Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vandalizm — bilərəkdən və kor-təbii şəkildə maddi və mədəni dəyərlərin, abidələrin məhv edilməsi. Bu addımı atanları bir qayda olaraq "vandal" adlandırırlar.
Termin ilk dəfə Fransa inqilabı zamanı Respublika Ordusunun davranışını xarakterizə edən din xadimi, keşiş Anri Qrequar tərəfindən işlədilmişdir. O, ordunun davranışlarını, 455-ci ildə Romanı yağmalayan Cermen soyundan gələn, Slav mənşəli Vandallara bənzətmişdir.
Vandalizm, antisosial şəxsiyyət pozğunluğu olaraq təyin olunmuşdur. Kişilərdə daha sıx müşahidə olunmaqdadır. Qadınlarda daha az rast gəlinməsinə baxmayaraq, antisosial şəxsiyyət pozğunluğu olan gənc anaların ərlərinə və uşaqlarına qarşı şiddət ehtiva edən davranışlarda olduğu bildirilmişdir. Xüsusilə sosial-iqtisadi səviyyəsi aşağı məktəb çağındakı gənclərdə sıx rast gəlinməkdədir. 16 ayrı liseydən 7340 şagird arasında aparılan bir tədqiqatda şagirdlərin 5 faizində vandalist davranışların müşahidə edildiyi bildirilməkdədir.
Rəsmi vandalizm
Roma imperiyasında, "damnatio memoriae", yəni xatirələrin lənətlənməsi deyilən bir adət vardı. Buna görə sevilməyən biri öldüyündə ona aid heykəllər qırılar, ya da başları qoparılar, adları bütün qeydlərdən çıxarılar və adları xatırlanmazdı. Məsələn Neron, tək başına imperator olduğunda, özündən əvvəl gələn imperatora aid bütün heykəlləri yıxdırmışdır. Xristianlığın qəbulundan sonra da Romadakı çoxu heykəllər ya korlanmış ya da heykəllərin alınlarına xaç qazıtılmışdı. Qədim Misirdə də rahiblər təkrar gücü əllərinə keçirdiklərində bənzər tətbiqlərlə, özlərinin gücünü məhdudlaşdıran fironun məzarını korlatdırmışlar. Ayrıca başdakıların, tarixdən çıxarmaq istədikləri kəslərin üzlərini divar şəkillərindən qazıyaraq silmələri də sıx görülən bir vandallıqdır.
Müasir zamanlarda da davam edən rəsmi vandalizm, millətçilər tərəfindən yıxılan Yəhudi simvolları, Sovetlər hakimiyyətə gəldikdən sonra yıxdığı tarixi abidələr, Sovetlərin çöküşündən sonrakı təxribatlar, Taliban tərəfindən yox edilən tarixi nəhəng Budda heykəlləri və s. ilə simvollaşmışdır.
Ekoloji vandalizm
Ekoloji vandalizm, bəzi ətraf-mühitçilər tərəfindən istifadə edilən bir termindir. Ətraf-mühitçilər, kövrək ekosistemin qorxunc və ya açıq-aşkar dağıdılmasını və xüsusilə ekoloji qoruma qanunlarının tapdalanmasını açıqlamaq üçün istifadə edirlər. Əvvəldən təyin olunmuş qoruma altındakı sahələrə edilən qanuni olmayan hücumlar əhəmiyyətli bir nümunədir. Digər nümunələr isə çaylar, dərələr və bənzəri obyektlərin ferma tullantıları ilə çirklədilməsi, atmosferin qalıq yanacaq istehlakı ilə karbon 4 oksid tərəfindən zərər görməsi kimi sıralana bilər.
Həmçinin bax
- Barbarizm
![image]()
Vikianbarda Vandalizm ilə əlaqəli mediafayllar var.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vandalizm bilerekden ve kor tebii sekilde maddi ve medeni deyerlerin abidelerin mehv edilmesi Bu addimi atanlari bir qayda olaraq vandal adlandirirlar 455 ci ilde Romani qaret eden Vandallar Termin ilk defe Fransa inqilabi zamani Respublika Ordusunun davranisini xarakterize eden din xadimi kesis Anri Qrequar terefinden isledilmisdir O ordunun davranislarini 455 ci ilde Romani yagmalayan Cermen soyundan gelen Slav menseli Vandallara benzetmisdir Vandalizm antisosial sexsiyyet pozgunlugu olaraq teyin olunmusdur Kisilerde daha six musahide olunmaqdadir Qadinlarda daha az rast gelinmesine baxmayaraq antisosial sexsiyyet pozgunlugu olan genc analarin erlerine ve usaqlarina qarsi siddet ehtiva eden davranislarda oldugu bildirilmisdir Xususile sosial iqtisadi seviyyesi asagi mekteb cagindaki genclerde six rast gelinmekdedir 16 ayri liseyden 7340 sagird arasinda aparilan bir tedqiqatda sagirdlerin 5 faizinde vandalist davranislarin musahide edildiyi bildirilmekdedir Resmi vandalizmRoma imperiyasinda damnatio memoriae yeni xatirelerin lenetlenmesi deyilen bir adet vardi Buna gore sevilmeyen biri olduyunde ona aid heykeller qirilar ya da baslari qoparilar adlari butun qeydlerden cixarilar ve adlari xatirlanmazdi Meselen Neron tek basina imperator oldugunda ozunden evvel gelen imperatora aid butun heykelleri yixdirmisdir Xristianligin qebulundan sonra da Romadaki coxu heykeller ya korlanmis ya da heykellerin alinlarina xac qazitilmisdi Qedim Misirde de rahibler tekrar gucu ellerine kecirdiklerinde benzer tetbiqlerle ozlerinin gucunu mehdudlasdiran fironun mezarini korlatdirmislar Ayrica basdakilarin tarixden cixarmaq istedikleri keslerin uzlerini divar sekillerinden qaziyaraq silmeleri de six gorulen bir vandalliqdir Muasir zamanlarda da davam eden resmi vandalizm milletciler terefinden yixilan Yehudi simvollari Sovetler hakimiyyete geldikden sonra yixdigi tarixi abideler Sovetlerin cokusunden sonraki texribatlar Taliban terefinden yox edilen tarixi neheng Budda heykelleri ve s ile simvollasmisdir Ekoloji vandalizmEkoloji vandalizm bezi etraf muhitciler terefinden istifade edilen bir termindir Etraf muhitciler kovrek ekosistemin qorxunc ve ya aciq askar dagidilmasini ve xususile ekoloji qoruma qanunlarinin tapdalanmasini aciqlamaq ucun istifade edirler Evvelden teyin olunmus qoruma altindaki sahelere edilen qanuni olmayan hucumlar ehemiyyetli bir numunedir Diger numuneler ise caylar dereler ve benzeri obyektlerin ferma tullantilari ile cirkledilmesi atmosferin qaliq yanacaq istehlaki ile karbon 4 oksid terefinden zerer gormesi kimi siralana biler Hemcinin baxBarbarizm Vikianbarda Vandalizm ile elaqeli mediafayllar var