Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Zivin Müharibəsi — 26 iyun 1877-ci il tarixdə Rusiya imperiyası ilə Osmanlı İmperiyası arasında baş verən və Osmanlının qələbəsi ilə nəticələnən müharibədir.
Müharibə
Süngüdaşı, ya da köhnə adıyla Zivin, Qars vilayətinin Sarıqamış rayonuna bağlı Sarıqamışdan 39 km məsafədə, 65 hanelik bir kənddir. Bu kəndin şərqində sıldırım qayalar üzərində qurulmuş bir qala olan Zivin qalası və qalanın qurulduğu təpə var.
93 müharibəsində bu region Əhməd tərəfindən ruslara qarşı əhəmiyyətli müdafiə məkanı olaraq görülür çünki Araz vadisi və Ərzuruma nazir yollar bu strateji əhəmiyyətə malik yerdən keçir. Osmanlı ordusu paytaxta yaxın Balkan cəbhəsində böyük Rus hücumları səbəbilə çətin vəziyyətdə olduğundan,ardı ardınca məğlubiyyətlər aldığından qüvvələrin və döyüşlərin çoxunu bu cəbhədə istifadə etməkdə idi bu səbəblə Qafqaz cəbhəsində Osmanlı əsgərlərinin kömək alması çox çətin olu. Osmanlılar bölgədəki yerli xalq və türk və kürd tayfa başçılarının verdiyi qüvvələrlə müdafiə olunmaq məcburiyyətindədydi. Bu bölgədə olan 1-ci diviziya əsgər Əhməd Muxtar Paşa tərəfindən zəruri olaraq sıxılmağa çalışılan Rusların Yerevan (İrəvan) sərnişinlər üçün ayrılmış qüvvələrinin komandanı Arshak Ter-Gukasov ilə mübarizə üçün çəkilmişdir, buna görə yalnız 12 batalyondan ibarət olan bir Osmanlı qoşunu qalanı müdafiə etmək üçün qalmışdır. Yenə bu ittifaqa 4 batalyon hərbdə ehtiyat olaraq ayrılmışdır. Birliyin bundan əlavə, az miqdarda süvari dəstəyi ilə 18 topu vardı bu qüvvələr cəmi 10 km-ə (6 milə) yaxın bir cəbhə xətti üçün kifayət edəcək durumda deyildi. Bununla birlikdə Osmanlı komandanlığı bu bölgənin strateji əhəmiyyəti səbəbindən təcavüzə məruz qalacağını təxmin etdiklərindən hər hansı bir hücum vəziyyətinə qarşı 2 ay boyunca səngər qazmış, istehkamlar qurmuş və təpə möhkəmləndirilmişdi. 25 iyulda Karaurgan-Təpəköy yoluna baxan sol qanaddan başqa bütün istehkamların hamısı tamamlanmışdı, sol qanad hücuma daha açıq idi. Sol cinahdakı yamaclar çox dik mövqedə olub bu dik vəziyyətdə piyadaların getməsini ruslar üçün çətinləşdirirdi.
Ter-Gukasov qüvvələri Halyaz müharibəsində keçirilən türklərin hücumları və qüvvələrinin Doğubəyazıdı geri almaq üçün etdiyi hücumlar ilə çətin vəziyyətə düşmüşdür. Haylaz müharibəsində Osmanlı ordusunun ağır itkilərinə baxmayaraq, bu rus qolunun arsenalı tükənmiş, lojistik və tamamlama dəstəyi əllərindən alınmışdır. Doğubəyazid istiqamətindəki hücumlarla arxadan əhatə ediləcəyini anlayan Ter-Gukasov irəliləməsini dayandırmış və mühasirəyə düşməmək üçün geri çəkilməyi düşünmüşdür.
Ancaq Rus komandanlığı da vəziyyətin fərqinə varmış və digər qol olan prens Malikovun regiondakı müxtəlif Rus qoşunları ilə hücuma keçib Ter-Gukasovu bu ağır vəziyyətdən xilas etməsi üçün bir yardım hərəkatı keçirməsi yenə 2 cəbhədən Osmanlı cinahının yarılması və Ter-Gukasov qüvvələri ilə birləşib Türk müdafiə xəttinin ortadan qaldırılmasına qərar verilir.
Rus komandir Melikov Ter-Gukasovun qüvvələri ilə birləşib Osmanlı müdafiə xəttini yarmaq üçün , yoxsa Mecinkirt istiqamətindəki bölgəyə hücum etmələri barədə qərarsız idilər. Sonunda hücum etməyi üstün bildilər. Bununla bərabər Rus komandanlığındakı general Geyman, türk ordusunun tamamilə məhvi tərəfdarı və Melikova da bu istiqamətdə əmrlər verirdi. 1829-cu ildə Osmanlı-Rus müharibəsində Ruslar yenə Zivində Türk qoşunlarının sol qanadına hücum etmişlər, sarp yamaclara qarşın Köprüköy yolundan türkləri çəkilməyə məcbur etdilər. Bu yürüşdə bənzər bir vəziyyət müzakirə edildi ancaq sağ cinahdan keçiriləcək uğurlu bir hücumunun bölgədəki Türk ordusunun hamısının çəkilmə yolunu bağlayacağı və nəticədə bu təpədəki bütün türk ordusunun məhv ediləcəyini hesabladılar. Bu səbəblə Türk ordusunun sağ qanadına hücum etməyə qərar verdilər. Texniki cəhətdən bu doğru olsa da Osmanlı ordusunun istehkam xətti bu bölgədə qurulmuşdu. Buna qarşı təpədəki Osmanlı ordusunda süvari qüvvəsi Ruslara görə son dərəcə azdı, ruslar top baxımından da Türklərdən üstündü və atəş gücü olaraq bir Rus taburu, türk batalyonuna görə 25% daha çox atəş gücünə və insan dəstəyinə malik idi. Bununla yanaşı Melikof əgər 4 batalyonunu ehtiyatda istifadə edərsə piyada sayı və atəş gücü baxımından Türklərlə bərabər hala gələcək, ancaq top və süvari qüvvələri istiqamətindən üstünlük olduğundan bu birliklərin təsirli istifadə edilməsi halında bunun asanlıqla bağlanıla hesablanmışdı. Malikovun bu xətalı qərarları bütün bir müharibənin taleyini dəyişdirdi.
Türk ordusunda Əhməd Muxtar Paşa kimi təcrübəli və istedadlı üstünə qarşın Zivin bölgəsindəki əsgərlərin komandiri Feyzi Paşa, bacarığı və təcrübəsi olmayan Kürd İsmayıl Haqqı Paşa kimi müxtəlif zabit və yüksəklərə malik olsa da, birliklərini, İsmayıl Haqqı Paşa ilə birlikdə təşkil edəcək kifayət qədər vaxta malik idi.
Rus ordusu 25 iyunda Zivin çayından gürcü, erməni, kazak qüvvələrini də əhatə edən birliklərin dəstəyi ilə hücuma başladı, ilk başda hücum uğurlu olsa da sonrasında Türk tahkimatları önündə rusların irəliləməsinin qarşısı kəsildi, topçu hücumları isə ərazinin əyri-üyrü olması səbəbindən bir fayda vermədi, yenə süvari qüvvətlərində əyri-üyrü ərazidə və tahkimatlar qarşısında qalıb cəbhə müharibəsinə zorlandı. Türk qüvvələrini planlaşdırdığı kimi çevirəmədi. Sonda rus piyada, topçu və süvari qüvvələri arasında böyük koordinasiyasızlıq baş göstərdi. Melikovun ehtiyatda olan hissələri də səhvi ucbatından piyadalarda, təpəni müdafiə edən əsgərlərin sıx tüfəng atəşi, süngü hücumları üzündən 25-26 iyundakı hücumları da müvəffəqiyyətsiz oldu.
Osmanlı ordusu uğursuz olan ruslara qarşı hücuma keçmək və Rus itkilərini daha da artırmaq istədilərsə də əsgərlərinin durumunu,zəyifliklərini bilən və rusların başqa yerlərdəki hücumlarını əngəlləmək üçün itkilərini minimumda endirmək məcburiyyətində olduğunu anlayan Əhməd Muxtar Paşa zabitlərini mane oldu və qaneedici bir müdafiə qələbəsini üstünlük verdi.
27 iyunda zabitlərinin təkrar taaruzda israrına baxmayaraq Malikov verilən itkilərin ağır xarakterli olduğunu və təpəni bu qüvvələrlə ala bilməyəcəyini anladığından qoşunlarını sürətlə geri çəkmək məcburiyyətində qaldı. Əhməd Muxtar Paşa cəbhəyə gələndə öz əsgərlərindən 500 nəfər ölü və yaralı itkisinə qarşılıq Rusların 3 dəfə artıq itki verdiyini gördü.
Nəticə
Bu döyüşdə alınan xarabazar Rus ordusunun əhvalını ağır dərəcədə pozmuşdur, bu fitnə-fəsadın sonra məyus olan Tergukasov və onunla birləşəmiyən digər Rus ordusu da geri çəkilmək məcburiyyətində qalmışdır. Bununla bərabər (bir az da və süvarilərinin uğursuz təqibləri sayəsində) Tergukasov və Malikovun rəhbərlik etdiyi Rus ordusu uğurla geri çəkilmişdir və bu çəkilmə nəticəsində ruslar yenidən möhkəmlənərək yenidən yenidən hücuma keçmişdilər.
İstinadlar
[BALKAN SAVAŞLARI SONRASI RUMELİ’DEN TÜRK GÖÇLERİ VE OSMANLI DEVLETİ’NDE İSKÂNLARI| EdirneTrakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Haziran, 2008]
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Zivin Muharibesi 26 iyun 1877 ci il tarixde Rusiya imperiyasi ile Osmanli Imperiyasi arasinda bas veren ve Osmanlinin qelebesi ile neticelenen muharibedir Zivin doyusuMuharibeSungudasi ya da kohne adiyla Zivin Qars vilayetinin Sariqamis rayonuna bagli Sariqamisdan 39 km mesafede 65 hanelik bir kenddir Bu kendin serqinde sildirim qayalar uzerinde qurulmus bir qala olan Zivin qalasi ve qalanin quruldugu tepe var 93 muharibesinde bu region Ehmed terefinden ruslara qarsi ehemiyyetli mudafie mekani olaraq gorulur cunki Araz vadisi ve Erzuruma nazir yollar bu strateji ehemiyyete malik yerden kecir Osmanli ordusu paytaxta yaxin Balkan cebhesinde boyuk Rus hucumlari sebebile cetin veziyyetde oldugundan ardi ardinca meglubiyyetler aldigindan quvvelerin ve doyuslerin coxunu bu cebhede istifade etmekde idi bu sebeble Qafqaz cebhesinde Osmanli esgerlerinin komek almasi cox cetin olu Osmanlilar bolgedeki yerli xalq ve turk ve kurd tayfa bascilarinin verdiyi quvvelerle mudafie olunmaq mecburiyyetindedydi Bu bolgede olan 1 ci diviziya esger Ehmed Muxtar Pasa terefinden zeruri olaraq sixilmaga calisilan Ruslarin Yerevan Irevan sernisinler ucun ayrilmis quvvelerinin komandani Arshak Ter Gukasov ile mubarize ucun cekilmisdir buna gore yalniz 12 batalyondan ibaret olan bir Osmanli qosunu qalani mudafie etmek ucun qalmisdir Yene bu ittifaqa 4 batalyon herbde ehtiyat olaraq ayrilmisdir Birliyin bundan elave az miqdarda suvari desteyi ile 18 topu vardi bu quvveler cemi 10 km e 6 mile yaxin bir cebhe xetti ucun kifayet edecek durumda deyildi Bununla birlikde Osmanli komandanligi bu bolgenin strateji ehemiyyeti sebebinden tecavuze meruz qalacagini texmin etdiklerinden her hansi bir hucum veziyyetine qarsi 2 ay boyunca senger qazmis istehkamlar qurmus ve tepe mohkemlendirilmisdi 25 iyulda Karaurgan Tepekoy yoluna baxan sol qanaddan basqa butun istehkamlarin hamisi tamamlanmisdi sol qanad hucuma daha aciq idi Sol cinahdaki yamaclar cox dik movqede olub bu dik veziyyetde piyadalarin getmesini ruslar ucun cetinlesdirirdi Ter Gukasov quvveleri Halyaz muharibesinde kecirilen turklerin hucumlari ve quvvelerinin Dogubeyazidi geri almaq ucun etdiyi hucumlar ile cetin veziyyete dusmusdur Haylaz muharibesinde Osmanli ordusunun agir itkilerine baxmayaraq bu rus qolunun arsenali tukenmis lojistik ve tamamlama desteyi ellerinden alinmisdir Dogubeyazid istiqametindeki hucumlarla arxadan ehate edileceyini anlayan Ter Gukasov irelilemesini dayandirmis ve muhasireye dusmemek ucun geri cekilmeyi dusunmusdur Ancaq Rus komandanligi da veziyyetin ferqine varmis ve diger qol olan prens Malikovun regiondaki muxtelif Rus qosunlari ile hucuma kecib Ter Gukasovu bu agir veziyyetden xilas etmesi ucun bir yardim herekati kecirmesi yene 2 cebheden Osmanli cinahinin yarilmasi ve Ter Gukasov quvveleri ile birlesib Turk mudafie xettinin ortadan qaldirilmasina qerar verilir Rus komandir Melikov Ter Gukasovun quvveleri ile birlesib Osmanli mudafie xettini yarmaq ucun yoxsa Mecinkirt istiqametindeki bolgeye hucum etmeleri barede qerarsiz idiler Sonunda hucum etmeyi ustun bildiler Bununla beraber Rus komandanligindaki general Geyman turk ordusunun tamamile mehvi terefdari ve Melikova da bu istiqametde emrler verirdi 1829 cu ilde Osmanli Rus muharibesinde Ruslar yene Zivinde Turk qosunlarinin sol qanadina hucum etmisler sarp yamaclara qarsin Koprukoy yolundan turkleri cekilmeye mecbur etdiler Bu yurusde benzer bir veziyyet muzakire edildi ancaq sag cinahdan kecirilecek ugurlu bir hucumunun bolgedeki Turk ordusunun hamisinin cekilme yolunu baglayacagi ve neticede bu tepedeki butun turk ordusunun mehv edileceyini hesabladilar Bu sebeble Turk ordusunun sag qanadina hucum etmeye qerar verdiler Texniki cehetden bu dogru olsa da Osmanli ordusunun istehkam xetti bu bolgede qurulmusdu Buna qarsi tepedeki Osmanli ordusunda suvari quvvesi Ruslara gore son derece azdi ruslar top baximindan da Turklerden ustundu ve ates gucu olaraq bir Rus taburu turk batalyonuna gore 25 daha cox ates gucune ve insan desteyine malik idi Bununla yanasi Melikof eger 4 batalyonunu ehtiyatda istifade ederse piyada sayi ve ates gucu baximindan Turklerle beraber hala gelecek ancaq top ve suvari quvveleri istiqametinden ustunluk oldugundan bu birliklerin tesirli istifade edilmesi halinda bunun asanliqla baglanila hesablanmisdi Malikovun bu xetali qerarlari butun bir muharibenin taleyini deyisdirdi Turk ordusunda Ehmed Muxtar Pasa kimi tecrubeli ve istedadli ustune qarsin Zivin bolgesindeki esgerlerin komandiri Feyzi Pasa bacarigi ve tecrubesi olmayan Kurd Ismayil Haqqi Pasa kimi muxtelif zabit ve yukseklere malik olsa da birliklerini Ismayil Haqqi Pasa ile birlikde teskil edecek kifayet qeder vaxta malik idi Rus ordusu 25 iyunda Zivin cayindan gurcu ermeni kazak quvvelerini de ehate eden birliklerin desteyi ile hucuma basladi ilk basda hucum ugurlu olsa da sonrasinda Turk tahkimatlari onunde ruslarin irelilemesinin qarsisi kesildi topcu hucumlari ise erazinin eyri uyru olmasi sebebinden bir fayda vermedi yene suvari quvvetlerinde eyri uyru erazide ve tahkimatlar qarsisinda qalib cebhe muharibesine zorlandi Turk quvvelerini planlasdirdigi kimi ceviremedi Sonda rus piyada topcu ve suvari quvveleri arasinda boyuk koordinasiyasizliq bas gosterdi Melikovun ehtiyatda olan hisseleri de sehvi ucbatindan piyadalarda tepeni mudafie eden esgerlerin six tufeng atesi sungu hucumlari uzunden 25 26 iyundaki hucumlari da muveffeqiyyetsiz oldu Osmanli ordusu ugursuz olan ruslara qarsi hucuma kecmek ve Rus itkilerini daha da artirmaq istedilerse de esgerlerinin durumunu zeyifliklerini bilen ve ruslarin basqa yerlerdeki hucumlarini engellemek ucun itkilerini minimumda endirmek mecburiyyetinde oldugunu anlayan Ehmed Muxtar Pasa zabitlerini mane oldu ve qaneedici bir mudafie qelebesini ustunluk verdi 27 iyunda zabitlerinin tekrar taaruzda israrina baxmayaraq Malikov verilen itkilerin agir xarakterli oldugunu ve tepeni bu quvvelerle ala bilmeyeceyini anladigindan qosunlarini suretle geri cekmek mecburiyyetinde qaldi Ehmed Muxtar Pasa cebheye gelende oz esgerlerinden 500 nefer olu ve yarali itkisine qarsiliq Ruslarin 3 defe artiq itki verdiyini gordu NeticeBu doyusde alinan xarabazar Rus ordusunun ehvalini agir derecede pozmusdur bu fitne fesadin sonra meyus olan Tergukasov ve onunla birlesemiyen diger Rus ordusu da geri cekilmek mecburiyyetinde qalmisdir Bununla beraber bir az da ve suvarilerinin ugursuz teqibleri sayesinde Tergukasov ve Malikovun rehberlik etdiyi Rus ordusu ugurla geri cekilmisdir ve bu cekilme neticesinde ruslar yeniden mohkemlenerek yeniden yeniden hucuma kecmisdiler Istinadlar BALKAN SAVASLARI SONRASI RUMELI DEN TURK GOCLERI VE OSMANLI DEVLETI NDE ISKANLARI EdirneTrakya Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Haziran 2008