Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Biya (c.alt. Бий-суу: Bıy — «bəy», suu — «su») — Altay Respublikası və Altay diyarı ərazisindən axan, Ob çayını sağ qolunu təşkil edən çay.
| Biya çayı | |
|---|---|
 | |
| Ölkə |  Rusiya |
| Mənbəyi | |
| • Yüksəkliyi | 436 m |
| Mənsəbi | Ob |
| Uzunluğu | 301 km |
| Su sərfi | 477 m³/s |
| Hövzəsinin sahəsi | 37000 km² |
| | |
| [ru] | 13010100212115100000014 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Coğrafiyası
Çayın uzunluğu — 301 km, hövzəsinin sahəsi — 37 000 km² təşkil edir. başlayaraq çayı ilə birləşir, sonradan isə Ob çayın məbərində bu çayı əmələ gətirir. Yuxarı axarkarda çayı suyu nisbətən soyuqdur (10-15 °C), aşağıya doğru isə temperaturu qalxır.
Çay turistik məqsədlərlə istifadə edilir. Burada çoxlu sayda astana vardır. Onların hündürlüyü bəzən bir metrə çatır. Əsas astabaları: Yurtok, Pıjinski, Kebezenski, Sarıkoşinski, Turaçok kəndində yerləşən Kipyatok. Sonuncu astana Udalovka kəndində yerləşir. Ən sürətli axın 1-1.5 m/s təşkil edir.
Hidrologiya
Çayın qidalanmasında ısas rolu qar və yağış suları tutur. Çaya axan suyun böyük qimini verir. Bu çay Teleskoe gölünə tökülür. Gursululuq davamlıdır. İllik su sərfiyyatı 477 m³/s təşkil edir. Çay yuxarı axarda noyabrın sonu dekabrın əvvəlləri donur. Buzdan azad olma yuxarı axarlarda aprelin əvvələri, aşağı axarda isə aprelin ortalarına təsadüf edir.
1936—1989 illər üzrə susərfiyyatı
Əsas qolları
- 64 km: (sağ) — uzunluğu 117 km
- 68 km: (sol)
- 85 km: (sol)
- 92 km: (sağ) — uzunluğu 185 km
- 120 km: (sol)
- 129 km: (sol) — uzunluğu 63 km
- 133 km: (sol)
- 154 km: (sağ)
- 163 km: (sol)
- 166 km: (sağ)
- 180 km: (sol)
- 190 km: (sağ)
- 194 km: (sağ)
- 208 km: (sol)
- 210 km: (sağ)
- 215 km: (sağ) — длина 175 км
- 238 km: (sağ)
- 243 km: (sol)
- 252 km: adsız (sağ)
- 259 km: (sağ) — uzunluğu 54 km
- 273 km: (sol) — uzunluğu 90 km
- 278 km: (sağ)
- 286 km: (sol) — uzunluğu 103 km
- 299 km: (sağ)
Yaşayış məntəqələri (mənbədən mənsəbə)
Biya çayının axarı boyunca yerləşən yaşayış məntəqələri: , , Ust-Pıja, Kebezen, Tuloy, Verx-Biysk, Tondoşka, , Ust-Lebed, Udalovka, Dmitrievka, Şunarak, Ozero-Kureevo, Ust-Kuyurt, Balıksa, Saydıp, Sisnovka, Staraya Ajinka, Feşrunze adına, Ust-Kaja, Novaya Ajinka, Lebyaje, Promışlennı, Novikovo, Sauskanixa, Usyatskoe, Мальцева Курья, Klyuçi, Stan-Bextemir, Maloyeniseyskoye, Yeniseyskoye, Malouqrenno, Biysk, Sorokino.
Çayın mənbəyi iki kəndin yaxınlığından başlayır və . İoqanda iri kolxoz mövcuddur. Turizm inkişaf etdirilir. Poçt daimi fəaliyyət göstərir. Artıbaşda «Zolotoe ozero» istirahət düşərgəsi mövcuddur.
bir çox mağazalar vardır. Bu kənddən yol gedir.
Altay Respublikasında rayon mərkəzidir. Burada internet, beynəlxalq telefon xətti və Qorno-Alyaya gedən yol vardır. Qorno-Altay, Biyska avtobuskar işləyir.
Udalovka kəndi yaxınlığında Biyanın sol sahilində İkanostas qayası yerləşir. 1940-ci ildə məktəb müəllimi Turoçaka kəndinin sakini İvan Sıçyov Qayada Lelinin barelefini hazırlamıışdır.
Biysk şəhəri Biya və Katuni çaylarının bitişdiyi 30 km yuxarı axarda yerləşir.
2009-cu ilə olan məlumata görə Biya çayı mənsəbdən Biyski çay limanına qədər gəmiçilin üçün yararlıdır (22 км).
60-х — 80-х illərdə mövcud olmuş daimi naviqasiya (sərnişin və meşə materiallarının daşınması):
- yaz-yay dövrü (iyunun ortalarına qədər) — bütün axar boyunca;
- yay dövrü (iyunun ortalarından — avqustun ortalarına) — Turoçak kəndinə qədər;
- payız dövrü (avqustun ortalarından donana qədər) — Ozero-Kureevo kəndinə qədər.
Biysk su idmanı direktoru Viktir Frankın sözlərinə görə Kommulanı körpüsündə sonuncu gursululuq 2006-cı ildə müşahidə edilmişdir.
Körpülər (Mənbədən mənsəbə)
- Artıbaş kəndi ilə İoqaç kəndi arasında körpü.
- Qorno-Altaysk — Turoçak magistralı üzərində körpü.
- М-52 magistralında (Biysk) körpü.
- Kommunalnı körpüsü.
- Biyskdə körpü.
İstinadlar
- Топонимический словарь Горного Алтая, О. Т. Молчанова, Горно-Алтайск, 1979, с.158.
- Отчет о водном путешествии второй категории сложности по Горному Алтаю (р. Бия) Arxivləşdirilib 2013-04-16 at Archive.today, 29.06 — 4.07.2002 г.
- Biya at Biysk 2016-03-24 at the Wayback Machine.
- "Почему Бия и Катунь сегодня реки не судоходные". 2016-01-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-11-10.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Biya c alt Bij suu Biy bey suu su Altay Respublikasi ve Altay diyari erazisinden axan Ob cayini sag qolunu teskil eden cay Biya cayiOlke RusiyaMenbeyi Yuksekliyi 436 mMensebi ObUzunlugu 301 kmSu serfi 477 m sHovzesinin sahesi 37000 km menbeyi mensebiBiya Rusiyanin fiziki xeritesinde 51 47 12 sm e 87 14 52 s u 52 26 04 sm e 84 59 13 s u ru 13010100212115100000014 Vikianbarda elaqeli mediafayllarCografiyasiKatuni ve Biyanin hovzesi Cayin uzunlugu 301 km hovzesinin sahesi 37 000 km teskil edir baslayaraq cayi ile birlesir sonradan ise Ob cayin meberinde bu cayi emele getirir Yuxari axarkarda cayi suyu nisbeten soyuqdur 10 15 C asagiya dogru ise temperaturu qalxir Cay turistik meqsedlerle istifade edilir Burada coxlu sayda astana vardir Onlarin hundurluyu bezen bir metre catir Esas astabalari Yurtok Pijinski Kebezenski Sarikosinski Turacok kendinde yerlesen Kipyatok Sonuncu astana Udalovka kendinde yerlesir En suretli axin 1 1 5 m s teskil edir HidrologiyaBiya cayi Cayin qidalanmasinda isas rolu qar ve yagis sulari tutur Caya axan suyun boyuk qimini verir Bu cay Teleskoe golune tokulur Gursululuq davamlidir Illik su serfiyyati 477 m s teskil edir Cay yuxari axarda noyabrin sonu dekabrin evvelleri donur Buzdan azad olma yuxari axarlarda aprelin evveleri asagi axarda ise aprelin ortalarina tesaduf edir 1936 1989 iller uzre suserfiyyatiEsas qollari64 km sag uzunlugu 117 km 68 km sol 85 km sol 92 km sag uzunlugu 185 km 120 km sol 129 km sol uzunlugu 63 km 133 km sol 154 km sag 163 km sol 166 km sag 180 km sol 190 km sag 194 km sag 208 km sol 210 km sag 215 km sag dlina 175 km 238 km sag 243 km sol 252 km adsiz sag 259 km sag uzunlugu 54 km 273 km sol uzunlugu 90 km 278 km sag 286 km sol uzunlugu 103 km 299 km sag Yasayis menteqeleri menbeden mensebe Biya cayinin axari boyunca yerlesen yasayis menteqeleri Ust Pija Kebezen Tuloy Verx Biysk Tondoska Ust Lebed Udalovka Dmitrievka Sunarak Ozero Kureevo Ust Kuyurt Baliksa Saydip Sisnovka Staraya Ajinka Fesrunze adina Ust Kaja Novaya Ajinka Lebyaje Promislenni Novikovo Sauskanixa Usyatskoe Malceva Kurya Klyuci Stan Bextemir Maloyeniseyskoye Yeniseyskoye Malouqrenno Biysk Sorokino Cayin menbeyi iki kendin yaxinligindan baslayir ve Ioqanda iri kolxoz movcuddur Turizm inkisaf etdirilir Poct daimi fealiyyet gosterir Artibasda Zolotoe ozero istirahet dusergesi movcuddur bir cox magazalar vardir Bu kendden yol gedir Altay Respublikasinda rayon merkezidir Burada internet beynelxalq telefon xetti ve Qorno Alyaya geden yol vardir Qorno Altay Biyska avtobuskar isleyir Ikanostas qayasi Udalovka kendi yaxinliginda Biyanin sol sahilinde Ikanostas qayasi yerlesir 1940 ci ilde mekteb muellimi Turocaka kendinin sakini Ivan Sicyov Qayada Lelinin barelefini hazirlamiisdir Biysk seheri Biya ve Katuni caylarinin bitisdiyi 30 km yuxari axarda yerlesir Naviqasiya2009 cu ile olan melumata gore Biya cayi mensebden Biyski cay limanina qeder gemicilin ucun yararlidir 22 km 60 h 80 h illerde movcud olmus daimi naviqasiya sernisin ve mese materiallarinin dasinmasi yaz yay dovru iyunun ortalarina qeder butun axar boyunca yay dovru iyunun ortalarindan avqustun ortalarina Turocak kendine qeder payiz dovru avqustun ortalarindan donana qeder Ozero Kureevo kendine qeder Biysk su idmani direktoru Viktir Frankin sozlerine gore Kommulani korpusunde sonuncu gursululuq 2006 ci ilde musahide edilmisdir Biya uzerinde korpuKorpuler Menbeden mensebe Artibas kendi ile Ioqac kendi arasinda korpu Qorno Altaysk Turocak magistrali uzerinde korpu M 52 magistralinda Biysk korpu Kommunalni korpusu Biyskde korpu IstinadlarToponimicheskij slovar Gornogo Altaya O T Molchanova Gorno Altajsk 1979 s 158 Otchet o vodnom puteshestvii vtoroj kategorii slozhnosti po Gornomu Altayu r Biya Arxivlesdirilib 2013 04 16 at Archive today 29 06 4 07 2002 g Biya at Biysk 2016 03 24 at the Wayback Machine Pochemu Biya i Katun segodnya reki ne sudohodnye 2016 01 10 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 11 10