Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ev iyəsi — türk xalq mədəniyyətində evin qoruyucu ruhu. Üy (Uy, Oy, Öy) iyəsi olaraq da tanınır. Moğollar Gər (Ker) Ezen deyərlər.
Xüsusiyyətləri
Hər ev üçün fərqli bir iye vardır. Bəzən bir ilan olaraq betimlenir. Evdə görülən ilanın bərəkət gətirəcəyinə inanılır. Onu öldürmədən çölə çıxarmaq lazımdır. Beləcə o da heç kimə zərər verməmiş olar. Əks halda evin bərəkəti qaçır. Qısa boylu bir kişi şəklindədir. Evə daxil olduqda, ona salam vermək lazımdır. Yoxsa küsüb gedər və evin bərəkətini də aparar. Ev bir müddət sonra ören dönər. Ailəni qoruyar. Bəzən əşyaların yerini dəyişdirir. Bəzən qışqıraraq insanları qorxudur. Ev iyəsi insanlarla eyni evdə birlikdə yaşayır. "Ev gözətçisi" olaraq da bilinər. Bəzən ilan qılığında olan, ya da gözləri kor kimi yanan, saçları dağınıq əsmər bədənli bir varlıq olaraq izah edilər. Daha çox tərk edilmiş evlərdə rast gəlinir. İnsan qılığında və ocaq başında olan bir ruhdur. Uzun saçlı və orta boylu bir qoca olan bu iye, evi qara ruhlardan və xəstəliklərdən qoruyar. Ev iyəsi ümumiyyətlə ağ geyinən bir qadın, ağ bir dovşan və ya ağ bir it qılığındadır. Ona qaz, toyuq, xoruz, ördək kimi evcil quş qurban edilir. Bodrum mərtəbədə yaşayır və evə ancaq gecələri çıxar. Hər insan onu fərqli qılıqda görər. Ancaq ümumiyyətlə olaraq orta boylu, ağ üzlü, buruq dərili, ağ paltarlı, bir az donqar biri olduğunu deyilər. Yun, kətan eğirir, beşiğinde ağlayan körpəsini yelləyər, qabyuyan yuyar. Yanğın çıxarsa və ya evə oğrular girsə səs çıxararaq ya da ev sahiblərinin ayağını çəkərək onları oyadır. Bəzən yatan ev sahibinin saçlarını da örebilir. Bu hörgünü sökmək yaxşı deyildir. Bəzən insanlar gecə yarısı oyananda ev içində getmə və nəfəs alma səsləri duyumsarlar. Bu səslər ona aiddir. Bir evdən başqa bir evə taşınılınca bir vida mərasimi keçirilir və bu mərasim zamanı iyeyi yeni evə dəvət edirlər. Bəzən də Ev iyəsi üçün xüsusi at qaçılar və onu köhnə evdən yeni evə aparırlar.
Qırsut iyəsi
Qırsut iyəsi - türk, tatar və altay mifologiyasında qoruyucu ruh. Qırzıt iyəsi də deyilir. Ev iyəsi ilə əlaqəli olaraq qiymətləndirilən bir varlıqdır. İnsanın öz iyəsidir, yanında olduğu o insanı qoruyur. Sözün müqəddəslik mənası vardır. Bu səbəblə İnsan iyəsi belə deyilə bilər. Qonaq gedən evin xanımını, istədiyi saatda getdiyi yerdən alaraq evə gətirir. Yol boyunca ona yoldaşlıq edər. Qırsut olmayan evin çox soyuq olacağı istiqamətində bir inanc vardır.
Kimsənə
Kimsənə - türk və altay xalq inancında ev cini. "Kimesne" olaraq da deyilər. Evlərdə yaşayarlar. Cinlərin adlarının tələffüz edilməsinin onları çağırmaq mənasına gələcəyi səbəbiylə uyğun olmaması "kimsə", "kimsənə" kimi örtülü adlar verilməsinə səbəb olmuşdur. Xüsusilə evlərdə yaşadığı düşünüldüğü üçün bu təbirlər istifadə olunur. Bu söz, naməlum olma ifadə edər.
Sahab
Şərq Anadoluda məşhur olan bir inanca görə hər evin bir pərisi olar, ona da "sahab" (sahib) deyilər. Onlar evin təmiz tutulmasını istəyirlər. Əks halda ev xalqını cəzalandırar o evin bərəkətini alarlar. Bu inanc, ev iyəsiyle əlaqədar inanclardan ayrılmaz bir bütün meydana gətirər.
Etimologiya
(Ev) kökündən törəmişdir. Sığınmaq, birlikdə yaşamaq mənalarını ehtiva edər. İçində oturulan yaşanılan yer deməkdir. Evren (kainat) sözü ilə eyni kökə malikdir. Bu mənada kainat də böyük bir evdir. Monqolcada ev sözcüyü uyğunlaşma, anlaşma, sülh kimi mənalar daşıyar.
Mənbə
- Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) (türk.)
İstinadlar
- Bayazitova, Flöra (1995), Tatar Halqınıñ Bäyräm Häm Könküreş Yolaları, Qazan: Tatarstan Kitap Näşriyatı
Mifologiya ilə əlaqədar olan bu məqalə halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ev iyesi turk xalq medeniyyetinde evin qoruyucu ruhu Uy Uy Oy Oy iyesi olaraq da taninir Mogollar Ger Ker Ezen deyerler XususiyyetleriHer ev ucun ferqli bir iye vardir Bezen bir ilan olaraq betimlenir Evde gorulen ilanin bereket getireceyine inanilir Onu oldurmeden cole cixarmaq lazimdir Belece o da hec kime zerer vermemis olar Eks halda evin bereketi qacir Qisa boylu bir kisi seklindedir Eve daxil olduqda ona salam vermek lazimdir Yoxsa kusub geder ve evin bereketini de aparar Ev bir muddet sonra oren doner Aileni qoruyar Bezen esyalarin yerini deyisdirir Bezen qisqiraraq insanlari qorxudur Ev iyesi insanlarla eyni evde birlikde yasayir Ev gozetcisi olaraq da biliner Bezen ilan qiliginda olan ya da gozleri kor kimi yanan saclari daginiq esmer bedenli bir varliq olaraq izah ediler Daha cox terk edilmis evlerde rast gelinir Insan qiliginda ve ocaq basinda olan bir ruhdur Uzun sacli ve orta boylu bir qoca olan bu iye evi qara ruhlardan ve xesteliklerden qoruyar Ev iyesi umumiyyetle ag geyinen bir qadin ag bir dovsan ve ya ag bir it qiligindadir Ona qaz toyuq xoruz ordek kimi evcil qus qurban edilir Bodrum mertebede yasayir ve eve ancaq geceleri cixar Her insan onu ferqli qiliqda gorer Ancaq umumiyyetle olaraq orta boylu ag uzlu buruq derili ag paltarli bir az donqar biri oldugunu deyiler Yun ketan egirir besiginde aglayan korpesini yelleyer qabyuyan yuyar Yangin cixarsa ve ya eve ogrular girse ses cixararaq ya da ev sahiblerinin ayagini cekerek onlari oyadir Bezen yatan ev sahibinin saclarini da orebilir Bu horgunu sokmek yaxsi deyildir Bezen insanlar gece yarisi oyananda ev icinde getme ve nefes alma sesleri duyumsarlar Bu sesler ona aiddir Bir evden basqa bir eve tasinilinca bir vida merasimi kecirilir ve bu merasim zamani iyeyi yeni eve devet edirler Bezen de Ev iyesi ucun xususi at qacilar ve onu kohne evden yeni eve aparirlar Qirsut iyesiQirsut iyesi turk tatar ve altay mifologiyasinda qoruyucu ruh Qirzit iyesi de deyilir Ev iyesi ile elaqeli olaraq qiymetlendirilen bir varliqdir Insanin oz iyesidir yaninda oldugu o insani qoruyur Sozun muqeddeslik menasi vardir Bu sebeble Insan iyesi bele deyile biler Qonaq geden evin xanimini istediyi saatda getdiyi yerden alaraq eve getirir Yol boyunca ona yoldasliq eder Qirsut olmayan evin cox soyuq olacagi istiqametinde bir inanc vardir KimseneKimsene turk ve altay xalq inancinda ev cini Kimesne olaraq da deyiler Evlerde yasayarlar Cinlerin adlarinin teleffuz edilmesinin onlari cagirmaq menasina geleceyi sebebiyle uygun olmamasi kimse kimsene kimi ortulu adlar verilmesine sebeb olmusdur Xususile evlerde yasadigi dusunuldugu ucun bu tebirler istifade olunur Bu soz namelum olma ifade eder SahabSerq Anadoluda meshur olan bir inanca gore her evin bir perisi olar ona da sahab sahib deyiler Onlar evin temiz tutulmasini isteyirler Eks halda ev xalqini cezalandirar o evin bereketini alarlar Bu inanc ev iyesiyle elaqedar inanclardan ayrilmaz bir butun meydana getirer Etimologiya Ev kokunden toremisdir Siginmaq birlikde yasamaq menalarini ehtiva eder Icinde oturulan yasanilan yer demekdir Evren kainat sozu ile eyni koke malikdir Bu menada kainat de boyuk bir evdir Monqolcada ev sozcuyu uygunlasma anlasma sulh kimi menalar dasiyar MenbeTurk Efsane Sozluyu Deniz Qaraqurd Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 turk IstinadlarBayazitova Flora 1995 Tatar Halqinin Bayram Ham Konkures Yolalari Qazan Tatarstan Kitap Nasriyati Mifologiya ile elaqedar olan bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin