Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Keştasf (Güştəsf) nahiyəsi-Səfəvilər dövləti dönəmində Qarabağın bir bölgəsi idi.
Tarixi
Hazırkı Laçın rayonunun bir hissəsi bu bölgəni əhatə edir. Xanlıq dönəmində bu nahiyə Qaraçorlu mahalının tərkibinə daxil oldu. Adının açımı keşti asp-at seyrangahı anlamındadır. Saxtakar erməni müəllifləri həmişə Qarabağın iki tarixi bölgəsi Keştasf və Keştəyi dəyişik salıb, ikisini də Keşatağ şəklində göstərirlər. Bu bölgənin yer-yurdunu, yiyələrini aydınlatmaq qərarına gəldik. Keştasf bölgəsi yerli Qarabağ ləhcəsində Keştaz adlanırdı. Bu yörə qədim mənbələrdə Quştasfi (At əti) biçimində də hallanır. 1593-cü ildə Osmanlı dövləti Keştasf nahiyyəsinin oba, kənd, qışlaq və məzrələrini siyahıya alıb.
- Baldadı
- Miri məzrəsi
- Hacılar
- Qorçu
- Uzun Hacı
- Məhav
- Ceyk
- Nevşəhri
- Şirənho/Şirənohur
- Oğuzaberd
- İmirli
- Yenicə
- Hortagird
- Çəpni
- Pul/Körpükəndi
- Kəlibərd
- Dərətüm
- Şəbəki
- Bəridli
- Şeyxabad
- Obadaş
- Babalı
- Köhnək
- Əngücək
- Ağcaqışlaq
- Xətək
- Əsətkəndi
- Pənçlər
- Salır Andazor
- Şeyx Izzəddin
- Ağabad Parqa məzrəsi
- Əmir qışlağı
- Qaraxan
- Səfiyan
- Quşçu
- Alpatay
- Kasos/Katos
- Dəndvay
- Allahverənli
- Bəyobası
- Açqız
- Bəyəxan
Bu siyahıda erməni dilinin vasitəsilə çözüləcək bir yurd yeri yoxdur. Keştasfda oğuz tayfalarından çəpnilər, salurlar, eymirlilər, qıpçaq tayfalarından quşçular yaşayırdılar. Elxanlılar dönəmində Qarabağ hakimi olduğunu bilirik. XVIII yüzilin önündə Quşçu kəndindən İmamverdi bəy Allahverdi bəy oğlu öz qandaşlarından xeyli mülk almışdı. 1704-cü ilə aid bir qəbalədə (alqı-satqı sənədi) yazılır: "Sonra Qəzənfər, Məhəmmədyar və Əli xan Əli xan Keştasflının oğulları və Vəli, Həzrətqulu Mirzə oğulları, Gülağa adlı qadın, Əliyarın qızı, Əli xanın oğlu qanuni satışda öz 2 yarım dəng qanuni paylarını, mülklərini, 6 dənglik dördyanı hasarlı əmlaklarını Quşçu kəndinə, Allahverdi bəy Keştasflının oğlu İmamverdi bəyə 6 Təbriz tüməninə satdılar". Erməni müəllifləri yazırlar ki, XVIII yüzilin sonunda köçəri türklər qədim erməni torpağı Keştasfa yerləşdilər.
1727-ci ildə Keştasf nahiyəsi Osmanlı dövləti tərəfindən siyahıya alındı. Əhali yurdlarını tərk etdiyindən aşağıdakı kəndlər boş qalmışdı.
- Əlifdar
- Hacılar
- Şeyxəhmədli
- Qarıqışlaq
- Kərdivan
- Muğlabəy (Malıbəy)
- Yük/Bük
- Sos/Sus məzrəsi.
- Şeyx Kosalı
Bölgənin qədim kəndlərindən olan Quşçu XIX yüzildə kənd Quşçular adlanırdı. Bu kənddə Qaraçorlu elinin Gəloxçu camaatı məskunlaşmışdı. Məmmədxan sultanın oğlu Hətəmxan bəy (1840–?), nəvələri II Məmmədxan bəy (1859–?), Əhməd bəy (1860–?) kənddə xeyli torpaq sahəsinə sahib idilər. Hüseynəli sultanın oğlanları Təhməzqulu bəyin (1830–?), Süleyman bəyin (1833–?), Hüseynqulu bəyin (1845–?), Abbasqulu bəyin (1846–?) torpaqlarının bəhrəsini on erməni kəndinin biçinçiləri toplaya bilmirdilər. Məhəmməd bəyin oğlanları Cəbrayıl bəyin (1819–?) və İsmayıl bəyin (1829–?) xırmanını ac ermənilər xır vurub sovururdular. Hansını sayaq? Birdi, beşdi?.. O zamanlar ermənilərin beş qarış torpaqları yoxudu ki, dədələrini dəfn edələr. Saxtakarlıq nəyə lazımdır ki? Gap-gələci sözlərlə plov bişməz ki. Sizin sözlər tarixdə əks olunmur. Erkən çağa aid olan məbədlər albanların, orta çağa bağlı olanlarsa türklərə bağlıdır. Hanı sizinki?
Keştasfın qədim kəndlərindən biri Malıbəydir. Malıbəy kəndində aşkarlanmış üç at heykəlli qəbir daşında (XVI–XVII əsrlər) və başqa bir kənddə (XIV əsr) at heykəlli abidənin bud tərəfində həkk olunan üç horizontal və bir vertikal xətt çox maraqlıdır. Qarabağ abidələrindəki epiqrafik məlumatlardan və təsviri incəsənət motivlərindən Cənubi Qafqazda Azərbaycan xalqının təşəkkülündə mühüm rol oynamış qədim türk tayfalarının məskunlaşmasını müəyyən etmək olar. Laçın rayonunun Malıbəy, Güləbird kəndlərində at heykəlli qəbir daşlarında günəş simvolunun və əlində quş tutmuş insanın təsvirləri var. Məlumdur ki, qədim türk xalqlarının tanrısı Humay quşu idi və bunun abidələrin üzərində təsvir olunması, güman ki, abidələri dağılmaqdan qoruma məqsədi daşıyırdı. Laçının Ağoğlan məbədinə gedən yolun sağında XVI əsrin at heykəlli və sənduqə formalı qəbir daşları var idi.
Malıbəy kəndinin yiyələri Püsyan elinin bəyləri idi. Bu bəylərdən biri Həsən bəy II İbrahim sultan oğlu 1777-ci ildə Püsyan elinin Sultanlı oymağında dünyaya pənah gətirmişdi. Molla yanında oxumuşdu. Atasından sonra sultan ünvanı ilə oymaqlarına başçılıq etmişdi. Həsən sultan böyük mülkədar idi. Onun Zəngəzur ərazisində xeyli mülkü vardı. Ona bu mülk atasından qalmışdı. Atası İbrahim sultan Xanəmir sultan oğlu bu mülkü İbrahimxəlil xan Sarıcalı-Cavanşirdən almışdı. Sonra bu mülkü oğlanları arasında böldü. Həsən sultanın Nəsir bəy, İskəndər bəy, Abdin bəy, Nəcəf bəy, Mehdi bəy, Əsəd bəy, Atakişi bəy adlı oğlanları vardı. Malıbəyli kəndi Atakişi bəyə düşdü. Atakişi bəy Qarabağ atlı alayında naib kimi xidmət etmişdi. Praporşik rütbəsi almışdı. Onun törəməsi sovet dönəminədək Malıbəy kəndinə yiyəlik etdilər.
XIX yüzilin sonlarında Malıbəy kəndində İsa bəyin, Ağalar bəyin, Musa bəyin, Abbas bəyin, Tanrıverdi bəyin, Fərəc bəyin, Xələf bəyin torpağı vardı. Kəndin verimli torpaqlarının bir hissəsi Bəylər bəyin, Mütəllib bəyin, Hüseyn bəyin, Xanlar bəyin idi. Qədim Hacılar kəndini əhalisi aran Qarabağa köçmüşdü. XVIII yüzilin ortasında bu yurdda Gəloxçu camaatının bir qolu binələdi. Bu camaatın bir tirəsi qədim Qarıqışlaq kəndinin ərazisində buta bağlamışdı.
Əsgi Keştasf bölgəsinin Qorçu kəndinə Qaraçanlı (Qaraçənli) tayfası yerləşmişdi. Oranın qədim türk əhalisi I Şah Abbasın köçürmə siyasətinə məruz qalmışdı. Bəzi mənbələrə görə Şəbəki kəndinin əhalisi I Şah Təhmasib Səfəvinin (1524–1576) hakimiyyəti illərində İraqi-Ərəbin Kərkük yörəsinə köçüb.
XVIII yüzilin ikinci yarısında Keştasf nahiyəsindən bir oba qopub, Cavanşir mahalında butalandı. Həmin oba gəldiyi nahiyənin adı ilə Keştazlı adlandı. Keştazlı obasından bir neçə ailə Şuşa şəhərində yerləşdi. Onların kompakt halda yaşadıqları yer XIX yüzilin ikinci yarısınadək Keştazlı, Saatlı, Köçərili adlanırdı. Sonra bu məhəllə başqalarına qarışdı.
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu, Keştasf, ""Soy" elmi-kütləvi dərgi, 2009, № 9, səh.111–114.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Kestasf Gustesf nahiyesi Sefeviler dovleti doneminde Qarabagin bir bolgesi idi TarixiHazirki Lacin rayonunun bir hissesi bu bolgeni ehate edir Xanliq doneminde bu nahiye Qaracorlu mahalinin terkibine daxil oldu Adinin acimi kesti asp at seyrangahi anlamindadir Saxtakar ermeni muellifleri hemise Qarabagin iki tarixi bolgesi Kestasf ve Kesteyi deyisik salib ikisini de Kesatag seklinde gosterirler Bu bolgenin yer yurdunu yiyelerini aydinlatmaq qerarina geldik Kestasf bolgesi yerli Qarabag lehcesinde Kestaz adlanirdi Bu yore qedim menbelerde Qustasfi At eti biciminde de hallanir 1593 cu ilde Osmanli dovleti Kestasf nahiyyesinin oba kend qislaq ve mezrelerini siyahiya alib Baldadi Miri mezresi Hacilar Qorcu Uzun Haci Mehav Ceyk Nevsehri Sirenho Sirenohur Oguzaberd Imirli Yenice Hortagird Cepni Pul Korpukendi Keliberd Deretum Sebeki Beridli Seyxabad Obadas Babali Kohnek Engucek Agcaqislaq Xetek Esetkendi Pencler Salir Andazor Seyx Izzeddin Agabad Parqa mezresi Emir qislagi Qaraxan Sefiyan Quscu Alpatay Kasos Katos Dendvay Allahverenli Beyobasi Acqiz Beyexan Bu siyahida ermeni dilinin vasitesile cozulecek bir yurd yeri yoxdur Kestasfda oguz tayfalarindan cepniler salurlar eymirliler qipcaq tayfalarindan quscular yasayirdilar Elxanlilar doneminde Qarabag hakimi oldugunu bilirik XVIII yuzilin onunde Quscu kendinden Imamverdi bey Allahverdi bey oglu oz qandaslarindan xeyli mulk almisdi 1704 cu ile aid bir qebalede alqi satqi senedi yazilir Sonra Qezenfer Mehemmedyar ve Eli xan Eli xan Kestasflinin ogullari ve Veli Hezretqulu Mirze ogullari Gulaga adli qadin Eliyarin qizi Eli xanin oglu qanuni satisda oz 2 yarim deng qanuni paylarini mulklerini 6 denglik dordyani hasarli emlaklarini Quscu kendine Allahverdi bey Kestasflinin oglu Imamverdi beye 6 Tebriz tumenine satdilar Ermeni muellifleri yazirlar ki XVIII yuzilin sonunda koceri turkler qedim ermeni torpagi Kestasfa yerlesdiler 1727 ci ilde Kestasf nahiyesi Osmanli dovleti terefinden siyahiya alindi Ehali yurdlarini terk etdiyinden asagidaki kendler bos qalmisdi Elifdar Hacilar Seyxehmedli Qariqislaq Kerdivan Muglabey Malibey Yuk Buk Sos Sus mezresi Seyx Kosali Bolgenin qedim kendlerinden olan Quscu XIX yuzilde kend Quscular adlanirdi Bu kendde Qaracorlu elinin Geloxcu camaati meskunlasmisdi Memmedxan sultanin oglu Hetemxan bey 1840 neveleri II Memmedxan bey 1859 Ehmed bey 1860 kendde xeyli torpaq sahesine sahib idiler Huseyneli sultanin oglanlari Tehmezqulu beyin 1830 Suleyman beyin 1833 Huseynqulu beyin 1845 Abbasqulu beyin 1846 torpaqlarinin behresini on ermeni kendinin bicincileri toplaya bilmirdiler Mehemmed beyin oglanlari Cebrayil beyin 1819 ve Ismayil beyin 1829 xirmanini ac ermeniler xir vurub sovururdular Hansini sayaq Birdi besdi O zamanlar ermenilerin bes qaris torpaqlari yoxudu ki dedelerini defn edeler Saxtakarliq neye lazimdir ki Gap geleci sozlerle plov bismez ki Sizin sozler tarixde eks olunmur Erken caga aid olan mebedler albanlarin orta caga bagli olanlarsa turklere baglidir Hani sizinki Kestasfin qedim kendlerinden biri Malibeydir Malibey kendinde askarlanmis uc at heykelli qebir dasinda XVI XVII esrler ve basqa bir kendde XIV esr at heykelli abidenin bud terefinde hekk olunan uc horizontal ve bir vertikal xett cox maraqlidir Qarabag abidelerindeki epiqrafik melumatlardan ve tesviri incesenet motivlerinden Cenubi Qafqazda Azerbaycan xalqinin tesekkulunde muhum rol oynamis qedim turk tayfalarinin meskunlasmasini mueyyen etmek olar Lacin rayonunun Malibey Gulebird kendlerinde at heykelli qebir daslarinda gunes simvolunun ve elinde qus tutmus insanin tesvirleri var Melumdur ki qedim turk xalqlarinin tanrisi Humay qusu idi ve bunun abidelerin uzerinde tesvir olunmasi guman ki abideleri dagilmaqdan qoruma meqsedi dasiyirdi Lacinin Agoglan mebedine geden yolun saginda XVI esrin at heykelli ve senduqe formali qebir daslari var idi Malibey kendinin yiyeleri Pusyan elinin beyleri idi Bu beylerden biri Hesen bey II Ibrahim sultan oglu 1777 ci ilde Pusyan elinin Sultanli oymaginda dunyaya penah getirmisdi Molla yaninda oxumusdu Atasindan sonra sultan unvani ile oymaqlarina basciliq etmisdi Hesen sultan boyuk mulkedar idi Onun Zengezur erazisinde xeyli mulku vardi Ona bu mulk atasindan qalmisdi Atasi Ibrahim sultan Xanemir sultan oglu bu mulku Ibrahimxelil xan Saricali Cavansirden almisdi Sonra bu mulku oglanlari arasinda boldu Hesen sultanin Nesir bey Iskender bey Abdin bey Necef bey Mehdi bey Esed bey Atakisi bey adli oglanlari vardi Malibeyli kendi Atakisi beye dusdu Atakisi bey Qarabag atli alayinda naib kimi xidmet etmisdi Praporsik rutbesi almisdi Onun toremesi sovet doneminedek Malibey kendine yiyelik etdiler XIX yuzilin sonlarinda Malibey kendinde Isa beyin Agalar beyin Musa beyin Abbas beyin Tanriverdi beyin Ferec beyin Xelef beyin torpagi vardi Kendin verimli torpaqlarinin bir hissesi Beyler beyin Mutellib beyin Huseyn beyin Xanlar beyin idi Qedim Hacilar kendini ehalisi aran Qarabaga kocmusdu XVIII yuzilin ortasinda bu yurdda Geloxcu camaatinin bir qolu bineledi Bu camaatin bir tiresi qedim Qariqislaq kendinin erazisinde buta baglamisdi Esgi Kestasf bolgesinin Qorcu kendine Qaracanli Qaracenli tayfasi yerlesmisdi Oranin qedim turk ehalisi I Sah Abbasin kocurme siyasetine meruz qalmisdi Bezi menbelere gore Sebeki kendinin ehalisi I Sah Tehmasib Sefevinin 1524 1576 hakimiyyeti illerinde Iraqi Erebin Kerkuk yoresine kocub XVIII yuzilin ikinci yarisinda Kestasf nahiyesinden bir oba qopub Cavansir mahalinda butalandi Hemin oba geldiyi nahiyenin adi ile Kestazli adlandi Kestazli obasindan bir nece aile Susa seherinde yerlesdi Onlarin kompakt halda yasadiqlari yer XIX yuzilin ikinci yarisinadek Kestazli Saatli Kocerili adlanirdi Sonra bu mehelle basqalarina qarisdi MenbeEnver Cingizoglu Kestasf Soy elmi kutlevi dergi 2009 9 seh 111 114 Hemcinin baxQarabag beylerbeyliyiXarici kecidler