Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Haband — V-VII əsrlərdə Albaniyanın Arsak əyalətində mahal adı. Ermənicə yazılışda əvvəlinə "h" səsinin əlavəsi ilə "Habant" kimidir. Albaniya ərazisində erkən orta əsrlərdə iki Abant vardı. Biri Alazanın yuxarı axınında, onun Lonati çayı ilə birləşdiyi yerdə çay adı. E.ə. 65-ci ildə Roma ordusu ilə Alban ordusu arasında qanlı vuruşma bu çayın sahilində baş vermişdir.Gürcüstanın Telavi rayonununda olan bu çayın adı indi də qalmaqdadır — Abant adlanır. Digəri Yuxari Qarabagda. Axırıncı dəfə 1727-ci ilə aid mənbədə təxminən Gədəbəy rayonu Şamlıq kəndinin yaxınlığında Avan kimi çəkilir. Qədim türkmənşəli Aban tayfa adındandır.
Arsak-toponimi
Arsak və ya Arsax – Azərbaycan ərazisində türk tayfalarına məxsus qədim toponimdir. "Arsax" sözü qədim türk tayfası olan sakların adı ilə bağlıdır və "igid sak", "ər sak", "sak kişisi" mənalarını verir. E.ə. II əsrdən etibarən indiki Qarabağ ərazisi və ondan cənubda olan (Cənubi Azərbaycan) bəzi ərazilər Arsak adlanırdı. Sonradan Qarabağ toponiminin işlədilməsi Arsak sözünü sıxışdırmışdır. Lakin, hələ də Qarabağ sözü ilə paralel olaraq işlədilməkdədir. Alban dövlətinin süqutundan sonra patriarxlığın mərkəzi Arsaxa keçir. Mənbələrdə Arsax "möhkəmləndirilmiş vilayət", "möhkəm ölkə" adlanırdı. İlk orta əsrlərdə erməni tarixçilərinin əsərlərində bu söz Artsax kimi verilib. Türkcə izah olunduğu halda, bu söz nə qədim, nə də müasir erməni dilində heç bir məna vermir.
Tarixi
Abant adının ermənicə yazılışıdır. Albaniyanın şimal-qərb bölgəsində (yəni Şəki-Zaqatala bölgəsində) e.ə. 65-ci ildə Qney Pompeyin Albaniyaya hərbi səfəri ilə əlaqədar Avant çayının adı çəkilir (Plutarx, pompey, XXXV). Musa Kalankatlı Albaniyada Abant adlı üç mahal qeyd edir: Arsakda (Yuxari Qarabagda), (1 kitab, 14-cü fəsil), Albaniyanın şimal-qərbində, yəni Şəki-Zaqatala bölgəsində və Sisakanda-qərbində, yəni Şəki-Zaqatala bölgəsində və Sisakanda. Deməli, antik müəllifin qeyd etdiyi Abant çayı alban tarixçisinin Albaniyanın şimal-qərbində çəkdiyi Abant nahiyə adı ilə eynidir. Yuxari Qarabagdakı Abant axırıncı dəfə 1727-ci ildə bir mənbədə çəkilir, lakin Evan formasında. Strabonun "Coğrafiya" əsərində deyilir ki, (Strabon, XI 5,1) qarqarlar amazonkaların qonşuluğunda (indiki Dərbənd bölgəsində) yaşayırlar. Yuxarıda biz Samur nahiyəsində bir dağın Qarqardağı adlandığı demişdik. Həmin müəllif yazır ki, qarqarlar frakiyalarla və evbeylərlə birlikdə amazonkalara qarşı vuruşmuşlar. Evbey adlanan tayfa həm də Abant adlanırdı. Deməli, Abant tayfası Cənubi Qafqaza qarqarlarla birlikdə gəlmişdir. Qarqarların yaşadıqları bölgələrdə Abant toponimləri də vardır. Abant etnonimi isə Aban tayfa adından və qədim türk dillərində cəm bildirən "t" şəkilçisindən ibarətdir. Gürcüstanın toponimiyasında bu etnonim məhz Aban formasında əksini tapmışdır. Qori qəzasında Abano kənd və Abanostskali çay, Duşet qəzasında Abano kənd, Raçin qəzasında Abano kənd adları bu etnonimin izləridir. Qərbi Azərbaycanda da Aban və Avan formalarında bir neçə kənd adı vardır. Avan adlı məntəqə Anadoluda da məlumdur lakin tədqiqatçılar onu Van qalasının adı hesab edirlər.
İstinadlar
- "Albaniya tarixi", 1 kitab, 10-cu fəsil
- Plubarx. Pompey, 35; Dion Kassi, XXXVII, 36
- B. Ə. Budaqov, Q. Ə. Qeybullayev "Qarabağın etnik məskunlaşma tarixi və toponimləri" Bakı 2022
- "Qarabağ: etimologiyasi, ərazisi və sərhədləri". 2014-02-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-10-06.
- B. Budaqov, Q. Qeybullayev Yuxarı Qarabağın Toponimləri
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Haband V VII esrlerde Albaniyanin Arsak eyaletinde mahal adi Ermenice yazilisda evveline h sesinin elavesi ile Habant kimidir Albaniya erazisinde erken orta esrlerde iki Abant vardi Biri Alazanin yuxari axininda onun Lonati cayi ile birlesdiyi yerde cay adi E e 65 ci ilde Roma ordusu ile Alban ordusu arasinda qanli vurusma bu cayin sahilinde bas vermisdir Gurcustanin Telavi rayonununda olan bu cayin adi indi de qalmaqdadir Abant adlanir Digeri Yuxari Qarabagda Axirinci defe 1727 ci ile aid menbede texminen Gedebey rayonu Samliq kendinin yaxinliginda Avan kimi cekilir Qedim turkmenseli Aban tayfa adindandir Arsak toponimiArsak ve ya Arsax Azerbaycan erazisinde turk tayfalarina mexsus qedim toponimdir Arsax sozu qedim turk tayfasi olan saklarin adi ile baglidir ve igid sak er sak sak kisisi menalarini verir E e II esrden etibaren indiki Qarabag erazisi ve ondan cenubda olan Cenubi Azerbaycan bezi eraziler Arsak adlanirdi Sonradan Qarabag toponiminin isledilmesi Arsak sozunu sixisdirmisdir Lakin hele de Qarabag sozu ile paralel olaraq isledilmekdedir Alban dovletinin suqutundan sonra patriarxligin merkezi Arsaxa kecir Menbelerde Arsax mohkemlendirilmis vilayet mohkem olke adlanirdi Ilk orta esrlerde ermeni tarixcilerinin eserlerinde bu soz Artsax kimi verilib Turkce izah olundugu halda bu soz ne qedim ne de muasir ermeni dilinde hec bir mena vermir TarixiAbant adinin ermenice yazilisidir Albaniyanin simal qerb bolgesinde yeni Seki Zaqatala bolgesinde e e 65 ci ilde Qney Pompeyin Albaniyaya herbi seferi ile elaqedar Avant cayinin adi cekilir Plutarx pompey XXXV Musa Kalankatli Albaniyada Abant adli uc mahal qeyd edir Arsakda Yuxari Qarabagda 1 kitab 14 cu fesil Albaniyanin simal qerbinde yeni Seki Zaqatala bolgesinde ve Sisakanda qerbinde yeni Seki Zaqatala bolgesinde ve Sisakanda Demeli antik muellifin qeyd etdiyi Abant cayi alban tarixcisinin Albaniyanin simal qerbinde cekdiyi Abant nahiye adi ile eynidir Yuxari Qarabagdaki Abant axirinci defe 1727 ci ilde bir menbede cekilir lakin Evan formasinda Strabonun Cografiya eserinde deyilir ki Strabon XI 5 1 qarqarlar amazonkalarin qonsulugunda indiki Derbend bolgesinde yasayirlar Yuxarida biz Samur nahiyesinde bir dagin Qarqardagi adlandigi demisdik Hemin muellif yazir ki qarqarlar frakiyalarla ve evbeylerle birlikde amazonkalara qarsi vurusmuslar Evbey adlanan tayfa hem de Abant adlanirdi Demeli Abant tayfasi Cenubi Qafqaza qarqarlarla birlikde gelmisdir Qarqarlarin yasadiqlari bolgelerde Abant toponimleri de vardir Abant etnonimi ise Aban tayfa adindan ve qedim turk dillerinde cem bildiren t sekilcisinden ibaretdir Gurcustanin toponimiyasinda bu etnonim mehz Aban formasinda eksini tapmisdir Qori qezasinda Abano kend ve Abanostskali cay Duset qezasinda Abano kend Racin qezasinda Abano kend adlari bu etnonimin izleridir Qerbi Azerbaycanda da Aban ve Avan formalarinda bir nece kend adi vardir Avan adli menteqe Anadoluda da melumdur lakin tedqiqatcilar onu Van qalasinin adi hesab edirler Istinadlar Albaniya tarixi 1 kitab 10 cu fesil Plubarx Pompey 35 Dion Kassi XXXVII 36 B E Budaqov Q E Qeybullayev Qarabagin etnik meskunlasma tarixi ve toponimleri Baki 2022 Qarabag etimologiyasi erazisi ve serhedleri 2014 02 13 tarixinde Istifade tarixi 2017 10 06 B Budaqov Q Qeybullayev Yuxari Qarabagin ToponimleriHemcinin baxQafqaz Albaniyasi Dagliq Qarabag