Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dizel mühərriki — Dizel sıxılmadan alovlanan porşenli daxili yanma mühərriyi olub dizel yanacağı ilə işləyir, iqtisadi cəhətdən sərfəlidir. Əsasən, gəmilərdə, teplovozlarda, sərnişin və yük avtomobillərində istifadə olunur. Mühərrik onu ixtira edən Rudolf Dizelin adı ilə adlandırılmışdır. İlk dizel mühərriyi 1897-ci ildə Rudolf Diesel tərəfindən inşa edilmişdir.
Bu məqaləni lazımdır. |
Dizel mühərrikləri üçün yanacaq çeşidi genişdir. Bura kerosindən başlayaraq mazuta qədər neftin bütün qovulma fraksiyaları və təbii mənşəli bir sıra məhsullar – raps yağı, palma yağı və s.aiddir. Dizel mühərriyi müəyyən uğurla xam neftlə də işləyə bilər.
Tarix
1824-cü ildə Sadi Karno Karno tsikli ideyasını formulə edir. Bu ideyaya görə maksimal qənaətcil istilik maşınında işçi mühit "həcm dəyişikliyi", yəni sürətli sıxılma vasitəsilə yanacağın yanma temperaturuna qədər qızdırılmalıdır. 1890-cı ildə Rudolf Dizel bu prinsipi praktiki olaraq həyata keçirməyi təklif etdi. 1892-ci il fevralın 18-də o, ixtirasına patent aldı. Daha bir neçə qurğu onun tərəfindən patentləşdirildi. Bir neçə uğursuzluqdan sonra dizel mühərriyi adlanan ilk praktik model 1897-ci ilin əvvəlində quraşdırıldı və yanvarın 28-də uğurla sınaqdan keçirildi. Dizel fəal şəkildə yeni mühərrik üçün lisenziyaların satışı ilə məşğul olmağa başladı. Buxar mühərrikləri ilə müqayisədə yüksək səmərəlilik və rahat istifadəyə baxmayaraq, bu mühərriyin praktiki tətbiqi məhdud idi:o buxar maşınlarından böyük və ağır idi. İlk dizel mühərrikləri bitki yağı və ya yüngül neft məhsulları ilə işləyirdi. Maraqlıdır ki, o əvvəlcə ideal yanacaq kimi kömür tozunu təklif etmişdi. Təcrübələr kömür tozunun yanacaq olaraq istifadəsinin hər şeydən əvvəl həm tozun özünün, həm də yanma nəticəsində əmələ gələn külün yüksək aşındırıcı xüsusiyyətlərinə görə qeyri-mümkün olduğunu göstərdi, həmçinin silindrlərə tozun verilməsi ilə bağlı böyük problemlər meydana çıxdı. Mühəndis Ekroyd Stüart əvvəllər buna bənzər fikirlər ifadə etmişdi və 1886-cı ildə o işləyən bir mühərrik yaratdı. Onun təklifinə görə, hava silindrə çəkilir, sıxılr və sonra yanacağın püskürdüldüyü konteynerə (sıxılma taktının sonunda) vurulurdu. Mühərriyin işə salınması üçün konteyner kənardan lampa ilə qızdırılır və işə salınandan sonra əlavə istilik verilmədən saxlanılırdı. Ekroyd Stüart, yüksək sıxılma dərəcəsindən faydalanma haqqında düşünmürdü, o, sadəcə yalnız mühərrikdən yanma şamlarının kənarlaşdırılması imkanlarını təcrübədə yoxlayırdı, yəni o ən böyük üstünlüyə — yanacağın səmərəliliyinə diqqət verməmişdi. 1898-ci ildə Dizeldən asılı olmayaraq Sankt-Peterburqlu mühəndis Qustav Trinkler də Putilov zavodunda dünyada ilk dəfə olaraq "yüksək təzyiqli kompressorsuz neft mühərriyi", yəni müasir formada forkameralı dizel mühərriyi yaratdı. Mühərriyə "Trinkler-motor" adı verildi. Alman modelindən il yarım sonra ortaya çıxmış rus variantı müqayisədə daha yaxşı və perspektiv idi. Yanacağın verilməsi və püskürdülməsi üçün hidravlik sistemdən istifadə ayrıca hava kompressorundan imtina etməyə və fırlanma sürətini artırmağa imkan verdi."Trinkler motor" da hava kompressoru yox idi, istilik onlarda dizellə müqayisədə daha tədricən və daha uzun müddətdə verilirdi. Rus dizaynı alman konstruksiyasından daha sadə, etibarlı və perspektiv idi, lakin Nobel qardaşlarının və dizel lisenziyası olan digər şəxslərin təzyiqi altında mühərrik üzərində iş 1902-ci ildə dayandırıldı. 1898-ci ildə Emmanuel Nobel Rudolf Dizelin daxili yanma mühərriyinə lisenziya aldı. Mühərrik kerosinlə deyil, neftlə işləmək üçün uyğunlaşdırıldı. 1899-cu ildən Sankt-Peterburqda "Ludvig Nobel" Mexaniki zavodu dizel mühərriklərinin kütləvi istehsalına başladı. 1900-cü ildə Parisdə keçirilən Dünya Sərgisində dizel mühərriyi Grand Prix mükafatına layiq görüldü və bunu təşviq edən hadisə Nobelin Sankt-Peterburqdakı zavodunda xam neftlə işləyən mühərriklərin istehsalı xəbəri oldu. Bu mühərrik Avropada "rus dizeli" adlandırıldı. Görkəmli rus mühəndisi Arşaulov ilk dəfə olaraq orijinal quruluşlu yüksək təzyiqli yanacaq nasosu (kompressorsuz forsunka ilə işləyən) inşa və tətbiq etdi.
Tətbiqi
Müasir zamanda sıxılma nəticəsində alovlanma ilə işləyən DYM-ni göstərmək üçün hazırda "Dizel mühərriki", və ya sadəcə "dizel " terminlərindən istifadə olunur. Rudolf Dizelin ixtirası təxminən 20–30 il ərzində gəmilərin stasionar mexanizmləri və güc qurğularında geniş istifadə olundu, lakin o zamanlar mövcud olan hava kompressorları ilə yanacağın püskürdülməsi sistemləri dizel mühərriklərindən avtomobil nəqliyyatı vasitələrində istifadədəsinə imkan vermədi. XX əsrin 20-ci illərində alman mühəndisi Robert Boş hal-hazırda geniş istifadə olunan quraşdırılmış yüksək təzyiqli yanacaq nasosunu təkmilləşdirdi. O, həmçinin kompressorsuz forsunkanın uğurlu variantını yaratdı. Beləliklə, yüksək sürətli dizel mühərriyi yardımçı və ictimai nəqliyyat üçün bir güc aqreqatıi kimi populyarlaşmağa başladı, lakin benzinlə işləyən karbürator mühərriklərinin (ənənəvi iş prinsipi, yüngüllüyü və aşağı istehsal qiymət) xeyrinə gətirilən əsaslar onların sərnişin və kiçik yük avtomobillərində quraşdırılmasına böyük tələbatın olduğunu göstərdi: XX əsrin 50–60-cı illərində dizel mühərriyi yük, 70-ci illərdə isə yanacağın qiymətinin kəskin artması ilə əlaqədar olaraq minik avtomobillərində tətbiq olunmağa başladı. Hazırda Avropanın bütün aparıcı avtomobil istehsalçılarının dizel mühərriyi modelləri var. Dizel mühərrikləri dəmir yolunda də istifadə olunur. Rusiyada yük və sərnişinlərin 40%-i teplovozla daşınır. 2007-ci ildən başlayaraq Rusiyada, demək olar ki, bütün yük avtonəqliyyatı və avtobus parkı dizel mühərriyi, yalnız yük maşınları və orta ölçülü avtobusların az hissəsi benzin mühərriyi ilə işləyir.
Üstünlükləri və çatışmayan cəhətləri
Müasir dizel mühərriklərinin faydalı iş əmsalı, adətən, 40–45%, bəzi aşağı sürətli böyük mühərriklərin səmərəliliyi 50% -dir. İş prosesinin xüsusiyyətlərinə görə dizel mühərriyi yanacağın buxarlanmasına ciddi tələblər qoymur, bu da onun tərkibində aşağı dərəcəli ağır yağlardan istifadə etməyə imkan verir. Yanacaq ağır olduqca, onun istilik əmələ gətirmə qabiliyyəti, mühərriyin səmərəliliyi bir o qədər yüksək olur. Dizel mühərriyi yüksək sürətlə işləyə bilmir, belə ki silindrlərdəki yanacağın alovlanmağa vaxtı çatmır, alovlanma üçün inisiasiya müddəti tələb olunur. Yüksək mexaniki gərginlik daha ağır və bahalı hissələrdən istifadə etməyə məcbur edir, bu da mühərriyi ağırlaşdırır. Bu, mühərriyin xüsusi gücünü azaldır, buna görə də dizel mühərrikləri aviasiyada az yayılmışdır. Maksimal istismar şəraitində yanacaq axıra qədər yanmır, bu da atmosferə his buludlarının buraxılmasına gətirib çıxarır. Silindrə vurulan yanacağın yanması püskürdülmə hesabına baş verir. Ona görə də dizel mühərriyi aşağı sürətdə yüksək fırlanan moment verir, bu da avtomobili benzin yanacağı ilə işləyən avtomobildən daha həssas edir. Bu səbəbdən və iqtisadi səmərəlilik baxımından avtomobil dizel mühərriyi ilə təchiz olunur. Məsələn, 2007-ci ildə Rusiyada, demək olar ki, bütün yük maşınları və avtobuslar dizel mühərrikləri ilə təchiz olunmuşdu. Benzin mühərrikləri ilə müqayisədə, dizel mühərriyinin tullantı qazlarında, bir qayda olaraq, karbon monoksidinin (CO) miqdarı daha azdır, lakin indi benzin mühərriklərində katalitik çeviricilərin istifadəsi nəticəsində bu üstünlük çox da nəzərə çarpmır. Tullantı qazlarında olan əsas zəhərli qazlar karbohidrogenlər (HC və ya CH), azot oksidləri (oksidləri) (NOx) və qara tüstü formasında (və ya onun törəmələri) olan hisdir. Rusiyada atmosferi ən çox çirkləndirən yük maşınları və avtobus mühərrikləridir. Eyni zamanda, dizel mühərriyi benzinlə işləyən mühərriklə müqayisədə daha qənaətlidir (30–40%). Buonunla əlaqədardır ki, dizel mühərriyində havanın sıxılma dərəcəsini karbürator mühərriklərində yanan qarışığın sıxılma dərəcəsinə nisbətən daha yüksək göstəricilərə çatdırmaq olar. Nəticədə, ilk halda işlənmiş qazların temperaturu 600–700°C-dir ki, bu da karbürator mühərriklərindən çıxan tullantı qazlarının temperaturundan 800–1100 °C xeyli aşağıdır. Beləliklə, dizel mühərriyində işlənmiş qazlarla birlikdə daha az istilik çıxır. Digər vacib cəhət odur ki, dizel yanacağı uçucu deyil (yəni nisbətən pis buxarlanır və qapalı mühitdə asanlıqla alovlanan buxar əmələ gətirmir. Beləliklə, dizel mühərriklərində alovlanma ehtimalı çox kiçikdir, onlarda qığılcım- atəş sistemindən istifadə olunmur. Dizel mühərriklərinin ən əsas nöqsanları yay dizel yanacağının aşağı temperaturlarda bulanması və donmasıdır. Onlar həmçinin yanacağın mexaniki hissəciklər və su ilə çirklənməsinə qarşı çox həssasdır.
İstinadlar
- http://www.oldengine.org/members/diesel/Patents/Patents.htm 2018-03-17 at the Wayback Machine
- Патент Дизеля 1895 года
- Патент Дизеля 1898 года
- Завод "Людвиг Нобель" — Завод "Русский дизель"
- В.Т.Цветков, "Двигатели внутреннего сгорания", МАШГИЗ, 1954 г.
- Ю.Федоринова. Дизелизация российского авторынка. Пять лет на дизелизацию. // Ведомости. — 2007.— 26 марта (№ 52(1826)).
- Низкоскоростной дизель MAN B&W S80ME-C7
- Преимущества и недостатки дизельных ДВС. Архивировано 6 июля 2013 года.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Dizel muherriki Dizel sixilmadan alovlanan porsenli daxili yanma muherriyi olub dizel yanacagi ile isleyir iqtisadi cehetden serfelidir Esasen gemilerde teplovozlarda sernisin ve yuk avtomobillerinde istifade olunur Muherrik onu ixtira eden Rudolf Dizelin adi ile adlandirilmisdir Ilk dizel muherriyi 1897 ci ilde Rudolf Diesel terefinden insa edilmisdir Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Dizel muherrikleri ucun yanacaq cesidi genisdir Bura kerosinden baslayaraq mazuta qeder neftin butun qovulma fraksiyalari ve tebii menseli bir sira mehsullar raps yagi palma yagi ve s aiddir Dizel muherriyi mueyyen ugurla xam neftle de isleye biler Tarix1824 cu ilde Sadi Karno Karno tsikli ideyasini formule edir Bu ideyaya gore maksimal qenaetcil istilik masininda isci muhit hecm deyisikliyi yeni suretli sixilma vasitesile yanacagin yanma temperaturuna qeder qizdirilmalidir 1890 ci ilde Rudolf Dizel bu prinsipi praktiki olaraq heyata kecirmeyi teklif etdi 1892 ci il fevralin 18 de o ixtirasina patent aldi Daha bir nece qurgu onun terefinden patentlesdirildi Bir nece ugursuzluqdan sonra dizel muherriyi adlanan ilk praktik model 1897 ci ilin evvelinde qurasdirildi ve yanvarin 28 de ugurla sinaqdan kecirildi Dizel feal sekilde yeni muherrik ucun lisenziyalarin satisi ile mesgul olmaga basladi Buxar muherrikleri ile muqayisede yuksek semerelilik ve rahat istifadeye baxmayaraq bu muherriyin praktiki tetbiqi mehdud idi o buxar masinlarindan boyuk ve agir idi Ilk dizel muherrikleri bitki yagi ve ya yungul neft mehsullari ile isleyirdi Maraqlidir ki o evvelce ideal yanacaq kimi komur tozunu teklif etmisdi Tecrubeler komur tozunun yanacaq olaraq istifadesinin her seyden evvel hem tozun ozunun hem de yanma neticesinde emele gelen kulun yuksek asindirici xususiyyetlerine gore qeyri mumkun oldugunu gosterdi hemcinin silindrlere tozun verilmesi ile bagli boyuk problemler meydana cixdi Muhendis Ekroyd Stuart evveller buna benzer fikirler ifade etmisdi ve 1886 ci ilde o isleyen bir muherrik yaratdi Onun teklifine gore hava silindre cekilir sixilr ve sonra yanacagin puskurdulduyu konteynere sixilma taktinin sonunda vurulurdu Muherriyin ise salinmasi ucun konteyner kenardan lampa ile qizdirilir ve ise salinandan sonra elave istilik verilmeden saxlanilirdi Ekroyd Stuart yuksek sixilma derecesinden faydalanma haqqinda dusunmurdu o sadece yalniz muherrikden yanma samlarinin kenarlasdirilmasi imkanlarini tecrubede yoxlayirdi yeni o en boyuk ustunluye yanacagin semereliliyine diqqet vermemisdi 1898 ci ilde Dizelden asili olmayaraq Sankt Peterburqlu muhendis Qustav Trinkler de Putilov zavodunda dunyada ilk defe olaraq yuksek tezyiqli kompressorsuz neft muherriyi yeni muasir formada forkamerali dizel muherriyi yaratdi Muherriye Trinkler motor adi verildi Alman modelinden il yarim sonra ortaya cixmis rus varianti muqayisede daha yaxsi ve perspektiv idi Yanacagin verilmesi ve puskurdulmesi ucun hidravlik sistemden istifade ayrica hava kompressorundan imtina etmeye ve firlanma suretini artirmaga imkan verdi Trinkler motor da hava kompressoru yox idi istilik onlarda dizelle muqayisede daha tedricen ve daha uzun muddetde verilirdi Rus dizayni alman konstruksiyasindan daha sade etibarli ve perspektiv idi lakin Nobel qardaslarinin ve dizel lisenziyasi olan diger sexslerin tezyiqi altinda muherrik uzerinde is 1902 ci ilde dayandirildi 1898 ci ilde Emmanuel Nobel Rudolf Dizelin daxili yanma muherriyine lisenziya aldi Muherrik kerosinle deyil neftle islemek ucun uygunlasdirildi 1899 cu ilden Sankt Peterburqda Ludvig Nobel Mexaniki zavodu dizel muherriklerinin kutlevi istehsalina basladi 1900 cu ilde Parisde kecirilen Dunya Sergisinde dizel muherriyi Grand Prix mukafatina layiq goruldu ve bunu tesviq eden hadise Nobelin Sankt Peterburqdaki zavodunda xam neftle isleyen muherriklerin istehsali xeberi oldu Bu muherrik Avropada rus dizeli adlandirildi Gorkemli rus muhendisi Arsaulov ilk defe olaraq orijinal quruluslu yuksek tezyiqli yanacaq nasosu kompressorsuz forsunka ile isleyen insa ve tetbiq etdi TetbiqiMuasir zamanda sixilma neticesinde alovlanma ile isleyen DYM ni gostermek ucun hazirda Dizel muherriki ve ya sadece dizel terminlerinden istifade olunur Rudolf Dizelin ixtirasi texminen 20 30 il erzinde gemilerin stasionar mexanizmleri ve guc qurgularinda genis istifade olundu lakin o zamanlar movcud olan hava kompressorlari ile yanacagin puskurdulmesi sistemleri dizel muherriklerinden avtomobil neqliyyati vasitelerinde istifadedesine imkan vermedi XX esrin 20 ci illerinde alman muhendisi Robert Bos hal hazirda genis istifade olunan qurasdirilmis yuksek tezyiqli yanacaq nasosunu tekmillesdirdi O hemcinin kompressorsuz forsunkanin ugurlu variantini yaratdi Belelikle yuksek suretli dizel muherriyi yardimci ve ictimai neqliyyat ucun bir guc aqreqatii kimi populyarlasmaga basladi lakin benzinle isleyen karburator muherriklerinin enenevi is prinsipi yungulluyu ve asagi istehsal qiymet xeyrine getirilen esaslar onlarin sernisin ve kicik yuk avtomobillerinde qurasdirilmasina boyuk telebatin oldugunu gosterdi XX esrin 50 60 ci illerinde dizel muherriyi yuk 70 ci illerde ise yanacagin qiymetinin keskin artmasi ile elaqedar olaraq minik avtomobillerinde tetbiq olunmaga basladi Hazirda Avropanin butun aparici avtomobil istehsalcilarinin dizel muherriyi modelleri var Dizel muherrikleri demir yolunda de istifade olunur Rusiyada yuk ve sernisinlerin 40 i teplovozla dasinir 2007 ci ilden baslayaraq Rusiyada demek olar ki butun yuk avtoneqliyyati ve avtobus parki dizel muherriyi yalniz yuk masinlari ve orta olculu avtobuslarin az hissesi benzin muherriyi ile isleyir Ustunlukleri ve catismayan cehetleriMuasir dizel muherriklerinin faydali is emsali adeten 40 45 bezi asagi suretli boyuk muherriklerin semereliliyi 50 dir Is prosesinin xususiyyetlerine gore dizel muherriyi yanacagin buxarlanmasina ciddi telebler qoymur bu da onun terkibinde asagi dereceli agir yaglardan istifade etmeye imkan verir Yanacaq agir olduqca onun istilik emele getirme qabiliyyeti muherriyin semereliliyi bir o qeder yuksek olur Dizel muherriyi yuksek suretle isleye bilmir bele ki silindrlerdeki yanacagin alovlanmaga vaxti catmir alovlanma ucun inisiasiya muddeti teleb olunur Yuksek mexaniki gerginlik daha agir ve bahali hisselerden istifade etmeye mecbur edir bu da muherriyi agirlasdirir Bu muherriyin xususi gucunu azaldir buna gore de dizel muherrikleri aviasiyada az yayilmisdir Maksimal istismar seraitinde yanacaq axira qeder yanmir bu da atmosfere his buludlarinin buraxilmasina getirib cixarir Silindre vurulan yanacagin yanmasi puskurdulme hesabina bas verir Ona gore de dizel muherriyi asagi suretde yuksek firlanan moment verir bu da avtomobili benzin yanacagi ile isleyen avtomobilden daha hessas edir Bu sebebden ve iqtisadi semerelilik baximindan avtomobil dizel muherriyi ile techiz olunur Meselen 2007 ci ilde Rusiyada demek olar ki butun yuk masinlari ve avtobuslar dizel muherrikleri ile techiz olunmusdu Benzin muherrikleri ile muqayisede dizel muherriyinin tullanti qazlarinda bir qayda olaraq karbon monoksidinin CO miqdari daha azdir lakin indi benzin muherriklerinde katalitik ceviricilerin istifadesi neticesinde bu ustunluk cox da nezere carpmir Tullanti qazlarinda olan esas zeherli qazlar karbohidrogenler HC ve ya CH azot oksidleri oksidleri NOx ve qara tustu formasinda ve ya onun toremeleri olan hisdir Rusiyada atmosferi en cox cirklendiren yuk masinlari ve avtobus muherrikleridir Eyni zamanda dizel muherriyi benzinle isleyen muherrikle muqayisede daha qenaetlidir 30 40 Buonunla elaqedardir ki dizel muherriyinde havanin sixilma derecesini karburator muherriklerinde yanan qarisigin sixilma derecesine nisbeten daha yuksek gostericilere catdirmaq olar Neticede ilk halda islenmis qazlarin temperaturu 600 700 C dir ki bu da karburator muherriklerinden cixan tullanti qazlarinin temperaturundan 800 1100 C xeyli asagidir Belelikle dizel muherriyinde islenmis qazlarla birlikde daha az istilik cixir Diger vacib cehet odur ki dizel yanacagi ucucu deyil yeni nisbeten pis buxarlanir ve qapali muhitde asanliqla alovlanan buxar emele getirmir Belelikle dizel muherriklerinde alovlanma ehtimali cox kicikdir onlarda qigilcim ates sisteminden istifade olunmur Dizel muherriklerinin en esas noqsanlari yay dizel yanacaginin asagi temperaturlarda bulanmasi ve donmasidir Onlar hemcinin yanacagin mexaniki hissecikler ve su ile cirklenmesine qarsi cox hessasdir Istinadlarhttp www oldengine org members diesel Patents Patents htm 2018 03 17 at the Wayback Machine Patent Dizelya 1895 goda Patent Dizelya 1898 goda Zavod Lyudvig Nobel Zavod Russkij dizel V T Cvetkov Dvigateli vnutrennego sgoraniya MAShGIZ 1954 g Yu Fedorinova Dizelizaciya rossijskogo avtorynka Pyat let na dizelizaciyu Vedomosti 2007 26 marta 52 1826 Nizkoskorostnoj dizel MAN B amp W S80ME C7 Preimushestva i nedostatki dizelnyh DVS Arhivirovano 6 iyulya 2013 goda