Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Elias Kanetti (ing. Elias Canetti; 25 iyul 1905[…], Ruse – 14 avqust 1994[…], Sürix) — yəhudi əsilli Avstriya, Bolqarıstan, Böyük Britaniya yazıçısı, dramaturqu, kulturoloqu, sosial mütəffəkiri, Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı (1981).
| Elias Kanetti | |
|---|---|
| ing. Elias Canetti | |
 | |
| Doğum tarixi | 25 iyul 1905[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 14 avqust 1994[…](89 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | yazıçı, aforizmlər müəllifi, dramaturq, kimyaçı, esseist |
| Əsərlərinin dili | alman dili |
| Tanınmış əsərləri | |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları |    |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Yəhudi əsilli alman yazıçısı və dramaturq Elias Kanetti 1492-ci ildə İspaniyadan köç edən Sefard yəhudilərinin nəslindən idi. Keçmiş Osmanlı imperatorluğu ərazisində – indiki Bolqarıstanın Ruşuk şəhərində, zəngin tacir ailəsində doğulmuşdur. Maraqlıdır ki, 1952-ci ildə Böyük Britaniya vətəndaşlığını qəbul edənə qədər özünü Osmanlı təbəəsi saymışdı. Əsərlərini alman dilində yazmışdır. Əslində ailələrinin məişət dili sayılırdı. Bu ispan dilinin Sefard yəhudiləri arasında təhrifə uğramış dialektlərindən biri idi. Lakin Elias Kanettinin ata-anası Vyanada təhsil aldıqlarından yalnız alman dilində danışırdılar və uşaqlarına da ana dili kimi, ilk növbədə almancanı öyrətmişdilər.
Doğrudur, Elias Kanetti təhsil həyatına Britaniya məktəbində başlamışdı. Çünki o, məktəb yaşına çatanda ailələri Mançestrdə yaşayırdı. Jak Kanetti hər vasitə ilə oğlunun ədəbiyyatla məşğul olmasını təşviq edirdi. Amma atasının qəfil ölümü hər şeyi dəyişdirdi. Anası üç övladı ilə birlikdə Vyanaya köçdü. Burada Elias yenidən alman dili mühitinə qayıtdı. Sonralar özü yazırdı ki, əgər anası və alman dili olmasaydı, həyat onun nəzərində mənasız, dərkedilməz bir şeyə çevrilərdi.
Sürixdə təhsilini davam etdirdiyi 1916–1921-ci illəri Elias Kanetti "gəncliyinin qızıl dövrü" sayırdı. Bədii yaradıcılığa da İsveçrədə başlamış və "Yulius Brut" adlı mənzum pyes yazmışdı. Anasının təkidi ilə Vyanaya qayıtdıqdan sonra istəyinə baxmayaraq Vyana universitetinin kimya fakültəsində oxumuşdu. Amma bu sahədə bir gün də çalışmamış, ədəbiyyatı seçmişdi.
1928-ci ildə Kanetti Berlində alman ədəbiyyatının , İsaak Babel və kimi nümayəndələri ilə tanış olmuşdu. Bu tanışlıq və onlardan eşitdiyi ibrətamiz hadisələr gənc yazıçıda insan ağılsızlıqları haqqında silsilə romanlar yaratmaq arzusu doğurmuşdu. 1935-ci ildə həmin seriyanın ilk və son nümunəsi — "Korluq" çap edilmişdi. Frans Kafka ənənələrini davam etdirən müəllif əsərində dünyanın absurdluğu və cəfəngliyi mövzusunu diqqətə çəkmişdi. Tomas Mannın və digər məşhur yazıçıların yüksək qiymət verdikləri bu roman dövrü qabaqlayan, faşizm təhlükəsini bütün çılpaqlığı ilə göstərən əsərlərdən sayılırdı. Çapından bir neçə il sonra romanın Almaniyada qadağan edilməsi onun hədəfə dəydiyini göstərirdi. İngilis yazıçısı "Korluq" romanını XX əsrin sayı o qədər də çox olmayan "böyük kitablarından" biri adlandırmışdı.
Elias Kanetti "Toy" (1932) və "Axmaqlıq" komediyası (1934) pyesləri ilə absurd teatrına öz töhfəsini vermişdi. Daha sonrakı dövrün məhsulu olan "Məhdud zaman dairəsində" pyesində (1956) də müəllif hər kəsin öz ölümünün dəqiq tarixini bildiyi bir cəmiyyətin təsviri ilə dünyanın absurdluğu mövzusunu davam etdirmişdi.
Almaniyada faşizmin bərqərar olması və amansız yəhudi təqibləri Elias Kanettini Berlindən Vyanaya qayıtmağa məcbur etmişdi. Hitler anşlyus planını həyata keçirəndən sonra isə o, Londonda sığınacaq tapmışdı. Mühüm əsərlərindən sayılan "Hakimiyyət və kütlə" kitabında (1960) müəllif tarixi, mifoloji, ədəbi mənbələr əsasında kütlə psixozunu və siyasətçilərin bu psixozdan yararlanma məharətini təsvir etmişdi. Əsərin əsasında Kanettinin gənclik illərində şahidi olduğu hadisə – haqsızlıq və ədalətsizliklə üzləşən fəhlələrin Vyanadakı Ədalət sarayını yandırmaları və nəticədə 80 nəfərdən çox dinc şəhər sakininin həlak olması ilə müşayiət edilən 15 iyul 1927-ci il olayı dayanırdı.
"Kafkanın daha bir prosesi: Felitsaya məktublar" (1962) kitabında Elias Kanetti sevimli yazıçısının şəxsi həyat faktları ilə əsərləri arasındakı bağlılıqları üzə çıxarmağa çalışmışdı. Onun "Unudulmuş dil" (1980) və "Qulaqda məşəl" (1982) kitabları isə avtobioqrafik səciyyə daşıyırdı. Yazıçının mütəmadi yerdəyişmələrlə, hadisə və şəxsiyyətlərlə zəngin ömür yolu burada əks olunmuşdu.
Elias Kanetti 1981-ci ildə "dünyagörüşün genişliyi, ideyaların zənginliyi və bədii gücü ilə səciyyəvi olan əsərlərinə görə" ədəbiyyat sahəsində növbəti Nobel laureatı olmuşdu. İsveç Akademiyasının üzvü Yuhannes Edfeld təqdimat nitqində bir sıra əsərlərinin, ilk növbədə isə "Korluq" romanının fantasmaqorik və demonik çalarlarla zənginliyi baxımından Kanettini rus ədəbiyyatının Qoqol və Dostoyevski kimi qüdrətli simaları ilə müqayisə etmişdi. Kanetti təqdimat mərasimində iştirak etsə də, Nobel mühazirəsindən boyun qaçırmışdı.
Bəzi mənbələrdə doğum yerinə əsaslanaraq Elias Kanettini Bolqarıstanın ilk Nobel laureatı kimi təqdim etməyə çalışırlar. Həyatının son iyirmi ilini Sürixdə yaşayan Elias Kanetti isə özünü konkret ölkənin yox, dünyanın vətəndaşı sayırdı. Yazıçının "Yəhudi olsam da, intellektimin dili alman dilidir, lakin mən özümdə bütün xalqların irsini daşıyıram" — sözləri də bu fikrin təsdiqidir.
Əsərləri
- Toy (Hochzeit) (1932)
- Korluq (Die Blendung) (1935)
- Şöhrətpərəstliyin komediyası (Komedie der Eitelkeit) (1950)
- Kütlə və hakimiyyət (Masse und Macht) (1962)
- Məhdud zaman dairəsində (Die Befristeten) (1964)
- İnsanın əyaləri (Die Provinz des Menschen: Aufzeichnungen) (1973)
- Xarakterlər (Der Ohrenzeuge: Fünfzig Charaktere) (1974)
- Xilas edilmiş dil. Bir gəncliyin tarixçəsi (Die gerettete Zunge: Geschichte einer Jugend) (1977)
- Qulaqda məşəl. 1921–1931-ci illər həyat tarixi (Die Fackel im Ohr: Lebensgeschichte 1921–1931) (1980)
- Himləşmə (Das Augenspiel) (1985)
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Elias Canetti // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Deutsche Nationalbibliothek Record #118518801 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
- https://www.stadt-zuerich.ch/ted/de/index/gsz/natur-_und_erlebnisraeume/friedhoefe/friedhof_fluntern.html.
Mənbə
- Vilayət Quliyev. Ədəbiyyat sahəsində Nobel mükafatı laureatları. Bakı: "Kitab aləmi" Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2009, səh.
Xarici keçidlər
- Elias Kanetti: bioqrafiyası, əsərləri (rus.)
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediyada bu adli diger sexsler haqqinda da meqaleler var bax Elias Elias Kanetti ing Elias Canetti 25 iyul 1905 Ruse 14 avqust 1994 Surix yehudi esilli Avstriya Bolqaristan Boyuk Britaniya yazicisi dramaturqu kulturoloqu sosial muteffekiri Edebiyyat uzre Nobel mukafati laureati 1981 Elias Kanettiing Elias CanettiDogum tarixi 25 iyul 1905 1905 07 25 Dogum yeri Ruse BolqaristanVefat tarixi 14 avqust 1994 1994 08 14 89 yasinda Vefat yeri Surix Surix kantonu IsvecreDefn yeri Fluntern qebiristanligiTehsili Vyana UniversitetiFealiyyeti yazici aforizmler muellifi dramaturq kimyaci esseistEserlerinin dili alman diliTaninmis eserleri QamasmaUzvluyu Bavariya Incesenet Akademiyasi d Mukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarKorluq 1931 HeyatiYehudi esilli alman yazicisi ve dramaturq Elias Kanetti 1492 ci ilde Ispaniyadan koc eden Sefard yehudilerinin neslinden idi Kecmis Osmanli imperatorlugu erazisinde indiki Bolqaristanin Rusuk seherinde zengin tacir ailesinde dogulmusdur Maraqlidir ki 1952 ci ilde Boyuk Britaniya vetendasligini qebul edene qeder ozunu Osmanli tebeesi saymisdi Eserlerini alman dilinde yazmisdir Eslinde ailelerinin meiset dili sayilirdi Bu ispan dilinin Sefard yehudileri arasinda tehrife ugramis dialektlerinden biri idi Lakin Elias Kanettinin ata anasi Vyanada tehsil aldiqlarindan yalniz alman dilinde danisirdilar ve usaqlarina da ana dili kimi ilk novbede almancani oyretmisdiler Dogrudur Elias Kanetti tehsil heyatina Britaniya mektebinde baslamisdi Cunki o mekteb yasina catanda aileleri Mancestrde yasayirdi Jak Kanetti her vasite ile oglunun edebiyyatla mesgul olmasini tesviq edirdi Amma atasinin qefil olumu her seyi deyisdirdi Anasi uc ovladi ile birlikde Vyanaya kocdu Burada Elias yeniden alman dili muhitine qayitdi Sonralar ozu yazirdi ki eger anasi ve alman dili olmasaydi heyat onun nezerinde menasiz derkedilmez bir seye cevrilerdi Surixde tehsilini davam etdirdiyi 1916 1921 ci illeri Elias Kanetti gencliyinin qizil dovru sayirdi Bedii yaradiciliga da Isvecrede baslamis ve Yulius Brut adli menzum pyes yazmisdi Anasinin tekidi ile Vyanaya qayitdiqdan sonra isteyine baxmayaraq Vyana universitetinin kimya fakultesinde oxumusdu Amma bu sahede bir gun de calismamis edebiyyati secmisdi 1928 ci ilde Kanetti Berlinde alman edebiyyatinin Isaak Babel ve kimi numayendeleri ile tanis olmusdu Bu tanisliq ve onlardan esitdiyi ibretamiz hadiseler genc yazicida insan agilsizliqlari haqqinda silsile romanlar yaratmaq arzusu dogurmusdu 1935 ci ilde hemin seriyanin ilk ve son numunesi Korluq cap edilmisdi Frans Kafka enenelerini davam etdiren muellif eserinde dunyanin absurdlugu ve cefengliyi movzusunu diqqete cekmisdi Tomas Mannin ve diger meshur yazicilarin yuksek qiymet verdikleri bu roman dovru qabaqlayan fasizm tehlukesini butun cilpaqligi ile gosteren eserlerden sayilirdi Capindan bir nece il sonra romanin Almaniyada qadagan edilmesi onun hedefe deydiyini gosterirdi Ingilis yazicisi Korluq romanini XX esrin sayi o qeder de cox olmayan boyuk kitablarindan biri adlandirmisdi Elias Kanetti Toy 1932 ve Axmaqliq komediyasi 1934 pyesleri ile absurd teatrina oz tohfesini vermisdi Daha sonraki dovrun mehsulu olan Mehdud zaman dairesinde pyesinde 1956 de muellif her kesin oz olumunun deqiq tarixini bildiyi bir cemiyyetin tesviri ile dunyanin absurdlugu movzusunu davam etdirmisdi Almaniyada fasizmin berqerar olmasi ve amansiz yehudi teqibleri Elias Kanettini Berlinden Vyanaya qayitmaga mecbur etmisdi Hitler anslyus planini heyata kecirenden sonra ise o Londonda siginacaq tapmisdi Muhum eserlerinden sayilan Hakimiyyet ve kutle kitabinda 1960 muellif tarixi mifoloji edebi menbeler esasinda kutle psixozunu ve siyasetcilerin bu psixozdan yararlanma meharetini tesvir etmisdi Eserin esasinda Kanettinin genclik illerinde sahidi oldugu hadise haqsizliq ve edaletsizlikle uzlesen fehlelerin Vyanadaki Edalet sarayini yandirmalari ve neticede 80 neferden cox dinc seher sakininin helak olmasi ile musayiet edilen 15 iyul 1927 ci il olayi dayanirdi Kanettinin Surix qebristanligindaki qebri Kafkanin daha bir prosesi Felitsaya mektublar 1962 kitabinda Elias Kanetti sevimli yazicisinin sexsi heyat faktlari ile eserleri arasindaki bagliliqlari uze cixarmaga calismisdi Onun Unudulmus dil 1980 ve Qulaqda mesel 1982 kitablari ise avtobioqrafik seciyye dasiyirdi Yazicinin mutemadi yerdeyismelerle hadise ve sexsiyyetlerle zengin omur yolu burada eks olunmusdu Elias Kanetti 1981 ci ilde dunyagorusun genisliyi ideyalarin zenginliyi ve bedii gucu ile seciyyevi olan eserlerine gore edebiyyat sahesinde novbeti Nobel laureati olmusdu Isvec Akademiyasinin uzvu Yuhannes Edfeld teqdimat nitqinde bir sira eserlerinin ilk novbede ise Korluq romaninin fantasmaqorik ve demonik calarlarla zenginliyi baximindan Kanettini rus edebiyyatinin Qoqol ve Dostoyevski kimi qudretli simalari ile muqayise etmisdi Kanetti teqdimat merasiminde istirak etse de Nobel muhaziresinden boyun qacirmisdi Bezi menbelerde dogum yerine esaslanaraq Elias Kanettini Bolqaristanin ilk Nobel laureati kimi teqdim etmeye calisirlar Heyatinin son iyirmi ilini Surixde yasayan Elias Kanetti ise ozunu konkret olkenin yox dunyanin vetendasi sayirdi Yazicinin Yehudi olsam da intellektimin dili alman dilidir lakin men ozumde butun xalqlarin irsini dasiyiram sozleri de bu fikrin tesdiqidir EserleriToy Hochzeit 1932 Korluq Die Blendung 1935 Sohretperestliyin komediyasi Komedie der Eitelkeit 1950 Kutle ve hakimiyyet Masse und Macht 1962 Mehdud zaman dairesinde Die Befristeten 1964 Insanin eyaleri Die Provinz des Menschen Aufzeichnungen 1973 Xarakterler Der Ohrenzeuge Funfzig Charaktere 1974 Xilas edilmis dil Bir gencliyin tarixcesi Die gerettete Zunge Geschichte einer Jugend 1977 Qulaqda mesel 1921 1931 ci iller heyat tarixi Die Fackel im Ohr Lebensgeschichte 1921 1931 1980 Himlesme Das Augenspiel 1985 IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Elias Canetti Encyclopaedia Britannica ing Deutsche Nationalbibliothek Record 118518801 Umumi tenzimleme nezareti GND alm 2012 2016 https www stadt zuerich ch ted de index gsz natur und erlebnisraeume friedhoefe friedhof fluntern html MenbeVilayet Quliyev Edebiyyat sahesinde Nobel mukafati laureatlari Baki Kitab alemi Nesriyyat Poliqrafiya Merkezi 2009 seh Xarici kecidlerElias Kanetti bioqrafiyasi eserleri rus Hemcinin bax