Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qaysın Quliyev (qaraç.-balk. Къулийланы Шуўаны жашы Къайсын; 19 oktyabr (1 noyabr) 1917 – 4 iyun 1985, Çeqem, Kabardin-Balkar MSSR) — balkar şairi.
| Qaysın Quliyev | |
|---|---|
| qaraç.-balk. Къулийланы Шуўаны жашы Къайсын | |
 | |
| Doğum tarixi | 19 oktyabr (1 noyabr) 1917 |
| Vəfat tarixi | 4 iyun 1985 (67 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Uşaqları |
|
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | şair, nasir, siyasətçi |
| Əsərlərinin dili | Qaraçay-balkar dili |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |    |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Qaysın Quliyev 1917-ci ildə noyabrın 1-də Balkariyanın dağ kəndlərindən olan Yuxarı Çegemdə dünyaya gəlib. Çox erkən, iki yaşı olanda atasını itirib. Hər bir yazdığı şeirdə, xüsusən uşaqlıq illərindən bəhs edən "Çegem poeması"nda əməkçi insanların xeyirxahlığından və igidliyindən söhbət açanda öz valideynlərini də onlardan ayırmayıb. Kəndli ailəsində böyüsə də, onun ədəbiyyata çox böyük marağı olub. Yuxarı Çegem kəndi Kabarda-Balkariyanın paytaxtı olan Nalçik şəhərindən 4–5 kilometr aralıda, mənzərəli bir ərazidə yerləşir. Nalçik isə o illərdə ümumən Qafqazın mərkəzi sayılan Tiflisdən 330 kilometr aralıdır. Qafqaz tarixindən bilirik ki, bura müharibələr meydanına çevrilsə də, neçə-neçə şöhrətli rus yazıçılarının da ilham mənbəyi olub. Lev Tolstoy, A. S. Puşkin, və digər rus ədibləri Qafqazla bağlı xeyli əsərlər yazıblar.
Sonralar o, Moskvada teatr institutunda və ədəbiyyat institutunda ali təhsil alıb. Böyük Vətən müharibəsi başlayanda cəbhəyə göndərilib və mərdliklə vuruşub. Ancaq müharibədən dönəndə ona doğma Çegemə getməyə icazə verməyiblər. Çünki onun mənsub olduğu balkar türklərini İ. V. Stalin 1944-cü ildə Orta Asiya səhralarına sürgün etmişdi. Şimali Qafqazda türkdilli xalqların heç biri qalmamışdı. Ona görə də Qaysın Quliyevin yaşadığı bu ağrı onun hər bir şeirində özünü büruzə verir. Yalnız 1957-ci ildə öz doğma yurdlarına qayıda bilən balkarlar sanki yenidən doğuldular. Axı, almanlar bu torpaqlara hücum etmişdilər və balkarlar da onlarla kişi kimi döyüşmüşdülər. Yeri gəlmişkən, Elbrus (balkarca Minqi Tao) dağına gedən yolda bir azərbaycanlı şəhid əsgərin məzarı üstündə abidə qoyulub və səyyahlar (turistlər) hamısı düşüb o məzar üzərinə güllər düzürdülər.
Qaysın Quliyevin ilk şeirlər kitabı 1940-cı ildə "Salam, şəhər" adı altında nəşr edilib. Sonralar onun "Dağlar", "Yaralı daş", "Lenin haqqında dağlı poeması", "İnsanlar arasında yaşayıram", "İnsan. Quş. Ağac", "Ot və daş" (ingiliscə) və digər kitabları işıq üzü görüb və müəllifinə şöhrət gətirib.
Onun 35 ilə yazdığı "Qış idi" romanı dərin fəlsəfi düşüncələrin məhsuludur. 1987-ci ildə işıq üzü görən bu romana, "İnsan. Quş. Ağac" (1985) kitabındakı şeirlər və poemaya görə o, 1980-ci illərin sonunda Lenin mükafatına layiq görülüb. Ancaq o vaxtlar artıq şair vəfat etmişdi. Mükafatı onun vəfalı ömür-gün yoldaşı Elizat xanıma təqdim etdilər.
Qaysın Quliyevin şeirlərindəki sevgi, dostluq duyğularının içində qəribə, çox xəfif, gizli bir kədər var. O kədərin özü bizim üçün olduqca maraqlı idi. Çünki aşkarda olmasa da (qadağan edilmiş mövzu idi), gizlində yaşlılar bizə danışırdılar ki, sovet hökuməti Stalin dövründə balkarları çox incidib, çoxlarını məhv edib. Zarafat deyil. Bütün xalq 13 illik sürgündə "xalq düşməni" damğasıyla nələr çəkmişdi, Allah bilir. 1980-ci ildə şairin şeirlərini qəzetlərdə tez-tez verirdilər. 1983-cü ildə "Literaturnaya qazeta"da poeziya səhifəsində Qaysın Quliyevin dostlarına Moskvanın Kreml xəstəxanasından yazdığı şeirlər adamı birtəhər edirdi. Bu gün də oxuyanda o şeirlərdəki fəlsəfi kədər, qəm canlanaraq, insanı təsirləndirir. Şair 1980-ci ildən ata ocağında yaşayırdı. Çox sevirdi sıldırım qayalarında qartallar oynaşan Çegem kəndini. Bir müddətdən sonra məktubuma cavabı, özünün diktəsi ilə, həyat yoldaşı Elizat xanım Moskvadan yazmışdı. O yazırdı ki, şair tezliklə sağalacaq və özü sizə cavab yazacaq. Elizat xanımın yazdığı məktublar onun özünün də sənət adamı olduğundan xəbər verirdi.
Şeirlərində siyasi motivləri sətiraltı misralarda yazan şair gizlincə təqib olunurdu.
6 iyun 1985-ci ildə "Sovetskaya Rossiya" şairlə müsahibə çap etmişdi. Elə həmin gün də radio, televiziya və qəzetlər Qaysın Quliyevin vəfatı barədə xəbər verdilər. Dərc edilən müsahibə bir növ şairin oxucularına son müraciəti kimiydi. Qaysının Moskvada yaşayan bədxahları onlara qarşı qərəzli bir kampaniyaya başlayıblar.
Elizat xanım Kabarda-Balkar Dövlət Dram Teatrında ədəbi hissə müdiri vəzifəsində işləyirdi, Axmat isə Nalçik universitetinin ikinci kurs tələbəsi idi. Onlardan tez-tez məktublar alırdım. Bu qədər gərginliyə baxmayaraq, onlar Azərbaycanın Qarabağ dərdinə şərik olur, doğma respublikamızın ayrılmaz hissəsi olan Naxçıvandan ötrü bərk narahatlıq keçirdiklərini bildirirdilər.
Qaysın Quliyevin ata ocağının həyətindəki bağda olan məzarı (şair, öz vəsiyyətinə görə, yaşadığı ata evinin bağında dəfn olunub), o biri isə Elbrus dağına gedən yolun kənarında torpağa tapşırılan azərbaycanlı şəhid əsgərin məzarıdır. Öz şeirlərində çörəyi və kitabı çox müqəddəs bilən şair Qaysın Quliyevin "Çörək və kitab" adlı əsəri var. O, vəsiyyət eləmişdi, sinədaşına qızılgül və qələm rəsmi həkk etsinlər. Qızılgül gələcək nəsillər üçün məhəbbətin, qələm isə elmin simvolu idi.
Böyük şair dünyanın, o cümlədən Qafqazın bütün gənclərini xoşbəxt görməyi arzulayırdı.
Qaysın Quliyev Səməd Vurğun haqqında
Qardaşımız Səməd Vurğun… Mənim qardaşım Səməd… O mənim çox yadımdadır və onu iftixarla xatırlayıram… Mən onu Azərbaycanın yox, dünyanın ən böyük şairi, gözəl insanı hesab edirəm. Onun gözəl poeziyası heç vaxt solmayacaq. Biz ana Vətəni, xalqı hərarətlə sevməyi Səməd Vurğundan öyrənmişik. İnsanda nə qədər yaxşı xüsusiyyətlər varsa, hamısını bu pirə, peyğəmbərə aid etmək olar.
Ədəbiyyat
- Ст. Рассадин. Кайсын Кулиев. Литературный портрет. Москва, Художественная литература, 1974. 158 с.
- Ж.Кулиева. Остаться в памяти людской… Сборник статей и воспоминаний о Кайсыне Кулиеве. Нальчик: Эльбрус, 1987.
- Ж.Кулиева. Я жил на этой земле… Кайсын Кулиев в документах. Нальчик: Эльбрус, 1999.
İstinadlar
Xarici keçidlər
- Qaysın Quliyev Yer kitabı Azərbaycanca oxu
- О депортации балкарцев 2007-10-17 at the Wayback Machine
- Мемориальный дом-музей Кайсына Кулиева
- Kaisyn Kuliev. National Library of Australia
- Kaisyn Kouliev. Scottish Poetry Library Inspire [ölü keçid]
- Kaisyn Kuliev. University of Chicago Library Arxivləşdirilib 2012-12-12 at Archive.today
- Хронос. Кулиев, Кайсын Шуваевич
- "Пространство поэта"
- Официальный сайт президента КБР 2011-08-10 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qaysin Quliyev qarac balk Kulijlany Shuyany zhashy Kajsyn 19 oktyabr 1 noyabr 1917 4 iyun 1985 Ceqem Kabardin Balkar MSSR balkar sairi Qaysin Quliyevqarac balk Kulijlany Shuyany zhashy KajsynDogum tarixi 19 oktyabr 1 noyabr 1917Vefat tarixi 4 iyun 1985 1985 06 04 67 yasinda Vefat yeri Ceqem Ceqem rayonu Kabardin Balkar MSSR RSFSR SSRIUsaqlari Alim Quliyev d Tehsili Maksim Qorki adina Edebiyyat InstitutuFealiyyeti sair nasir siyasetciEserlerinin dili Qaracay balkar diliUzvluyu SSRI Yazicilar IttifaqiMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiQaysin Quliyev 1917 ci ilde noyabrin 1 de Balkariyanin dag kendlerinden olan Yuxari Cegemde dunyaya gelib Cox erken iki yasi olanda atasini itirib Her bir yazdigi seirde xususen usaqliq illerinden behs eden Cegem poemasi nda emekci insanlarin xeyirxahligindan ve igidliyinden sohbet acanda oz valideynlerini de onlardan ayirmayib Kendli ailesinde boyuse de onun edebiyyata cox boyuk maragi olub Yuxari Cegem kendi Kabarda Balkariyanin paytaxti olan Nalcik seherinden 4 5 kilometr aralida menzereli bir erazide yerlesir Nalcik ise o illerde umumen Qafqazin merkezi sayilan Tiflisden 330 kilometr aralidir Qafqaz tarixinden bilirik ki bura muharibeler meydanina cevrilse de nece nece sohretli rus yazicilarinin da ilham menbeyi olub Lev Tolstoy A S Puskin ve diger rus edibleri Qafqazla bagli xeyli eserler yaziblar Sonralar o Moskvada teatr institutunda ve edebiyyat institutunda ali tehsil alib Boyuk Veten muharibesi baslayanda cebheye gonderilib ve merdlikle vurusub Ancaq muharibeden donende ona dogma Cegeme getmeye icaze vermeyibler Cunki onun mensub oldugu balkar turklerini I V Stalin 1944 cu ilde Orta Asiya sehralarina surgun etmisdi Simali Qafqazda turkdilli xalqlarin hec biri qalmamisdi Ona gore de Qaysin Quliyevin yasadigi bu agri onun her bir seirinde ozunu buruze verir Yalniz 1957 ci ilde oz dogma yurdlarina qayida bilen balkarlar sanki yeniden doguldular Axi almanlar bu torpaqlara hucum etmisdiler ve balkarlar da onlarla kisi kimi doyusmusduler Yeri gelmisken Elbrus balkarca Minqi Tao dagina geden yolda bir azerbaycanli sehid esgerin mezari ustunde abide qoyulub ve seyyahlar turistler hamisi dusub o mezar uzerine guller duzurduler Qaysin Quliyevin ilk seirler kitabi 1940 ci ilde Salam seher adi altinda nesr edilib Sonralar onun Daglar Yarali das Lenin haqqinda dagli poemasi Insanlar arasinda yasayiram Insan Qus Agac Ot ve das ingilisce ve diger kitablari isiq uzu gorub ve muellifine sohret getirib Onun 35 ile yazdigi Qis idi romani derin felsefi dusuncelerin mehsuludur 1987 ci ilde isiq uzu goren bu romana Insan Qus Agac 1985 kitabindaki seirler ve poemaya gore o 1980 ci illerin sonunda Lenin mukafatina layiq gorulub Ancaq o vaxtlar artiq sair vefat etmisdi Mukafati onun vefali omur gun yoldasi Elizat xanima teqdim etdiler Qaysin Quliyevin seirlerindeki sevgi dostluq duygularinin icinde qeribe cox xefif gizli bir keder var O kederin ozu bizim ucun olduqca maraqli idi Cunki askarda olmasa da qadagan edilmis movzu idi gizlinde yaslilar bize danisirdilar ki sovet hokumeti Stalin dovrunde balkarlari cox incidib coxlarini mehv edib Zarafat deyil Butun xalq 13 illik surgunde xalq dusmeni damgasiyla neler cekmisdi Allah bilir 1980 ci ilde sairin seirlerini qezetlerde tez tez verirdiler 1983 cu ilde Literaturnaya qazeta da poeziya sehifesinde Qaysin Quliyevin dostlarina Moskvanin Kreml xestexanasindan yazdigi seirler adami birteher edirdi Bu gun de oxuyanda o seirlerdeki felsefi keder qem canlanaraq insani tesirlendirir Sair 1980 ci ilden ata ocaginda yasayirdi Cox sevirdi sildirim qayalarinda qartallar oynasan Cegem kendini Bir muddetden sonra mektubuma cavabi ozunun diktesi ile heyat yoldasi Elizat xanim Moskvadan yazmisdi O yazirdi ki sair tezlikle sagalacaq ve ozu size cavab yazacaq Elizat xanimin yazdigi mektublar onun ozunun de senet adami oldugundan xeber verirdi Seirlerinde siyasi motivleri setiralti misralarda yazan sair gizlince teqib olunurdu 6 iyun 1985 ci ilde Sovetskaya Rossiya sairle musahibe cap etmisdi Ele hemin gun de radio televiziya ve qezetler Qaysin Quliyevin vefati barede xeber verdiler Derc edilen musahibe bir nov sairin oxucularina son muracieti kimiydi Qaysinin Moskvada yasayan bedxahlari onlara qarsi qerezli bir kampaniyaya baslayiblar Elizat xanim Kabarda Balkar Dovlet Dram Teatrinda edebi hisse mudiri vezifesinde isleyirdi Axmat ise Nalcik universitetinin ikinci kurs telebesi idi Onlardan tez tez mektublar alirdim Bu qeder gerginliye baxmayaraq onlar Azerbaycanin Qarabag derdine serik olur dogma respublikamizin ayrilmaz hissesi olan Naxcivandan otru berk narahatliq kecirdiklerini bildirirdiler Qaysin Quliyevin ata ocaginin heyetindeki bagda olan mezari sair oz vesiyyetine gore yasadigi ata evinin baginda defn olunub o biri ise Elbrus dagina geden yolun kenarinda torpaga tapsirilan azerbaycanli sehid esgerin mezaridir Oz seirlerinde coreyi ve kitabi cox muqeddes bilen sair Qaysin Quliyevin Corek ve kitab adli eseri var O vesiyyet elemisdi sinedasina qizilgul ve qelem resmi hekk etsinler Qizilgul gelecek nesiller ucun mehebbetin qelem ise elmin simvolu idi Boyuk sair dunyanin o cumleden Qafqazin butun genclerini xosbext gormeyi arzulayirdi Qaysin Quliyev Semed Vurgun haqqindaQardasimiz Semed Vurgun Menim qardasim Semed O menim cox yadimdadir ve onu iftixarla xatirlayiram Men onu Azerbaycanin yox dunyanin en boyuk sairi gozel insani hesab edirem Onun gozel poeziyasi hec vaxt solmayacaq Biz ana Veteni xalqi heraretle sevmeyi Semed Vurgundan oyrenmisik Insanda ne qeder yaxsi xususiyyetler varsa hamisini bu pire peygembere aid etmek olar EdebiyyatSt Rassadin Kajsyn Kuliev Literaturnyj portret Moskva Hudozhestvennaya literatura 1974 158 s Zh Kulieva Ostatsya v pamyati lyudskoj Sbornik statej i vospominanij o Kajsyne Kulieve Nalchik Elbrus 1987 Zh Kulieva Ya zhil na etoj zemle Kajsyn Kuliev v dokumentah Nalchik Elbrus 1999 IstinadlarXarici kecidlerVikianbarda Qaysin Quliyev ile elaqeli mediafayllar var Qaysin Quliyev Yer kitabi Azerbaycanca oxu O deportacii balkarcev 2007 10 17 at the Wayback Machine Memorialnyj dom muzej Kajsyna Kulieva Kaisyn Kuliev National Library of Australia Kaisyn Kouliev Scottish Poetry Library Inspire olu kecid Kaisyn Kuliev University of Chicago Library Arxivlesdirilib 2012 12 12 at Archive today Hronos Kuliev Kajsyn Shuvaevich Prostranstvo poeta Oficialnyj sajt prezidenta KBR 2011 08 10 at the Wayback Machine