Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kabil vilayəti (puşt. کابل, translit. Kabəl, fars. کابل, translit. Kabol) — Əfqanıstan İslam Respublikasının 34 vilayətindən biri.
| Kabil vilayəti | |
|---|---|
| کابل | |
 | |
|
| |
| Ölkə | |
| İnzibati mərkəz | Kabil |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Sahəsi |
|
| Hündürlük | 1.908 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| ISO kodu | AF-KAB |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Coğrafiyası
Vilayətin ərazisi 4.462 km², 2009-cu ilin əvvəlinə olan rəsmi məlumata əsasən əhalisi 3.568.500 nəfər, inzibati mərkəzi Kabil şəhəridir.
Mənbələrdə Kabil vilayəti
Təsviri
Orta əsrlərdə vilayətin tərifini verən Babur şah Baburnamə əsərində vilayətlə bağlı belə yazır:
 | Kabil vilayəti dördüncü iqlimdədir və məmurənin ortasında yerləşir. Şərqi Ləmqanat, Pərşavər, Həşnəgar və digər hind vilayətləridir. Qərbi Kərnud və Gurun yerləşdiyi dağlıq bölgədir. İndi həzarə və nəkdəri qövmlərinin sığınağı və məskəni bu dağlardır. Şimalı Qunduz və Əndərab vilayətləridir, Hinduquş dağı bunların ortasındadır. Cənubu Fərmül, Negar, Bennu və Əfqanıstandır. Kiçık, lakin uzun bir vilayətdir. Şərqdən qərbə doğru uzanır. Ətrafı tamamən dağlıqdır. Qalası dağa bitişikdir. Qalanin cənub-qərbində bir az kiçık bir dağ var və dağın başında [şəhərin banisi] Şah Kabil bir saray tikdirdiyi üçün bu dağa Şah Kabil deyirlər. Bu dağ Divrin boğazından başlayır və Dəh-Yaqub boğazında sona çatır. Ətrafında iki şeri qədər yer var və bu dağın ətəyi tamamilə bağdır. Əmim Uluğ bəy Mirzə zamanında Mirzənin atəkəsi Veys Atəkə bu dağın ətəyində bir arx qazdırmışdır və ətəyindəki bütün bağlar bu arxla suvarılır. Kanalın alt tərəfində Külkinə adlı bir məhəllə vardır. Qalanın cənubunda və Şah Kabilin şərqində böyük bir göl var. Ətrafı bir şeri qədərdir. Şah Kabil dağından Kabilə doğru üç kiçik çeşmə çıxır, onlardan ikisi Gülkinə ətrafındadır. Bir çeşmənin başında Xoca-Şemu (Xoca Əhməd Şəmsəddin Cambaz) adlı bir məzar və digərində də Xoca Xızırın ayaq izi [qədəmgah] vardır. Bu iki yer Kabil əhalisinin gəzinti yeridir. Bir çeşmə də Xoca Ruşənayi də dedikləri Xoca Əbdüssəmədin qarşısındadır. Şah Kabil dağından Üqabeyn dedikləri bir çıxıntı ayrılmışdır. Ondan başqa yenə kiçicik bir dağ var və Kabil qalasının ərki bu dağın üzərindədir. Böyük kurqan ərkin şimal tərəfindədir. Bu ərk çox hündür və yaxşı havalı bir yerdədir. Böyük bir göl ilə Siyah səng, Səng kurqan və Çalaq adlarını daşıyan üç çayırın yanındadır. Hamısı də ayaq altındadır. Çayırlar yaşıllıq zamanında fövqəladə gözəl görünür. Kabildə yaz mövsümü gələndə pərvan yeli dedikləri bir şimal rüzgarı sürəkli əsir. Ərkdə pəncərələri şimala açılan evlər fövqəladə havalıdır. Kabilin isti və soyuq yerləri yaxındır. Kabildən bir gün yol getsən heç bir zaman qar yağmayan bir yerə çatarsan, təxminən iki saatlıq yolda da kari heç bir zaman əskik olmayan bir yerə getmək olar, yalnızca ara-sıra kari tam əridəcək qədər isti yay gəlir. İsti və soyuq iqlimlərin meyvələri Kabilə bağlı olan yerlərə həm yaxın, həm də çoxdur. Kabil və kəndlərində soyuq iqlim meyvələrindən üzüm, nar, qaysı, alma, heyva, armud, şaftalı, ərik, innab, badam və qoz boldur. |  |
Əhalisi və dili
Babur şah Baburnamə əsərində vilayətin əhalisi və istifadə edilən dillər barədə belə yazır:
| | Kabil vilayətində müxtəlif tayfalar yaşayır. Dərə və ovalarda türklər, aymaqlar və ərəblər, şəhərində və bəzi kəndlərində sartlar, bəzi (131 b) kəndlərində və vilayətində isə peşayi, pəraci, tacik, bərəki və əfqanlar, Qəznə dağlarında da həzarə və nikdərilər yaşayır. Həzarə və nikdərilər arasında bəzi qəbilələr moğolca danışırlar. Şimal-şərqindəki Kəttur və Gəbrək kimi dağlıq ərazi Kafiristan, cənubu isə Əfqanıstandır. Kabil vilayətində on bir-on iki dil danışılır: ərəbcə, farsca, türkcə, moğolca, hindcə, əfqanca, peşayicə, pəracicə, gəbəricə, bərəkicə və ləmğanca. Heç bir vilayətdə bu qədər müxtəlif qövmün yaşadığı və bu qədər müxtəlif dilin danışıldığı görünməmişdir. | |
Əhalisinin etnik tərkibi
Etnik tərkibini əsasən həzaralar, farsivanlar (Əfqanıstan tacikləri), puştunlar, kuçilər, qızılbaşlar (azərbaycanlılar), tatarlar, hindlilər və sinkxlər təşkil edir.
Rayonları
Vilayət inzibati cəhətdən 15 rayona bölünür. Rayonlar :
- İstalif
- Fərze
- Kələkan
- Şəkərdərə (2002-ci ildə əhalisi 63 min nəfər): əksəriyyəti taciklər.
- Güldərə
- Qarabağ rayonu (2002-ci ildə əhalisi 15 min nəfər): 60%-i qızılbaşlar (şərqi farsca-dəricə danışan qızılbaşlar), 40%-i puştunlar.
- Mir Baça Kot
- Deh Səbz (2002-ci ildə əhalisi 100 136 nəfər): təxminən 70%-i puştunlar, 30%-i taciklər.
- Pəğman
- Kabil: 45%-i taciklər, 25%-i həzaralar, 25%-i puştunlar, 2%-i özbəklər, 1%-i türkmənlər, 1%-i digər xalqlar.
- Bəgrami
- Sarobi (2002-ci ildə əhalisi 140 min nəfər): 90%-i puştunlar, 10%-i paşayilər.
- Xaki Cabbar
- Çəhar Asyab
- Mussəhi
Xarici keçidlər
Həmçinin bax
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- http://nsia.gov.af:8080/wp-content/uploads/2023/07/%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D8%B3%D8%A7%D9%84-1402-04.pdf.
- . 2010-01-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-07-29.
- "Administrative Divisions of Countries ("Statoids"): Afghanistan". 2018-12-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-06-11.
- Zəhirəddin Məhəmməd Babur. Baburnamə. Bakı, 2011, s.142-144
- "Program for Culture & Confilict Studies". 2015-06-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-05-24.
 | Əfqanıstan ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kabil vilayeti pust کابل translit Kabel fars کابل translit Kabol Efqanistan Islam Respublikasinin 34 vilayetinden biri Kabil vilayetiکابل34 33 36 sm e 69 13 12 s u Olke EfqanistanInzibati merkez KabilTarixi ve cografiyasiSahesi 4 461 6 km Hundurluk 1 908 mSaat qursagi UTC 04 30EhalisiEhalisi 5 766 181 nef 2023 Reqemsal identifikatorlarISO kodu AF KAB Vikianbarda elaqeli mediafayllarCografiyasiVilayetin erazisi 4 462 km 2009 cu ilin evveline olan resmi melumata esasen ehalisi 3 568 500 nefer inzibati merkezi Kabil seheridir Menbelerde Kabil vilayetiTesviri Orta esrlerde vilayetin terifini veren Babur sah Baburname eserinde vilayetle bagli bele yazir Kabil vilayeti dorduncu iqlimdedir ve memurenin ortasinda yerlesir Serqi Lemqanat Persaver Hesnegar ve diger hind vilayetleridir Qerbi Kernud ve Gurun yerlesdiyi dagliq bolgedir Indi hezare ve nekderi qovmlerinin siginagi ve meskeni bu daglardir Simali Qunduz ve Enderab vilayetleridir Hinduqus dagi bunlarin ortasindadir Cenubu Fermul Negar Bennu ve Efqanistandir Kicik lakin uzun bir vilayetdir Serqden qerbe dogru uzanir Etrafi tamamen dagliqdir Qalasi daga bitisikdir Qalanin cenub qerbinde bir az kicik bir dag var ve dagin basinda seherin banisi Sah Kabil bir saray tikdirdiyi ucun bu daga Sah Kabil deyirler Bu dag Divrin bogazindan baslayir ve Deh Yaqub bogazinda sona catir Etrafinda iki seri qeder yer var ve bu dagin eteyi tamamile bagdir Emim Ulug bey Mirze zamaninda Mirzenin atekesi Veys Ateke bu dagin eteyinde bir arx qazdirmisdir ve eteyindeki butun baglar bu arxla suvarilir Kanalin alt terefinde Kulkine adli bir mehelle vardir Qalanin cenubunda ve Sah Kabilin serqinde boyuk bir gol var Etrafi bir seri qederdir Sah Kabil dagindan Kabile dogru uc kicik cesme cixir onlardan ikisi Gulkine etrafindadir Bir cesmenin basinda Xoca Semu Xoca Ehmed Semseddin Cambaz adli bir mezar ve digerinde de Xoca Xizirin ayaq izi qedemgah vardir Bu iki yer Kabil ehalisinin gezinti yeridir Bir cesme de Xoca Rusenayi de dedikleri Xoca Ebdussemedin qarsisindadir Sah Kabil dagindan Uqabeyn dedikleri bir cixinti ayrilmisdir Ondan basqa yene kicicik bir dag var ve Kabil qalasinin erki bu dagin uzerindedir Boyuk kurqan erkin simal terefindedir Bu erk cox hundur ve yaxsi havali bir yerdedir Boyuk bir gol ile Siyah seng Seng kurqan ve Calaq adlarini dasiyan uc cayirin yanindadir Hamisi de ayaq altindadir Cayirlar yasilliq zamaninda fovqelade gozel gorunur Kabilde yaz movsumu gelende pervan yeli dedikleri bir simal ruzgari surekli esir Erkde pencereleri simala acilan evler fovqelade havalidir Kabilin isti ve soyuq yerleri yaxindir Kabilden bir gun yol getsen hec bir zaman qar yagmayan bir yere catarsan texminen iki saatliq yolda da kari hec bir zaman eskik olmayan bir yere getmek olar yalnizca ara sira kari tam eridecek qeder isti yay gelir Isti ve soyuq iqlimlerin meyveleri Kabile bagli olan yerlere hem yaxin hem de coxdur Kabil ve kendlerinde soyuq iqlim meyvelerinden uzum nar qaysi alma heyva armud saftali erik innab badam ve qoz boldur Ehalisi ve dili Babur sah Baburname eserinde vilayetin ehalisi ve istifade edilen diller barede bele yazir Kabil vilayetinde muxtelif tayfalar yasayir Dere ve ovalarda turkler aymaqlar ve erebler seherinde ve bezi kendlerinde sartlar bezi 131 b kendlerinde ve vilayetinde ise pesayi peraci tacik bereki ve efqanlar Qezne daglarinda da hezare ve nikderiler yasayir Hezare ve nikderiler arasinda bezi qebileler mogolca danisirlar Simal serqindeki Kettur ve Gebrek kimi dagliq erazi Kafiristan cenubu ise Efqanistandir Kabil vilayetinde on bir on iki dil danisilir erebce farsca turkce mogolca hindce efqanca pesayice peracice geberice berekice ve lemganca Hec bir vilayetde bu qeder muxtelif qovmun yasadigi ve bu qeder muxtelif dilin danisildigi gorunmemisdir Ehalisinin etnik terkibiEtnik terkibini esasen hezaralar farsivanlar Efqanistan tacikleri pustunlar kuciler qizilbaslar azerbaycanlilar tatarlar hindliler ve sinkxler teskil edir RayonlariKabil vilayetinin rayonlari Vilayet inzibati cehetden 15 rayona bolunur Rayonlar Istalif Ferze Kelekan Sekerdere 2002 ci ilde ehalisi 63 min nefer ekseriyyeti tacikler Guldere Qarabag rayonu 2002 ci ilde ehalisi 15 min nefer 60 i qizilbaslar serqi farsca derice danisan qizilbaslar 40 i pustunlar Mir Baca Kot Deh Sebz 2002 ci ilde ehalisi 100 136 nefer texminen 70 i pustunlar 30 i tacikler Pegman Kabil 45 i tacikler 25 i hezaralar 25 i pustunlar 2 i ozbekler 1 i turkmenler 1 i diger xalqlar Begrami Sarobi 2002 ci ilde ehalisi 140 min nefer 90 i pustunlar 10 i pasayiler Xaki Cabbar Cehar Asyab MussehiXarici kecidlerHemcinin baxKabilIstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir http nsia gov af 8080 wp content uploads 2023 07 D8 A8 D8 B1 D8 A7 D9 88 D8 B1 D8 AF D9 86 D9 81 D9 88 D8 B3 DA A9 D8 B4 D9 88 D8 B1 D8 B3 D8 A7 D9 84 1402 04 pdf 2010 01 28 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 07 29 Administrative Divisions of Countries Statoids Afghanistan 2018 12 25 tarixinde Istifade tarixi 2009 06 11 Zehireddin Mehemmed Babur Baburname Baki 2011 s 142 144 Program for Culture amp Confilict Studies 2015 06 14 tarixinde Istifade tarixi 2009 05 24 Efqanistan ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin