Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Adi qarquşu (lat. Pyrrhula pyrrhula) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin sərçəkimilər dəstəsinin vüroklar fəsiləsinin qarquşu cinsinə aid heyvan növü.
| Adi qarquşu | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Sinif: İnfrasinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Klad: Yarımdəstə: İnfradəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: Adi qarquşu | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Taksonomiya
Avrasiya qarquşunu, 1758-ci ildə Karl Linney, özünün "Təbiət sistemi"nin 10-cu nəşrində, Loxia pyrrhula binominal adı altında vermişdir. Latın dilində olan pyrrhula sözünü ilk dəfə Aristotel yunan πυρρός (alov rəngli quş, πυρρός alov rəngli, πuyr yanğın: Pyrrha), "qurd yeyən quş" kimi işlətmişdir. Bu növlərin latın adı ilk dəfə 1555-ci ildə "Historiae animalium"da İsveçrə naturalisti Konrad Gesner tərəfindən istifadə edilmişdir.
Qarquşunun ən yaxın qohumları Pinicola cinsinə daxildir.
Yarımnövləri
Qarquşunun aşağıdakı subnövləri vardır:
- P. p. pileata W. MacGillivray, 1837 – Britaniya adaları
- P. p. europaea Vieillot, 1816 – Qərbi və Mərkəzi Avropa
- P. p. iberiae Voous, 1951 – cənub-qərbi Fransa dağları, şimali Portuqaliya və şimali İspaniya
- P. p. pyrrhula (Linnaeus, 1758) – Sibir və Orta Asiya arası, Oxot dənizinə qədər şimali, cənubi, mərkəzi və şərqi Avropa
- P. p. rossikowi Derjugin & Bianchi, 1900 – Türkiyə, Qafqaz və şimal-qərbi İran
- P. p. caspica Witherby, 1908 – Azərbaycan və şimali İran
- P. p. cineracea Cabanis, 1872 (Baikal bullfinch) – Sibir, Şimal-şərqi Qazaxıstan, Monqolustan və Çin
- P. p. cassinii S. F. Baird, 1869 – Rusiyanın Uzaq şərqi və şimal-şərqi Çin
- P. p. griseiventris Lafresnaye, 1841 – Rusiyanın Uzaq Şərqi, Çin, Koreya və Yaponiya.
- Daha əvvəl Avrasiya məkanında bir alt növü olaraq qəbul edilən Azor qarquşu (P. murina) artıq fərqli bir növ olaraq tanınır.
Təsviri
Quş kiçik bir ölçüyə malikdir, lakin sərçədən daha böyükdür. Başının üst hissəsi, dimdiyi və göz ətrafı — qaradır. İri lələk və quyruq lələkləri də mavi metallik rənglidir. Bel və quruq altı ağ rənglidir. Bel hissəsi, çiyin və boynu bozdur. Yanaqlar, boynun aşağı hissəsi, qarın və yanları qırmızıdır. Alt gövdənin rəng və tonlarının intensivliyi yarımnövlər və fərdi xüsusiyyətlərdən asılıdır. Dişilərin boyun ardı və çiyinləri bozdur. Belləri qəhvəyidir. Alt yanaqları, boyun, qarın və tərəflər boz-qəhvəyidir. Lələkləri əsasən oxra-qəhvəyi rənglidir. Yetkin və yaşlılardakı kimi "qara qapaq", orada cücələrin başında da olur.
Yayılması
Qarquşu bütün Avropada, Ön Asiya, Sibir, Kamçatka və Yaponiya da daxil olmaqla Şərqi Asiya ərazilərində məskunlaşmışdırlar. Cənub sərhədi təxminən şimal İspaniyanın, şimali Yunanıstanın, Apennin yarımadasının və Kiçik Asiyanın şimalını əhatə edir.
Qarquşu həm aranərazilərdə, həm də meşə zonasının şimalında yerləşən dağlıq və dağ meşələrində yaşayır. Qarquşu, meşə boyunca Rusiyada yayılmışdır və qismən, qıvrımlı ağacların qərbdən şərqə doğru olduğu meşə-çöl zonasıdır.
Qidalanma
Qarquşu qalın yeraltı ilə meşələrdə yaşayır, buna həmçinin baharatlarda və şəhər parklarında (xüsusilə köklənmə zamanı) da rast gəlmək olar. Yaz aylarında quş həm də sıx meşələrdə və yüngül meşələrdə yaşayır, lakin nadir hallarda fərqlənir. Qışda qarquşu topaları parkın yarpaqsız ağacları üzərində fərdi quşlar kimi fərqlənir. Erkək qarquşunun sinəsi çəhrayı-qırmızı rəngdə, dişilərdə qəhvəyi-boz rəngdə olur. Qarquşu əsasən məskunlaşan quşlara aiddir, yalnız qış üçün şimal tayqasından, Orta Asiya və Şərqi Çindən keçən köçərilərə tamamilə qarışır.
Qarqauşu çörək, toxum, qönçə, bəzən araxis və giləmeyvə (xüsusilə, quşarmudu) qidalanır. Meyvələri yeyərkən, pulpa buraxaraq onlardan toxum yeyir. Balalarını əsasən bitki mənşəli qidalandırır, həşərat və giləmeyvə əlavə edir.
İynəyarpaqlı və qarışıq meşələrdə cinslər, küknar çox olan əraziləri üstün tuturlar, minimal — şam meşələrində də məskunlaşırlar.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
- IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Adi qarqusu lat Pyrrhula pyrrhula heyvanlar aleminin xordalilar tipinin quslar sinfinin sercekimiler destesinin vuroklar fesilesinin qarqusu cinsine aid heyvan novu Adi qarqusuElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarSinif QuslarInfrasinif YenidamaqlilarKlad Klad Klad Klad Klad Klad Deste SercekimilerKlad Yarimdeste Oxuyan sercelerInfradeste Fesileustu Fesile VuroklarYarimfesile Cins QarqusuNov Adi qarqusuBeynelxalq elmi adiPyrrhula pyrrhula L 1758 Sekil axtarisiITIS 179180NCBI 37607FW TaksonomiyaAvrasiya qarqusunu 1758 ci ilde Karl Linney ozunun Tebiet sistemi nin 10 cu nesrinde Loxia pyrrhula binominal adi altinda vermisdir Latin dilinde olan pyrrhula sozunu ilk defe Aristotel yunan pyrros alov rengli qus pyrros alov rengli puyr yangin Pyrrha qurd yeyen qus kimi isletmisdir Bu novlerin latin adi ilk defe 1555 ci ilde Historiae animalium da Isvecre naturalisti Konrad Gesner terefinden istifade edilmisdir Qarqusunun en yaxin qohumlari Pinicola cinsine daxildir YarimnovleriQarqusunun asagidaki subnovleri vardir P p pileata W MacGillivray 1837 Britaniya adalari P p europaea Vieillot 1816 Qerbi ve Merkezi Avropa P p iberiae Voous 1951 cenub qerbi Fransa daglari simali Portuqaliya ve simali Ispaniya P p pyrrhula Linnaeus 1758 Sibir ve Orta Asiya arasi Oxot denizine qeder simali cenubi merkezi ve serqi Avropa P p rossikowi Derjugin amp Bianchi 1900 Turkiye Qafqaz ve simal qerbi Iran P p caspica Witherby 1908 Azerbaycan ve simali Iran P p cineracea Cabanis 1872 Baikal bullfinch Sibir Simal serqi Qazaxistan Monqolustan ve Cin P p cassinii S F Baird 1869 Rusiyanin Uzaq serqi ve simal serqi Cin P p griseiventris Lafresnaye 1841 Rusiyanin Uzaq Serqi Cin Koreya ve Yaponiya Daha evvel Avrasiya mekaninda bir alt novu olaraq qebul edilen Azor qarqusu P murina artiq ferqli bir nov olaraq taninir TesviriErkek sagda ve disi solda Qus kicik bir olcuye malikdir lakin serceden daha boyukdur Basinin ust hissesi dimdiyi ve goz etrafi qaradir Iri lelek ve quyruq lelekleri de mavi metallik renglidir Bel ve quruq alti ag renglidir Bel hissesi ciyin ve boynu bozdur Yanaqlar boynun asagi hissesi qarin ve yanlari qirmizidir Alt govdenin reng ve tonlarinin intensivliyi yarimnovler ve ferdi xususiyyetlerden asilidir Disilerin boyun ardi ve ciyinleri bozdur Belleri qehveyidir Alt yanaqlari boyun qarin ve terefler boz qehveyidir Lelekleri esasen oxra qehveyi renglidir Yetkin ve yaslilardaki kimi qara qapaq orada cucelerin basinda da olur source source Ingilterenin Surrey qrafliginda lente alinmis qarqusu sesiYayilmasiQarqusu butun Avropada On Asiya Sibir Kamcatka ve Yaponiya da daxil olmaqla Serqi Asiya erazilerinde meskunlasmisdirlar Cenub serhedi texminen simal Ispaniyanin simali Yunanistanin Apennin yarimadasinin ve Kicik Asiyanin simalini ehate edir Qarqusu hem aranerazilerde hem de mese zonasinin simalinda yerlesen dagliq ve dag meselerinde yasayir Qarqusu mese boyunca Rusiyada yayilmisdir ve qismen qivrimli agaclarin qerbden serqe dogru oldugu mese col zonasidir QidalanmaP pyrrhula europoea yumurtalari Qarqusu qalin yeralti ile meselerde yasayir buna hemcinin baharatlarda ve seher parklarinda xususile koklenme zamani da rast gelmek olar Yaz aylarinda qus hem de six meselerde ve yungul meselerde yasayir lakin nadir hallarda ferqlenir Qisda qarqusu topalari parkin yarpaqsiz agaclari uzerinde ferdi quslar kimi ferqlenir Erkek qarqusunun sinesi cehrayi qirmizi rengde disilerde qehveyi boz rengde olur Qarqusu esasen meskunlasan quslara aiddir yalniz qis ucun simal tayqasindan Orta Asiya ve Serqi Cinden kecen kocerilere tamamile qarisir Qarqausu corek toxum qonce bezen araxis ve gilemeyve xususile qusarmudu qidalanir Meyveleri yeyerken pulpa buraxaraq onlardan toxum yeyir Balalarini esasen bitki menseli qidalandirir heserat ve gilemeyve elave edir Iyneyarpaqli ve qarisiq meselerde cinsler kuknar cox olan erazileri ustun tuturlar minimal sam meselerinde de meskunlasirlar IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 1996 IOC World Bird List Version 6 3 2016 doi 10 14344 IOC ML 6 3Hemcinin bax