Dunauyvaroş macarca Dunaújváros Macarıstanın medyesində yerləşən sənaye şəhərlərindən biridir şəhərDunauyvaroşmac Dunaúj

Dunauyvaroş (macarca Dunaújváros) — Macarıstanın medyesində yerləşən sənaye şəhərlərindən biridir.

Dunauyvaroş

mac. Dunaújváros


Bayraq	Gerb

Ölkə

Macarıstan

Region

[[]]

Tarixi və coğrafiyası

Sahəsi

52,66 km²

Mərkəzin hündürlüyü

116 m

Saat qurşağı

, yayda

Əhalisi

48.104 nəfər (2011)

Rəqəmsal identifikatorlar

Telefon kodu

36 25

Poçt indeksi

2400

Nəqliyyat kodu

25

Digər

dunaujvaros.hu

Dunauyvaroş

Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Adı

Şəhər Dunapentele adlı kəndi əvəz edib. Yeni sənaye şəhərinin tikilməsi 1949-cu ildə başladı və 1951-ci ildə kəndin adı dəyişilərək Stalinvaroş (« Stalinin şəhəri ») olaraq adlandırıldı. 1956-cı ildəki macar inqilabından sonra yeni hakimiyyət şəhərin adını 1961-ci ildə Dunayvaroşa dəyişdi (« Dunay üzərində yeni şəhər »).

İqlimi

Şəhərin iqlimi yumşaq və mülayimdir. Dunayvaroşda yağıntı gözəçarpanır, hətta quru aylar zamanı belə yağıntı olur. Orta temperatur 10.9 °C olur. İldə orta yağıntı 550 mm-ə çatır. Ən quru ay martdır (32 mm yağıntı). İyunda yağıntı pik həddinə çatır – 68 mm. İlin ən isti ayı iyuldur, temperatur orta hesabla 21.2 °C olur. Yanvar ayı ilin ən soyuq ayıdır.

Yerləşməsi

Dunayvaroş, Böyük Macarıstan Düzənliyinin (macarca Mezőföld) Transdunay hissəsində yerləşir. Şəhər Budapeştən 70 km cənubdadır və Dunayın sağ sahilindədir.

Dunauyvaroş şəhərinin yuxarıdan görünüşü

Nəqliyyat

Şəhərdən Budapeşt-Peç avtomagistralı, həmçinin Budapest-Pustasablç-Dunayvaroş-Paks elektrik qatarı keçir. Bundan başqa, Budapeşt-Kapoşvar dəmir yolunun bir qolu da Dunayvaroşa gedir.

Tarix

Qərbi Macarıstan Pannoniya adı ilə Roma vilayəti ola zaman, burada vilayətin sərhədində İntersiza (“Intercisa ») adında hərbi üşərgə və şəhər salınmışdı. Macarlar 10-cu əsrin əvvəlində bu bölgəni zəbt etdilər. Müqəddəs Penteleonun adını daşıyan Pentele kəndinin qısa zaman sonra əsası qoyuldu. 1541-1688-ci illərdə şəhər Osmanlı imperiyasının tərkibində olub və 15 illik müharibə zamanı tamamilə dağıdıldı. Şahzadə Fransis II Rakotsinin azadlıq mübarizəsi zamanı bu yer tamamilə səhraya dönmüşdü. 18-ci əsrdə kənd yenidən özünə gəlməyə başlayır. 1830-cu ildə kəndə həftədə iki dəfə bazar günləri haqqı verilir. 1831-ci ildə şəhəri xolera xəstəliyi bürüdü və kəndçilər üsyan etdilər. 1833-cü ildə V-ci Ferdinand tərəfindən Penteleyə şəhər statusu verilir. 1848-1849-cu illərdə şəhər sakinlər azadlıq mübarizəsində iştirak etdilər. İkinci Dünya Müharibəsindən sonra kommunist hakimiyyət bir çox kədləri böyük sənaye şəhərlərinədək inkişaf etdirir və olan şəhərlərdə sənayeni gücləndirir. 1949-cu ildə qərara alını ki, böyük metal zavodu tikilsi. 1950-ci ildə Dunapentele yaxınlığında yeni şəhərin tikintisinə başlanılır. 1952-ci ildə şəhərə “Stalinvaroş” adı verilir. Stalinin vəfatından sonra şəhərdə iqtisadi böhran yaşanır. Bununla belə, 1954-cü ilə zavod tikilib qurtarır. 50-ci illərdə orada bir çox mədəniyyət və idman məkanları tikilir. 60-cı illərdə orada olan Endre Saqvari İbtidai məktəbi Mərkəzi Avropanın ən böyük məktəbi idi. 1956-cı ildə şəhərin tikintisi zəlzələ və daşqınlar nəticəsində dayanır və oktyabrın 23-də inqilab başlayır. İnqilab zamanı şəhər öz tarixi adı olan Dunapentele adını qaytarır. Baxmayaraq ki, şəhər sakiləri şəhəri qorumağa çalışdılar, Sovet ordusu noyabrın 7-sində şəhəri zəbt etdi. Şəhərdə hərbi vəziyyət elan edildi, rus tankları hər yerdə idilər. İnqilaban sonra şəhər yenidən inkişaf etməyə başladı. Hələ də, sosializmin nişan şəhəri idi Macarıstanda və əcnəbilərə tez-tez göstərilirdi. Şəhəri Yuri Qaqarin və İndoneziya prezidenti Sukarno ziyarət etmişdi. 1960-cı ildə 10 yaşlı şəhərdə 31 min insan yaşayırdı. 26 noyabr 1961-ci ildə şəhərn adı dəyişilərək Dunayvaroş oldu. 1990-cı ildə əhalisi 50 mindən çox olan şəhərlərə geniş hüquqlar verildi. Dunayvaroş da beş bu şəhərdin biri idi.

Əhalisi

Şəhərin əhalisi təxmnən 45 mindən çoxdur. Bu, Macarıstanın ümumi əhalisinin 0.467%-dır. Əhalinin 93%-ni macarlar təşkil edir. Az sayda qaraçılar və almanlar da yaşayırlar. Dinlərə gəlincə, böyük üstünlük Roma Katoliklərindədir (38.9%). Həmçinin, kalvinistlər, lüteranlar, atesitlər şəhərdə mövcuddular.

Təhsil

Dunauyvaroş Universiteti Dunauyvaroş şəhərində yerləşən ali məktəbdir. Son 15 ildə tələbələrin sayı artıb və hal-hazırda burada 3500 yaxın tələbə təhsil alır. 2006-cı ildən bəri universitet əcnəbi tələbələr üçün beynəlxalq proqramlar təklif edir. 2016-cı ilədək təhsil ocağı Dunayvaroş Kolleci kimi adlandırılırdı. Bu kollec Macarıstanda ali təhsil müəsissələri arasında ilk dəfə AB qaydalarına cavab verən ISO 9001-200 keyfiyyət sertifikatı alan ilk təhsil ocağı idi.

Şəhərdə yaşayış xərcləri

Paytaxt Budapeştlə müqayisə etsək, Dunayvaroşun Budapeştdən ucuz şəhər olmasını görə bilərik. Məsələn, Budapeşt qidaya görə Dunayvaroşdan 4% bahalıdır. Paltarların qiymətlərində də paytaxt Dunayvaroşdan 11% bahalı şəhərdir. Vaxtın səmərəli və əyləncəli keçməsi üçün (pab, kafe, kinoteatr, teatr, idman zalı,) Dunayvaroş Budapeştdən 18% ucuz şəhərdir.

Bəzi qida məhsullarının fərqi (mötərizədə Budapeşt qiyməti): 500 qr toyuq döş əti - 749 forint (832 forint), 1 litr süd - 239 forint (300 forint), 1 kq pomidor - 536 forint, 12 ədəd yumurta - 316 forint (596 forint), 1 kq kartof - 207 forint (243 forint), iki nəfərlik çörək - 64 forint (139 forint). Başqa fərqlər: kinoteatra 2 bilet - 1,980 forint (3,457 forint), bir aylıq idman zalı bileti - 5,500 forint (13,087 forint).

Mədəniyyət

Dunafer Dəmir Zavodun kolleksiya və tarixi sərgisi – açıq havada olan 1920-1980-ci illərdə sənaye irs muzeyi və sərgisi. Burada Dunay Dəmirçilərinin 1950-ci ildən bizim zamandək texnlogiyasını görmək olar.
Dunayvaroş Kağız Zavodunun kağız kolleksiyası – açıq havada kağız zavodunun sərgisi, e.ə. 105-ci ildən bəri olan kağız eksponatlar.
Dunayın sahilində açıq havada Dəmir Heykəl Parkı – həmçinin burada müxtəlif növ ağaclar və qeyri-adi torpaq divarları da var
İntersisa muzeyi - Dunayvaroşda və ətraf ərazidə arxeoloji qazıntılar zamanı aşkar edilən nəticələri bu muzeydə yerləşir.
Müasir İncəsənət İnstitutu,
Bartok Teatr Kamerası,
Rəqs teatrı,
İncəsənət Evi,

Həmçinin, şəhərdə bir çox kitabxanalar, mədəniyyət mərkəzləri, incəsənət qalereyaları, kinoteatr və fərqli əyləncəli yerlər də fəaliyyət göstərir.

Turistik yerləri

48 Monumeti - bu monument 1990-cı ildə qoyulub və 1948-1949-cu illərdəki inqilabın xatirəsinədir
Taxılbiçən monumenti – Dunayın sahilindədir
Monbax-Frankl sarayı və dəyirmanı – 1700-cü illərdə tikilib
Arboretum – meşəlik və park məqsədi ilə salınan yer, nadir ağacların məkanı.
Qızlarquşu kolonu – təxminən 25 cüt tapmaq olar.
Roma xarabalıqları – 3-cü əsrdən qalan Roma xarabalıqları
Dunayvaroş adaları – qoruq

Şəhərdə 21-ci əsrdə tikilən baptist kilsəsi, 1994-1996-cı illərdə monumental stildə və qüllə ilə tikilən evanqelik kilsəsi, 1768-ci ildən barokko stilində tikilən ortodoks kilsəsi, 1747-1748-ci illərdə tikilən köhnə və 1862-1864-cü illərdə tikilən yeni Roma katolik kilsəsi.

İdman

Şəhərdə buzüstü hokkey və futbol populyar dman növləridir. Burada buüstü hokkey üzrə “Steel Bulls” adlı komanda da fəaliyyət göstərir. Ölkənn əsas futbol liqasında şəhəri Dunayvarş PASE komandası təmsil edir. Bir vaxtlar şəhərdə Dunayvaroş FK da yerləşirdi və 1999-2000 mövsüündə ölkə çempionu da olmuşdu.

Tanınmışlar

Kinondroj Qalanis (1988), buzüstü hokkey oyunçusu
Marton Vaş (1980), buzüstü hokkey oyunçusu
Yanos Vaş (1983), buzüstü hokkey oyunçusu
Balaş Ladanyi (1976), buzüstü hokkey oyunçusu
İmre Peterdi (1980), buzüstü hokkey oyunçusu
Viktor Tokayi (1977), buzüstü hokkey oyunçusu
Viktor Seliq (1975), buzüstü hokkey oyunçusu
Mikloş Rayna (1991), buzüstü hokkey oyunçusu
Qerqö Nad (1989), buzüstü hokkey oyunçusu
Balint Maqoşi (1989), buzüstü hokkey oyunçusu
Çanad Erdey (1996), ibuzüstü hokkey oyunçusu
Anita Bulat (1983), həndbol oyunçusu
Viktor Horvat ( 1978), Mmüasir beşnövçü
Karoy Bezdek (1955), riyaziyyat professoru

Qardaşlaşmış şəhərləri

Dunauyvaroş aşağıdakı şəhərlərlə qardaşlaşıb:

Ukrayna, İngiltərə, Koventri, , Böyük Britaniya Polşa, Albaniya, Rumıniya, Curcu Türkiyə,	Avstriya, Linz, Boliviya, Serbiya, İtaliya, Terni, Umbriya Fransa, , Val-de-Marn, İl-de-Frans

Həmçinin bax

İstinadlar

"CLIMATE: DUNAÚJVÁROS". 2014-10-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-02-15.
"Dunaujvaros in Hungary". 2022-06-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-02-15.
"DUNAÚJVÁROS (Dunaújváros)". 2019-08-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-02-15.
"Arxivlənmiş surət". 2023-07-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-02-15.
. 2017-02-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-02-15.
. 2017-01-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-02-15.
"Cost of living in Budapest, Hungary compared to Dunaújváros". 2023-07-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-02-15.
Collection and history of the Dunaferr Iron Factory^{[ölü keçid]}
Paper mill collection of the Dunaújvaros's Paper Factory^{[ölü keçid]}
Statue Park in Dunaújváros^{[ölü keçid]}
Museum Intercisa^{[ölü keçid]}
Institute of Contemporary Art^{[ölü keçid]}
. 2017-01-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-02-15.
Memorial of '48^{[ölü keçid]}
Harvester monumental^{[ölü keçid]}
Mansion Montbach-Frankl and Mill^{[ölü keçid]}
Arboretum^{[ölü keçid]}
Colony of Bee-Eaters^{[ölü keçid]}
Roman Ruins^{[ölü keçid]}
Dunaújváros Islands^{[ölü keçid]}
Sights^{[ölü keçid]}
"Dunaújváros PASE". 2022-06-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-02-15.
Griffin, Mary. . Coventry Telegraph. 2011-08-02. 2013-08-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-08-06.
"Coventry - Twin towns and cities". Coventry City Council. 2013-04-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-08-06.
. Europa Miast (Polish). 2016-08-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-08-13.
"Umbria - Town Twinning". Comuni-Italiani.it. 2012-03-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-08-21.

Xarici keçidlər

Şəhərin rəsmi saytı

[1] "CLIMATE: DUNAÚJVÁROS". 2014-10-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-02-15.

[2] "Dunaujvaros in Hungary". 2022-06-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-02-15.

[3] "DUNAÚJVÁROS (Dunaújváros)". 2019-08-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-02-15.

[4] "Arxivlənmiş surət". 2023-07-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-02-15.

[5] . 2017-02-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-02-15.

[6] . 2017-01-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-02-15.

[expatistan.com-7] "Cost of living in Budapest, Hungary compared to Dunaújváros". 2023-07-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-02-15.

[8] Collection and history of the Dunaferr Iron Factory^{[ölü keçid]}

[9] Paper mill collection of the Dunaújvaros's Paper Factory^{[ölü keçid]}

[10] Statue Park in Dunaújváros^{[ölü keçid]}

[11] Museum Intercisa^{[ölü keçid]}

[12] Institute of Contemporary Art^{[ölü keçid]}

[13] . 2017-01-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-02-15.

[14] Memorial of '48^{[ölü keçid]}

[15] Harvester monumental^{[ölü keçid]}

[16] Mansion Montbach-Frankl and Mill^{[ölü keçid]}

[17] Arboretum^{[ölü keçid]}

[18] Colony of Bee-Eaters^{[ölü keçid]}

[19] Roman Ruins^{[ölü keçid]}

[20] Dunaújváros Islands^{[ölü keçid]}

[21] Sights^{[ölü keçid]}

[22] "Dunaújváros PASE". 2022-06-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-02-15.

[Coventry_twinnings-23] Griffin, Mary. . Coventry Telegraph. 2011-08-02. 2013-08-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-08-06.

[Coventry_twins-24] "Coventry - Twin towns and cities". Coventry City Council. 2013-04-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-08-06.

[Dębica_twinnings-25] . Europa Miast (Polish). 2016-08-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-08-13.

[Umbria_twinnings-26] "Umbria - Town Twinning". Comuni-Italiani.it. 2012-03-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-08-21.