Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Cəmşid xan Ərdəşir xan oğlu Məcdüssəltənə (1857, Urmiya – Urmiya) — Təbrizin valisi, tarixçi, jurnalist.
| Cəmşid xan Məcdüssəltənə | |
|---|---|
| Cəmşid xan Ərdəşir xan oğlu Qasımlı-Avşar | |
 | |
| Doğum tarixi | 1857 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat yeri | |
Həyatı
Cəmşid xan Ərdəşir xan oğlu Urmiya şəhərində anadan olmuşdu. Mükəmməl mədrəsə təhsili almışdı. Dədə-baba yolu ilə gedərək hərb sənətini seçmişdi. Əmir tuman rütbəsinə qədər yüksəlmişdi. Məcdüssəltənə ləqəbini daşıyırdı.
O, tarixçi olmaqla yanaşı həm də jurnalist idi. Onun vəsaiti ilə Təbrizdə bir neçə qəzet nəşr edilirdi. Məcdüssəltənə Avşarın başçılığı və Möhsünün müdirliyi ilə Təbrizdə hicri qəməri 1337 (1918)-ci ildə "Azərbaycan" adlı həftəlik qəzet çıxırdı.
Məcdüssəltənə 1914-cü ildən sonra Qafqaza getmişdi. Mirzə Əbdürrəhim Talıbovla yazışırdı. Məcdüssəltənə Avşar 8 iyun 1918-ci ildən 1 oktyabr 1918-ci ilədək Təbrizdə İttihadi-İslam adlı partiya yaratmışdı. Bu partiyanın xeyli üzvü vardı.
Məcdüssəltənənin Urmiyada zəngin kolleksiyası və kitabxanası vardı. Ruslar Urmiyanı aldıqdan sonra onun evini dağıdıb, var-dövlətini talan etdilər. Kitabxanasını və kolleksiyasını Tiflisə apardılar. Sonralar onun qızı Turan xanım çox çalışsa da, kitabxanasını və kolleksiyasını geri qaytara bilmədi. Məmməd Səid Ordubadi "Dumanlı Təbriz" əsərində ondan bəhs edir. Məcdüssəltənəninin əsərləri: "Eşq ərqavanı", "Şərqi-Tiflis mətbəsinin çapları", "Tuği-lənət", "Şərqi-Tiflis mətbəsinin çapları və Maşallah xanım", "Şərqi-Tiflis mətbəsinin çapları-2". Osmanlı ordusu Güney Azərbaycanı erməni işğalından azad edəndən sonra Cəmşid xan Məcdüssəltənə Azərbaycan valisi oldu. Urmiya soyqırımından qabaq şəhər Rusiya basqılarına məruz qalmışdı. Bir çoxları kimi şəhərdən uzaqlaşdırlıb, sürgündə olanlardan biri də Sərdar Məcdüssəltənə Avşar ləqəbiylə məşhur olan Çəmşid xan Ərdəşir xan oğlu idi.
Sərdar Məcdüssəltənə Avşar təkcə Urmiyada deyil, bəlkə bütün Azərbaycanın böyük inqilabçısı və azadlıq sevər simalarından biri olmuşdur. Təəssüflər olsun ki, Fars şovonizminin o vaxdan bəri türklərə qarşı siyasəti nəticəsində Azərbaycanın bir çox qəhrəman və şəxsiyyətləri kimi hətta doğulduğu yerdə belə tanınmamışdır.
Məcdüssəltənə Avşar sərtib (general-mayor) rütbəsi almışdı. Məşrutə hərəkatının çağinda Qacar ordusunda Əmir Tuman rütbəsində xidmət edərkən azadlıq hərəkatına qoşulmuşdu. Bu zaman Azərbaycanın qərbində xüsusilə Urmiya ətrafında Məhəmədəli şah və Osmanlı imperatoru Sultan Əbdulhəmidin anlaşması nəticəsində, Məşrutə hərəkatını boğmaq üçün kürdlər hərc-mərclik yaradıb, günahsız və dinc Azərbaycan əhalisıni kəndlərdə öldürüb və onların var-yoxunu çapıb qarət edirlər.
Məcdüssəltənə Avşar bu yaği kürdlərə qarşı Təbriz əncüməninin göstərişi göndərdiyi silahlarla Urmiyanın qoçaq və igidlərindən piyada və atlı dəstələr yaradıb müdafiyəyə qalxmışdı. O, qoşunla Urmiyanın Mərgəvər, Dəşt, Tərgəvər mahallarında yaği kürdlərə qarşı savaşda böyük qələbələr əldə edərək, onları tar-mar edib, qaçmağa məcbur etmişdi. Urmiya soyqırımı zamanı Rus təzyiqləri nəticəsində bir neçə fədayilə bir müddət İstanbulda yaşayan Sərdar Məcdüssəltənə Avşar onlarla birlikdə Təbrizə qayıdıb, Erməni-Asurilərin Osmanlı Türk ordusunun qarşısında məğlubiyətini və Urmiyanın onlar tərəfindən azad olnunmasını yəqin etdikdə, yaratdığı könüllü fədayi dəstəsiylə birlikdə Qoşaçaya gəlib, Hüseynabad kəndində onların gəlməsini gözləmişdir.
1918-ci ilin əvvəllində Təbrizə gəlmiş yeni vali Möһtəşəmüssəltənə 1918-ci ilin aprelində Azərbaycana Osmanlı hərbi һissələrinin daxil olmasından sonra tezliklə Теһrana qayıtmalı oldu. Əyalətdə demokratik һərəkatın inkişafından və һakimiyyət orqanlarının zəifliyindən qorxuya düşən feodal-mülkədar dairələri türklərə öz sinfi mənafelərinin zamini kimi baxır ona görə də türklərin Azərbaycandakı fəaliyyətini müdafiə edirdilər. Türklər onların ümidlərini doğrultdular. Onlar "demokratların planlarını alt-üst edib, terror (varlı və һakim dairələrin nümayəndələrinin) və qətllərə son qoydular" Bundan əlavə türklərin gəlişi vilayətdə milli əһval ruһiyyəli dairələrin fəaliyyətini canlandırmışdır. Türklər Cəmşid Ərdəşir Avşar Məcdüssəltənəni Azərbaycana һakim təyin etdilər. О, Yrmiyada iri feodal, ziyalı, mütərəqqi, yaxşı qələmi olan bir şəxs idi.
Ailəsi
Cəmşid xan İmamqulu mirzə Müzəffərəddin şah oğlu Qovanlı-Qacarın qızı ilə ailə qurmuşdu. Cəlal xan adlı oğlu, Məsturə xanım adlı qızı vardı.
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu, Aydın Avşar, Avşarlar, Bakı, "Şuşa", 2008, səh.
İstinadlar
- Тагиева Ш.А. Начионально-освободителыное движение в Иранском Азербайджане в 1917–1920 гг,. Баку. 1956. с,64.
- Müctəhidi, səh. 23.
- Qərbi Azərbaycanın böyükləri və sözçüləri, səh. 55–56.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cemsid xan Erdesir xan oglu Mecdusseltene 1857 Urmiya Urmiya Tebrizin valisi tarixci jurnalist Cemsid xan MecdusselteneCemsid xan Erdesir xan oglu Qasimli AvsarDogum tarixi 1857Dogum yeri Urmiya Urmiya sehristani Qerbi Azerbaycan ostani IranVefat yeri Urmiya Urmiya sehristani Qerbi Azerbaycan ostani IranHeyatiCemsid xan Erdesir xan oglu Urmiya seherinde anadan olmusdu Mukemmel medrese tehsili almisdi Dede baba yolu ile gederek herb senetini secmisdi Emir tuman rutbesine qeder yukselmisdi Mecdusseltene leqebini dasiyirdi O tarixci olmaqla yanasi hem de jurnalist idi Onun vesaiti ile Tebrizde bir nece qezet nesr edilirdi Mecdusseltene Avsarin basciligi ve Mohsunun mudirliyi ile Tebrizde hicri qemeri 1337 1918 ci ilde Azerbaycan adli heftelik qezet cixirdi Mecdusseltene 1914 cu ilden sonra Qafqaza getmisdi Mirze Ebdurrehim Talibovla yazisirdi Mecdusseltene Avsar 8 iyun 1918 ci ilden 1 oktyabr 1918 ci iledek Tebrizde Ittihadi Islam adli partiya yaratmisdi Bu partiyanin xeyli uzvu vardi Mecdusseltenenin Urmiyada zengin kolleksiyasi ve kitabxanasi vardi Ruslar Urmiyani aldiqdan sonra onun evini dagidib var dovletini talan etdiler Kitabxanasini ve kolleksiyasini Tiflise apardilar Sonralar onun qizi Turan xanim cox calissa da kitabxanasini ve kolleksiyasini geri qaytara bilmedi Memmed Seid Ordubadi Dumanli Tebriz eserinde ondan behs edir Mecdusselteneninin eserleri Esq erqavani Serqi Tiflis metbesinin caplari Tugi lenet Serqi Tiflis metbesinin caplari ve Masallah xanim Serqi Tiflis metbesinin caplari 2 Osmanli ordusu Guney Azerbaycani ermeni isgalindan azad edenden sonra Cemsid xan Mecdusseltene Azerbaycan valisi oldu Urmiya soyqirimindan qabaq seher Rusiya basqilarina meruz qalmisdi Bir coxlari kimi seherden uzaqlasdirlib surgunde olanlardan biri de Serdar Mecdusseltene Avsar leqebiyle meshur olan Cemsid xan Erdesir xan oglu idi Serdar Mecdusseltene Avsar tekce Urmiyada deyil belke butun Azerbaycanin boyuk inqilabcisi ve azadliq sever simalarindan biri olmusdur Teessufler olsun ki Fars sovonizminin o vaxdan beri turklere qarsi siyaseti neticesinde Azerbaycanin bir cox qehreman ve sexsiyyetleri kimi hetta doguldugu yerde bele taninmamisdir Mecdusseltene Avsar sertib general mayor rutbesi almisdi Mesrute herekatinin caginda Qacar ordusunda Emir Tuman rutbesinde xidmet ederken azadliq herekatina qosulmusdu Bu zaman Azerbaycanin qerbinde xususile Urmiya etrafinda Mehemedeli sah ve Osmanli imperatoru Sultan Ebdulhemidin anlasmasi neticesinde Mesrute herekatini bogmaq ucun kurdler herc merclik yaradib gunahsiz ve dinc Azerbaycan ehalisini kendlerde oldurub ve onlarin var yoxunu capib qaret edirler Mecdusseltene Avsar bu yagi kurdlere qarsi Tebriz encumeninin gosterisi gonderdiyi silahlarla Urmiyanin qocaq ve igidlerinden piyada ve atli desteler yaradib mudafiyeye qalxmisdi O qosunla Urmiyanin Mergever Dest Tergever mahallarinda yagi kurdlere qarsi savasda boyuk qelebeler elde ederek onlari tar mar edib qacmaga mecbur etmisdi Urmiya soyqirimi zamani Rus tezyiqleri neticesinde bir nece fedayile bir muddet Istanbulda yasayan Serdar Mecdusseltene Avsar onlarla birlikde Tebrize qayidib Ermeni Asurilerin Osmanli Turk ordusunun qarsisinda meglubiyetini ve Urmiyanin onlar terefinden azad olnunmasini yeqin etdikde yaratdigi konullu fedayi destesiyle birlikde Qosacaya gelib Huseynabad kendinde onlarin gelmesini gozlemisdir 1918 ci ilin evvellinde Tebrize gelmis yeni vali Moһtesemusseltene 1918 ci ilin aprelinde Azerbaycana Osmanli herbi һisselerinin daxil olmasindan sonra tezlikle Teһrana qayitmali oldu Eyaletde demokratik һerekatin inkisafindan ve һakimiyyet orqanlarinin zeifliyinden qorxuya dusen feodal mulkedar daireleri turklere oz sinfi menafelerinin zamini kimi baxir ona gore de turklerin Azerbaycandaki fealiyyetini mudafie edirdiler Turkler onlarin umidlerini dogrultdular Onlar demokratlarin planlarini alt ust edib terror varli ve һakim dairelerin numayendelerinin ve qetllere son qoydular Bundan elave turklerin gelisi vilayetde milli eһval ruһiyyeli dairelerin fealiyyetini canlandirmisdir Turkler Cemsid Erdesir Avsar Mecdusselteneni Azerbaycana һakim teyin etdiler O Yrmiyada iri feodal ziyali mutereqqi yaxsi qelemi olan bir sexs idi AilesiCemsid xan Imamqulu mirze Muzeffereddin sah oglu Qovanli Qacarin qizi ile aile qurmusdu Celal xan adli oglu Mesture xanim adli qizi vardi MenbeEnver Cingizoglu Aydin Avsar Avsarlar Baki Susa 2008 seh IstinadlarTagieva Sh A Nachionalno osvoboditelynoe dvizhenie v Iranskom Azerbajdzhane v 1917 1920 gg Baku 1956 s 64 Muctehidi seh 23 Qerbi Azerbaycanin boyukleri ve sozculeri seh 55 56