Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Strukturalizm və ya struktural psixologiya — şüur nəzəriyyəsinin cərəyanı. Edvard Bredford Titçener tərəfindən hazırlanmışdır. Bu nəzəriyyə XX əsrdə qəbul edilməyə başlamışdır.
Strukturalistlər yetkin şəxslərin zehnini (doğuşdan bu günə qədər olan təcrübənin ümumi məcmusu) təcrübənin ən sadə müəyyən edilə bilən komponentləri baxımından təhlil etməyə və sonra bu komponentlərin daha mürəkkəb təcrübələr yaratmaq üçün bir-birinə necə uyğunlaşdığını, eləcə də onların fiziki hadisələr ilə necə əlaqəli olduğunu tapmağa çalışırlar. Bunun üçün strukturalistlər introspeksiyadan istifadə edirlər: hisslər, baxışlar, hisslər və duyğular haqqında hesabatları.
Tarixi
XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəllərində ABŞ-də geniş yayılmışdır. Onun əsasını E. Titçener (1867–1927) qoymuşdur. O, İngiltərədə doğulmuş, Oksford Universitetində təhsil almışdı. 1890-cı ildə elə həmin universitetdə magistr dərəcəsi almışdır. 1890-cı ildə Titçener psixologiya təhsilini davam etdirmək üçün Leypsiqə — Vundtun laboratoriyasına gəlir, Vundtun bacarıqlı və sadiq tələbələrindən biri olur. Leypsiqdə o, əsasən binokulyar görmə və idrak proseslərində zaman reaksiyasını öyrənməyə başlayır. 1892-ci ildə ABŞ-yə köçür və Kornuel Universitetində ən böyük elmi məktəblərdən birini yaradır. Titçeneri Amerikanın Vundtu da adlandırırlar.
Titçener öz nəzəriyyəsini strukturalizm adlandırır. O hesab edirdi ki, psixologiyanın predmeti şüur problemi olmalıdır. Strukturalizmin başlıca vəzifəsini o, psixikanın məzmununu dəqiq müəyyənləşdirməkdə görürdü. Titçener 4 cildlik "Eksperimental psixologiya" əsərində psixologiya elminin nailiyyətlərini strukturalizm mövqeyindən şərh edir. Alimə görə, şüur insan təcrübəsinin subyektiv hissələri ilə qarşılıqlı əlaqəsindən yaranır. Onun fikrincə, bu təcrübə sadə elementlərdən – duyğular, inikas və hisslərin kompleksindən yaranır.
Bu elementlərin hər biri şüurun xüsusi ustanovkası zamanı 4 xüsusiyyətin diaqnostikasını müəyyənləşdirir. Bunlar keyfiyyət, intensivlik, uzunmüddətlilik və aydınlıqdan ibarətdir. Titçener sadə duyğuları əhatə edən 44 min sensor keyfiyyət müəyyənləşdirmişdir. Onlardan 32.820-si görmə, 11.600-ü isə eşitmə duyğularına aiddir.
Titçenerə görə, şüur özünəməxsus məzmum və struktura malikdir və hadisələrin fasiləsiz təsirindən kənarda qalır. Şüurun əsl mahiyyətini dərk etmək üçün xüsusi məşqlər aparılmalıdır ki, duyğu yaradan xarici təsirləri görə bilsin. Məsələn, deyirlər ki, almanı görürlər, amma müəyyən forması, rənfi və ölçüsü olan əşyanı yox. Belə ki, bir qayda olaraq obyekt həmişə qavrayış prosesinə təsir göstərir. İntrospeksiya o zaman səmərəli olur ki, "stimulun səhflərindən" qaça bilir. Yəni obyektin duyğusu ilə duuğu obyektini qarışdırırlar. Titçener sistemli intospektiv eksperimentlərin keçirilməsini zəruri sayırdı. 1910-cu illərində ABŞ-də funksionalizm geniş yayılmağa başladı. Çox keçmədi ki, Titçener özünün "Eksperimentalistlər" qrupunu yaratdı. Daha sonra isə "Eksperimental psixologiya jurnalı"nı nəşr etdirdi.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Donald K. Freedheim, Irving B. Weiner (eds.), Handbook of Psychology, Vol. 1: History of Psychology, John Wiley & Sons, 2003, p. 10; , The Comprehensive History of Psychology, Motilal Banarsidass, 1991, p. 123.
- . www.boundless.com. 2013-11-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
Əlavə ədəbiyayt
- Danziger, Kurt. "Wundt and the Two Traditions in Psychology." In Wilhelm Wundt and the Making of a Scientific Psychology, by R. W. Rieber, 73–88. New York, NY: Plenum Press, 1980.
- Hergenhahn, B. R. An Introduction to the History of Psychology. 6th Edition. Belmont, CA: Wadsworth, 2009.
- Leahey, T. M. "The mistaken mirror: On Wundt's and Titchener's psychologies." Journal of the History of the Behavioral Sciences, 17, (1981): 273–282.
- Robinson, Daniel N. Toward a Science of Human Nature. New York, NY: Columbia University Press, 1982.
- Uttal, William R. The War Between Mentalism and Behaviorism: On the Accessibility of Mental Processes. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers, 2000.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Strukturalizm ve ya struktural psixologiya suur nezeriyyesinin cereyani Edvard Bredford Titcener terefinden hazirlanmisdir Bu nezeriyye XX esrde qebul edilmeye baslamisdir Strukturalistler yetkin sexslerin zehnini dogusdan bu gune qeder olan tecrubenin umumi mecmusu tecrubenin en sade mueyyen edile bilen komponentleri baximindan tehlil etmeye ve sonra bu komponentlerin daha murekkeb tecrubeler yaratmaq ucun bir birine nece uygunlasdigini elece de onlarin fiziki hadiseler ile nece elaqeli oldugunu tapmaga calisirlar Bunun ucun strukturalistler introspeksiyadan istifade edirler hissler baxislar hissler ve duygular haqqinda hesabatlari TarixiXIX esrin sonu XX esrin evvellerinde ABS de genis yayilmisdir Onun esasini E Titcener 1867 1927 qoymusdur O Ingilterede dogulmus Oksford Universitetinde tehsil almisdi 1890 ci ilde ele hemin universitetde magistr derecesi almisdir 1890 ci ilde Titcener psixologiya tehsilini davam etdirmek ucun Leypsiqe Vundtun laboratoriyasina gelir Vundtun bacariqli ve sadiq telebelerinden biri olur Leypsiqde o esasen binokulyar gorme ve idrak proseslerinde zaman reaksiyasini oyrenmeye baslayir 1892 ci ilde ABS ye kocur ve Kornuel Universitetinde en boyuk elmi mekteblerden birini yaradir Titceneri Amerikanin Vundtu da adlandirirlar Titcener oz nezeriyyesini strukturalizm adlandirir O hesab edirdi ki psixologiyanin predmeti suur problemi olmalidir Strukturalizmin baslica vezifesini o psixikanin mezmununu deqiq mueyyenlesdirmekde gorurdu Titcener 4 cildlik Eksperimental psixologiya eserinde psixologiya elminin nailiyyetlerini strukturalizm movqeyinden serh edir Alime gore suur insan tecrubesinin subyektiv hisseleri ile qarsiliqli elaqesinden yaranir Onun fikrince bu tecrube sade elementlerden duygular inikas ve hisslerin kompleksinden yaranir Bu elementlerin her biri suurun xususi ustanovkasi zamani 4 xususiyyetin diaqnostikasini mueyyenlesdirir Bunlar keyfiyyet intensivlik uzunmuddetlilik ve aydinliqdan ibaretdir Titcener sade duygulari ehate eden 44 min sensor keyfiyyet mueyyenlesdirmisdir Onlardan 32 820 si gorme 11 600 u ise esitme duygularina aiddir Titcenere gore suur ozunemexsus mezmum ve struktura malikdir ve hadiselerin fasilesiz tesirinden kenarda qalir Suurun esl mahiyyetini derk etmek ucun xususi mesqler aparilmalidir ki duygu yaradan xarici tesirleri gore bilsin Meselen deyirler ki almani gorurler amma mueyyen formasi renfi ve olcusu olan esyani yox Bele ki bir qayda olaraq obyekt hemise qavrayis prosesine tesir gosterir Introspeksiya o zaman semereli olur ki stimulun sehflerinden qaca bilir Yeni obyektin duygusu ile duugu obyektini qarisdirirlar Titcener sistemli intospektiv eksperimentlerin kecirilmesini zeruri sayirdi 1910 cu illerinde ABS de funksionalizm genis yayilmaga basladi Cox kecmedi ki Titcener ozunun Eksperimentalistler qrupunu yaratdi Daha sonra ise Eksperimental psixologiya jurnali ni nesr etdirdi Hemcinin baxAssosiasiyaciliq TebietIstinadlarDonald K Freedheim Irving B Weiner eds Handbook of Psychology Vol 1 History of Psychology John Wiley amp Sons 2003 p 10 The Comprehensive History of Psychology Motilal Banarsidass 1991 p 123 www boundless com 2013 11 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Elave edebiyaytDanziger Kurt Wundt and the Two Traditions in Psychology In Wilhelm Wundt and the Making of a Scientific Psychology by R W Rieber 73 88 New York NY Plenum Press 1980 Hergenhahn B R An Introduction to the History of Psychology 6th Edition Belmont CA Wadsworth 2009 Leahey T M The mistaken mirror On Wundt s and Titchener s psychologies Journal of the History of the Behavioral Sciences 17 1981 273 282 Robinson Daniel N Toward a Science of Human Nature New York NY Columbia University Press 1982 Uttal William R The War Between Mentalism and Behaviorism On the Accessibility of Mental Processes Mahwah NJ Lawrence Erlbaum Associates Publishers 2000