Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İradə Hüseynova (İradə Məmməd qızı Hüseynova; 24 may 1965, Ordubad) — AMEA Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar İnstitutunun direktoru (2016-indi), biologiya elmləri doktoru, professor, Bakı Dövlət Universiteti Biologiya fakültəsi Fizika və molekulyar biologiya kafedrasının professoru (1999), AMEA-nın həqiqi üzvü (2014).
| İradə Hüseynova | |
|---|---|
| İradə Məmməd qızı Hüseynova | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Ordubad şəhəri, Naxçıvan MSSR,  Azərbaycan SSR |
| Vətəndaşlığı | azərbaycanlı |
| Elm sahələri | Biokimya, Molekulyar biologiya |
| Elmi dərəcəsi | Biologiya elmləri doktoru |
| Elmi adı | Professor |
| İş yeri | AMEA Rəyasət Heyəti |
| Alma-mater | Bakı Dövlət Universiteti |
| Təhsili | |
| Elmi rəhbəri | Cəlal Əliyev |
Həyatı
İradə Hüseynova 24 may 1965-ci ildə Naxçıvan MR-in Ordubad şəhərində ziyalı ailəsində anadan olmuşdur. İ.M.Hüseynova 1972-1982-ci illərdə böyük maarifçi Məhəmməd Tağı Sidqinin adını daşıyan 1 saylı orta məktəbdə təhsil almış və məktəbi fərqlənmə attestatı ilə başa vurmuşdur.
Atası Huseynov Məmməd İman oğlu 1930-cu ildə anadan olmuşdur. Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsini bitirmişdir. 2018-ci ildə rəhmətə getmişdir. Məmməd Hüseynov 60 ildən artıq bir müddətdə Ordubad şəhərinin təhsil sistemində çalışmışdır.
Anası Əsgərova Xanim Əsgər qızı 1932-ci ildə anadan olmuşdur. Azərbaycan Dövlət Universitetinin biologiya fakültəsini bitirmişdir. 2004-cü ildə rəhmətə getmişdir. Uzun illər Ordubad şəhərində biologiya fənnini tədris etmiş, yüksək insani keyfiyyətlərə malik bir ziyalı kimi tanınmışdır.
Təhsili
1987-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin Kimya fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirmiş, universitetin Böyük Elmi şurasının zəmanətilə Azərbaycan EA Botanika İnstitutunun “Molekulyar biologiya” ixtisası üzrə aspiranturasına daxil olmuşdur. 1994-cü ildə “Buğda xloroplastlarının tilakoid membranının pigment-zülal komplekslərinin formalaşmasının genetik tənzimlənməsi” mövzusunda namizədlik, 2004-cü ildə “Buğdanın fotosintetik membranının piqment-zülal komplekslərinin formalaşması və yığılmasının molekulyar-genetik mexanizmləri” mövzusunda doktorluq dissertasiyalarını müdafiə edib. 2002-ci ildə Azərbaycan Respublikası AAK-nın qərarı ilə baş elmi işçi, 2009-cu ildə isə professor elmi adını alıb. 2007-ci ildə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, 2014-cü ildə isə həqiqi üzvü seçilmişdir.
Fəaliyyəti
Elmi Fəaliyyəti
Elmi fəaliyyətinə 1991-ci ildə Botanika İnstitutu-nun Məhsuldarlıq proseslərinin molekulyar-genetik əsasları (hazırkı Bioloji məhsuldarlığın fundamental problemləri) şöbəsində kiçik elmi işçi kimi başlayan İ.Hüseynova burada baş elmi işçi vəzifəsinə qədər yüksəlmişdir. 2010-cu ildə şöbənin tərkibində yaradılan Bioadaptasiya laboratoriyasının müdiri seçilmişdir. 2016-cı ildə AMEA Botanika İnstitutunun Bioloji məhsuldarlığın fundamental problemləri şöbəsinin bazasında yaradılan Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar Institutunun (MBBİ) direktoru vəzifəsinə təyin olunmuşdur. 2018-ci ildə AMEA-nın vitse-prezidenti, AMEA Rəyasət Heyətinin üzvü seçilmişdir. 2019-cu ildən AMEA-nın Biologiya və Tibb Elmləri Bölməsinin Elmi şurasının sədridir.
İradə Hüseynovanın elmi fəaliyyəti ali bitkilərin fotosintetik membranlarının piqment-zülal komplekslərinin sintezi, yığılması və formalaşması proseslərinin molekulyar-genetik mexanizmlərinin tədqiqinə, bitkilərin abiotik və biotik streslərə davamlılığının molekulyar-genetik və fizioloji-biokimyəvi əsaslarının aydınlaşdırılmasına həsr olunmuş, Azərbaycan və dünya elmi üçün əhəmiyyətli nəticələr alınmışdır.
İradə Hüseynova 400-ə yaxın, o cümlədən yüksək impakt faktorlu jurnallarda çap olunmuş 60 elmi əsərin, 4 monoqrafiya, 2 kitab, 4 buklet, 10 kitab fəsli və 1 metodik vəsaitin müəllifidir. Onun elmi rəhbərliyi və məsləhətçiliyi ilə 5 fəlsəfə və 2 elmlər doktoru hazırlanmışdır.
İradə Hüseynova MBBİ Elmi şurasının və institutun nəzdində fəaliyyət göstərən Dissertasiya Müdafiəsi şurasının sədri, “AMEA-nın Məruzələri” jurnalının redaksiya heyətinin üzvü, AMEA-nın “Həyat Elmləri və Biotibb” jurnalının baş redaktorunun müavini, YUNESKO yanında “Bioetika, elmi biliklərin və texnologiyanın etikası” üzrə Milli Komitənin səlahiyyətli nümayəndəsinin müavinidir.
1999-cu ildən başlayaraq elmi fəaliyyətlə yanaşı, Bakı Dövlət Universitetinin (BDU) Biologiya fakültəsində “Molekulyar biologiya” fənni üzrə ümumi kursdan və müxtəlif ixtisas kurslarından mühazirələr aparır. BDU-nun Biofizika və molekulyar biologiya kafedrasının professorudur. Onun rəhbərliyi ilə 6 bakalavr və 20 magistr dissertasiyası müdafiə olunmuşdur.
Əsas elmi nailiyyətləri
Ali bitkilərin fotosintetik membranlarının əsas struktur-funksional komponentləri olan piqment-zülal komplekslərinin sintezi, yığılması və formalaşması proseslərinin molekulyar-genetik mexanizmləri kompleks şəkildə tədqiq olunmuş, bitkilərin ekstremal şəraitə uyğunlaşmasında fotosintetik dəyişikliklərin mümkün rolu müəyyənləşdirilmiş və bitkilərin abiotik (quraqlıq, şoranlıq, radiasiya) və biotik (virus, fitoplazma, pas) streslərə qarşı davamlılığının molekulyar-genetik və fizioloji-biokimyəvi əsasları aydınlaşdırılmışdır.
Buğda xloroplastlarının piqment-zülal komplekslərinin in vivo formalaşması və fəaliyyəti zamanı nüvə və xloroplastın genetik və zülalsintezedici sistemləri arasında qarşılıqlı əlaqənin olması aşkar olunmuş və müəyyən edilmişdir ki, bu komplekslərin formalaşmasının tənzimlənməsi, əsasən, posttranskripsiya səviyyəsində baş verir;
Müxtəlif işıq rejimlərində aparılan təcrübələr zamanı piqment-zülal komplekslərinin yığılma prinsipləri müəyyənləşdirilmiş və bu proseslərdə karotinoidlərin struktur və stabilləşdirici rolu aşkar olunmuşdur. İlk dəfə olaraq buğda bitkisində işıqla ilkin induksiya olunan ELİP zülalları müşahidə edilmiş və onların karotinoid birləşdirən zülallar olması sübut edilmişdir;
Tarlada və fitotronda torpaq quraqlığı şəraitində becərilən buğda bitkisində ontogenezin bütün fazalarında sərbəst radikalların yaranma səviyyələri, antioksidant müdafiə sistemləri, fotosintetik membranların struktur-funksional vəziyyəti və molekulyar markerlərlə quraqlığa davamlılıq potensialının qiymətləndirilməsi əsasında buğdanın su qıtlığına adaptasiya mexanizmləri müəyyənləşdirilmişdir;
Bərəkətli-95 bərk buğda, Əzəmətli-95 yumşaq buğda sortlarından və mədəni buğdaların yabanı əcdadları hesab olunan A genomunun donoru Triticum urartu, B genomunun donoru Aegilopus speltoides və D genomunun donoru Triticum tauschii diploid buğdalardan DREB transkripsiya faktoru geni ayrılaraq molekulyar xarakterizə edilmışdir. Genin nukleotid ardıcıllığına müvafiq amin turşusu ardıcıllığında EREBP/AP2 DNT ilə birləşmə domeni və NLS (nuclear localization signal) nahiyyəsi aşkar edilmişdir;
Azərbaycanın müxtəlif regionlarında buğda bitkisində gövdə pası törədicisinin ras tərkibinin molekulyar xarakteristikası aparılmış 17 multilokus genotip əsasında 54 nümunədə genetik müxtəliflik müşahidə edilmiş, 12 nümunənin TKTTF ras qrupuna, 42 nümunənin hələlik identifikasiya edilməmiş yeni ras qrupuna aid olduğu müəyyənləşdirilmişdir. Buğda genotiplərində qonur, sarı və gövdə pasına effektiv davamlı genlər aşkar edilmişdir;
fitoplazmalar molekulyar səviyyədə tədqiq edilmiş, patogenez zamanı bitkilərin biokimyəvi, fizioloji və biofiziki xüsusiyyətləri öyrənilmişdir. Üzüm bitkisində ’Candidatus Phytoplasma solani’ fitoplazma növünün təhlükəli ‘Bois noir’ xəstəliyi törətməsi müəyyən edilmiş, onun izolyatlarının genetik müxtəlifliyinin multilokus sekvens analizi nəticəsində stamp geninə əsasən 4, secY geninə əsasən 2 və mleP1 geninə əsasən 1 elm üçün yeni genotip aşkar edilmişdir;
“Candidatus Phytoplazma solani” fitopatogeninin həşərat vektorları mtCOI mitoxondri markeri vasitəsilə barkodlaşdırılma əsasında identifikasiya edilmişdir. Müəyyən olunmuşdur ki, bu fitoplazma növü Hyalestes obsoletus və Reptalus noahi həşəratları ilə yayilir. Dünyada ilk dəfə Reptalus noahi həşərat növünün “Candidatus Phytoplazma solani” fitoplazmasını yayması haqqında məlumat əldə edilmişdir;
Yabanı və mədəni paxlalı bitkilərdə nanovirus xəstəliklərinin bir neçə Avropa ölkəsində birgə tədqiqi zamanı Gəncədən toplanmış noxud bitkisində elm üçün yeni nanovirus - Black medic leaf roll virus (BMLRV) identifikasiya edilmiş və onun tam genomu sekvens olunmuşdur. Azərbaycan və İspaniyadan götürülmüş lobya nümunələrində Faba bean necrotic yellow virusun (FBNYV) beş izolyatı və Azərbaycandan olan noxud, yaşıl noxud, mərcimək və lobya nümunələrində faba bean necrotic stunt virusun (FBNSV) dörd izolyatının tam sekvens olunması nəticəsində FBNSV nanovirusu Avropada ilk dəfə identifikasiya olunmuşdur;
İlk dəfə olaraq tomat bitkisində Tomato yellow leaf curl virus (TYLCV) identifikasiya edilmiş və virus izolyatı KY412552 qeydiyyat nömrəsi altında GenBank-a yerləşdirilmişdir. Virus genomunun RdRp və Nib-zülallarının C-sonluğuna və kapsid örtük CP-zülalın N-sonluğuna spesifik praymer cütləri ilə sintez olunmuş amplifikasiya məhsullarının sekvens analizləri nəticəsində ilk dəfə olaraq yemiş (Cucumis melo L.) bitkisində Potivirus ailəsinə aid Watermelon mosaic virus (WMV) identifikasiya edilmişdir (Genbank-da qeydiyyat nömrələri MG964114-MG964228). Eyni zamanda, WMV izolyatlarında G2/G1 qruplararası rekombinasiyanın olması müəyyən edilmişdir.
Kitabları
- Əliyev C.Ə., Hüseynova İ.M., Quliyev N.M., Babayev H.Q. (2019) C3 və C4 bitkilərin quraqlıq stresinə fizioloji-biokimyəvi adaptasiyası. Bakı: Elm, 248 səh.
- Əliyev C.Ə., Balakişiyeva G.Ş, Məmmədov Ə.Ç, Danet J.-L., Foissac X., Hüseynova İ.M. (2015) Azərbaycanda yayılan fitoplazmaların genetik müxtəlifliyi. Bakı: Elm, 150 səh.
- Гусейнова И.М., Сулейманов С.Ю., Алиев Д.А. (2009) Регуляция синтеза и сборки пигмент-белковых комплексов пшеницы. М.: Наука, 162 c.
- Сулейманов С.Ю., Гусейнова И.М., Алиев Д.А. (2009) Структурно-молекулярная организация пигмент-белковых комплексов высших растений. Баку: Элм, 179 c.
Məqalələri
- Rustamova S.M, Shrestha A., Naz A. A., Huseynova I.M. (2020) Expression profiling of DREB1 and evaluation of vegetation indices in contrasting wheat genotypes exposed to drought stress. Plant Gene (in press).
- Aliyeva D.R., Aydinli L.M., Pashayeva A.N., Zulfugarov I.S., Huseynova I.M. (2020) Dynamic response of the photosynthetic machinery and antioxidant status of two bread wheat genotypes to drought stress followed by re-watering. Photosynthetica (in press).
- Forgia M., Isgandarli E., Aghayeva D.N., Huseynova İ., Turina M. (2020) Virome characterization of Cryphonectria parasitica isolates from Azerbaijan unveiled a new mymonavirus and a putative new RNA virus unrelated to described viral sequences. Virology (in press).
- Mammadov E.R., Mustafayev N.Sh., Mammadov A.Ch., Hasanov A.B., Huseynova I.M. (2020) Population-genetic and comparative interpopulation studies of Azerbaijan population based on the 15 autosomal STR markers. Gene, V.753,
- Aliyeva D.R., Aydinli L.M., Zulfugarov I.S., Huseynova I.M. (2020) Diurnal changes of the ascorbate-glutathione cycle components in wheat genotypes exposed to drought. Functional Plant Biology
- Aliyeva N.K., Aliyeva D.R., Suleymanov S.Y., Rzayev F.H., Gasimov E.K., Huseynova I.M. (2020) Biochemical properties and ultrastructure of mesophyll and bundle sheath thylakoids from maize (Zea mays) chloroplasts. Functional Plant Biology.
- Sultanova N., Bayramova N., Aliyeva D., Rastgou M., Huseynova I. (2019) Induced changes in metabolic constituents of grapevine (Vitis vinifera L.) leaves infected with grapevine leafroll-associated virus-3. Physiological and Molecular Plant Pathology, V.106, p. 57-63.
- Voloshin R., Brady N.G., Zharmukhamedov S.K., Feyziyev Y.M., Huseynova I.M., Najafpour M.M., Shen J.R., Veziroglu T.N., Bruce B.D., Allakhverdiev S.I. (2019) Influence of osmolytes on the stability of thylakoid-based dye sensitized solar cells”. International Journal of Energy Research, V.43(14), p. 8878-8889.
- Jahangirov A.A., Allahverdiyev T.İ., Talai J.M., Huseynova I.M. (2019) Study of remobilization of winter bread wheat (Triticum aestivum L.) under rainfed conditions. Applied Ecology and Environmental Research, 17(3), p. 6981-6987.
- Musazade E., Voloshin R., Brady N., Mondal J., Atashova S., Zharmukhamedov S.K., Huseynova I., Ramakrishna S., Najafpour M.M., Jian-Ren Shen J.-R., Bruce B.D., Allakhverdiev S.I. (2018) Biohybrid solar cells: Fundamentals, progress, and challenges. Journal of Photochemistry and Photobiology C: Photochemistry Reviews, V.35, p. 134–156.
- Huseynova I.M., Mirzayeva S.M., Sultanova N.F., Aliyeva D.R., Mustafayev N.Sh., Aliyev J.A. (2018) Virus-induced changes in photosynthetic parameters and peroxidase isoenzyme contents in tomato (Solanum lycopersicum L.) plants. Photosynthetica, Springer, V. 56, No 3, p. 841-850.
- Desbiez C., Verdin E., Moury B., Lecoq H., Millot P., Wipf-Scheibel C., Mirzayeva S., Sultanova N., Balakishiyeva G., Mammadov A., Kheyr-Pour A., Huseynova I. (2018) Prevalence and molecular diversity of the main viruses infecting Cucurbit and Solanaceous crops in Azerbaijan. European Journal of Plant Pathology, V. 153(2), p. 359-369.
- Balakishiyeva G., Bayramova J., Mammadov A., Salar P., Danet J. L., Ember I., Huseynova I. (2018) Important genetic diversity of ‘Candidatus Phytoplasma solani’ related strains associated with Bois noir grapevine yellows and planthoppers in Azerbaijan. European Journal of Plant Pathology, V. 151 (4), 937-946.
- Verdin E., Desbiez C., Wipf-Scheibel C., Gognalons P., Kheyr-Pour A., Gronenborn B., Mirzayeva S., Sultanova N., Mammadov A., Huseynova I. (2018) First report of tomato yellow leaf curl virus infecting tomato in Azerbaijan. Journal of Plant Pathology, Springer, p. 1-1.
- Allahverdiyev T., Jahangirov A., Talai J., Huseynova İ. (2018) Dry matter remobilization, yield and yield components of durum (Triticum durum Desf.) and bread (Triticum aestivum L.) wheat genotypes under drought stress. Pakistan Journal of Botany, v. 50 (5), p. 1745-1751.
- Allahverdiyev T.İ, Talai J.M., Huseynova İ.M. (2018) Adaptive changes in physiological traits of wheat genotypes under water deficit conditions. Applied Ecology and Environmental Research, v.16(1), p. 791-806.
Təltif və mükafatları
- Akademik Cəlal Əliyevlə birlikdə AMEA-nın “Həsən Bəy Zərdabi” mükafatı (2014)
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illiyi (1918-2018)” yubiley medalına (2019),
- “Bakı Dövlət Universitetinin 100 illiyi (1919-2019)” münasibətilə Azərbaycan Respublikasının yubiley medalına (2019) layiq görülüb.
- AMEA-nın fəxri fərmanları ilə təltif olunub. 2006; 2010, 2015, 2020-ci illərdə.
İstinadlar
- "BTEB-in elmi müəssisələrində direktor vəzifəsini tutmaq üçün seçkilər keçirildi". science.gov.az. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası. 22.06.2016 16:07. 2021-04-22 tarixində . İstifadə tarixi: 22 iyun 2016.
- . 2014-08-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-07-02.
- . 2015-03-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-07-02.
- Population-genetic and comparative interpopulation studies of Azerbaijan population based on the 15 autosomal STR markers
- Diurnal changes of the ascorbate-glutathione cycle components in wheat genotypes exposed to drought
- RESEARCH ARTICLEPrevious Next Contents Vol 47(11) Biochemical properties and ultrastructure of mesophyll and bundle sheath thylakoids from maize (Zea mays) chloroplasts
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Irade Huseynova Irade Memmed qizi Huseynova 24 may 1965 Ordubad AMEA Molekulyar Biologiya ve Biotexnologiyalar Institutunun direktoru 2016 indi biologiya elmleri doktoru professor Baki Dovlet Universiteti Biologiya fakultesi Fizika ve molekulyar biologiya kafedrasinin professoru 1999 AMEA nin heqiqi uzvu 2014 Irade HuseynovaIrade Memmed qizi HuseynovaDogum tarixi 24 may 1965 59 yas Dogum yeri Ordubad seheri Naxcivan MSSR Azerbaycan SSRVetendasligi azerbaycanliElm saheleri Biokimya Molekulyar biologiyaElmi derecesi Biologiya elmleri doktoruElmi adi ProfessorIs yeri AMEA Reyaset HeyetiAlma mater Baki Dovlet UniversitetiTehsili Baki Dovlet UniversitetiElmi rehberi Celal EliyevVikipediyada bu ad soyadli diger sexsler haqqinda da meqaleler var bax Irade Huseynova HeyatiIrade Huseynova 24 may 1965 ci ilde Naxcivan MR in Ordubad seherinde ziyali ailesinde anadan olmusdur I M Huseynova 1972 1982 ci illerde boyuk maarifci Mehemmed Tagi Sidqinin adini dasiyan 1 sayli orta mektebde tehsil almis ve mektebi ferqlenme attestati ile basa vurmusdur Atasi Huseynov Memmed Iman oglu 1930 cu ilde anadan olmusdur Azerbaycan Dovlet Universitetinin filologiya fakultesini bitirmisdir 2018 ci ilde rehmete getmisdir Memmed Huseynov 60 ilden artiq bir muddetde Ordubad seherinin tehsil sisteminde calismisdir Anasi Esgerova Xanim Esger qizi 1932 ci ilde anadan olmusdur Azerbaycan Dovlet Universitetinin biologiya fakultesini bitirmisdir 2004 cu ilde rehmete getmisdir Uzun iller Ordubad seherinde biologiya fennini tedris etmis yuksek insani keyfiyyetlere malik bir ziyali kimi taninmisdir Tehsili 1987 ci ilde Azerbaycan Dovlet Universitetinin Kimya fakultesini ferqlenme diplomu ile bitirmis universitetin Boyuk Elmi surasinin zemanetile Azerbaycan EA Botanika Institutunun Molekulyar biologiya ixtisasi uzre aspiranturasina daxil olmusdur 1994 cu ilde Bugda xloroplastlarinin tilakoid membraninin pigment zulal komplekslerinin formalasmasinin genetik tenzimlenmesi movzusunda namizedlik 2004 cu ilde Bugdanin fotosintetik membraninin piqment zulal komplekslerinin formalasmasi ve yigilmasinin molekulyar genetik mexanizmleri movzusunda doktorluq dissertasiyalarini mudafie edib 2002 ci ilde Azerbaycan Respublikasi AAK nin qerari ile bas elmi isci 2009 cu ilde ise professor elmi adini alib 2007 ci ilde Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasinin muxbir uzvu 2014 cu ilde ise heqiqi uzvu secilmisdir FealiyyetiElmi Fealiyyeti Elmi fealiyyetine 1991 ci ilde Botanika Institutu nun Mehsuldarliq proseslerinin molekulyar genetik esaslari hazirki Bioloji mehsuldarligin fundamental problemleri sobesinde kicik elmi isci kimi baslayan I Huseynova burada bas elmi isci vezifesine qeder yukselmisdir 2010 cu ilde sobenin terkibinde yaradilan Bioadaptasiya laboratoriyasinin mudiri secilmisdir 2016 ci ilde AMEA Botanika Institutunun Bioloji mehsuldarligin fundamental problemleri sobesinin bazasinda yaradilan Molekulyar Biologiya ve Biotexnologiyalar Institutunun MBBI direktoru vezifesine teyin olunmusdur 2018 ci ilde AMEA nin vitse prezidenti AMEA Reyaset Heyetinin uzvu secilmisdir 2019 cu ilden AMEA nin Biologiya ve Tibb Elmleri Bolmesinin Elmi surasinin sedridir Irade Huseynovanin elmi fealiyyeti ali bitkilerin fotosintetik membranlarinin piqment zulal komplekslerinin sintezi yigilmasi ve formalasmasi proseslerinin molekulyar genetik mexanizmlerinin tedqiqine bitkilerin abiotik ve biotik streslere davamliliginin molekulyar genetik ve fizioloji biokimyevi esaslarinin aydinlasdirilmasina hesr olunmus Azerbaycan ve dunya elmi ucun ehemiyyetli neticeler alinmisdir Irade Huseynova 400 e yaxin o cumleden yuksek impakt faktorlu jurnallarda cap olunmus 60 elmi eserin 4 monoqrafiya 2 kitab 4 buklet 10 kitab fesli ve 1 metodik vesaitin muellifidir Onun elmi rehberliyi ve meslehetciliyi ile 5 felsefe ve 2 elmler doktoru hazirlanmisdir Irade Huseynova MBBI Elmi surasinin ve institutun nezdinde fealiyyet gosteren Dissertasiya Mudafiesi surasinin sedri AMEA nin Meruzeleri jurnalinin redaksiya heyetinin uzvu AMEA nin Heyat Elmleri ve Biotibb jurnalinin bas redaktorunun muavini YUNESKO yaninda Bioetika elmi biliklerin ve texnologiyanin etikasi uzre Milli Komitenin selahiyyetli numayendesinin muavinidir 1999 cu ilden baslayaraq elmi fealiyyetle yanasi Baki Dovlet Universitetinin BDU Biologiya fakultesinde Molekulyar biologiya fenni uzre umumi kursdan ve muxtelif ixtisas kurslarindan muhazireler aparir BDU nun Biofizika ve molekulyar biologiya kafedrasinin professorudur Onun rehberliyi ile 6 bakalavr ve 20 magistr dissertasiyasi mudafie olunmusdur Esas elmi nailiyyetleriAli bitkilerin fotosintetik membranlarinin esas struktur funksional komponentleri olan piqment zulal komplekslerinin sintezi yigilmasi ve formalasmasi proseslerinin molekulyar genetik mexanizmleri kompleks sekilde tedqiq olunmus bitkilerin ekstremal seraite uygunlasmasinda fotosintetik deyisikliklerin mumkun rolu mueyyenlesdirilmis ve bitkilerin abiotik quraqliq soranliq radiasiya ve biotik virus fitoplazma pas streslere qarsi davamliliginin molekulyar genetik ve fizioloji biokimyevi esaslari aydinlasdirilmisdir Bugda xloroplastlarinin piqment zulal komplekslerinin in vivo formalasmasi ve fealiyyeti zamani nuve ve xloroplastin genetik ve zulalsintezedici sistemleri arasinda qarsiliqli elaqenin olmasi askar olunmus ve mueyyen edilmisdir ki bu komplekslerin formalasmasinin tenzimlenmesi esasen posttranskripsiya seviyyesinde bas verir Muxtelif isiq rejimlerinde aparilan tecrubeler zamani piqment zulal komplekslerinin yigilma prinsipleri mueyyenlesdirilmis ve bu proseslerde karotinoidlerin struktur ve stabillesdirici rolu askar olunmusdur Ilk defe olaraq bugda bitkisinde isiqla ilkin induksiya olunan ELIP zulallari musahide edilmis ve onlarin karotinoid birlesdiren zulallar olmasi subut edilmisdir Tarlada ve fitotronda torpaq quraqligi seraitinde becerilen bugda bitkisinde ontogenezin butun fazalarinda serbest radikallarin yaranma seviyyeleri antioksidant mudafie sistemleri fotosintetik membranlarin struktur funksional veziyyeti ve molekulyar markerlerle quraqliga davamliliq potensialinin qiymetlendirilmesi esasinda bugdanin su qitligina adaptasiya mexanizmleri mueyyenlesdirilmisdir Bereketli 95 berk bugda Ezemetli 95 yumsaq bugda sortlarindan ve medeni bugdalarin yabani ecdadlari hesab olunan A genomunun donoru Triticum urartu B genomunun donoru Aegilopus speltoides ve D genomunun donoru Triticum tauschii diploid bugdalardan DREB transkripsiya faktoru geni ayrilaraq molekulyar xarakterize edilmisdir Genin nukleotid ardicilligina muvafiq amin tursusu ardicilliginda EREBP AP2 DNT ile birlesme domeni ve NLS nuclear localization signal nahiyyesi askar edilmisdir Azerbaycanin muxtelif regionlarinda bugda bitkisinde govde pasi toredicisinin ras terkibinin molekulyar xarakteristikasi aparilmis 17 multilokus genotip esasinda 54 numunede genetik muxteliflik musahide edilmis 12 numunenin TKTTF ras qrupuna 42 numunenin helelik identifikasiya edilmemis yeni ras qrupuna aid oldugu mueyyenlesdirilmisdir Bugda genotiplerinde qonur sari ve govde pasina effektiv davamli genler askar edilmisdir fitoplazmalar molekulyar seviyyede tedqiq edilmis patogenez zamani bitkilerin biokimyevi fizioloji ve biofiziki xususiyyetleri oyrenilmisdir Uzum bitkisinde Candidatus Phytoplasma solani fitoplazma novunun tehlukeli Bois noir xesteliyi toretmesi mueyyen edilmis onun izolyatlarinin genetik muxtelifliyinin multilokus sekvens analizi neticesinde stamp genine esasen 4 secY genine esasen 2 ve mleP1 genine esasen 1 elm ucun yeni genotip askar edilmisdir Candidatus Phytoplazma solani fitopatogeninin heserat vektorlari mtCOI mitoxondri markeri vasitesile barkodlasdirilma esasinda identifikasiya edilmisdir Mueyyen olunmusdur ki bu fitoplazma novu Hyalestes obsoletus ve Reptalus noahi heseratlari ile yayilir Dunyada ilk defe Reptalus noahi heserat novunun Candidatus Phytoplazma solani fitoplazmasini yaymasi haqqinda melumat elde edilmisdir Yabani ve medeni paxlali bitkilerde nanovirus xesteliklerinin bir nece Avropa olkesinde birge tedqiqi zamani Genceden toplanmis noxud bitkisinde elm ucun yeni nanovirus Black medic leaf roll virus BMLRV identifikasiya edilmis ve onun tam genomu sekvens olunmusdur Azerbaycan ve Ispaniyadan goturulmus lobya numunelerinde Faba bean necrotic yellow virusun FBNYV bes izolyati ve Azerbaycandan olan noxud yasil noxud mercimek ve lobya numunelerinde faba bean necrotic stunt virusun FBNSV dord izolyatinin tam sekvens olunmasi neticesinde FBNSV nanovirusu Avropada ilk defe identifikasiya olunmusdur Ilk defe olaraq tomat bitkisinde Tomato yellow leaf curl virus TYLCV identifikasiya edilmis ve virus izolyati KY412552 qeydiyyat nomresi altinda GenBank a yerlesdirilmisdir Virus genomunun RdRp ve Nib zulallarinin C sonluguna ve kapsid ortuk CP zulalin N sonluguna spesifik praymer cutleri ile sintez olunmus amplifikasiya mehsullarinin sekvens analizleri neticesinde ilk defe olaraq yemis Cucumis melo L bitkisinde Potivirus ailesine aid Watermelon mosaic virus WMV identifikasiya edilmisdir Genbank da qeydiyyat nomreleri MG964114 MG964228 Eyni zamanda WMV izolyatlarinda G2 G1 qruplararasi rekombinasiyanin olmasi mueyyen edilmisdir Kitablari Eliyev C E Huseynova I M Quliyev N M Babayev H Q 2019 C3 ve C4 bitkilerin quraqliq stresine fizioloji biokimyevi adaptasiyasi Baki Elm 248 seh Eliyev C E Balakisiyeva G S Memmedov E C Danet J L Foissac X Huseynova I M 2015 Azerbaycanda yayilan fitoplazmalarin genetik muxtelifliyi Baki Elm 150 seh Gusejnova I M Sulejmanov S Yu Aliev D A 2009 Regulyaciya sinteza i sborki pigment belkovyh kompleksov pshenicy M Nauka 162 c Sulejmanov S Yu Gusejnova I M Aliev D A 2009 Strukturno molekulyarnaya organizaciya pigment belkovyh kompleksov vysshih rastenij Baku Elm 179 c Meqaleleri Rustamova S M Shrestha A Naz A A Huseynova I M 2020 Expression profiling of DREB1 and evaluation of vegetation indices in contrasting wheat genotypes exposed to drought stress Plant Gene in press Aliyeva D R Aydinli L M Pashayeva A N Zulfugarov I S Huseynova I M 2020 Dynamic response of the photosynthetic machinery and antioxidant status of two bread wheat genotypes to drought stress followed by re watering Photosynthetica in press Forgia M Isgandarli E Aghayeva D N Huseynova I Turina M 2020 Virome characterization of Cryphonectria parasitica isolates from Azerbaijan unveiled a new mymonavirus and a putative new RNA virus unrelated to described viral sequences Virology in press Mammadov E R Mustafayev N Sh Mammadov A Ch Hasanov A B Huseynova I M 2020 Population genetic and comparative interpopulation studies of Azerbaijan population based on the 15 autosomal STR markers Gene V 753 Aliyeva D R Aydinli L M Zulfugarov I S Huseynova I M 2020 Diurnal changes of the ascorbate glutathione cycle components in wheat genotypes exposed to drought Functional Plant Biology Aliyeva N K Aliyeva D R Suleymanov S Y Rzayev F H Gasimov E K Huseynova I M 2020 Biochemical properties and ultrastructure of mesophyll and bundle sheath thylakoids from maize Zea mays chloroplasts Functional Plant Biology Sultanova N Bayramova N Aliyeva D Rastgou M Huseynova I 2019 Induced changes in metabolic constituents of grapevine Vitis vinifera L leaves infected with grapevine leafroll associated virus 3 Physiological and Molecular Plant Pathology V 106 p 57 63 Voloshin R Brady N G Zharmukhamedov S K Feyziyev Y M Huseynova I M Najafpour M M Shen J R Veziroglu T N Bruce B D Allakhverdiev S I 2019 Influence of osmolytes on the stability of thylakoid based dye sensitized solar cells International Journal of Energy Research V 43 14 p 8878 8889 Jahangirov A A Allahverdiyev T I Talai J M Huseynova I M 2019 Study of remobilization of winter bread wheat Triticum aestivum L under rainfed conditions Applied Ecology and Environmental Research 17 3 p 6981 6987 Musazade E Voloshin R Brady N Mondal J Atashova S Zharmukhamedov S K Huseynova I Ramakrishna S Najafpour M M Jian Ren Shen J R Bruce B D Allakhverdiev S I 2018 Biohybrid solar cells Fundamentals progress and challenges Journal of Photochemistry and Photobiology C Photochemistry Reviews V 35 p 134 156 Huseynova I M Mirzayeva S M Sultanova N F Aliyeva D R Mustafayev N Sh Aliyev J A 2018 Virus induced changes in photosynthetic parameters and peroxidase isoenzyme contents in tomato Solanum lycopersicum L plants Photosynthetica Springer V 56 No 3 p 841 850 Desbiez C Verdin E Moury B Lecoq H Millot P Wipf Scheibel C Mirzayeva S Sultanova N Balakishiyeva G Mammadov A Kheyr Pour A Huseynova I 2018 Prevalence and molecular diversity of the main viruses infecting Cucurbit and Solanaceous crops in Azerbaijan European Journal of Plant Pathology V 153 2 p 359 369 Balakishiyeva G Bayramova J Mammadov A Salar P Danet J L Ember I Huseynova I 2018 Important genetic diversity of Candidatus Phytoplasma solani related strains associated with Bois noir grapevine yellows and planthoppers in Azerbaijan European Journal of Plant Pathology V 151 4 937 946 Verdin E Desbiez C Wipf Scheibel C Gognalons P Kheyr Pour A Gronenborn B Mirzayeva S Sultanova N Mammadov A Huseynova I 2018 First report of tomato yellow leaf curl virus infecting tomato in Azerbaijan Journal of Plant Pathology Springer p 1 1 Allahverdiyev T Jahangirov A Talai J Huseynova I 2018 Dry matter remobilization yield and yield components of durum Triticum durum Desf and bread Triticum aestivum L wheat genotypes under drought stress Pakistan Journal of Botany v 50 5 p 1745 1751 Allahverdiyev T I Talai J M Huseynova I M 2018 Adaptive changes in physiological traits of wheat genotypes under water deficit conditions Applied Ecology and Environmental Research v 16 1 p 791 806 Teltif ve mukafatlariAkademik Celal Eliyevle birlikde AMEA nin Hesen Bey Zerdabi mukafati 2014 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin 100 illiyi 1918 2018 yubiley medalina 2019 Baki Dovlet Universitetinin 100 illiyi 1919 2019 munasibetile Azerbaycan Respublikasinin yubiley medalina 2019 layiq gorulub AMEA nin fexri fermanlari ile teltif olunub 2006 2010 2015 2020 ci illerde Istinadlar BTEB in elmi muessiselerinde direktor vezifesini tutmaq ucun seckiler kecirildi science gov az Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi 22 06 2016 16 07 2021 04 22 tarixinde Istifade tarixi 22 iyun 2016 2014 08 17 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 07 02 2015 03 16 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 07 02 Population genetic and comparative interpopulation studies of Azerbaijan population based on the 15 autosomal STR markers Diurnal changes of the ascorbate glutathione cycle components in wheat genotypes exposed to drought RESEARCH ARTICLEPrevious Next Contents Vol 47 11 Biochemical properties and ultrastructure of mesophyll and bundle sheath thylakoids from maize Zea mays chloroplastsXarici kecidler