Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kulikovo döyüşü - Dmitri Donskoyun komandanlığı altında olan ruslarla Qızıl Orda xanı Mamay xan arasında, 8 sentyabr 1380-ci ildə Don, Nepryadva və Krasivaya Meça çayları arasındakı Kulikovo çölündə(hal-hazırda Tula vilayətinin Kimovski və Kurkinski rayonları) baş vermiş döyüş.
| Kulikovo döyüşü | |||
|---|---|---|---|
 Kulikovo döyüşü 17 əsrin miniatüründə | |||
| Tarix | 8 sentyabr 1380 | ||
| Yeri | Kulikovo çölü, Tula vilayəti, Rusiya | ||
| Nəticəsi | Tatarların məğlubiyəti | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| | |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Döyüş öncəsi
1380-ci ilin yayında çərkəzlərin, osetinlərin, ermənilərin, eləcə də krımlı genuyalıların da daxil olduğu təxminən 100 minlik qoşun, o zaman Qızıl Ordanın faktiki hakimi olmuş tümənbaşı Mamayın komandanlığı altında, güclənməkdə olan Moskva üzərinə yeridi. Böyük Litva knyazı Yaqaylo və (bəzi məlumatlara görə) ryazanlı knyaz Oleq Mamayın müttəfiqi idilər. I Dmitriy bütün rus knyazlıqlarına bütün mümkün qüvvələrin toplanması çağırışı ilə xəbər göndərir. Mamay onların zərbəsini qarşılamasın deyə rus qoşunları Moskvaya aparan yollarda, Kolomna və Serpuxovda toplanırlar. Dimitrinin qoşununda Novqorod, Tver, Nijeqorod,Ryazan və Smolenskdən başqa demək olar ki bütün rus knyazlıqları iştirak edir. Moskva knyazı fəal hərəkətlərlə tatarlarla litvalıların birləşməsini qarşılamağı fikirləşirdi, həm də Mamayı rus ərazilərinin sərhədində qarşılamaq fikrindəydi.
Rəqiblərin dispozisiyası
6 sentyabrda təxminən 100 minlik rus ordusu Nepryadvanın qovuşduğu yerdə Dona çatdı. Ruslar Don çayını keçmək qərarına gəldilər. Bununla onlar Odoyevə yaxınlaşan litvalıların zərbəsini qarşılamış olurdular, eyni zamanda rusların seçdiyi Kulikovo çölü nisbətən dar olduğuna görə tatar süvari kütləsi üçün əlverişsiz idi. Sentyabrın 8 səhər ruslar Donu keçdilər və, Mamayın ordusu yaxınlaşarkən keşikçi alayının müdafiyəsi altında Kulikovo çölündə döyüş qaydasına düzüldülər. Rəqibin yandan keçmək taktikasını və ərazinin xüsusiyətlərini nəzərə alaraq Dmitriy dərin döyüş qaydası yaratdı: mərkəzdə böyük alay, sağda və soldaki cinah alayları tatar atlıları üçün çətin keçilən yerlərə dayandılar. Əsa qvvələrin önündə keşikçi və ön alaylar düzləndi. Keşikçi alay döyüşü başlamaq məqsədi güdürdü, ön alay rəqib süvarilərinin birinci zərbəsini üzərinə götürməliydi və onun döyüş qaydasını pozmalıydı. Hər iki alay rəqibin əsas böyük alaya zərbəsini zəiflətməliydi. Böyük alayın arxasında xüsusi süvari rezerv yerləşirdi. Bundan başqasərkərdə Dmitriy Bobrokun və Serpuxov knyazı Vladimirin komandanlığı altında seçmə süvarilərdən xüsusi pusqu alayı yaradılmışdı. Bu alay ümumi rezerv rolunu oynayırdı və gizli olaraq meşədə əsas qüvvələrin sol cinahı arxasında yerləşdirilmişdi. Ümumiyətlə rus mövqeləri cəbhdə və cinah zərbələrinə qarşı təmin olunmuşdu, və dərindən zərbəni artırmaq və alaylar arasında uzlaşma imkanı yaradırdı. Mamayın ordusu yüngül süvarilərdən təşkil olunan ön alaydan, mərkəzdə duran muzdlu genuyalı piyadalardan, öz ön dəstəsi və rezervi olan süvarilərin iki xəttə düzlənən güclü sağ və sol cinahlarından ibarət idi. Mamay süvarilərin köməyilə rus ordusunu mühasirəyə alıb darmadağın etmək istəyirdi.
Döyüşün gedişi
Vuruşma saat 12-də Peresvetin Teymur Mirzə (Çəlubəy) ilə tək bə tək döyüşü ilə başladı. Hər ikisi həlak oldu. Sonra tatar süvariləri keşikçi alayını vurub ön alayı darmadağın edərək üç saat ərzində rusların mərəkəzini və sağ cinahını yarmaqa cəhd etdilər.Ruslar xeyli itki verdilər. Mamay əsas zərbəni rusların sol cinahına keçirəndən sonra və rus alaylarını sıxışdırmağa başlayandan sonra, xüsusi rezerv işə salındı. Lakin tatarlar rusların sol cinahını yardılar və arxalarına çıxdılar. Bu həlledici anda rusların sol cinahını yaran tatarların cinahına və arxasına öz növbəsində pusqu alayı zərbə endirdi. Pusqu alayının qəfil hucumu bütün döyüşün gedişini dəyişdi. Tatarlar sarsıldı və geri çəkilərək qaçmağa üz tutdu. 50 km məsafədə Mamayı təqib edərək ruslar onun qoşunları darmadağın etdilər. Ruslar 30 minə yaxın, tatarlar isə ordularının 3/4 itirdilər. Hər iki tərəfdən ölən və yaralananların sayı 50 minə yaxın idi.
Həmçinin bax
İstinadlar
- L. Podhorodecki, Kulikowe Pole 1380, Warszawa 2008, s. 106
Mənbə
- Советская военная энциклопедия Москва 1980 Военное издательство министерства обороны СССР T.4 səh. 518-519
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kulikovo doyusu Dmitri Donskoyun komandanligi altinda olan ruslarla Qizil Orda xani Mamay xan arasinda 8 sentyabr 1380 ci ilde Don Nepryadva ve Krasivaya Meca caylari arasindaki Kulikovo colunde hal hazirda Tula vilayetinin Kimovski ve Kurkinski rayonlari bas vermis doyus Kulikovo doyusuKulikovo doyusu 17 esrin miniaturundeTarix 8 sentyabr 1380Yeri Kulikovo colu Tula vilayeti RusiyaNeticesi Tatarlarin meglubiyetiMunaqise terefleriQizil Orda Moskva knyazligiKomandan lar Mamay xan Dmitri DonskoyTereflerin quvvesi30 min 30 minItkilercox agir nisbeten yungul Vikianbarda elaqeli mediafayllarDoyus oncesi1380 ci ilin yayinda cerkezlerin osetinlerin ermenilerin elece de krimli genuyalilarin da daxil oldugu texminen 100 minlik qosun o zaman Qizil Ordanin faktiki hakimi olmus tumenbasi Mamayin komandanligi altinda guclenmekde olan Moskva uzerine yeridi Boyuk Litva knyazi Yaqaylo ve bezi melumatlara gore ryazanli knyaz Oleq Mamayin muttefiqi idiler I Dmitriy butun rus knyazliqlarina butun mumkun quvvelerin toplanmasi cagirisi ile xeber gonderir Mamay onlarin zerbesini qarsilamasin deye rus qosunlari Moskvaya aparan yollarda Kolomna ve Serpuxovda toplanirlar Dimitrinin qosununda Novqorod Tver Nijeqorod Ryazan ve Smolenskden basqa demek olar ki butun rus knyazliqlari istirak edir Moskva knyazi feal hereketlerle tatarlarla litvalilarin birlesmesini qarsilamagi fikirlesirdi hem de Mamayi rus erazilerinin serhedinde qarsilamaq fikrindeydi Reqiblerin dispozisiyasi6 sentyabrda texminen 100 minlik rus ordusu Nepryadvanin qovusdugu yerde Dona catdi Ruslar Don cayini kecmek qerarina geldiler Bununla onlar Odoyeve yaxinlasan litvalilarin zerbesini qarsilamis olurdular eyni zamanda ruslarin secdiyi Kulikovo colu nisbeten dar olduguna gore tatar suvari kutlesi ucun elverissiz idi Sentyabrin 8 seher ruslar Donu kecdiler ve Mamayin ordusu yaxinlasarken kesikci alayinin mudafiyesi altinda Kulikovo colunde doyus qaydasina duzulduler Reqibin yandan kecmek taktikasini ve erazinin xususiyetlerini nezere alaraq Dmitriy derin doyus qaydasi yaratdi merkezde boyuk alay sagda ve soldaki cinah alaylari tatar atlilari ucun cetin kecilen yerlere dayandilar Esa qvvelerin onunde kesikci ve on alaylar duzlendi Kesikci alay doyusu baslamaq meqsedi gudurdu on alay reqib suvarilerinin birinci zerbesini uzerine goturmeliydi ve onun doyus qaydasini pozmaliydi Her iki alay reqibin esas boyuk alaya zerbesini zeifletmeliydi Boyuk alayin arxasinda xususi suvari rezerv yerlesirdi Bundan basqaserkerde Dmitriy Bobrokun ve Serpuxov knyazi Vladimirin komandanligi altinda secme suvarilerden xususi pusqu alayi yaradilmisdi Bu alay umumi rezerv rolunu oynayirdi ve gizli olaraq mesede esas quvvelerin sol cinahi arxasinda yerlesdirilmisdi Umumiyetle rus movqeleri cebhde ve cinah zerbelerine qarsi temin olunmusdu ve derinden zerbeni artirmaq ve alaylar arasinda uzlasma imkani yaradirdi Mamayin ordusu yungul suvarilerden teskil olunan on alaydan merkezde duran muzdlu genuyali piyadalardan oz on destesi ve rezervi olan suvarilerin iki xette duzlenen guclu sag ve sol cinahlarindan ibaret idi Mamay suvarilerin komeyile rus ordusunu muhasireye alib darmadagin etmek isteyirdi Doyusun gedisiPeresvetle Teymur Mirzenin Celubey tek be tek doyusu V Vasnetsov Vurusma saat 12 de Peresvetin Teymur Mirze Celubey ile tek be tek doyusu ile basladi Her ikisi helak oldu Sonra tatar suvarileri kesikci alayini vurub on alayi darmadagin ederek uc saat erzinde ruslarin merekezini ve sag cinahini yarmaqa cehd etdiler Ruslar xeyli itki verdiler Mamay esas zerbeni ruslarin sol cinahina kecirenden sonra ve rus alaylarini sixisdirmaga baslayandan sonra xususi rezerv ise salindi Lakin tatarlar ruslarin sol cinahini yardilar ve arxalarina cixdilar Bu helledici anda ruslarin sol cinahini yaran tatarlarin cinahina ve arxasina oz novbesinde pusqu alayi zerbe endirdi Pusqu alayinin qefil hucumu butun doyusun gedisini deyisdi Tatarlar sarsildi ve geri cekilerek qacmaga uz tutdu 50 km mesafede Mamayi teqib ederek ruslar onun qosunlari darmadagin etdiler Ruslar 30 mine yaxin tatarlar ise ordularinin 3 4 itirdiler Her iki terefden olen ve yaralananlarin sayi 50 mine yaxin idi Hemcinin baxToxtamisin Moskvaya yurusu Uqra gorusuIstinadlarL Podhorodecki Kulikowe Pole 1380 Warszawa 2008 s 106MenbeSovetskaya voennaya enciklopediya Moskva 1980 Voennoe izdatelstvo ministerstva oborony SSSR T 4 seh 518 519