerinde qelebe xeberi saha catdirildi M Y Qezvini bu vurusmani etrafli serh etmisdir Tehmasibqulu xanin Rustem xanla Gurcustana hucum xeberini esiden kurd emirleri birlesib uc dord min neferlik qosunla Cuxursedi qaret etmeye baslamisdilar Gurcustandan qayidarken Tehmasibqulu xan Kur cayi kenarinda Cuxursedin talan edilmesi xeberini esidib suretle Araza dogru hereket etdi Araz cayi kenarinda Tehmasibqulu xanin qosunu ile kurdler arasinda mohkem vurusma oldu Hemin vurusmada kurd emirlerinden Behaeddin ve Mehemmed bey Mehmudi yaralanib cebheni terk etdiler Bu zaman Ravane esir dil getirmeye getmis Yareli sultan Qacar ve Sekeryurdlu sultanin qosunlari geri qayidarken yene de kurdlerle qarsilasirlar Vurusmada kurdlerin bir qismi oldurulur bir qismi ise esir alinir Van ve onun etrafinda yasayan kurdler Osmanli sultanina da tabe olmayaraq ozbasina hereket edib tez tez Serur ve Naxcivan terefe gelib bu yerleri qaret ve talan edirdiler Sah Sefinin emri ile Rustem xan Sipehsalar 1633 1634 cu ilde Van qalasini ele kecirib Naxcivan etrafini qaretcilerden temizledi 1633 cu ilde Diyarbekr beylerbeyi Murtuzaqulu pasa Van qalasina gelib orada heyli qosun yerlesdirdi Van etrafinda yasayan kurdler de Osmanli ordusu ile birlesdiler Birlikde onlarin sayi 40 50 min nefer oldu Onlarin qarsisini almaq ucun Sah Sefinin emri ile Revan beylerbeyi Tehmasibqulu xanin tabeliyinde olan uc dord min nefer yerli qosun on min nefer qorcu qulam sah qosunu esikagasi Basiugurlu xan Rumiya hakimi Kelbeli xan Avsar esgerleri Vana dogru hereket etdiler Molla Kamal yazir ki Sipehsalar Rustem xan da 1633 cu ilin iyulunda Gurcustandan cixib Vana gelmisdi 1633 cu ilin avqust ayinin ortalarinda Van qalasi muhasireye alindi Sipehsalar Rustem xanin emrile Isfahan tufengcilerinin minbasisi Mir Fettahin tufengcileri yayilmis ates ile osmanlilardan min neferi yaraladilar Ilk ugurlu zerbelerden istifade eden sah qosunlari Qotur qalasini ele kecirib oraya bir deste tufengci yerlesdirdiler Yuksek rutbeli emirler Rustem xan Sipehsalar ile birlikde 1633 cu il dekabr ayinin 21 de Tebrizde Sah Sefinin yanina gelib yeni herbi emeliyyat tapsiriqlari aldilar O cumleden Cuxurseed emir ul umerasinin qardasi Qacar qorcularinin yuzbasisi Huseyneli bey ve bir cox basqa emirler vurusmada sehlenkarliq etdikleri ucun sahin emri ile oldurulduler Sefevilerin orduda yaratdiqlari ciddi intizam ugurlarina cox boyuk tesir etdi Nehayet Van qalasi etrafinda vurusmada Osmanli ordusu meglub olub Qarsa teref geri cekildiler Osmanli xidmetine kecmesi Yusif adini alib Osmanli dovletin xidmetine girdikden sonra vezir rutbesi ile Heleb valiliyine teyin olundu Iki ay sonra o diqqetelayiq hereketlerine gore Helebdeki vezifesinden azad edilerek paytaxta cagirildi Sultan IV Muradi Izmitde qarsilayan konvoyun terkibinde idi ve qayiq ile Istanbula getdi Bundan derhal sonra ona Firudin bey baglari nin yaxinliginda bu gun kimi taninan malikane Axirqapida saray ve Kagizxanada bir ferma ona ayrildi Sonraki dovrlerde o musiqiye ve seire olan maragi eylence ve eys isrete duskun olmasi sayesinde sultanin yaxin adamlarindan birine cevrilir IV Muradin 1640 ci ilde olumunden bir il sonra separatci ve dagidici tebligat apardigi iddiasi ile 17 iyun 1641 ci ilde Sultan Ibrahimin emri ile edam edildi Qebri Izmitdedir Istanbul Sariyerin Emirgan rayonu adini Emirguneoglu Yusif pasadan almisdir Rayon evvelce pasanin adini almis zamanla deyiserek Emirgan adini almisdir MenbeEnver Cingizoglu Qacarlar ve Qacar kendi Baki Susa 2008 334 seh IstinadlarG Rota The Death of Tahmaspqoli Xan Qajar p 56 G Rota The Death of Tahmaspqoli Xan Qajar p 57